Xem mã nguồn của Thiện nhượng

'''Thiện nhượng''' (''[[chữ Hán]]'': 禪讓) có nghĩa là ''nhường lại ngôi vị''<ref>[[Nguyễn Quốc Hùng]], [https://hvdic.thivien.net/hv/thi%E1%BB%87n%20nh%C6%B0%E1%BB%A3ng ''Thiện nhượng: Từ điển Hán Nôm'']</ref>, được ghép bởi các cụm từ '''Thiện vị'''<ref>Nguyễn Quốc Hùng, [https://hvdic.thivien.net/hv/thi%E1%BB%87n%20v%E1%BB%8B ''Thiện vị: Từ điển Hán Nôm'']</ref> và '''Nhượng vị'''<ref>[[Nguyễn Quốc Hùng]], [https://hvdic.thivien.net/hv/Nh%C6%B0%E1%BB%A3ng%20v%E1%BB%8B ''Nhượng vị: Từ điển Hán Nôm'']</ref>, là một phương thức thay đổi quyền thống trị của những [[triều đại trong lịch sử Trung Quốc]].

==Nguồn gốc==
[[Tập tin:Ma Lin - Emperor Yao.jpg|200px|nhỏ|phải|Đế Nghiêu]]

[[Thời tiền sử]], khi [[sản xuất]] còn lạc hậu, [[xã hội nguyên thủy]] phổ biến ở các [[bộ lạc]] bởi khả năng có thể tập hợp nhân lực trong sản xuất cũng như chống lại các tai họa đến từ [[thiên nhiên]], [[Chim|muông]] [[thú]] và thậm chí cả [[con người]] (cụ thể là các liên minh bộ lạc khác). Xuất phát bởi nhu cầu thực tế đó, dần dần hình thành thể thức [[bầu cử]] để lựa chọn một [[cá nhân]] có năng lực giữ vai trò thủ lĩnh với mục đích lãnh đạo các thành viên bộ lạc cùng chung sức sản xuất, [[tự vệ]] cũng như phân phối công sản theo bình quân sinh hoạt. Theo thể thức này, định kỳ các thành viên bộ lạc sẽ họp bàn rồi bầu chọn một cá nhân làm thủ lĩnh liên minh, đa số sẽ quyết định ai có khả năng nhất, sau đó người thủ lĩnh sẽ tự động nhường lại vị trí của mình cho kẻ khác khi họ không còn đủ sức để gánh vác trọng trách nữa.

Sang thời [[Tam Hoàng Ngũ Đế]], trong các liên minh bộ lạc đã phôi thai hiện tượng truyền ngôi vị thủ lĩnh cho con đẻ hoặc các cháu trong dòng [[họ]], bất kể nội hay ngoại, không phân biệt [[nam]] [[nữ]], miễn là có tài sẽ được trọng dụng. Nhiều thư tịch cổ đã ghi nhận việc chế độ [[Quân chủ thế tập]] ở Trung Quốc xuất hiện từ thuở khai sơ, đó là liên minh bộ lạc như: [[Phục Hy]] [[Bản mẫu:Vua Phục Hy thị|thập lục thị]],<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%B3%87%E6%B2%BB%E9%80%9A%E9%91%91%E5%A4%96%E7%B4%80_(%E5%9B%9B%E5%BA%AB%E5%85%A8%E6%9B%B8%E6%9C%AC)/%E5%8D%B701 ''Thông giám ngoại kỷ, quyển 1'']</ref> Viêm Đế [[Khôi Ngỗi]] thị, [[Viêm Đế]] [[Thần Nông]] thị,<ref>[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=653556&remap=gb ''Lộ sử, Hậu kỷ các quyển từ 3'']-[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=505084&remap=gb ''19'']</ref> [[Hoàng Đế]] Hiên Viên thị...<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%B0%9A%E5%8F%B2_(%E5%9B%9B%E5%BA%AB%E5%85%A8%E6%9B%B8%E6%9C%AC)/%E5%8D%B7002 ''Đế vương thế kỷ, quyển 2'']</ref> Cũng từ đó mà mỗi lần thay đổi triều đại lại xảy ra xung đột đổ [[máu]], vì những quần thần không phục thủ lĩnh mới của thị tộc khác, nổi trội hơn cả là cuộc chiến giữa Hoàng Đế và [[Xi Vưu]]. Bởi Nghiêu Thuấn phá vỡ thông lệ này nên dân tộc Trung Hoa tự hào về thời đại hoàng kim của họ với điều đáng quý là việc nhường ngôi cho người hiền.<ref>Sarah Allan, sđd, chương 2 phần 2</ref>

Cụm từ '''Nghiêu Thuấn thiện nhượng''' là thuật ngữ ca ngợi hành động truyền ngôi cho người hiền của hai vị quân chủ Đường Nghiêu và Ngu Thuấn khi họ đang tại vị,<ref>[http://chimviet.free.fr/giaoduc/chquynh/thihuong/DAN%20NHAP%202%20DAO%20NHO.htm ''Nguyễn Thị Chân Quỳnh, sđd, mục Đạo Nho'']</ref> đức hạnh của họ được [[lý tưởng]] thành điển hình tốt đẹp nhất, làm khuôn mẫu cho một xã hội thịnh trị trong [[văn hóa Trung Quốc]].<ref>Sarah Allan, sđd, chương 2 phần 1</ref> [[Nghiêu]] khi tuổi cao sức yếu đã không truyền ngôi cho [[con trai]] là [[Đan Chu]] mà tìm đến [[Thuấn]], một nhân vật tài giỏi và hiếu thảo để thay thế mình.<ref>Sarah Allan, sđd, chương 2 phần 3</ref> Trước hết, Nghiêu thử thách Thuấn bằng việc gả hai con gái là [[Nga Hoàng (đế Thuấn)|Nga Hoàng]] và [[Nữ Anh]] cho rồi phong làm thủ lĩnh tộc [[Hữu Ngu]].<ref>[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=721330&remap=gb ''Lộ sử, quyển 21 - Hữu Ngu thị'']</ref> Vượt qua nhiều phen hoạn nạn phát sinh từ nội bộ [[gia đình]], đặc biệt là những âm mưu sát hại tàn nhẫn của [[cha]] và em khác [[mẹ]] để chiếm đoạt [[tài sản]], nhưng phong thái hiếu kính của Thuấn vẫn không thay đổi.<ref>[http://gxdaminh.net/01-ngu-thuan-hieu-cam-dong-troi/ ''Nhị thập tứ hiếu, Hiếu cảm động thiên'']</ref> Nghiêu tiếp tục giao cho Thuấn nhiều chức [[quan]] trong mọi lĩnh vực: [[Tư đồ]], tổng quản nội chính, [[ngoại giao]], [[nông nghiệp]], [[luật pháp]], [[giáo dục]]... Ở bất kỳ cương vị nào, Thuấn đều hoàn thành tốt nhiệm vụ, lúc đó Nghiêu mới quyết định nhường ngôi.<ref>[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=685665&remap=gb ''Lộ sử, quyển 20 - Đào Đường thị'']</ref> Đến lượt mình, Đế Thuấn cũng bỏ qua con trai là [[Thương Quân (con Thuấn)|Thương Quân]] mà cân nhắc rồi nhường ngôi cho người lập công trị thủy là [[Hạ Vũ]].<ref>Sarah Allan, sđd, chương 3 phần 3</ref> Khác với Nghiêu, Thuấn không cần thử thách bởi ông đã chiêm nghiệm năng lực của Vũ qua việc làm của người này. Thời đó, [[Đại hồng thủy]] gây ra tai họa lũ [[lụt]] khủng khiếp, dân chúng không có chỗ ở yên ổn phải dịch chuyển nay đây mai đó rất khổ sở, cha Vũ là [[Cổn]] từng trị thủy [[thất bại]] bị Nghiêu [[tử hình]], nhưng Vũ vẫn nhịn nhục tiếp tục công việc của cha mà không hề oán thán.<ref>100 sự kiện lịch sử Trung Quốc - Sự kiện thứ nhất: Đại Vũ trị thủy</ref>

Khi công việc hoàn tất, Thuấn lập tức [[thoái vị]]. Khi Vũ còn tại vị, từng chỉ định người nối ngôi mình là [[Cao Dao]], nhưng Cao Dao lại mất trước Vũ. Trước khi Vũ băng hà đã bàn giao quyền hành cho con Cao Dao là [[Bá Ích]], Ích đứng ra chấp chính lo liệu [[quốc tang]] cho Vũ đúng ba năm rồi nhường lại [[ngai vàng]] cho con Vũ là [[Hạ Khải|Khải]].<ref name="sukyha">[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7002 ''Sử ký, Hạ bản kỷ'']</ref> Có thuyết khác lại nói, Ích định giành ngôi với Khải và bị Khải giết chết,<ref>[http://www.weilishi.org/5654.html ''Thiện nhượng chế đích hữu vô''] Quan chú Trung Quốc lịch sử - Weilishi.org 06/06/2013</ref> Khải tức vị lập ra [[nhà Hạ]], chế độ thế tập nhờ đó được tái lập.<ref>Sarah Allan, sđd, chương 3 phần 4</ref> Trong quá trình chuyển giao quyền lực chính trị, Hạ Vũ bề ngoài truyền ngôi cho Ích như quy định "chọn người hiền tài" nhiều đời trước, nhưng thực tế lại giúp con mình là Khải tăng cường lực lượng, đợi thời cơ để đánh bại Ích.<ref>Kỳ Ngạn Thần, sđd, trang 62-53</ref>

Vua Vũ đăng cơ luận công ban thưởng thực hiện [[phong kiến|phong tước kiến địa]], hình thành nên một [[vạn]] [[chư hầu]], các [[Quốc gia|nước]] này thôn tính lẫn nhau, đến đời [[Nhà Thương|Thương]] còn hơn ba [[ngàn]] [[Nước (định hướng)|nước]], qua Tây Chu còn trên tám [[trăm]] nước. Sang thời [[Xuân Thu]], các nước chư hầu nổi dậy lấn lướt chính quyền trung ương gây gổ sát phạt liên miên, tranh hùng tranh bá, xưng [[vương]] xưng [[đế]] tiếm hiệu Chu thiên tử khiến xã hội càng rối ren loạn lạc, chẳng ai thiết gì đến nhân nghĩa nữa, do đó xuất hiện nhiều quan điểm [[lỗi lạc]] tìm cách sửa đổi mong cứu vớt [[thiên hạ]], trong đó có [[Nho giáo]] của [[Khổng Tử]].<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 46-47.</ref> Huyền thoại '''堯天舜日 Nghiêu thiên Thuấn nhật''' ("''ngày Nghiêu tháng Thuấn''") được [[xây dựng]] dựa trên cơ sở những truyền thuyết dân gian để tôn vinh những bậc thánh chúa đời xưa lấy đạo chí công để trị quốc, chứ không lấy thiên hạ làm của riêng mình, ông cố ý xây dựng hình tượng "Thái bình thánh đại" làm khuôn mẫu Nho giáo gọi là '''祖述堯舜,憲章文武 tổ thuật Nghiêu Thuấn, hiến chương Văn Võ''' ("''noi gương vua Nghiêu vua Thuấn, bắt chước [[Chu Văn Vương|vua Văn]] [[Chu Vũ Vương|vua Võ]]''", vua Văn vua Võ là 2 vị vua đã gây dựng nên cơ nghiệp nhà Chu).<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 699</ref>

Từ Nghiêu Thuấn đến thời Xuân Thu cách xa như vậy nên việc tô điểm cho Nghiêu Thuấn thế nào mà chẳng được, Khổng Tử tạo ra huyền thoại này để chống đỡ tư tưởng [[chính trị]] của mình.<ref>Nguyễn Hiến Lê, sđd, trang 13</ref> Theo [[Ý thức hệ|tư tưởng]] [[Triết học]] đời xưa thì "Kinh thư" là thư tịch cổ nhất nhắc đến chế độ thiện nhượng,<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%B0%9A%E6%9B%B8/%E5%A0%AF%E5%85%B8 ''Kinh thư, Ngu thư - Nghiêu điển''] và [https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%B0%9A%E6%9B%B8/%E8%88%9C%E5%85%B8 ''Thuấn điển'']</ref> nhưng theo các học giả ngày nay phân tích thì sách này do các Nho gia đời Hán ngụy tạo, tài liệu đầu tiên đề cập về Nghiêu Thuấn là "[[Luận ngữ]]". Trong đó thiên 20 "Nghiêu viết" ghi rõ những lời của Nghiêu khuyên Thuấn giữ đạo trung chính lúc sắp nhường ngôi, và Thuấn cũng khuyên Vũ như vậy trước khi thoái vị.<ref>Nguyễn Hiến Lê, sđd, trang 11-12</ref> Theo lẽ thường thì khi Nghiêu nhường ngôi cho Thuấn, thiên hạ sẽ là của Thuấn. Nhưng theo tông chỉ của Nho giáo thì thiên hạ là của trời, Nghiêu chỉ nhường quyền cai trị thiên hạ cho Thuấn.<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 727</ref> Nếu trời đã không cho Thuấn thì Nghiêu có nhường cũng không được, vì thiên hạ thuận theo Thuấn nên Thuấn mới được thiên hạ. Trên thực tế, [[Cổ Tẩu]] và [[Tượng (nhân vật truyền thuyết)|Tượng]] không hề làm hại Thuấn, mà do [[Đào Ứng]] đặt giả thuyết hỏi [[Mạnh Tử]] rằng bậc thánh quân nếu gặp phải việc lưỡng nan như vậy thì sẽ xử trí kiểu gì để toàn vẹn.<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 724-725</ref> Đến đời [[Nhà Nguyên]], [[Quách Cư Nghiệp]] viết sách "[[Nhị thập tứ hiếu]]" đã dựa vào cơ sở trên xếp vua Thuấn thành tấm gương [[hiếu thảo]] đầu tiên để răn dạy lớp hậu sinh, đây là trường hợp vô tiền khoáng hậu hi hữu trong lịch sử.

Cũng theo truyền thuyết trên, trước khi gặp Thuấn, Nghiêu đã hội kiến quần thần để bàn bạc việc nhường ngôi nhưng chưa thấy ai toại tâm xứng ý.<ref>Thượng hạ ngũ thiên niên, Nghiêu Thuấn nhường ngôi</ref> Tiếp theo, Nghiêu từng đến gặp các cao nhân [[Hứa Do]]<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%AB%98%E5%A3%AB%E5%82%B3 ''Cao sĩ truyện''], [http://ctext.org/text.pl?node=604759&if=gb ''quyển 1 mục 5 - Hứa Do truyện'']</ref> và Tử Châu Chi Phụ<ref name="tuchauchiphu">[http://ctext.org/gaoshizhuan/zh ''Cao sĩ truyện''], [http://ctext.org/text.pl?node=604765&if=gb ''quyển 1 mục 7 - Tử Châu Chi Phụ truyện'']</ref> để đặt vấn đề nhường ngôi nhưng hai người đó đều thoái thác. Sau này, Ngu Thuấn tìm lại Tử Châu Chi Phụ nhưng ông này vẫn kiên quyết không đồng ý<ref name="tuchauchiphu"/>, nhà vua bèn lựa chọn một [[ẩn sĩ]] khác là Thiện Quyển<ref>[https://zh.wikisource.org/zh-hant/%E9%AB%98%E5%A3%AB%E5%82%B3 ''Cao sĩ truyện''], [http://ctext.org/text.pl?node=604762&if=gb ''quyển 1 mục 6 - Thiện Quyển truyện'']</ref> để bày tỏ ý định nhưng cũng bị khước từ. Điều đó cho thấy, ngay cả giai đoạn cực trị Nghiêu Thuấn mà vẫn có những người thích cuộc sống ẩn dật không màng thế sự, đâu cứ gì phải thời đại nhiễu nhương lộn xộn. Thực ra, trước Nghiêu Thuấn, [[Sơn hải kinh]] cũng từng nhắc tới việc nhường ngôi của [[Đế Du Võng]] cho Hiên Viên Hoàng Đế rồi ẩn cư hành [[y học|y]] nhưng không phải tự nguyện mà do hoàn cảnh bắt buộc tạo ra, bởi lẽ đó nên Khổng Tử không đề cao vị vua này.

Sau khi định hình học thuyết, Khổng Tử chu du liệt quốc truyền bá tư tưởng của mình, nhưng chư hầu không nghe.<ref>Nguyễn Hiến Lê, sđd, trang 52-74</ref> Ngài hiểu rằng muốn thay đổi thế cuộc phải có [[quyền lực]], lời nói dẫu hay cũng vô dụng, nên quyết định quay về [[Lỗ (nước)|nước Lỗ]], đem kiến thức ghi chép lại, hy vọng hậu thế sẽ có người hiểu và thực hiện đường lối đó.<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 50-56</ref> Tư tưởng chính trị của Khổng Tử được các thế hệ học trò như: [[Tăng Tử]], [[Khổng Cấp|Tử Tư Tử]], [[Mạnh Tử]]... các đời nối tiếp nhau truyền bá suốt thời [[Chiến Quốc]] nhưng hiệu quả đạt được không cao, bởi cường độ [[chiến tranh]] trong giai đoạn này còn khốc liệt hơn cả thời Xuân Thu.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7047 ''Sử ký, Khổng Tử thế gia'']</ref>

== Ngoại thiện và Nội thiện==
[[Tập tin:帝舜.png|250px|nhỏ|trái|Đế Thuấn]]

Nhìn lại lịch sử, ta có thể thấy ngay năm hình thức để một bậc đế vương đăng cơ tức vị trong cung cấm, đó là: '''Thiện vị, Hoàn vị, Kế vị, Tôn vị''' và '''Đoạt vị'''. Thiện vị được phân thành Nội thiện và Ngoại thiện, [[quân chủ]] đương nhiệm sẽ chủ động nhường ngôi cho kẻ khác khi họ còn đang tại vị, với hình thức cao nhất là tự nguyện chuyển giao quyền lực cho người hiền. Chế độ này có đặc điểm trái ngược hẳn với việc [[hành thích]] đương kim hoàng thượng hoặc công khai tổ chức [[đảo chính]] để giành lấy giang sơn gọi là Đoạt vị, khác với Kế vị ở chỗ người tiếp nhiệm sẽ tự động thế chỗ người tiền nhiệm đã qua đời, khác với Tôn vị là trường hợp quân chủ băng hà chưa kịp chọn người thay ngôi nên quần thần hoặc vương tôn [[quý tộc]] phải thương nghị đề cử vua mới, khác với Hoàn vị ở đặc điểm ngôi vua vốn của vị vua trước sau khi đã thực hiện một trong mấy hình thức trên nhưng bởi một lý do nào đó ngôi vị được trả lại cho chủ cũ.

Trong chế độ Thế tập, có một điều luật bất di bất dịch là vua cũ [[băng hà]] thì mới được lập vua khác, do đó có nhiều trường hợp nhà vua bị trục xuất khỏi triều đình nhưng họ vẫn giữ ngôi trên danh nghĩa tuy công việc chính sự đều do quyền thần khống chế. Điển hình như: Hạ [[Thái Khang]],<ref name="sukyha"/> [[Chu Lệ vương]],<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7004 ''Sử ký, Chu bản kỷ'']</ref> [[Sái Ai hầu]],<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7035 ''Sử ký, Quản Sái thế gia'']</ref> [[Lỗ Chiêu công]]<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7033 ''Sử ký, Lỗ Chu Công thế gia'']</ref>... Thời Xuân Thu, [[Tống Tương công]] bị [[Sở Thành vương]] giam hãm, người [[Tống (nước)|nước Tống]] lập mưu tạm thời đưa [[Tử Mục Di|công tử Mục Di]] lên ngôi để giữ nước, khi nước Sở phóng thích [[Tương Công]] thì Mục Di lập tức thoái vị.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7038 ''Sử ký, Tống Vi Tử thế gia'']</ref> Lại có trường hợp [[Trịnh Thành công]] bị bắt giữ ở nước [[Tấn (nước)|Tấn]] khiến người nước [[Trịnh (nước)|Trịnh]] phải giả vờ lập [[thế tử]] [[Trịnh Li công|Khôn Ngoan]] làm quân chủ mới, vua Tấn thấy vậy bèn thả vua Trịnh ra, khi [[Thành công (thụy hiệu)|Thành Công]] về nước thì Khôn Ngoan lại hoàn vị cho cha.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7042 ''Sử ký, Trịnh thế gia'']</ref> Thời Chiến Quốc, [[Sở Hoài vương]] cũng gặp phải hoàn cảnh tương tự ở bên Tần quốc, nhưng dù dân nước Sở đã lập [[Sở Khoảnh Tương vương]] nhưng vua Tần nhất định không chịu thả, điều đó khiến [[Hoài Vương]] phải ôm hận mà chết nơi đất khách quê người.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7040 ''Sử ký, Sở thế gia'']</ref> Bởi bó buộc vì nguyên tắc đó mà dẫn đến nhiều tấn thảm kịch như con giết cha, chú giết cháu, anh em giết nhau để đoạt lấy quyền lực. Ở chế độ Thiện nhượng thì vấn đề này hoàn toàn ngược lại, có điều việc tự nguyện nhường ngôi hầu như không tồn tại trên thực tế mà chỉ mang tính [[tượng trưng]].

Ngoại thiện nghĩa là nhường ngôi cho người ngoài dòng tộc, nhưng đây hoàn toàn chỉ là chiêu bài được các quyền thần khác họ sử dụng để hợp lý việc kế thừa ngôi vị trên danh nghĩa theo truyền thống Nho giáo, những trường hợp ngoại thiện thất bại sử sách đều chép là '''Soán vị'''. Ví như: [[Vương Mãng]] soán Hán,<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8/%E5%8D%B7099%E4%B8%8A ''Hán thư, Vương Mãng truyện thượng'']</ref> [[Hoàn Huyền]] soán Tấn,<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%99%89%E6%9B%B8/%E5%8D%B7099 ''Tấn thư, Hoàn Huyền truyện'']</ref> [[Hầu Cảnh]] soán Lương<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E6%A2%81%E6%9B%B8/%E5%8D%B756 ''Lương thư, Hầu Cảnh truyện'']</ref>... Vị quân chủ thoái nhiệm thường bị:
#Phế truất: phế trừ ngôi vị, truất xuống tước hiệu nhỏ hơn hoặc làm thường dân.
#Quản thúc: khống chế [[giám sát]] từng cử chỉ hành động, đề phòng nổi dậy [[phục bích]].
#[[Lưu đày]]: phong cho tước hiệu tử tế nhưng ở những nơi xa miền quan ngoại để giảm sức ảnh hưởng trong triều đình, hoặc để làm [[tù nhân]] [[lao động khổ sai]] vùng [[hoang mạc]], [[rừng]] [[núi]], [[biển]] [[đảo]].
#Bức tử: quân chủ tiếp nhiệm e ngại lòng dân và quần thần còn quyến luyến cựu vương nên buộc phải quyên sinh, có thể áp dụng biện pháp đầu độc bằng đồ [[ăn]] thức [[uống]].

Nội thiện nghĩa là nhường ngôi cho [[con trai (mối quan hệ)|con ruột]], [[cháu nội]] (trường hợp con trai chết sớm), [[Cháu (con của anh chị em)|cháu gọi bằng chú bác ruột]] (trường hợp toàn con gái), [[anh chị em|anh em ruột]] (trường hợp không có con), [[chú bác|chú bác ruột]] (trường hợp không có anh em ruột và con cháu ruột) hoặc cùng lắm là người trong họ ([[anh chị em họ|anh em họ]], [[chú bác họ]] hay cháu họ) với [[Tổ tiên chung gần nhất]] (khi ruột thịt trực hệ không còn ai), vị quân chủ từ nhiệm thường được tôn làm '''[[Thái thượng hoàng]]''' (ở phiên thuộc hay chư hầu chức vụ này gọi là '''[[Thái thượng vương]]'''). Khi Thái thượng hoàng vẫn còn mà vị quân chủ đương nhiệm tiếp tục nhường ngôi cho người khác, thì Thái thượng hoàng được tôn là '''[[Vô thượng hoàng]]''' (ở phiên thuộc hay chư hầu không tồn tại danh vị '''Vô thượng vương''' mà chỉ phân biệt bằng cách gọi Thái thượng vương và Thượng vương điện hạ), sử sách chép là '''Tốn vị'''. Theo thống kê từ những số liệu trong các thư tịch cổ thì có đến già nửa các trường hợp nội thiện có kết cục không khác gì ngoại thiện, vị quân chủ thoái nhiệm thường có bốn nguyên nhân: 
#Thất thế: bị các vương tôn quý tộc trong họ khống chế hay quyền thần áp đặt.
#[[Bệnh tật]]: ốm đau lâu ngày không thuyên giảm, sức khỏe kém nên việc cáng đáng quốc gia đại sự đành gác lại.
#[[Xuất gia]]: ngán ngẩm trước sự trái ngang nghiệt ngã của nhân tình thế thái nên mượn chốn [[thiền]] [[am]] thanh tịnh [[tu hành]] nhằm rũ sạch [[bụi hồng]].
#An dưỡng: do [[tuổi]] [[cao]] [[sức khỏe]] yếu, hoặc chán ngán chuyện lâm triều phê chuẩn tấu chương nên lui về [[hậu cung]] nghỉ ngơi hưởng lạc.

==Một số quan điểm khác==
[[Tập tin:King Yu of Xia.jpg|191px|nhỏ|Hạ Vũ]]
#Sơn Hải Kinh, Hải Nội Nam Kinh có đoạn: 蒼梧之山，帝舜葬于陽，帝丹朱葬于陰 (Thương Ngô chi sơn, đế Nghiêu táng ư dương, đế Đan Chu táng ư âm). Nghĩa là: ''Núi [[Thương Ngô]], đế Thuấn được táng ở mặt nam của núi, đế Đan Chu được táng ở mặt bắc của núi''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%B1%B1%E6%B5%B7%E7%B6%93/%E6%B5%B7%E5%85%A7%E5%8D%97%E7%B6%93 ''Sơn hải kinh, Hải nội nam kinh'']</ref> Ở đây Đan Chu được gọi là "Đế", như vậy Đan Chu cũng từng làm vua, do đó không có chuyện vua Nghiêu nhường ngôi cho vua Thuấn. Tuy nhiên, theo cuốn [[Thần thoại Trung Hoa]] thì việc Đan Chu xưng đế là do bất phục Thuấn nên đã liên thủ với [[người Miêu|rợ Miêu]] tạo phản ở Đan Thủy trong ba năm, chính Nghiêu là người trực tiếp cầm quân đi đánh dẹp.<ref>[http://uptruyen.com/manga/229428/than-thoai-trung-hoa/37-cuoc-chien-o-dan-thuy.html ''Thần thoại Trung Hoa - Tập 37: cuộc chiến ở Đan Thủy'']</ref>
#[[Mạnh Tử (sách)|Mạnh Tử]], Vạn Chương Thượng có đoạn: 尧死之后，舜避尧之子丹朱于南河之南，天下的诸侯，都跑来朝见舜，打官司的也来找舜，歌谣也是歌颂舜。于是舜就接受了大家的好意，登了帝位 (Nghiêu tử chi hậu, Thuấn tị Nghiêu chi tử Đan Chu vu Nam Hà chi nam, thiên hạ đích chư hầu đô bào lai triều kiến Thuấn, đả quan tư đích dã lai trảo Thuấn, ca dao dã thị ca tụng Thuấn. Vu thị Thuấn tựu tiếp thụ liễu đại gia đích hảo ý, đăng liễu đế vị). Nghĩa là: ''Sau khi Nghiêu mất, Thuấn tránh con Nghiêu là Đan Chu mà dời sang phía nam Nam Hà, chư hầu trong thiên hạ đều đến triều kiến Thuấn, phái quan tư đi tìm Thuấn, ca ngợi công đức của Thuấn. Do đó, Thuấn tiếp nhận ý tốt của mọi người, đăng cơ đế vị''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90/%E8%90%AC%E7%AB%A0%E4%B8%8A ''Mạnh tử, Vạn chương thượng'']</ref> Ở đây nói đến thuyết "ủng đới" tức là Thuấn được quần thần ủng hộ tôn lập, không phải Nghiêu nhường ngôi cho Thuấn. 
#[[Tuân Tử (sách)|Tuân Tử]], Chính Luận Biên có đoạn: 夫曰堯舜擅讓，是虛言也，是淺者之傳，陋者之說也 (Phù viết Nghiêu Thuấn thiện nhượng, thị hư ngôn dã, thị thiển giả chi truyền, lậu giả chi thuyết dã). Nghĩa là: ''Cái gọi là Nghiêu Thuấn thiện nhượng vương vị cho người khác là không phù hợp với sự thực, là chuyện do những kẻ tri thức hạn hẹp loan truyền, là thuyết của những kẻ tri thức nông cạn''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90/%E6%AD%A3%E8%AB%96%E7%AF%87 ''Tuân tử, Chính luận biên'']</ref>
#[[Hàn Phi Tử (sách)|Hàn Phi Tử]], Thuyết Nghi có đoạn: 舜偪堯，禹偪舜，湯放桀，武王伐紂。此四王者，人臣弒其君者也，而天下譽之 (Thuấn bức Nghiêu, Vũ bức Thuấn, Thang phóng Kiệt, Vũ vương phạt Trụ. Thử tứ vương giả, nhân thần thí kỳ quân giả dã). Nghĩa là: ''Thuấn khuynh loát Nghiêu, Vũ bức bách Thuấn, [[Thành Thang]] lưu đày [[Hạ Kiệt]], Vũ vương thảo phạt [[Trụ Vương]]. Bốn vị [[vua]] này đều là thần tử lại giết quân chủ của mình, mà thiên hạ vẫn khen họ''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%9F%93%E9%9D%9E%E5%AD%90/%E8%AA%AA%E7%96%91 ''Hàn phi tử, Thuyết nghi'']</ref>
#[[Sử ký]], quyển 1 có đoạn: 舜取得了行政管理权之后，大刀阔斧地进行了一系列的人事改组...历史上称之为"举十六相"..."去四凶" (Thuấn thủ đắc liễu hành chính quản lý quyền chi hậu, đại đao khoát phủ địa tiến hành liễu nhất hệ liệt đích nhân sự cải tổ...lịch sử thượng xưng chi vi "cử thập lục tướng"..."khứ tứ hung"). Nghĩa là: ''Sau khi Thuấn có được quyền quản lí hành chính, để củng cố sự thống trị của mình, lập tức phù trợ những người thân tín, trừ khử những ai khác ý với mình...trong lịch sử gọi là "cử thập lục tướng"..."khứ tứ hung"''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7001 ''Sử ký, Ngũ đế bản kỷ'']</ref> Gọi là "cử thập lục tướng" chính là ông Thuấn đồng thời dùng "bát khải" gồm: [[Thương Thư]], [[Đồi Ngai]], [[Đào Dẫn]], [[Đại Lâm (bát khải)|Đại Lâm]], [[Mang Hàng]], [[Đình Kiên]], [[Trọng Dung]], [[Thúc Đạt (bát khải)|Thúc Đạt]] và "bát nguyên" gồm: [[Bá Phấn]], [[Trọng Kham]], [[Thúc Hiến]], [[Quý Trọng]], [[Bá Hổ]], [[Trọng Hùng]], [[Thúc Báo]], [[Quý Li]] bị Đế Nghiêu trường kì bài trừ ra khỏi trung tâm quyền lực. Gọi là "khứ tứ hung" chính là bài trừ đồng thời bốn nhân vật: [[Hồn Thuần]], [[Cùng Kì]], [[Phù Ngột]] và [[Thao Thiết]] được Đế Nghiêu lúc tại vị sủng tín. Như vậy làm cho Đế Nghiêu mất thực quyền, sau đó Thuấn lại giam lỏng Đế Nghiêu, không cho gặp mặt con và thân hữu, tiếp đó bức nhường ngôi vị, cuối cùng còn đày con của Đế Nghiêu đến Đan Thủy.
#Năm [[281]], tại huyện Cấp (nay thuộc [[Huyện cấp thị (Trung Quốc)|thành phố cấp huyện]] [[Vệ Huy]] [[Tỉnh (Trung Quốc)|tỉnh]] [[Hà Nam (Trung Quốc)|Hà Nam]]) người ta khai quật được cuốn [[Trúc thư kỉ niên]] trong [[mộ]] của [[Ngụy Tương Ai vương]] (chết năm [[296 TCN]]). Qua chỉnh lý nghiên cứu, các học giả thời cổ cho rằng đây là bộ [[biên niên sử]] của [[Ngụy (nước)|nước Ngụy]] thời Chiến Quốc. Nhưng tiếc thay [[văn bản]] gốc của sách này đã bị thất lạc, tất cả những phiên bản hiện hành đều do các sử gia hậu thế chép lại, vì lẽ đó khó có thể xác định được bản chất hư thực của nó. Trong phần Ngũ Đế được dẫn từ nhiều nguồn thư tịch, có đoạn: 尧德衰，为舜所囚。舜囚尧，复偃塞丹朱，使父子不得相见也 (Nghiêu đức suy, vi Thuấn sở tù. Thuấn tù Nghiêu, phục yển tắc Đan Chu, sử phụ tử bất đắc tương kiến dã). Nghĩa là: ''Đạo đức Nghiêu suy đồi, bị Thuấn nhốt trong tù, Thuấn giam Nghiêu và không cho Đan Chu gặp cha''.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%A4%E6%9C%AC%E7%AB%B9%E6%9B%B8%E7%B4%80%E5%B9%B4/%E4%BA%94%E5%B8%9D%E7%B4%80 ''Cổ bản Trúc thư kỷ niên, Ngũ đế kỷ'']</ref>
#[[Tam Quốc chí]], quyển 2 có câu: 「舜、禹之事，吾知之矣。」 (Thuấn Vũ chi sự, ngô tri chi hỹ). Nghĩa là: ''việc vua Thuấn vua Vũ cũng như chuyện của ta vậy''. Đó là lời của [[Ngụy Văn Đế]] [[Tào Phi]] đã tuyên bố trước quần thần sau khi thụ thiện từ [[Hán Hiến Đế]] Lưu Hiệp.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E4%B8%89%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B702 ''Tam Quốc chí, Ngụy chí - Văn Đế kỷ, Ngụy Thị xuân thu chú'']</ref>
#Quát Địa chí, quyển 1 có đoạn: 《竹書》云：舜囚堯，复偃塞丹朱，使不與父相見也 (Trúc thư vân: Thuấn tù Nghiêu, phục yển tắc Đan Chu, sử bất dữ phụ tương kiến dã). Có nghĩa là: ''Trúc thư viết: "Thuấn giam Nghiêu, lại cản trở Đan Chu, khiến cho Đan Chu không thể gặp được cha"''.<ref>[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=894435&remap=gb ''Cổ bản Trúc thư kỷ niên tập chứng''], [http://ctext.org/dictionary.pl ''sđd, trang 187'']</ref>
#Sử Ký Chính Nghĩa, Bổ Tam Hoàng Bản Kỷ có đoạn: 故尧城在濮州鄄城县东北十五里。...昔尧德衰，为舜所囚也。又有偃朱城，在县西北十五里。 (cố Nghiêu thành tại Bộc châu Quyên Thành huyện đông bắc thập ngũ lý...Tích Nghiêu đức suy vi Thuấn sở tù dã, hựu hữu Yển Chu thành, tại huyện Tây Bắc thập ngũ lý). Có nghĩa là: ''Nghiêu thành xưa ở huyện Quyên Thành, Bộc Châu, phía [[Đông Bắc]] 15 [[dặm]]...Khi Nghiêu suy yếu, bị Thuấn giam giữ...lại có Yển Chu thành, cách huyện đó về phía [[Tây Bắc]] cũng [[15]] [[dặm]]''.
#[[Sử thông]], Nghi Cổ Biên có đoạn: 案《汲冢瑣語》云：「舜放堯於平陽。」而書云某地有城，以「囚堯」為號。識者憑斯異說，頗以禪受為疑 (Án "Cấp trủng toả ngữ" vân: "Thuấn phóng Nghiêu ư Bình Dương". Nhi thư vân mỗ địa hữu thành, dĩ Tù Nghiêu vi hiệu. Thức giả bằng tư dị thuyết, phả dĩ thiện thụ vi nghi). Có nghĩa là: ''Xét "Cấp trủng toả ngữ" thấy có nói: "Thuấn giam Nghiêu ở Bình Dương". Trúc thư lại nói ở nơi đó có một toà thành gọi là thành Tù Nghiêu. Người có kiến thức dựa theo thuyết này vô cùng hoài nghi chuyện thiện vị''.<ref>Phố Khởi Long, sđd, trang [[384]]</ref>
#Quảng Hoằng Minh Tập, quyển 11 dẫn Cấp Trủng Trúc Thư (tên gọi khác của Trúc Thư Kỉ Niên) có đoạn: 舜囚堯於平陽，取之帝位" (Thuấn tù Nghiêu ư Bình Dương, thủ chi đế vị). Nghĩa là: ''Thuấn giam Nghiêu ở Bình Dương, chiếm lấy đế vị''.<ref>Phạm Tường Ung, sđd, trang 7</ref>. Cấp Trủng Tỏa Ngữ chú thích Quảng Hoằng Minh Tập dẫn câu: 舜放堯于陽 (Thuấn phóng Nghiêu vu Dương), cũng hàm ý như trên.
#Cổ Sử Biện, quyển 7 có đoạn: 禪讓之說乃是戰國學者受了時勢的刺激，在想象中構成的烏托邦 (Thiện nhượng chi thuyết nãi thị Chiến Quốc học giả thụ liễu thời thế đích thích kích, tại tưởng tượng trung cấu thành đích ô thác bang). Nghĩa là: ''Thuyết Thiện nhượng do các học giả thời Chiến Quốc bế tắc trước thời cuộc xây dựng hình tượng một xã hội lý tưởng dựa trên truyền thuyết''. Tác giả cuốn sách Cố Hiệt Cương còn nói thêm: 這是墨家為了宣傳主義而造出來的 (Giá thị Mặc gia vi liễu tuyên truyền chủ nghĩa nhi tạo xuất lai đích). Nghĩa là: ''Thuyết Thiện nhượng ra đời vào thời mà thuyết [[Mặc gia]] được tuyên truyền rộng rãi''. Năm 1936, ông phát biểu: 禅让传说起于墨家考 (Thiện nhượng thuyết khởi vu Mặc gia khảo). Nghĩa là: ''Thuyết Thiện nhượng là do phái Mặc gia dựng lên''.
#[[Năm]] [[1993]], trong khi khai quật một ngôi mộ cổ ở làng Quách Điếm thuộc Kỷ Sơn, Sa Dương, [[Hồ Bắc]] cách đất Dĩnh, kinh đô cuối cùng của [[Sở (nước)|nước Sở]] ([[676 TCN]] - [[278 TCN]]) khoảng 9&nbsp;km người ta đã phát hiện ra một khối lượng thẻ tre lớn trên đó có ghi chép các văn bản cổ, được cho là có niên đại khoảng năm [[300 TCN]]. Số [[thẻ tre]] này được gọi là [[Thẻ tre Quách Điếm]], có nhiều ghi chép về [[Đạo giáo]] và Nho giáo vốn trước đó chưa từng được biết tới, đem lại nhiều thông tin mới về lịch sử [[triết học]] Trung Quốc cổ đại. Năm [[1998]], sách "Quách Điếm Sở giản thích văn chú thích" được ấn hành, dịch lại toàn bộ số thẻ tre trên. Trong đó thiên "Đường Ngu chi đạo" bác bỏ sự tôn sùng với chế độ Thiện nhượng, có đoạn: 不禅而能化民者，自生民未之有也 (bất thiện nhi năng hóa dân giả, tự sanh dân vị chi hữu dã). Nhấn mạnh vấn đề: ''ngôi vị thủ lĩnh là dân bầu mà ra, chứ không phải do một cá nhân nhường lại''.<ref>[http://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=730230&remap=gb ''Thượng Hải bác vật quán tàng Chiến Quốc Sở trúc thư, Đường Ngu chi đạo'']</ref>
#Đế Vương Chi Tử, Nghiêu Thuấn Bi có đoạn: 堯被囚禁於平陽而死，舜被流放於蠻荒而死 (Nghiêu bị tù cấm ư Bình Dương nhi tử, Thuấn bị lưu phóng ư man hoang nhi tử). Nghĩa là: ''Nghiêu bị cầm tù ở Bình Dương rồi mất ở đó, Thuấn bị lưu đày ra man hoang (tức Thương Ngô - Cửu Nghi sơn) mà chết''.
#Trung Quốc Văn Hóa Sử 500 Nghi Án (tục), Đế vương Biên - nghi án thứ nhất chính là: 有没有过尧舜禅讓 (Hữu một hữu quá Nghiêu Thuấn thiện nhượng). Nghĩa là: ''Có hay không chuyện Nghiêu Thuấn nhường ngôi''.
#Công Chúa Thị Chẩm Dạng Sinh Hoạt Đích, mục Nga Hoàng - Nữ Anh có đoạn: 庶出女儿为帮舜夺首领位置囚禁亲父 (Thứ xuất nữ nhi vi bang Thuấn đoạt thủ lĩnh vị trí tù cấm thân phụ). Nghĩa là: ''Hai người con gái giúp Thuấn đoạt ngôi vị thủ lĩnh và cầm tù vua cha''.<ref>[http://cul.china.com.cn/2013-08/02/content_6175836_3.htm ''禅让制真相：庶出女儿为帮舜夺首领位置囚禁亲父''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130902014218/http://cul.china.com.cn/2013-08/02/content_6175836_3.htm |date = ngày 2 tháng 9 năm 2013}} 文化中国-中国网 cul.china.com.cn　时间： 2013-08-02 09:35　责任编辑:邓晨曦 - 国际在线www.crionline.cn　2006-12-27 15:59:04</ref>
#Trung Quốc Vị Giải Chi Mê Đại Toàn, Nghiêu Thuấn Thiện Nhượng Chi Mê có đoạn: 尧舜禅让，没有那么严肃和神圣，只不过人们不想担当这份辛苦的职务罢了 (Nghiêu Thuấn thiện nhượng, một hữu na ma nghiêm túc hòa thần thánh, chỉ bất quá nhân môn bất tưởng đảm đương giá phận tân khổ đích chức vụ bãi liễu). Nghĩa là: ''Nghiêu Thuấn nhường ngôi không có gì là nghiêm túc và thần thánh, chẳng qua chỉ là mọi người không muốn gánh lấy nhiệm vụ cực khổ mà thôi''.
#99% Đích Trung Quốc Nhân Bất Tri Đạo Đích Lịch sử Chân Tướng, chương 2 có đoạn: 尧舜禅讓并非出于慷慨 (Nghiêu Thuấn thiện nhượng tính phi xuất vu khẳng khái). Nghĩa là: ''Nghiêu Thuấn nhường ngôi không phải do sự hào hiệp''.<ref>''Lưu Bác và Dương Liễu, sđd, trang 78-81''</ref>
#Phượng Hoàng Quốc Học, số ra ngày 19/11/2015 tác giả Trương Tùng Huy có bài: 禅让制"纯属虚构,禹夺帝位舜晚景凄凉 (Thiện nhượng chế thuần thuộc hư cấu, Vũ đoạt đế vị Thuấn vãn cảnh thê lương). Nghĩa là: ''Chế độ thiện nhượng hoàn toàn là hư cấu, Vũ đoạt ngôi vua khiến Thuấn có kết cục thê thảm.''<ref>[http://guoxue.ifeng.com/a/20151119/46305471_0.shtml 张松辉："禅让制"纯属虚构 禹夺帝位舜晚景凄凉]</ref>
#Mỗi Nhật Đầu Điều, Do Lịch sử Bách Gia Sự Ô Phát Biểu Can Văn Hóa số ra ngày 21/10/2015 có bài: 禪讓：真的不是你想的那麼美好，堯舜禹都是親戚 (Thiện nhượng: chân đích bất thị nễ tưởng đích na ma mĩ hảo, Nghiêu Thuấn Vũ đô thị thân thích). Nghĩa là: ''Thiện nhượng, thật sự không phải tốt đẹp như bạn tưởng, Nghiêu Thuấn Vũ đều là thân thích''.<ref>[https://kknews.cc/culture/nxoxla8.html 禪讓：真的不是你想的那麼美好，堯舜禹都是親戚]</ref> Căn cứ vào [[Bản mẫu:Thế phả Ngũ Đế|Phả hệ Hoàng Đế vương triều]] ta có thể thấy: Hoàng Đế sinh [[Thiếu Hạo|Huyền Khí]] và [[Xương Ý]], Nghiêu là chắt của Huyền Khí. Con trai (có thuyết nói cháu nội) Xương Ý là Chuyên Húc sinh ra [[Cùng Thiền]] và [[Cao Tổ]] Phụ của [[Hạ Vũ]] (có thuyết nói [[Cổn]] là con trai Chuyên Húc). Như vậy Nghiêu là anh em "chắt chú chắt bác" với Cùng Thiền và [[Cao Tổ]] Phụ của Vũ, trong khi Thuấn là hậu duệ đời thứ sáu của Cùng Thiền còn Cổ Tẩu với Hạ Vũ quan hệ họ hàng "chút chú chút bác". Việc truyền ngôi kiểu như vậy diễn ra phổ biến ở các triều đại sau này, trường hợp những vị quân chủ không có con hoặc toàn con gái.

==Ảnh hưởng==
Đầu thời Xuân Thu, [[Đỗ Vũ|Thục Vọng Đế]] nhường ngôi [[Biết Linh|Thục Tùng Đế]].<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E8%8F%AF%E9%99%BD%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B7%E4%B8%89 ''Hoa dương quốc chí, Thục chí'']</ref> Cuối thời Chiến Quốc, [[Yên vương Khoái]] nhường ngôi [[tướng quốc]] [[Tử Chi]].<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7034 ''Sử ký, Yến Thiệu Công thế gia'']</ref> Cả hai trường hợp này chung cuộc người thoái nhiệm đều táng mệnh thân vong, họ học tập Nghiêu Thuấn tự nguyện nhường ngôi nhưng cái kết của họ lại quá bi đát.

[[Tần Thủy Hoàng]] [[Chiến tranh thống nhất Trung Hoa của Tần|diệt sáu nước]] thống nhất thiên hạ, thực hiện đường lối [[Pháp gia]], tiến hành [[đốt sách chôn nho|đốt sách giết học trò]] khiến mọi học thuyết của [[Bách gia chư tử]] gần như bị triệt thoái hoàn toàn.<ref>[https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98/%E5%8D%B7006 ''Sử ký, Tần Thủy Hoàng bản kỷ'']</ref> Đến khi nhà Hán nổi lên, việc [[trung hưng]] Nho giáo bắt đầu phôi thai. Bấy giờ tư tưởng trung quân ái quốc của Khổng Tử được quảng bá rộng rãi, thấm nhuần trong [[đạo đức]] quần chúng, do kinh nghiệm thực tế từ hai trường hợp nhường ngôi thật sự thời [[Đông Chu liệt quốc|Xuân Thu Chiến Quốc]] nên trong thâm cung hễ xảy ra cuộc thay đổi [[triều đại]] cho người khác họ đều được các quyền thần dàn xếp, ép [[thiên tử]] xuống chiếu nhường ngôi cho mình nhằm hợp thức hóa hoàng vị.

=== Chế độ Thiện nhượng tại [[Trung Quốc bản thổ]] ===
[[Tập tin:Confucius - Project Gutenberg eText 15250.jpg|nhỏ|Chân dung [[Khổng Tử]] được minh họa trong cuốn Thần thoại và Truyền thuyết Trung Hoa của E.T.C. Werner]]
{{main|Danh sách những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Trung Quốc và Mông Cổ}}

Là nơi khởi nguyên của Nho giáo, chế độ Thiện nhượng phát triển mạnh mẽ nhất bên Trung Quốc. Trừ những lần biến động [[chính trị]] ngoài dân gian như: chư hầu quật khởi, ngoại bang [[xâm lược]], [[nông dân]] [[phản động|tạo phản]], [[Chủ nghĩa quân phiệt|quân phiệt cát cứ]], phiên trấn chuyên quyền, v.v. Những thế lực này sát phạt lẫn nhau kịch liệt, cuối cùng còn lại ai thì người đó trở thành "chân mệnh thiên tử", được phái Nho gia tôn vinh bởi đi đúng chính đạo nên mới được nước, sử sách dùng chữ ''"diệt"'' (滅) để hiển thị cho việc thay đổi triều đại như vậy. Ví dụ: Thương diệt Hạ, Chu diệt Thương, Tần diệt Chu, [[Chiến tranh thống nhất Trung Hoa của Tần|Tần diệt lục quốc]], [[Sở Nghĩa Đế|Sở]] diệt Tần, Hán diệt [[Hạng Vũ|Tây Sở]], Hán diệt Tân, v.v.

Tất cả các cuộc thay ngôi đổi chủ ngoài dòng tộc trong cung cấm ở [[quốc gia]] này (bao gồm cả [[Nam Chiếu]] và [[Đại Lý]]) đều được thực thi bởi chế độ Thiện nhượng, cụ thể là: 
#[[Nhũ Tử Anh|Hán]]→[[nhà Tân|Tân]]
#[[Hán Hiến Đế|Hán]]→[[Tào Ngụy|Ngụy]]→[[Nhà Tấn|Tấn]]
#[[Tấn An Đế|Tấn]]→[[Hoàn Sở|Sở]]
#[[Tấn Cung Đế|Tấn]]→[[Lưu Tống|Tống]]→[[Nam Tề|Tề]]→[[Nhà Lương|Lương]]→[[Hầu Cảnh|Hán]]
#[[Đông Ngụy|Ngụy]]→[[Bắc Tề|Tề]]
#[[Lương Kính Đế|Lương]]→[[Nhà Trần (Trung Quốc)|Trần]]
#[[Tây Ngụy|Ngụy]]→[[Bắc Chu|Chu]]→[[Nhà Tùy|Tùy]]→[[Vương Thế Sung|Trịnh]] 
#[[Tùy Cung Đế|Tùy]]→[[Nhà Đường|Đường]]→[[Vũ Chu|Chu]]→Đường→[[Hậu Lương Thái Tổ|Lương]]
#[[:zh:张乐求进|Bạch]]→[[Mông Tế Nô La|Mông]]
#[[Nam Ngô|Ngô]]→[[Nam Đường|Tề]]
#[[Hậu Hán|Hán]]→[[Hậu Chu|Chu]]→[[Nhà Tống|Tống]]
#[[Đoàn Chính Minh|Lý]]→[[Cao Thăng Thái|Trung]]

Còn về nội thiện, các cuộc nhường ngôi cũng đều có nguyên do ẩn chứa sâu xa, không phải cuộc nội thiện nào cũng diễn ra suôn sẻ, có nhiều cuộc cũng đổ máu và sát phạt hoặc cách thức ép buộc cũng chẳng kém gì ngoại thiện.

=== Chế độ Thiện nhượng tại các nước đồng văn ===
Chế độ thiện nhượng có ảnh hưởng trực tiếp đến ba quốc gia [[Vòng văn hóa chữ Hán|đồng văn Hán ngữ]] là: Nhật Bản, Việt Nam và Triều Tiên. Trước khi văn hóa [[Thế giới phương Tây|phương Tây]] du nhập, tất cả những học thuật và tư tưởng của ba quốc gia trên đều bị Nho giáo thống soái mà không có một trường phái khác đồng hành, hễ Nho giáo ở Trung Nguyên biến thiên ra sao thì ảnh hưởng của nó ở bên ngoài đều phải theo như thế<ref>Trần Trọng Kim, sđd, trang 680</ref>:

==== Quần đảo Nhật Bản ====
{{main|Danh sách những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Nhật Bản và Lưu Cầu}}Ở [[Nhật Bản]] do chỉ tồn tại một triều đại duy nhất từ thuở khai quốc đến nay nên không có ngoại thiện, tất cả các cuộc nhường ngôi đều diễn ra trong nội bộ vương thất, trừ [[vương quốc Lưu Cầu]] lúc đó chưa phải [[lãnh thổ]] [[Quần đảo Nhật Bản|Nhật Bản]] có một cuộc ngoại thiện giữa [[vương triều Thuấn Thiên]] và [[vương triều Anh Tổ]].

==== Việt Nam ====
{{main|Danh sách những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Việt Nam}}Tại Việt Nam, sự thay đổi triều đại đều rất êm thấm, không phải thiện vị thì cũng tôn vị, trừ ba triều đại có được giang sơn nhờ vũ lực là [[Nhà Đinh]], [[Nhà Tây Sơn|Nhà Nguyễn Tây Sơn]] và [[Nhà Nguyễn]]. Dưới đây là các cuộc ngoại thiện: 
#[[Nhà Đinh|Đinh]]→[[Nhà Tiền Lê|Lê]]
#[[Nhà Lý|Lý]]→[[Nhà Trần|Trần]]→[[Nhà Hồ|Hồ]]
#[[Nhà Lê sơ|Lê]]→[[Nhà Mạc|Mạc]]
Còn nội thiện đã quy định thành một chế độ rõ rệt từ thời Nhà Trần, các triều đại sau cứ theo đó mà bắt chước. Tuy nhiên, các trường hợp nội thiện sau này đều không suôn sẻ, nếu không phải do giải pháp tình thế bởi [[chiến tranh]] loạn lạc thì cũng bị gượng gạo vì quyền thần ép buộc mà ra.

==== Bán đảo Triều Tiên ====
{{main|Danh sách những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Triều Tiên và Hàn Quốc}}Trên [[bán đảo Triều Tiên]] có duy nhất một trường hợp ngoại thiện giữa [[nhà Cao Ly]] và [[nhà Triều Tiên]], tất cả các trường hợp nhường ngôi còn lại đều là nội thiện.

=== Chế độ Thiện nhượng [[thời kỳ cận đại]] ===
*Năm [[1777]], tại [[Indonesia|Nam Dương quần đảo]], [[La Phương Bá]] xây dựng nên [[hình thức chính thể]] [[cộng hòa]] đầu tiên ở [[châu Á]] áp dụng [[dân chủ]] [[tổng tuyển cử]] kết hợp truyền thừa thiện nhượng.<ref>Nam Dương hoa kiều thông sử, La Phương Bá truyện</ref> Theo đó, vị [[Nguyên thủ quốc gia|nguyên thủ]] đương nhiệm trước khi từ chức sẽ tiến cử một thuộc hạ kế vị mình để đa số [[công dân]] phê chuẩn, nguyên tắc này là: 國之大事皆眾議而行 Quốc chi đại sự giai chúng nghị nhi hành (''khi có việc quan trọng của quốc gia thì mọi quyết định đều phải thông qua hội nghị đại chúng của các công dân'').<ref>{{Chú thích web |url=http://ap6.pccu.edu.tw/Encyclopedia/data.asp?id=6072 |ngày truy cập=2017-12-24 |tựa đề=''Trung Quốc đại bách khoa toàn thư, Lan Phương đại tổng chế'' |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304234435/http://ap6.pccu.edu.tw/Encyclopedia/data.asp?id=6072 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.shuku.net/novels/history/zgrsgtwby/zgsg31.html ''Trung Hoa nhân sử cương, quyển hạ - chương 31: Thế kỷ XVIII - Hoa kiều'']</ref>
{{main|Cộng hòa Lan Phương}}

=== Chế độ Thiện nhượng trong văn hóa [[Lịch sử hiện đại|hiện đại]] ===
*Tháng 5 năm [[2013]], thông cáo nghị quyết của [[Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc|Trung ương]] [[Đảng Cộng sản Trung Quốc]] cho rằng cuộc chuyển giao quyền lực giữa các [[lãnh tụ|lãnh đạo tối cao]] của họ mang [[màu sắc]] Thiện nhượng hiện đại.<ref>[http://news.wenweipo.com/2013/05/02/IN1305020034.htm ''Cầu thị: Trung Quốc tối cao quyền canh thế hữu Thiện nhượng sắc thái''] 2013-05-02 責任編輯：glory</ref> Phương châm đó là: 一黨領導、全國選拔、長期培養、年齡限制、定期更替 Nhất đảng lãnh đạo, toàn quốc tuyển bạt, trường kỳ bồi dưỡng, niên linh hạn chế, định kỳ canh thế (''Một đảng lãnh đạo, cả nước bầu chọn, bồi dưỡng lâu dài, nhiệm kỳ hạn chế, định kỳ thay đổi'').<ref>[http://www.qstheory.cn/zxdk/2013/201309/201304/t20130426_226224.htm ''Chỉ hữu khứ Trung Quốc tài năng khán đáo vị lai''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130501013435/http://www.qstheory.cn/zxdk/2013/201309/201304/t20130426_226224.htm |date=2013-05-01 }} 2013.05.01 08:00 来源：《求是》期号：2013/09 作者：宋鲁郑</ref>
*Tại nước [[Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam]], khi [[thế hệ]] [[lãnh đạo]] này mãn nhiệm hoặc bị bãi nhiệm vì một lý do khách quan nào đó thường giới thiệu những nhân vật khác có uy tín trong [[Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam|Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương Đảng]] để thay thế mình, và sau đó họ đều đắc cử.<ref>[http://baobackan.org.vn/channel/1021/2006/06/10489/ ''Ông Nguyễn Minh Triết được giới thiệu làm Chủ tịch nước''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170118225956/http://baobackan.org.vn/channel/1021/2006/06/10489/ |date=2017-01-18 }} Bắc Kạn Onlile 20:24' 26/06/2006 (GMT+7)</ref><ref>[https://tuoitre.vn/ong-truong-tan-sang-duoc-gioi-thieu-lam-chu-tich-nuoc-447937.htm ''Ông Trương Tấn Sang được giới thiệu làm Chủ tịch nước''] Tuổi trẻ 23/07/2011 17:07 GMT+7 Đ.TR. - L.K</ref><ref>[http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/ong-tran-dai-quang-duoc-gioi-thieu-lam-chu-tich-nuoc-3379229.html ''Ông Trần Đại Quang được giới thiệu làm Chủ tịch nước''] VNEXPRESS Hoàng Thuỳ - Võ Hải|Thứ năm, 31/3/2016, 16:01 (GMT+7)</ref> Tuy không nhắc tới thuật ngữ Thiện nhượng, nhưng cơ chế hoạt động chẳng khác gì cộng hoà Lan Phương và cách thức cũng tương tự đường lối chủ trương của [[đảng]] [[cộng sản]] [[Trung Quốc]].<ref>[http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/gioi-thieu-nhan-su-lanh-dao-cap-cao-293305.html ''Giới thiệu nhân sự lãnh đạo cấp cao''] [[VietNamNet]] 10/03/2016 09:38 GMT+7 Theo Chinhphu.vn</ref><ref>[http://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chinh-tri/trung-uong-gioi-thieu-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-de-bau-lam-chu-tich-nuoc-481165.html ''Trung ương giới thiệu Tổng bí thư để bầu làm Chủ tịch nước''] [[VietNamNet]] 03/10/2018 18:38 GMT+7 Theo Chinhphu.vn</ref>

== Thư mục ==
=== Sử sách Trung Hoa ===
{{refbegin|2}}
* (Thanh) [[Hồng Di Huyên]], [[:wikisource:zh:汲冢瑣語|''Cấp chủng tỏa ngữ'']]
*Tác giả: (Đường) [[Lý Thái]]. Chú giải: [[Hạ Thứ Quân]]. [https://book.douban.com/subject/1289037/ ''Quát địa chí tập hiệu''] (Quát địa chí). ISBN 9787101045284 Trung Hoa thư cục, 2/1980
*Tác giả: (Hán) [[Tư Mã Thiên]], [https://book.douban.com/subject/1077847/ ''Sử ký'']. Dịch giả: tác dẫn (Đường) [[Tư Mã Trinh]], chính nghĩa (Đường) [[Trương Thủ Tiết]]. ISBN 9787101003048 Trung Hoa thư cục, 11/1982
*{{Chú thích web|tác giả 1=[[Lâm Hán Đạt]] và [[Tào Dư Chương]] (1984)|url=http://www.tianyabook.com/5000nian/index.html|tiêu đề=''Thượng hạ ngũ thiên niên''|ngày truy cập=2013-09-25|archive-date=2013-12-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20131207223635/http://www.tianyabook.com/5000nian/index.html|url-status=dead}} [[Thiếu niên]] [[nhi đồng]] xuất bản xã, 1991
*[[Khảo cổ học]] - Tập uỷ viên hội, [https://book.douban.com/subject/1033338/'' Trung Quốc đại [[bách khoa toàn thư]]'']. ISBN 9787500059493 Trung Quốc đại bách khoa toàn thư xuất bản xã, 1986
*Tác giả: (Xuân Thu) Khổng Tử. Chú giải: [[Sái Thẩm]]. [https://book.douban.com/subject/2978915/ ''Thư kinh'']. ([[Kinh thư]]) ISBN 9787532505036 [[Thượng Hải]] cổ tịch xuất bản xã, đệ nhất bản 3/1987
*Tác giả: (Tấn) [[Thường Cừ]]. Hiệu chú: [[Lưu Lâm]]. [https://book.douban.com/subject/3736897/ ''Hoa dương quốc chí hiệu chú''] (Hoa dương quốc chí). ISBN 9786661705874 Tân văn phong xuất bản xã, 11/1988
*(Chiến Quốc) [[Hàn Phi]], [https://book.douban.com/subject/10749522/ ''Hàn Phi Tử''] ISBN 9787532506101 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 1989
*(Tề-Lương) [[Thích Tăng Hựu]] và (Đường) [[Thích Đạo Tuyên]], [https://book.douban.com/subject/3391080/ ''Hoằng minh tập - Quảng hoằng minh tập''] ISBN 9787532509287 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 1/8/1991
*Tác giả: [[Trương Tú Bình]] và [[Vương Hiểu Minh]], 100 sự kiện Trung Quốc. [[Quảng Tây]] [[Nhân dân]] xuất bản xã, 1993. Nhóm biên dịch: Phạm Việt Chương, Xuân Kính, Huy Sanh và Nguyễn Trần Phụng. Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 1998
*[[Thi Tuyên Viên]] và [[Lâm Diệu Sâm]], [https://book.douban.com/subject/1544715/ ''Thiên cổ chi mê Trung Quốc văn hóa sử 500 nghi án (tục) tinh'']. ISBN 9787534812088 Trung Châu cổ tịch xuất bản xã, 01/08/1996
*Tác giả: (Tấn) [[Hoàng Phủ Mật]]. Dịch giả: [[Hoàng Vĩnh Niên]]. [https://book.douban.com/subject/1000553/ ''Đế vương thế kỷ''] ISBN 9787538247725 [[Liêu Ninh]] giáo dục xuất bản xã, 3/1997
*(Tống) [[La Bì]], [https://book.douban.com/subject/3104637/ ''Lộ sử'']. ISBN 9787501320042 [[Bắc Kinh]] đồ thư quán xuất bản xã, 2003
*Tác giả: (Chiến Quốc) [[Tuân Tử|Tuân Khanh]]/Huống. Thích chú: Tôn An Bang và Mã Ngân Hoa. [https://book.douban.com/subject/1214302/ ''Tuân Tử''] ISBN 9787805985336 Sơn Tây cổ tịch xuất bản xã, 1/2003
*[[Cố Hiệt Cương]], [https://book.douban.com/subject/1659187/ ''Cổ sử biện'']. ISBN 9787544309943 [[Hải Nam]] xuất bản xã, 01/06/2003
*(Tống) [[Lưu Thứ]], [https://book.douban.com/subject/10569774/ ''Trùng tân hiệu chính tập chú phụ âm tư trị thông giám ngoại kỷ''] (Thông giám ngoại kỷ). ISBN 9787501322282 Quốc gia đồ thư quán xuất bản xã 7/2003
*[[Hùng Tiêu Xuân]], [https://book.douban.com/subject/1186214/ ''Công chúa thị chẩm dạng sinh hoạt đích'']. ISBN 9787801157881 Đương đại thế giới xuất bản xã, 1/2004
*Bách Dương, [https://book.douban.com/subject/1427825/ ''Trung Hoa nhân sử cương'']. ISBN 9787807161219 Đồng Tâm xuất bản xã, 9/2005
*[[Phương Thi Danh]] và [[Vương Tu Linh]]. [https://book.douban.com/subject/1734359/ ''Cổ bản Trúc thư kỷ niên tập chứng'']. ISBN 9787532541911 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 01/10/2005
*Tác giả: Bách Dương. Dịch giả: Quách Y Động. [https://book.douban.com/subject/1808605/ ''Đế vương chi tử'']. ISBN 9787020054473 Nhân dân văn học xuất bản xã, 5/2006
*Tác giả: (Hạ) [[Bá Ích]]. Dịch giả: [[Lý Nhuận Anh]] và [[Trần Hoán Lương]]. [https://book.douban.com/subject/1823533/ ''Sơn hải kinh'']. ISBN 9787806657294 Nhạc lộc thư xã, 5/2006
*(Xuân Thu) Khổng Tử, [https://book.douban.com/subject/1964774/ ''Luận ngữ'']. ISBN 9787101054187 Trung Hoa thư cục, 12/2006
*Tác giả: [[Kỳ Ngạn Thần]], [http://www.nxbcand.vn/default.asp?tab=detailBooks&zone=59&menuid=63&id=49&path=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Trung_Qu%E1%BB%91c_v%C3%A0_nh%E1%BB%AFng_hi%E1%BB%83u_l%E1%BA%A7m_v%E1%BB%81_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD ''Người Trung Quốc và những hiểu lầm về lịch sử''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230405004750/http://www.nxbcand.vn/default.asp?tab=detailBooks&zone=59&menuid=63&id=49&path=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Trung_Qu%E1%BB%91c_v%C3%A0_nh%E1%BB%AFng_hi%E1%BB%83u_l%E1%BA%A7m_v%E1%BB%81_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD |date=2023-04-05 }}. Dịch giả: [[Dương Danh Dy]]. Mã sách: TT05 Nhà xuất bản Công an nhân dân, 12/2007
*Tác giả: (Đường) [[Lưu Tri Kỷ]]. Thông thích: [[Phố Khởi Long]], chỉnh lý: [[Vương Hú Hoa]]. [https://book.douban.com/subject/4223635/ ''Sử thông thông thích''] ([[Sử thông]]) ISBN 9787532553310 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 2009
*Tác giả: (Chiến Quốc) [[Mạnh Tử|Mạnh Kha]]. Dịch giả: [[Phương Dũng]]. [https://book.douban.com/subject/4917252/ ''Mạnh tử''] ISBN 9787101072754 Trung Hoa thư cục, 6/2010
*Lưu Bác và Dương Liễu, [https://book.douban.com/subject/5906466/ ''99% đích Trung Quốc nhân bất tri đạo đích lịch sử chân tướng'']. ISBN 9787536061644 Hoa Thành xuất bản xã, 1/2011
*[[Thôi Chung Lôi]], [http://www.zigbeezhinengjiaju.com/wj/baike_24194.html ''Trung Quốc vị giải chi mê đại toàn'']{{Liên kết hỏng|date=2023-03-13 |bot=InternetArchiveBot }}. ISBN 7550605203 ISBN 9787550605206 Phượng hoàng xuất bản xã, 1/6/2011
*[[Phạm Tường Ung]], [https://book.douban.com/subject/6874300/ ''Cổ bản Trúc thư kỷ niên tập hiệu đính bổ'']. ISBN 9787532558469 Thượng Hải Cổ tịch xuất bản xã, 10/2011
*[[Mã Thừa Nguyên]], [https://book.douban.com/subject/1719263/ ''Thượng Hải bác vật quán tàng Chiến Quốc Sở trúc thư'']. ISBN 9787532530144 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 1/11/2011
*Tác giả: (Tấn) Hoàng Phủ Mật. Hội họa: (Thanh) [[Nhậm Vị Trường]], [[Sa Anh]]. Soạn văn: [[Lưu Hiểu Nghệ]] [https://book.douban.com/subject/26294781/ ''Cao sĩ truyện''] ISBN 9787532575046 Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 12/2014
*Tác giả: [[Ôn Hùng Phi]]. Tổng chủ biên: [[Chu Bội]]. [http://tl.zxhsd.com/kgsm/ts/big5/2017/03/02/3768324.shtml ''Nam dương hoa kiều thông sử'']. ISBN 9787215105249 [[Hà Nam (Trung Quốc)|Hà Nam]] Nhân dân xuất bản xã, 2016
*Tác giả: (Nguyên) Quách Cư Nghiệp, [http://gxdaminh.net/nhi-thap-tu-hieu-24-nguoi-con-hieu-thao/ ''Nhị thập tứ hiếu'']. Dịch giả: [[Lý Văn Phức]], chuyển sang thể thơ [[Song thất lục bát]]. Giáo xứ Đa Minh Ba Chuông, địa chỉ: 190 Lê Văn Sỹ phường 10 quận [[Phú Nhuận]] [[Thành phố Hồ Chí Minh]]
{{cuối tham khảo}}

=== Thư tịch Việt Nam ===
*[[Nguyễn Hiến Lê]], [https://www.khaitam.com/sach-theo-tac-gia/nguyen-hien-le/khong-tu ''Khổng Tử'']. Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 1996
*[[Nguyễn Thị Chân Quỳnh]], [http://chimviet.free.fr/giaoduc/chquynh/thihuong/A00-thihuong00.htm ''Khoa Cử Việt Nam - Tập Thượng'']. Tranh ảnh mượn của: Archives de l'Indochine, Bách khoa thư bằng tranh, S. Baron, BAVH, BEFEO, Michel Đức Chaigneau, John Crawford, P. Doumer, L'Illustration, Mai Ưng, Nguyễn Bá Triệu, Nguyễn Khắc Ngữ, Nguyễn Trọng Niết, Salles, [[Trần Văn Giáp]], Từ Điển Văn Học, Võ Quang Yến. An Tiêm xuất bản lần thứ nhất, Paris - 2002
*[[Trần Trọng Kim]], [http://nhasachminhthang.vn/sach-van-hoc/nho-giao-bia-cung--9729-1628.html ''Nho giáo'']. Nhà xuất bản Văn học, 03/2017. ISBN 9786046994398 Nhà phát hành: Minh Thắng - Mã sản phẩm: 8935236407762

== Chú thích ==
{{Tham khảo|30em}}

==Tham khảo==
{{refbegin|2}}
*[[Tần Giác Thạch]], [https://books.google.com.vn/books/about/%E5%B0%A7%E8%88%9C%E7%A6%85%E8%AE%A9.html?id=mFJLPwAACAAJ&redir_esc=y ''Nghiêu Thuấn thiện nhượng''] Người cộng tác: [[Thẩm Diệp Đình]]. Dân phong ấn thư quán, 1953
*[[Vương Hiểu Nghị]] và [[Kim Long]], [http://his.cssn.cn/zt/zt_xkzt/zt_lsxzt/zjgwhyz/tsyz/dxksyxdts/201508/P020150812349949226370.pdf ''Tòng Đào tự di chỉ đích khảo cổ tân phát hiện khán Nghiêu Thuấn thiện nhượng''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180321131221/http://his.cssn.cn/zt/zt_xkzt/zt_lsxzt/zjgwhyz/tsyz/dxksyxdts/201508/P020150812349949226370.pdf |date=2018-03-21 }} [[Sơn Tây]] tỉnh khảo cổ nghiên cứu sở, Sơn Tây - Thái Nguyên 030001. Vận Thành thị văn vật công tác điếm, Sơn Tây - Vận Thành 011000. Sơn Tây sư đại học báo - Xã hội khoa học bản Journal of Shanxi Teachers University (Social Science Edition). Trung đồ phân loại hiệu K21, Văn hiến tiêu chức mã A, Văn chương biên hiệu 001-5957(2004)03-0087-05. Kỳ 3 quyển 31 tháng 7 năm 2001 
*[[Sarah Allan]], [https://book.douban.com/subject/1169978/ ''Thế tập dữ Thiện nhượng - cổ đại Trung Quốc đích vương triều canh thế truyền thuyết'']. Dịch giả: [[Tôn Lâm Phỉ]]. ISBN 9787301047354 Bắc Kinh Đại học xuất bản xã, 01/01/2002
*[[Dương Vĩnh Tuấn]], [https://book.douban.com/subject/1443831/ ''Thiện nhượng chính trị nghiên cứu''] ISBN 9787800603808 Học uyển xuất bản, 7/2005
*[[Trương Chình]], [https://book.douban.com/subject/2189813/ ''Thiện nhượng''] (Trung Quốc lịch sử thượng đích nhất chủng quyền lực du hý) ISBN 9787801066961 Tiền trang thư cục, 7/2007
*[[Trương Kiện Hợp]], [https://www.itsfun.com.tw/%E5%A0%AF%E8%88%9C%E7%A6%B9%E6%BC%94%E7%BE%A9/wiki-6401242-3668822 ''Nghiêu Thuấn Vũ diễn nghĩa''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180104073605/https://www.itsfun.com.tw/%E5%A0%AF%E8%88%9C%E7%A6%B9%E6%BC%94%E7%BE%A9/wiki-6401242-3668822 |date=2018-01-04 }} Hoa nhân bách khoa ISBN 9787203063834 Sơn Tây Nhân dân xuất bản xã, 01/03/2009
*[https://wenku.baidu.com/view/3676b4fe941ea76e58fa0490.html ''Nghiêu Thuấn thời đại hữu quá thiện nhượng chế ma''] Thượng Hải xã hội khoa học viện, 22/04/2012
*[[Tiền Diệu Bằng]], [[Trung Nguyên]] văn vật. [http://www.xinfajia.net/12562.html ''Nghiêu Thuấn thiện nhượng cố sự đích khảo cổ học nghiên cứu''], 20/12/2014
*[http://www.zxhsd.com/kgsm/ts/2017/08/22/3916043.shtml ''Nghiêu Thuấn thiện nhượng - khai thiên tích địa Trung Hoa sáng thế thần thoại liên hoàn họa hội hệ liệt''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171201034919/http://www.zxhsd.com/kgsm/ts/2017/08/22/3916043.shtml |date=2017-12-01 }} Tác giả: [[Trần Xô]]...Hội họa: [[Trương Hiểu Ca]]. ISBN 9787558604362 Thượng Hải nhân mĩ xuất bản xã, 01-07-2017
*[https://wenku.baidu.com/view/b8a15eb6ec3a87c24028c4da.html ''Luận Thiện nhượng chế xã hội đáo Thế tập xã hội, tài liệu ý nghĩa đích chuyển biến'']. Học hiệu: 121230031 - chuyên nghiệp: nghệ thuật thiết kế, hội triển phương hướng
*[http://www.china10k.com/trad/history/1/11/11d/11d18/11d1802.htm ''Nghiêu Thuấn dữ thiện nhượng chính trị''] [[Ân Vĩ Chương]] - Trung Quốc xã hội khoa học viện khảo cổ nghiên cứu sở giáo viện
*[[Vưu Nhuệ]], [http://yuri-pines-sinology.com/files/abdication-chinese-final.pdf ''Thiện nhượng: Chiến Quốc thời kỳ quan ư bình đẳng chủ nghĩa dữ quân chủ quyền lực đích luận tranh''].
{{cuối tham khảo}}

==Xem thêm==
*[[Nghiêu Đế (tôn hiệu)|Tôn hiệu Nghiêu đế]]
*[[Sào Phủ Hứa Do]]
*[[Nữ trung Nghiêu Thuấn]]
*[[Phục bích tại châu Á]]
*{{ill|Danh sách những cuộc soán vị trong lịch sử thế giới|zh|篡位}}
*{{ill|Danh sách những cuộc nội thiện trong lịch sử thế giới|zh|内禅}}
*{{ill|Danh sách những cuộc chính biến trong lịch sử thế giới|zh|政变}}

==Liên kết ngoài==
*[http://antruong.free.fr/damdaiganhdao34.html ''Thử tìm hiểu thế nào là đời Nghiêu Thuấn''] [[Cao Đài]] Nantes
*[https://toquoc.vn/vua-nghieu-thuan-dan-nghieu-thuan-99115117.htm ''Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn''] báo điện tử - Tổ Quốc 25/03/2013 
*Trương Vũ Thuận, [https://books.google.com.vn/books?id=BxBPDwAAQBAJ&pg=PT8&lpg=PT8&dq=%E7%A6%AA%E8%AE%93&source=bl&ots=qvgrUtG_3I&sig=ACfU3U29L2YzrpUDMwIlZI-R_nrrFrgSxQ&hl=vi&sa=X&ved=2ahUKEwj7rrit87vnAhVL7GEKHYhCANo4WhDoATAAegQIChAB#v=onepage&q=%E7%A6%AA%E8%AE%93&f=false ''Nghiêu Thuấn thiện nhượng''] Công tác thất biên tập chế tác, tiểu ngưu đốn điện tử thư chế tác đoàn đội biên tập 2013 - Comics & Graphic Novels
*[https://www.dkn.tv/van-hoa/hoang-de-chu-dong-nhuong-ngoi-cho-nguoi-khong-than-thich-chuyen-kho-tin-nhung-co-that.html ''Hoàng đế chủ động nhường ngôi cho người không thân thích: Chuyện khó tin nhưng có thật''] Mã Lương - 11:40, 14/11/2015
*[https://hoanghoaxa.com/2017/02/19/vua-thuan-long-hieu-thao-cam-dong-troi/ ''Vua Thuấn – Lòng hiếu thảo cảm động trời''] bởi Hoằng Hóa Xã - 19/02/2017 Hòa thượng Tuyên Hóa giảng
*[https://hoanghoaxa.com/2017/03/30/nhuong-ngoi-nguoi-hien-vua-nghieu/ ''Nhường ngôi người hiền – vua Nghiêu''] bởi Hoằng Hóa Xã - 30/03/2017 Hòa thượng Tuyên Hóa giảng
*[https://bienniensu.com/lich_su_trung_quoc/nghieu-thuan-nhuong-ngoi/ ''Nghiêu – Thuấn nhường ngôi''] Biên niên sử - lịch sử Trung Quốc 5000 năm
*[https://www.epochtimesviet.com/thien-co-anh-hung-vua-nghieu-thuan-vu-p-4-thuan-thien-y-de-nghieu-nhuong-ngoi-cho-thuan_327793.html ''Thiên cổ anh hùng: vua Nghiêu Thuấn Vũ (p4) - thuận thiên ý, vua Nghiêu nhường ngôi cho Ngu Thuấn'']

[[Thể loại:Thoái vị]]
[[Thể loại:Thiện nhượng]]
[[Thể loại:Chế độ quân chủ]]
[[Thể loại:Chuyển giao quyền lực chính trị]]
[[Thể loại:Lịch sử Trung Quốc]]
[[Thể loại:Lịch sử Nhật Bản]]
[[Thể loại:Lịch sử Triều Tiên]]
[[Thể loại:Lịch sử Việt Nam]]
[[Thể loại:Nho giáo]]
[[Thể loại:Khổng Tử]]
[[Thể loại:Văn hóa Trung Hoa]]
[[Thể loại:Văn hóa phương Đông]]
[[Thể loại:Vua Trung Quốc]]
[[Thể loại:Lịch sử chính trị Trung Quốc]]