Xem mã nguồn của Thiên vương

:''Về [[hành tinh]] mang tên Thiên Vương, xem [[Sao Thiên Vương]]''
[[Tập tin:Guard statue in a Korean temple.jpg|nhỏ|Tượng Quảng Mục thiên vương trong một đền thờ ở Hàn Quốc ({{IAST|Virūpākṣa}})]]
[[Tập tin:Chomyo Komokuten.jpg|nhỏ|Quảng Mục Thiên Vương ({{IAST|Virūpākṣa}}), Vị Thiên Vương của phương Tây (một trong Tứ Đại Thiên Vương). Tranh thế kỷ 13.]]
[[Hình:Four Guardian Kings in Burmese art.jpg|nhỏ|Theo truyền thống Miến Điện (1906)]]
'''Tứ đại thiên vương''' (zh. ''四大天王'', hq. ''사왕천/사천왕'', nb. ''四天王'') được xem như là người canh giữ thế giới, thường được thờ trong các [[chùa]]. Truyền thuyết cho rằng các Thiên vương sống trên núi [[Tu-di]] (sa. ''meru''), canh giữ thế giới và [[Phật pháp]]. Các vị đó chiến đấu chống [[ác|cái ác]] và bảo vệ những nơi Phật pháp được truyền bá. Thân thể các vị được áo giáp che chở, đầu mang giáp sắt.

== Tổng quan ==
Có bốn vị Thiên Vương (Tứ Thiên vương, sa. ''catur-mahārāja'') ở bốn hướng: 
#[[Đa Văn thiên vương|Bắc Thiên vương]] với tên là ''Đa văn thiên'' (多聞天, sa. ''vaiśravaṇa'') có thân màu lục, tay trái cầm cờ chiến thắng, tay phải mang tượng chùa hoặc một [[bảo tháp]] (mà trong đó – theo truyền thuyết – [[Long Thụ]] [[Tôn Giả]] đã tìm được những bộ kinh dưới [[Long Cung|Long cung]]), hoặc một con chuột màu bạc phun ngọc. Vị Bắc Thiên vương là vị quan trọng nhất trong bốn vị Thiên vương; Cai quản loài yêu quái (Dạ-xoa), được phân thành hai loại yêu (Dạ-xoa) là Thiên Yêu loài xinh đẹp  có vòng sáng quanh thân, Bàn Sinh Yêu loài có dáng hình xấu xí. 
#[[Tăng Trưởng Thiên Vương|Nam Thiên vương]] là ''Tăng trưởng thiên'' (增長天, sa. ''virūḍhaka'') có thân màu xanh, cầm gươm chém [[Vô minh]]. Vị này chuyên giữ gìn những [[chủng tử]] tốt đẹp trong con người; Bảo hộ chánh Pháp, cai quản chúng hung thần.
#[[Trì Quốc Thiên Vương|Đông Thiên vương]] là ''Trì quốc thiên'' (持國天, sa. ''dhṛtarāṣṭra'') có thân trắng, tay cầm đàn, tiếng đàn sẽ làm [[tinh thần|tâm thức]] con người trở nên [[thanh tịnh]]; bảo hộ chúng sinh, cai quản chúng yêu quỷ nương tựa vào cây (Mộc Dạ-Xoa). 
#[[Quảng Mục Thiên Vương|Tây Thiên vương]] tên ''Quảng mục thiên'' (廣目天, sa. ''virūpākṣa'') có thân màu đỏ, tay phải cầm [[rắn hoặc rồng]] (sa. ''nāga'') nhưng không cho nó chiếm giữ [[Như ý châu]] (ngọc như ý). [[Ngọc như ý]] chỉ chuyên dành cho những bậc giác ngộ và rắn chỉ là người canh giữ viên ngọc đó. Cai quản tất cả loài rồng. Quan sát thế gian và bảo hộ chúng sinh.

Truyền thuyết Trung Quốc đã nhắc các vị này từ thế kỷ thứ 4, nhưng đến [[nhà Đường|đời Đường]] (thế kỷ thứ 7) người ta mới thật sự thờ cúng các vị Thiên vương. Mỗi vị này có 91 con trai và 8 tướng quân, giúp canh giữ [[mười phương thế giới]]. Tương truyền rằng, năm 742, Đại sư [[Bất Không Kim Cương]] (sa. ''amoghavajra'', [[Mật tông]]) niệm chú [[Đà-la-ni]] gọi các vị Thiên tướng xuống giúp chống ngoại xâm. Vị Bắc Thiên vương và Tây Thiên vương hiện xuống đẩy lùi giặc, nhà vua nhớ ơn cho xây tượng các vị trong chùa chiền.

== Tên gọi ==
{| class="wikitable"
!Ngôn ngữ
!Dạng viết
!La-tinh hóa
!Dịch nghĩa
|-
| rowspan="2" |[[Tiếng Phạn]]
|चतुर्महाराज
|Chaturmahārāja
Chaturmahārājikā
|Tứ đại Thiên vương
|-
|लोकपाल
|[[Lokapala]]
|Người bảo vệ thế giới
|-
|[[Tiếng Sinhala]]
|{{lang|si|සතරවරම් දෙවිවරු}}
|{{transl|si|Satharawaram Dewi}}
|Four Privileged/Bestowed Gods
|-
|[[Tiếng Miến Điện]]
|{{my|စတုလောကပါလ}}{{my|စတုမဟာရာဇ်နတ်}}
|{{IPA-my|sətṵ lɔ́ka̰ pàla̰|IPA}}{{IPA-my|sətṵ məhà ɹɪʔ naʔ|IPA}}
|Từ mượn từ ''catulokapāla''
từ mượn từ ''catumahā'' + king [[Nat (deity)|Nat]]
|-
| rowspan="3" |[[Tiếng Trung Quốc]]
|{{lang|zh|天王}}
|{{transl|zh|Tiānwáng}}
|Thiên vương
|-
|{{lang|zh|四天王}}
|{{transl|zh|Sìtiānwáng}}
|Tứ Thiên vương
|-
|{{lang|zh|四大天王}}
|{{transl|zh|Sìdà Tiānwáng}}
|Four Great Heavenly Kings
|-
|[[Tiếng Nhật]]
|{{lang|ja|四天王}}
|{{transl|ja|Shitenō}}
|Tứ Thiên vương
|-
|[[Tiếng Hàn Quốc]]
|{{lang|ko|四天王}}/사천왕
|{{transl|ko|Sa-cheonwang}}
|Tứ Thiên vương
|-
| rowspan="2" |[[Tiếng Việt]]
|四天王
|Tứ Thiên Vương
|Tứ Thiên vương
|-
|四大天王
|Tứ Đại Thiên Vương
|Tứ đại Thiên vương
|-
|[[Tiếng Tạng tiêu chuẩn]]
|རྒྱལ༌ཆེན༌བཞི༌
|rgyal chen bzhi
|Tứ đại Thiên vương
|-
|[[Tiếng Mông Cổ]]
|{{MongolUnicode|ᠳᠥᠷᠪᠡ<br/>ᠮᠠᠬᠠᠷᠠᠨᠵᠠ|}}Тэнгэрийн дөрвөн хаан
|Tengeriin dörwön xaan
|Tứ Thiên vương
|-
| rowspan="2" |[[Tiếng Thái]]
|จาตุมหาราชา
|Chatumaharacha
|Tứ Thiên vương, từ mượn từ catumahārāja (Pali)
|-
|จตุโลกบาล
|Chatulokkaban
|Four Guardians of the World, từ mượn từ catulokapāla (Pali)
|-
|[[Tiếng Pali]]
|Catu-Mahārāja
|Catu-Mahārāja
|Tứ đại Thiên vương
|}
Tứ đại thiên vương được cho là đang sống ở tầng trời Cātummahārājika, (tiếng [[Pāli]] Cātummahārājika, "của Tứ Đại Vương") trên sườn thấp của núi [[Tu Di]], đó là mức thấp nhất của các [[chư thiên]] của [[Dục giới]] (Kāmadhātu). Họ là những người bảo vệ của thế giới và chống lại [[ác|cái ác]], mỗi người có thể chỉ huy một quân đoàn của những sinh vật siêu nhiên để bảo vệ [[Pháp (Phật giáo)|Pháp]].
{| class="wikitable"
|[[Tiếng Pali]]
|Vessarana
|Virūlhaka
|Dhatarattha
|Virūpakkha
|-
|[[Devanagari]][[Tiếng Phạn]] La tinh hóa
|[[Đa Văn thiên vương]] (Kubera)
|[[Tăng Trưởng Thiên Vương]]
|[[Trì Quốc thiên vương]]
|[[Quảng Mục Thiên Vương]]
|-
|Ý nghĩa
|Có thể nghe thấy mọi thứ
|Kích thích sự tăng trưởng
|Bảo vệ vương quốc
|Có thể nhìn thấy mọi thứ
|-
|Kiểm soát
|[[Dạ-xoa]]
|[[Kumbhanda]]
|[[Gandharva]]
|[[Nāga]]
|-
|Màu
|[[Vàng (màu)|vàng]] hoặc [[Xanh lá cây|xanh lục]]
|[[Xanh dương|xanh lam]]
|trắng
|đỏ
|-
| rowspan="3" |Biểu tượng
|ô dù
| rowspan="3" |thanh kiếm
| rowspan="3" |[[đàn tỳ bà]]
|con rắn
|-
|cầy mangut 
|[[Phù đồ]]
|-
|[[Phù đồ]]
|ngọc trai
|-
|Tùy tùng
|[[Dạ-xoa]]
|[[Kumbhanda]]
|[[Gandharva]]s
|[[Nāga]]s
|-
|Hướng
|Bắc
|Nam
|Đông
|Tây
|-
| rowspan="2" |[[Chữ Hán phồn thể|Chữ phồn thể]]/[[Chữ Hán giản thể|giản thể]] và
[[Bính âm Hán ngữ|Bính âm]]
|{{lang|zh|多聞天王}} / {{lang|zh|多闻天王}}
{{lang|zh-Latn|Duōwén Tiānwáng}}
|{{lang|zh|增長天王}} / {{lang|zh|增长天王}}
{{lang|zh-Latn|Zēngzhǎng Tiānwáng}}
|{{lang|zh|持國天王}} / {{lang|zh|持国天王}}
{{lang|zh-Latn|Chíguó Tiānwáng}}
|{{lang|zh|廣目天王}} / {{lang|zh|广目天王}}
{{lang|zh-Latn|Guăngmù Tiānwáng}}
|-
|{{lang|zh|毗沙門天}} / {{lang|zh|毗沙门天}}
|{{lang|zh|毗琉璃天}} / {{lang|zh|毗琉璃天}}
|{{lang|zh|多羅吒天}} / {{lang|zh|多罗吒天}}
|{{lang|zh|毗留博叉天}} / {{lang|zh|毗留博叉天}}
|-
| rowspan="2" |[[Kanji]] và
[[Hệ phiên âm Latinh Hepburn cho tiếng Nhật|phiên âm Latinh Hepburn]]
| rowspan="2" |{{lang|ja|多聞天}} ({{lang|ja|毘沙門天}})
{{lang|ja-Latn|Tamon-ten}} ({{lang|ja-Latn|Bishamon-ten}})
| rowspan="2" |{{lang|ja|増長天}}{{lang|ja-Latn|Zōchō-ten}}
|{{lang|ja|持国天}}{{lang|ja-Latn|Jikoku-ten}}
| rowspan="2" |{{lang|ja|広目天}}{{lang|ja-Latn|Kōmoku-ten}}
|-
|{{lang|ja|治国天}}{{lang|ja-Latn|Jikoku-ten}}
|-
|[[Hangul]][[Romaja quốc ngữ]]
|{{lang|ko|다문천왕}}{{lang|ko-Latn|Damun-cheonwang}}
|{{lang|ko|증장천왕}}增長天王
{{lang|ko-Latn|Jeungjang-cheonwang}}
|{{lang|ko|지국천왕}}持國天王
{{lang|ko-Latn|Jiguk-cheonwang}}
|{{lang|ko|광목천왕}}廣目天王
{{lang|ko-Latn|Gwangmok-cheonwang}}
|-
|[[Từ Hán-Việt]]
|Đa Văn Thiên
|Tăng Trưởng Thiên
|Trì Quốc Thiên
|Quảng Mục Thiên
|-
|[[Chữ Tạng]] và [[Phiên âm giản thể THL]]
|རྣམ་ཐོས་སྲས་ (Namthöse)
|ཕགས་སྐྱེས་པོ་ (Phakyepo)
|ཡུལ་འཁོར་སྲུང་ (Yülkhorsung)
|སྤྱན་མི་བཟང་ (Chenmizang)
|-
|[[Chữ Mông Cổ]], [[Bảng chữ cái Kirin Mông Cổ|chữ Kirin]] và [[Bảng chữ cái Latinh Mông Cổ|chữ Latinh Mông Cổ]]
|{{MongolUnicode|ᠥᠯᠥᠨ ᠦᠨᠳᠡᠰᠲᠨᠢᠢ ᠦᠽᠡᠯ}}(Олон үндэстний үзэл)
{{lang|mn-Latn|Olon ündestnii üzel}}
|{{MongolUnicode|ᠲᠢᠶᠡᠨᠢ ᠥᠰᠥᠯᠲ}}(Тиений өсөлт)
{{lang|mn-Latn|Tiyenii ösölt}}
|{{MongolUnicode|ᠦᠨᠳᠡᠰᠲᠨᠢᠢ ᠽᠠᠰᠤᠠᠷ ᠦᠯᠢᠴᠬᠢᠯᠭᠡᠡ}}(үндэсний засвар үйлчилгээ)
{{lang|mn-Latn|ündesnii zasvar üilchilgee}}
|{{MongolUnicode|ᠰᠶᠡᠯᠶᠡᠰᠲᠢᠶᠡᠯ ᠰᠦᠷᠲᠠᠯᠴᠬᠢᠯᠭᠠᠠ}}(селестиел сурталчилгаа)
{{lang|mn-Latn|syelyestiyel surtalchilgaa}}
|}

== Hình ảnh ==
<gallery caption="Tứ đại Thiên vương Hàn Quốc (Virūpākṣa" perrow="4">
File:Korea-Busan-Beomeosa 6217-07 Guardian of the North.JPG|다문천왕 (Bắc)
File:Korea-Busan-Beomeosa 6218-07 Guardian of the South.JPG|증장천왕 (Nam)
File:Korea-Busan-Beomeosa 6219-07 Guardian of the East.JPG|지국천왕 (Đông)
File:Guard statue in a Korean temple.jpg|광목천왕 (Tây)
</gallery>
<gallery caption="Tứ đại Thiên vương Nhật Bản (Shitennō)" perrow="4">
Hình:Jikoji tamonten.JPG|Bishamon-ten (Bắc)
Hình:Jikoji zochoten.JPG|Zōjō-ten (Nam)
Hình:Jikoji jikokuten.JPG|Jikoku-ten (Đông)
Hình:Jikoji komokuten.JPG|Kōmoku-ten (Tây)
</gallery>
<gallery caption="Bốn Thiên Vương tại Bạch Tháp Tự, Bắc Kinh" perrow="4">
Hình:Vaisramana at Miaoying Temple.JPG|[[Lokapala#Vaisramana|Vaisramana (Duowen 多聞天王)]] (Bắc)
Hình:Vidradhaka at Miaoying Temple.JPG|[[Lokapala#Vidradhaka|Vidradhaka (Zengzhang 增長天王)]] (Nam)
Hình:Dhritarastra at Miaoying Temple.JPG|[[Lokapala#Dhritarashtra|Dhritarashtra (Chiguo 持國天王)]] (Đông)
Hình:Virapaksa at Miaoying Temple.JPG|[[Lokapala#Virapaksa|Virapaksa (Guangmu 廣目天王)]] (Tây)

</gallery>

==Tham khảo==
{{tham khảo}}
{{thể loại Commons|Four Heavenly Kings}}
*''Fo Guang Ta-tz'u-tien'' 佛光大辭典. Fo Guang Ta-tz'u-tien pien-hsiu wei-yuan-hui 佛光大辭典編修委員會. Taipei: Fo-guang ch'u-pan-she, 1988. (Phật Quang Đại Từ điển. Phật Quang Đại Từ điển biên tu uỷ viên hội. Đài Bắc: Phật Quang xuất bản xã, 1988.)
*''Das Lexikon der Östlichen Weisheitslehren'', Bern 1986.

{{sơ khai Phật giáo}}
{{Viết tắt Phật học}}
{{Tín ngưỡng Phật giáo}}

[[Thể loại:Triết lý Phật giáo]]
[[Thể loại:Trung Quốc tứ đại]]
[[Thể loại:Thần thoại Trung Hoa]]
[[Thể loại:Vũ trụ học Phật giáo]]
[[Thể loại:Nhân vật Tây du ký]]
[[Thể loại:4 (số)]]
[[Thể loại:Chư thiên Phật giáo]]