Η Γραμμική Α ήταν το σύστημα γραφής που χρησιμοποιήθηκε από τους Μινωίτες. Παραδείγματα αυτής της γραφής έχουν εντοπιστεί σε τοποθεσίες στην Κρήτη, όπως στην Αγ. Τριάδα, στην Κνωσό και στη Φαιστό. Παραδείγματα Γραμμικής Α' έχουν βρεθεί και εκτός Κρήτης, όπως στην τοποθεσία Τριάντα (Ιάλυσσος), στη βορειοδυτική ακτή της Ρόδου, και στη Μίλητο, μια επιβεβαίωση των πολιτιστικών δεσμών με τους Μινωίτες. Δυστυχώς, η Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.
Προέλευση της Γραμμικής Α
Στο τέλος του 19ου αι., ο Άγγλος αρχαιολόγος Σερ Άρθουρ Έβανς δημοσίευσε μια μελέτη με τίτλο «Κρητικά εικονογράμματα και η προ-Φοινικική γραφή», βασισμένη στη μελέτη πινακίδων και σύντομων επιγραφών που βρέθηκαν στην Κρήτη και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που διεξήγαγε ο Έβανς στην Κνωσό το 1901 μ.Χ., ανακαλύφθηκε ένα αρχείο πήλινων πινακίδων, παρόμοιο με πολλά αρχεία πήλινων πινακίδων που βρέθηκαν στην Εγγύς Ανατολή. Οι πινακίδες που ανακάλυψε ο Έβανς περιλάμβαναν σύμβολα γραφής, τα οποία ήταν διαφορετικά από όλα τα σύμβολα που ήταν γνωστά ως τότε.
Τα αρχαιότερα από αυτά τα σύμβολα αποτελούν ένα εικονογραφικό σύστημα γραφής που αναπτύχθηκε γύρω στο 2000 π.Χ., γνωστό σήμερα ως Κρητικά ιερογλυφικά. Μια άλλη ομάδα συμβόλων, που εμφανίστηκε γύρω στο 1700 π.Χ., ονομάστηκε Γραμμική Α. Ενώ τα Κρητικά Ιερογλυφικά έχουν εικονογραφική εμφάνιση, η Γραμμική Α έχει γραμμική εμφάνιση: οι περισσότερες πήλινες πινακίδες Γραμμικής Α που βρέθηκαν είναι διατεταγμένες σε τετράγωνα πεδία, συνήθως μήκους τεσσάρων έως εννέα γραμμών. Κανένα από τα δύο αυτά συστήματα γραφής δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ακόμα. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι τόσο τα Κρητικά Ιερογλυφικά όσο και η Γραμμική Α αντιπροσωπεύουν την ίδια γλώσσα. Ο αριθμός των συμβόλων της Γραμμικής Α κυμαίνεται από 77 έως 85 σύμφωνα με διάφορους μελετητές, πράγμα που δηλώνει ότι ήταν ένα συλλαβικό σύστημα γραφής.
Πολλές μελέτες επιχείρησαν να προσδιορίσουν τη γλώσσα πίσω από τη Γραμμική Α, αλλά καμία δεν έχει παρουσιάσει πειστικά αποτελέσματα. Αρκετοί μελετητές υποστήριξαν ότι η Γραμμική Α αντιπροσωπεύει μια προελληνική γλώσσα που δεν σχετίζεται με την Ελληνική. Μερικές θεωρίες προχωρούν ακόμα περισσότερο υποστηρίζοντας ότι η γλώσσα της Γραμμικής Α δεν ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Άλλες μελέτες έχουν διατυπώσει την υπόθεση ότι η Γραμμική Α σχετίζεται με τον προϊστορικό ευρωπαϊκό πολιτισμό Βίντσα (Vinca).
Μια άλλη κατηγορία από πινακίδες που ανακαλύφθηκαν από τον Έβανς ανήκουν στην Γραμμική Β. Μολονότι ο Έβανς δεν το έμαθε ποτέ, η Γραμμική Β είναι μια προσαρμογή της Γραμμικής Α που χρησιμοποιήθηκε για να αποδίδει μια αρχαϊκή μορφή της ελληνικής γλώσσας. Η Γραμμική Β αποκρυπτογραφήθηκε το 1953 μ.Χ. από τον Μ. Βέντρις, περισσότερο από μια δεκαετία μετά το θάνατο του Σερ Άρθουρ Έβανς.
Υλικά γραφής και χρήση
Παρόλο που η Γραμμική Α δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, κάποιοι μελετητές έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν το γενικό μήνυμα ορισμένων κειμένων γραμμικής Α βασιζόμενοι σε ομοιότητες με σύμβολα της Γραμμικής Β. Με βάση αυτές τις μελέτες έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι επιγραφές της Γραμμικής Α αφορούν λογιστικά δεδομένα και άλλες μορφές τήρησης αρχείων και διαχείρισης. Αυτή η θέση είναι σύμφωνη με το γεγονός ότι τα Μινωικά ανάκτορα είχαν πολλούς χώρους αποθήκευσης προϊόντων και θεωρείται ότι λειτουργούσαν ως κέντρα αναδιανομής.
Μερικές επιγραφές Γραμμικής Α' έχουν βρεθεί σε τράπεζες σπονδών και σχετίζονται με τελετουργικά και θρησκευτικά αντικείμενα, (π.χ. αναθηματικά από τερακότα ή χάλκινα ειδώλια με τελετουργικές χειρονομίες, χρυσά κοσμήματα, κεραμικά και πέτρινα αγγεία) βρέθηκαν σε ιερά που βρίσκονται πάνω ή κοντά σε κορυφές βουνών, που χρονολογούνται από τη Μινωική εποχή και που συνήθως αναφέρονται ως υπαίθρια ιερά ή ιερά κορυφών. Αυτό είναι ένα πιθανό παράδειγμα τελετουργικής ή θρησκευτικής χρήσης της Γραμμικής Α.
Τα περισσότερα ευρήματα Γραμμικής Α έχουν βρεθεί σε πήλινες πινακίδες. Άλλα παραδείγματα έχουν αναφερθεί σε θραύσματα αγγείων, σε σφραγιδόλιθους, σε σφραγίδες και μενταγιόν από στεατίτη καθώς και ως επιγραφές σε δομικά στοιχεία.
Παρακμή της Γραμμικής Α'
Γύρω στο 1450 π.Χ., αναπτύχθηκε η Γραμμική Β. Η Γραμμική Β είναι η αρχαιότερη γραπτή μορφή των Ελληνικών που γνωρίζουμε. Από τη στιγμή που η γραφή αυτή έχει πολλά κοινά στοιχεία με την αρχαιότερη Γραμμική Α, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η Γραμμική Β δημιουργήθηκε όταν οι γραφείς προσάρμοσαν τη Γραμμική Α σε μια νέα γλώσσα: τα Ελληνικά. Αυτή η ιδέα υποστηρίζεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η Γραμμική Β δεν είναι κατάλληλη για την απόδοση της ελληνικής γλώσσας.
Καθώς ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ., πέρασε στην περίοδο της ακμής του και ο Μινωικός πολιτισμός άρχισε να παρακμάζει, η Γραμμική Β αντικατέστησε την, αρχαιότερη, Γραμμική Α. Γύρω στο 1450 π.Χ., οι περισσότερες Μινωικές θέσεις στην Κρήτη καταστράφηκαν και η Γραμμική Α στην Κνωσό αντικαταστάθηκε από τη Γραμμική Β. Τελικά, γύρω στο 1400 π.Χ., η Γραμμική Α εγκαταλείφθηκε εντελώς και όλα τα γραπτά στην Ελλάδα και την Κρήτη καταγράφονταν στη Γραμμική Β'.
