ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ბოტსვანა

{{ინფოდაფა ქიანა|
|ოდაბადური_ჯოხო = ''Republic of Botswana'' ([[ინგლისური ნინა|ინგლ.]])<br>''Lefatshe la Botswana'' ([[ტსვანა (ნინა)|ტსვანა]])
|ედომუშამი_ჯოხო = ბოტსვანაშ რესპუბლიკა
|ოართე_ჯოხო = ბოტსვანა
|შილა =  Flag of Botswana.svg
|გერბი = Coat of arms of Botswana.svg
|რუკა = Location Botswana AU Africa.svg
|ჰიმნი = ''Fatshe leno la rona''<br /> (თე ჯგირ დიხა ხვამილი რე)<br /><center>[[File:United States Navy Band - Fatshe leno la rona.ogg]]</center>
|დევიზი = "Pula"<br />(ჭვემა)
|ოფიციალური_ნინეფი = [[ინგლისური ნინა|ინგლისური]] დო<br />[[ტსვანა (ნინა)|ტსვანა]] 
|ნანანოღა= [[გაბორონე]]
|უდიდაში_ნოღა = გაბორონე
|თარობაშ_ტიპი = [[უნიტარული სახენწჷფო|უნიტარული]], [[გვერდოდომინანტური პარტიული სისტემა|დომინანტურ-პარტიული]] [[ოპარლამენტე რესპუბლიკა|ოპარლამენტე რესპუბლიკა]]
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = [[ბოტსვანაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 =[[მოკვეტსი მასისი]]
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = [[ბოსტვანაშ ვიცე-პრეზიდენტი|ვიცე-პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 = [[სლამბერ ტსოგვანე]]
|კანონდუმადვალუ_ორგანო = [[ერუანული ანსამბლეა (ბოტსვანა)|ერუანული ანსამბლეა]]
|რანგი_ფართობით = 47-ა
|ფართობი =581,730
|წყარი_% =2.7
|ოეგებიე_მახორობა =2,384,246
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 145-ა
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2022
|მახორობაშ_ცენზი = 2,359,609
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 2022
|მახორობაშ_მეჭედალა = 4.1 ად.
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 231-ა
|ედპ_ppp_წანა = 2022 წანაშ
|ედპ_ppp = $47.04 მილიარდი
|ედპ_ppp_რანგი =123-ა
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =$19,199
|მშპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი = 77-ა
|აგი =0.693
|აგი_ტენდენცია ={{ოშქაშე}}
|აგი_კატეგორია = <font color="red">ოშქაშე</font>
|აგი_რანგი =117-ა
|აგი_წანა = 2021
|ვალუტა= [[ბოტსვანაშ პულა|პულა]]
|ვალუტაშ_კოდი = BWP
|ქიანაშ_კოდი =BW, BWN
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = (UTC+2)
|cctld = [[.bw]]
|ოტელეფონე_კოდი =[[+267]]
}}
'''ბოტსვანა''' ([[ინგლისური ნინა|ინგლ.]], [[ტსვანა (ნინა)|ტსვანა]] - Botswana), ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა — '''ბოტსვანაშ რესპუბლიკა''' ([[ინგლისური ნინა|ინგლ.]] - Republic of Botswana, [[ტსვანა (ნინა)|ტსვანა]] - Lefatshe la Botswana) — [[სახენწჷფო]]  [[ობჟათე აფრიკა|ობჟათე აფრიკას]]. ქიანას ობჟათეშე უხურგანს  - [[ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა|ოარ]], ბჟადალშე დო ოორუეშე  -  [[ნამიბია|ნამიბია]],  ოორუე-ბჟაეიოლით - [[ზამბია|ზამბია]], ბჟაეიოლით [[ზიმბაბვე]], ქიანას ზუღაშა გიშალი ვაუღუ. გეოგრაფიულო ქიანაშ ტერიტორიაშ 70% [[კალაჰარი]]შ ტიოზის უკებჷ . ბოტსვანა [[გოართოიანაფილი ომაფე]]შ კოლონია (პროტექტორატი) რდჷ.

[[1966]]წანაშ [[30 ეკენია]]ს, ბრიტანეთიშ პროტექტორატი [[ბეჩუალენდი]]ქ ზოხორინალა გჷმაცხადჷ [[ერეფიშ წორომაჸალობა|ერეფიშ წორომაჸალობაშ]] ინოხვენეფს დო დოთირჷ ქიანაშ ჯოხოდვალა ასეიანშა. ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა რე - [[გაბორონე]].

== ფიზიკურ-გეოგრაფიული მახასიათაფალეფი ==

=== გეოგრაფიული აბანდვალა ===
[[ფაილი:Botswana map.png|right|thumb|200px|ბოტსვანაშ რუქა.]]
[[ფაილი:Botswana sat.png|right|thumb|200px|ელმაშარეშე გიოჯინეთ.]]
ბოტსვანა იდვალუაფუ [[ობჟათე აფრიკა|ობჟათე აფრიკას]]. ქიანაშ ტერიტორია რე - 581 730 კმ², თაჸურეშე  სქირონაშ ფართობიე 566 730 კმ².  ქიანას საართო ხურგა უღუ ობჟათეშე დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე [[ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა]]წჷკუმა  (1840 კმ), ოორუეშე დო ბჟადალშე [[ნამიბია|ნამიბიაწკჷმა]] (1360 კმ), ოორუე-ბჟაეიოლშე [[ზამბია|ზამბიაწკჷმა]] (ტერიტორიაშ ჭიჭე ნორთით) დო [[ზიმბაბვე]]წკჷმა (813 კმ). ქიანაშ თანჯეფიშ ედომუშამი სიგინძა 4013 კმ-ს აკმადგინანს.

=== კლიმატი ===
ქიანაშ უმენტაში ნორთი იდვალუაფუ [[სუბტროპიკული კლიმატი|სუბტროპიკული კლიმატიშ]] ორტყაფუს. [[ღურთუთა]]ს ტემპერატურაშ ოშქაშე მაქსიმუმი რე - 33 °C, [[კვირკვე]]ს  - 22 °C, ოშქაშე მინიმუმი -  18 °C ღურთუთას  დო  5 °C - კვირკვეს. ღურთუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა 22°C-შე  27 °C-შა რე, კვირკვეს —14°C -შე 16 °C-შა, ზოთონჯს ჸინუეფი უჩქუ. ქიანაშ უმენტაში რაიონეფს, არძაშე უმოს ჩხე თუთა [[გჷმათუთა]] რე.

=== წყარიშ რესურსეფი ===
[[ფაილი:A View of the Delta.jpg|left|thumb|200px|[[ოკავანგოშ დელტა]].]]
ბოტსვანაშ უკაბეტაში წყარმალუ რე [[ოკავანგო (წყარმალუ)|ოკავანგო]]. [[ოკავანგოშ დელტა]]ს მიარე ტობა იდვალუაფუ, ნამუშეთ არძაშე უკაბეტაში რე წყითე ტობა [[ნგამი]]. 
ქიანაშ ობჟათე-ბჟაეიოლს მეხჷრჩანს წყარმალუ [[ლიმპოპო (წყარმალუ)|ლიმპოპო]]შ კვარჩხანი ხჷრჩეფი, ნამუთ [[ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა]]შ ხურგაწკჷმა მეხჷრჩანს; ოორუე-ბჟაეიოლს - წყარმალუ [[კვანდო|ჩობე]]შ მარძგვანი ხჷრჩეფი მეხჷრჩანს, ნამუთ ქიანაშ ოორუე ხურგას ალაჸუნს.  ქიანაშ დოსქილადირ ტერიტორიას მასქირაფუ წყარმალუეფი იდვალუაფუ, ნამუთ ჭვემეფიშ სეზონს ეკმიფშაფუ წყარით. ბოტსვანაშ უმენტაშ წყარმალუს ნადუეფი ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკას ვარდა [[ანგოლა|ანგოლას]] უღუ.

ქიანას რე 2,9 კმ³ კინეგუმაახალაფარი ოწყარე წყუეფი, სოჸურეშეთ 46% ოფუტეშ მეურნობაშ საჭიროებაშო გიმირინუაფუ. დოხოლაფირო არძა ნოღაშ მახორობა დო ოფუტეს მახორუშ 90%-ს, სუფთა წყარიშ ხვარებაშ საშუალება უღუ.

=== ფლორა დო ფაუნა  ===
[[ფაილი:Moremi elephant.jpg|thumb|right|200px|მუნჭყვი მორელიშ ტყაჩირს.]]
ქიანაშ უმენტაში ნორთი გოტიოზელ ჯა-ქვერჩხამი [[სავანა|სავანეფს]] უკებჷ. ქიანაშ ობჟათე-ბჟადალს ქვიშამი გვერდოტიოზეფი იდვალუაფუ, ქვერჩხამი. 
ქიანაშ ჩქოლარეფიშ ორენი დიდარი დო მიარეფერამი რე:  [[სავანაშ მუნჭყვი|მუნჭყვეფი]] (მოსოფელიშ უკაბეტაში პოპულაცია),  [[ჯილო|ჯილოეფი]], [[ლეოპარდი|ლეოპარდეფი]], [[ავაზა|ავაზეფი]], [[ტურა|ტურეფი]], [[გიენა|გიენეფი]] (ტუტაშფერი დო ჭარგა), [[ზებრა|ზებრეფი]], [[კამბეში|კამბეშეფი]], [[ჟირაფი|ჟირაფეფი]], მიარეფერუამი [[ანტილოპა|ანტილოპეფი]] ([[გნუ]], [[კანა (ანტილოპა)|კანა]], [[კონგონი]], [[ორიქსი|ორიქსი]], [[დიდი ქუდუ]], [[სპრინგბოკი]], [[სტენბოკი]], [[დუკერი|დუკერეფი]]  დო შხვეფი).

მიარერიცხუამი მაფურინჯე: ([[აფრიკული სირაქლემა|აფრიკული სირაქლემეფი]], [[დროფა|დროფეფი]] — უჩა, ბიბილამი დო შხვეფი), [[ხვილარი|ხვილარეფი]], [[გვერი|გვერეფი]] ([[პითონი|პითონეფი]], [[ფარიშობური კობრა|ფარიშობური კობრეფი]], [[ბიძღა ფოსდინაფილი|ბიძღა ფოსდინაფილეფი]], [[უჩა მამბა|უჩა მამბეფი]] დო შხვეფი). კუჩხორსხუამეფშე გოფაჩილიე ჩვეულებური [[მორიალე|მორიალეეფი]].

=== თხილერი ტერიტორიეფი ===
[[ფაილი:Chobe National Park Riverfront Tracks.jpg|thumb|left|300px|ერუანული პარკი ჩებე]]
ტყარი ჩხოლარიშ, მაფურინჯეშ, ჩანარეფიშ დო ორთაშური ელმოლიშ ოთხილარო, ბოტსვანას დორსხუაფილიე რანწკი ტყაჩირეფი დო [[ერუანული პარკი|ერუანული პარკეფი]], ნამუთ ქიანაშ ფართობიშ დოხოლაფირო  18%  იკენჷს. თენეფშე არძაშე უკაბეტში რე:
* [[სენტრალ-კალახარი|სენტრალ-კალახარიშ ტყაჩირი]] (ფართობი 52 800 კმ²) მოსოფელს ფართობით არძაშე უკაბეტაში ტყაჩირიე. [[1961 წანა]]ს ქიანაშ ცენტრალურ ნორთის დირსხუ, სავანეფიშ დო ტიოზეფიშ ორთაშური ფაუნას თხილანს. თეშ მოხ, თე ტყაჩირიშ ტერიტორია მომთაბარე ტომიშ [[ბუშმენეფი|სანი (ბუშმენეფი)]]შ ორენი რე.
* [[ჩობე (ერუანული პარკი)|ერუანული პარკი ჩობე]] (ფართობი 10 566 კმ²), [[1967 წანა]]ს ერუანულ პარკო გეგმიცხადჷ (თეიშახ ტყაჩირიშ სტატუსი უღუდუ). თე პარკი რჩქინელიე მუშ ბიომიარეფერუამობათ: პარკიშ ტერიტორიას 4 ეკოსისტემა მილარე. პარკიშ ტერიტორიას მოსოფელიშ არძაშე დიდი მუნჭყვიშ პოპულაცია არსებენს.
* [[მორემი (ტყაჩირი)|მორემიშ ტყაჩირი]] ოკავანგოშ დელტაშ ბჟაეიოლი ნორთის იდვალუაფუ დო 4871 კმ² ფართობის იკენჷს.
* [[გჩვიხაბაშ ფაქვეფი]],  ბოტსვანაშ [[ოორუე-ბჟადალი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟადალი აკანს]] იდვალუაფუ.

=== ნოღეფი ===
[[ფაილი:GaberoneAerial.jpg|thumb|right|200px|გაბორონეშ სურათი ჟიშე]]
ქიანას  [[ურბანიზაცია|ურბანიზაციშ]] ძალამი მაღალი დონე გირშუმუაფუ: თუ [[1981 წანა]]ს ონოღე მახორობა 18 %-ს აკადგინანდჷ, [[2005 წანა]]შო — 53,6 % რდჷ. ქიანაშ უკაბეტაში ნოღა ბოტსვანაშ ნანანოღა [[გაბორონე]] რე, სოდეთ 199 600 ადამიერი ოხორანს (2004).

== ზოხორინელი ბოტსვანა ==
[[გოართოიანაფილი ომაფე]]ს ვაკოდუ ქიანაშ პოლიტიკური მონწყუალაშ თირუა, თი ბორჯიშახ, მუჟამსჷთ ქიანაშ ეკონომიკაქ ზოხორინელო ქიდიჭყჷ გოვითარაფა. [[1964]] წანას, კოლონიურ ადმინისტრაციაქ დეთანხმუ ქიანაშ ზოხორინალაშ გჷმოცხადაფაშ შელებუანობას;  [[1965]] წანას დუდმართუქა მიშაღალილქ იჸუ, ქიანაშ ნანანოღა გინოღალილქ იჸუ ნოღა [[მაფიკენგი]]შე ბიწორას ეგაფილჷ ნოღა [[გაბორონე]]შა, დო [[1966]] წანას, ბოტსვანაშ რესპუბლიკაქ ზოხორინალა გჷმაცხადჷ. პირველი პრემიერ-მინისტრი [[სერესტე კჰამა]] რდჷ. თე ადამიერი, ხოლო ჟირიშა რდჷ გიშაგორილი დო [[1980]] წანას დოღურუ, ქიანაშ პრეზიდენტიშ პოსტიშ რინაშ ბორჯის.

== პოლიტიკური მონწყუალა ==

=== სახენწჷფო ნწყუალა ===
ბოტსვანა ანდაპარტიული სისტემაშ დემოკრატიული [[რესპუბლიკა|რესპუბლიკა]] რე.

==== ემაჸონაფალი ხეშუულობა ====
უმაღალაში დუდგემახვენჯი, სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე, [[ბოტსვანაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] რე, ნამუსჷთ ერუანული ასამბლეა უბრალო უმენტაშობათ, 5 წანაშ ხანით გიშმაგორუნს. პრეზიდენტის მინისტრეფიშ კაბინეტიშ მაკათურეფიშ დო ვიცე-პრეზიდენტიშ დორინაფაშ დო გინორინაფაშ, ლჷმაშ დო თინჩალაშ ოკითხეეფიშ გინოჭყვიდირი, პარლამენტიშ მიღებულ კანონეფშა [[ვეტო]]შ გედვალაშ ნება უღუ. 

==== კანონდუმადვალუ ხეშუულობა ====
[[ფაილი:BotswanaParliament.jpg|thumb|right|200px|ბოტსვანაშ პარლამენტიშ ნოდგჷმი]]
ბოტსვანაშ ჟირპალატამი პარლამენტი აკმოდირთუ ერუანული ასამბლეაშე დო ხემანჯღვერეეფიშ პალატაშე. ერუანული ასამბლეა 61 მაკათურშე აკმოდირთუ, სო ჸურეშე 57 მაკათური გიშეგორუაფუ ბონი გიშაგორუეფით დო 4-ის უმენტაშობაშ პარტია დუთმარინუანს. პარლამენტიშ არძა მაკათური 5 წანაშ ვადათ გიშმეგორუაფუ. ხემანჯღვერეეფიშ პალატა 15 მაკათურშე აკმოდირთუ — 8 ხემანჯღვერი დიდი ტომეფიშ წჷმმარიანფალეფი რენა — იროიანი მაკათურეფი, 4-ის  — ჭიჭე აკანეფი გიშმაგორუნა 5 წანაშ ვადათ — დუთმარინუანს ხემანჯღვერეეფიშ პალატა.

==== სასამართალე ხეშუულობა ====
ბოტსვანაშ სასამართალო სისტემა უმაღალაშ სასამართალოშე, სააპელაციო სასამართალოშე დო მაართა, მაჟირა, მასუმა კლასიშ მაგისტრატიშ სასამართალოშე ეკმოდირთუ. იუსტიციაშ მინისტრის ქიანაშ პრეზიდენტი დუთმარინუანს. ქიანაშ იურიდიული სისტემა რომაულ-ჰოლანდიურ დო რჩქვანილობურ აბანურ სამართალსიე გერსხილი.

=== აკოანჯარაფილი ნძალეფი ===
[[2007]] წანაშ [[გერგობათუთა]]შ მუნაჩემეფით, ბოტსვანაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი 9 ვითოში ადამიერშე ეკმოდირთუ, თენეფს შქასიე 94,4% — არმია. ოურდუმე ხარჯეფი (2005) [[ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტი|ედპ-შ]] 3,0%-ს აკმადგინანს.

== ადმინისტრაცული გორთუალა ==
 [[ფაილი:Botswana districts numbered.png|right|thumb|200px|ბოტსვანაშ აკანეფი]]
ბოტსვანაშ ტერიტორია ადმინისტრაციულო 12 აკანო რე გორთილი:
# [[ცენტრალური აკანი (ბოტსვანა)|ცენტრალური აკანი]]
# [[განზი]]
# [[კგალაგადი]]
# [[კგატლენგი]]
# [[კვენენგი]]
# [[ოორუე-ბჟაეიოლი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟაეიოლი აკანი]]
# [[ოორუე-ბჟადალი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟადალი აკანი]]
# [[ობჟათე-ბჟაეიოლი აკანი (ბოტსვანა)|ობჟათე-ბჟაეიოლი აკანი]]
# [[ობჟათე აკანი (ბოტსვანა)|ობჟათე აკანი]]

თე აკანეფი 28 სუბაკანო ირთუ.

== მახორობა ==
=== დემოგრაფიული მუნაჩამეფი ===
[[ფაილი:Botswana 051.jpg|thumb|right|200px|[[ბუშმენეფი|ბუშმენი]]-მაჯინი.]]
ბოტსვანაშ მახორობა დოხოლაფირო  2 მილიონ ადამიერს აკმადგინანს, თაჸურეშე [[ტსვანა (კათა)|ტსვანა]] - 66,8%, [[კალანგა (კათა)|კალანგა]] - 14,8%, [[ნდებელე (კათა)|ნდებელე]] - 1,7 %, [[გერერო]] -  1,4%, [[ბუშმენეფი|სანი (ბუშმენეფი)]] - 1,3%, [[აფრიკანერეფი]] - 1,3%, შხვეფი - 12,7 %.  [[მახორობაშ მეჭედალა]] — 3,2 ადამიერი კმ²-ს. ქიანაშ მახორობაშ 53,6% ნოღას ოხორანს (2005).

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა ([[2007]] წანას): 51,6 წანა (ქომოლკათა), 49,6 წანა (ოსურკათა).

[[დაბადება]] — 23,2 - 1000 მახორუშო (2007), [[ღურა]] — 13,6 - 1000 მახორუშო (2007). ორთაშობური ძინა — 9,6 - 1000 მახორუშო (2007).

=== რელიგია ===
ქიანაშ მახორობაშ დოხოლაფირო 70 % — [[ქირსიანობა|ქირსიანეფი ]] რენა (ანგლიკანეფი, მეთოდისტეფი დო შხვა). ხოლო [[ლუთერანობა|ლუთერანეფი]], [[კათოლიციზმი|კათოლიკეფი]], [[ეკონია დღალეფიშ ჯეგეეფიშ იოსე ქირსეშ ოხვამე|მორმონეფი]], [[მაშკვითა დღაშ ადვენტისტეფიშ ოხვამე|მაშკვითა დღაშ ადვენტისტეფიშ ოხვამე]], [[იეღოვაშ მოწამეეფი]], [[ბაპტიზმი|ბაპტისტეფი]], ჰოლანდიაშ რეფორმატორული ოხვამე, [[მენონალა|მენონეფი]] დო შხვა ქირსიანული კონფესიეფი.

=== ნინეფი ===
ბოტსვანაშ ოფიციალური ნინეფი - [[ინგლისური ნინა|ინგლისური]] დო  [[ტსვანა (ნინა)|ტსვანა]] რე. ქიანაშ მახორობა შხვა ნინაშა ხოლო რაგადანს, არძაშე უმოსო გოფაჩილიე:
* [[კალანგა (ნინა)|კალანგა]] — 150 ვითოში  მარაგადე (2004) [[ოორუე-ბჟაეიოლი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟაეიოლი აკანს]], [[ცენტრალური აკანი (ბოტსვანა)|ცენტრალური აკანიშ]] ბჟაეიოლურ ნორთის. უმოსო გოფაჩილი რე დიალექტი - ''ლილიმა''.
* [[კგალაგადი (ნინა)|კგალაგადი]] — 40 ვითოში მარაგადე  (2004).
* [[გერერო (ნინა)|გერერო]] — 31 ვითოში მარაგადე (2006) [[ოორუე-ბჟადალი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟადალ აკანს]], [[ცენტრალური აკანი (ბოტსვანა)|ცენტრალურ აკანს]],  [[განზი]]შ, [[კგალაგადი]]შ დო [[კგატლენგიშ]] აკანეფს.
* [[აფრიკაანსი]] — 20 ვითოში მარაგადე (2006)  [[განზი]]შ აკანს,  [[კგალაგადი]]შ აკანიშ ობჟათე ნორთის  (გჷშაკერძაფილო, [[ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა]]შ ხურგაწჷკუმა ახლოს), [[კვენენგი]]შ აკანს, ტაკატოკვანწ.
* [[მბუკუშუ (ნინა)|მბუკუშუ]] — 20 ვითოში მარაგადე  (2004)  [[ოორეუ-ბჟადალი აკანი (ბოტსვანა)|ოორეუ-ბჟადალ აკანს]].
* [[იეიი (ნინა)|იეიი]] — 20 ვითოში მარაგადე (2004)  [[ოორუე-ბჟადალი აკანი (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟადალ]] დო  [[ცენტრალური აკანი (ბოტსვანა)|ცენტრალურ]] აკანეფს.
* [[ნდებელე (ნინა)|ნდებელე]] — 17 ვითოში მარაგადე (2006)  [[ოორუე-ბჟაეიოლი აკანი  (ბოტსვანა)|ოორუე-ბჟაეიოლ]] აკანს.
* [[ბირვა (ნინა)|ბირვა]] — 15 ვითოში მარაგადე  (2004)  [[ცენტრალური აკანი (ბოტსვანა)|ცენტრალური]] აკანიშ ბობონონგიშ სუბაკანს.
* [[ნამბია (ნინა)|ნამბია]] — 15 ვითოში მარაგადე  (2004).
* [[ლოზი (ნინა)|ლოზი]] — 14 ვითოში მარაგადე (2004).
* [[ზეზურუ]] — ვითოში მარაგადე (2004).
* [[ნარო (ნინა)|ნარო]] — 10 ვითოში მარაგადე (2004)  [[განზი]]შ აკანს.

== ტრანსპორტი დო კომუნიკაციეფი ==
[[ფაილი:Gaborone Airport.jpg|thumb|left|200px|აეროპორტი გაბორონეს]]
2002 წანაშ მუნაჩემეფით, ბოტსვანაშ რკინაშ შარეფიშ სიგინძა 888 კმ. კმადგინანს. წანამოწანას, მოშარეეფიშ გინოჸონაფა 106 მილიონს აკმადგინანს, ოღალუეფს - 747 ტონას (2001 წანაშ მუნაჩემეფით). ბოტსვანაშ რკინაშ შარაშ, არძაშე უმოს გირძე ნოჸელა რე 641 კმ., ნამუთ ობჟათე აფრიკაშ ნოღა [[კეიპტაუნი]]შე, ზიმბაბვეშ ნოღა [[ბულავაიო]]შა იდვალუაფუ, ნამუთ ნოღეფს - [[ლობაცე]]ს, [[გაბორონე]]ს დო [[ფრანსისტაუნი|ფრანსისტაუნს]] ართიანს მიკმარსხუანს. 
ოავტომობილე შარეფიშ ედომუშამი სიგინძა 24 455 კილომეტრიე, სო ჸურეშეთ 33 % ასფალტითიე ფორილი. 2005 წანას, ქიანას რეგისტრირებულიე - 82 056 ავტომანქანა, 74 387 ოხარგალი მანქანა დო ავტობუსი.

2001 წანაშ მუნაჩემეფით, ქიანას 92 აეროპორტი დო ეიოფურინალი ფართობიე. სახენწჷფო კომპანია  [[Air Botswana]]  რეგულარულო ახორციელენს რეისეფს ფრანსისტაუნშე, გაბორონეშე, მაუნაშე დო სელები-პიკვეშე. იხორციელებუაფუ ოერეფშქაშე რეისეფი [[იოჰანესბურგი|იოჰანესბურგჷშა]], [[მბაბანე|მბაბანეშა]] დო [[ჰარარე|ჰარარეშა]].

== ვალუტა ==
პულა, ბოტსვანაშ ვალუტათ მიშეღეს 1976 წანას, ნამუქჷთ [[ობჟათეაფრიკული რენდი]] დოთირუ. 1 პულა 100 თხებეს უდრენს..

== დღახუეფი ==
{| align="center" class="standard"
|+
! თარიღი|| ჯოხოდვალა|| ჯოხოდვალა ინგლისურ დო ცვანურ ნინას
|-----
| [[1 ღურთუთა]] || [[ახალი წანა]] (2 ღურთუთა ხოლო დღახურე) || ''New Year’s Day'' / ''Ngwaga o mosha''
|-----
| მათირე თარიღი || დიდი ობიშხა || ''Good Friday'' / ''Labotlhano yo o molemo''
|-----
| მათირე თარიღი || თანაფაშ თუთაშხა || ''Easter Monday''
|-----
| მათირე თარიღი  || [[ღორონთიშ ემაღალაფა|ემაღალაფა]] || ''Ascension Day'' / ''Tlhatlogo''
|-----
| [[1 კვირკვე]] || სერ  [[სერესტე ხამა|სერესტე ხამაშ]] დღა || ''Sir Seretse Khama Day''
|-----
| კვირკვეშ მასუმა თუთაშხა|| პრეზიდენტიშ დღა  (თე დღაშ გეჸვენჯი ხოლო დღახურე) || ''President’s Day''
|-----
| [[30 ეკენია]] || [[ზოხორინალაშ დღა]] || ''Independence Day'' / ''Boipuso''
|-----
| [[25 ქირსეთუთა]] || [[ქირსე]] (თე დღაშ გეჸვენჯი ხოლო დღახურე) || ''Christmas'' / ''Keresemose''
|+
|}

== სოციალური სფერო  ==

===გონათუა ===
[[ფაილი:University of Botswana Faculty of Business.jpg|thumb|right|200px|ბოტსვანაშ უნივერსიტეტიშ კორპუსი.]]
მახორობას ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა (2005)  78,6% რე.
{| class="standard"
|+ ბოტსვანაშ გონათუაშ დჷნაწესებუეფი ([[2004 წანა]]).
|-
!ოგურაფე დუნაწესებუეფი
!ოგურაფე დუნაწესებუეფიშ მუდანობა
!გიმაწურაფალეფიშ მუდანობა
!მაგურაფუეფიშ მუდანობა
!მაგურაფუეფიშ მუდანობა ართ გიმაწურაფალიშო
|-
|დაჭყაფუე სკოლეფი (ხანი 6-13 წანა)|| - 773||12 717||328 692||25,8
|-
|ოშქაშე სკოლეფი (ხანი 14-18 წანა)|| - 278||10 620||225 526||21,2
|-
|უმაღალაში გონათუა<sup>1</sup>|| - 1||796||15 720||19,7
|}
<sup>1</sup> <small> ბოტსვანაშ უნივერსიტეტიშ მუნაჩამეფი </small>

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://www.gov.bw/ ბოტსვანაშ თარობაშ ვებ-ხასჷლა]
* [http://www.botswanatourism.co.bw/ ბოტსვანაშ ტურიზმიშ დეპარტამენტი]
* [http://www.bankofbotswana.bw/ ბოტსვანაშ ბანკი]
* [http://www.gazettebw.com/ Botswana Gazette]
* [http://www.cso.gov.bw ბოტსვანაშ ცენტრალური სტატისტიკაშ დეპარტამენტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080302021935/http://www.cso.gov.bw/ |date=2008-03-02 }}
* [https://www.constituteproject.org/constitution/Botswana_2002.pdf ბოტსვანაშ კონსტიტუცია] [[ინგლისური ნინა|ინგლისურო]]

[[კატეგორია:აფრიკაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ბოტსვანა]]
[[კატეგორია:უნიტარული სახენჷფოეფი]]
[[კატეგორია:ინგლისურნინამი ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ობჟათე აფრიკა]]
[[კატეგორია:გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი]]
[[კატეგორია:ერეფიშ წორომაჸალობაშ ქიანეფი]]