Xem mã nguồn của Mít

{{speciesbox
|name = Mít
|image = Jackfruit hanging.JPG
|image_caption =
|genus = Artocarpus
|species = heterophyllus
|authority = [[Jean-Baptiste Lamarck|Lam.]]<ref name=lam>Under its accepted name ''Artocarpus heterophyllus'' (then as ''heterophylla'') this species was described in ''Encyclopédie Méthodique, Botanique'' 3: 209. (1789) by Jean-Baptiste Lamarck, from a specimen collected by botanist [[Philibert Commerson]]. Lamarck said of the fruit that it was coarse and difficult to digest. {{chú thích sách |url=https://www.biodiversitylibrary.org/page/721644#page/216/mode/1up |title=Larmarck's original description of ''tejas'' |year=1789 |volume=t.3 |quote=On mange la chair de son fruit, ainsi que les noyaux qu'il contient; mais c'est un aliment grossier et difficile à digérer. |access-date=2012-11-23|publisher=Panckoucke;Plomteux }}</ref><ref name=trop1>{{chú thích web |url=http://legacy.tropicos.org/Name/21300871 |title=Name - !''Artocarpus heterophyllus'' Lam |website=Tropicos |location=Saint Louis, Missouri |publisher=[[Missouri Botanical Garden]] |access-date=2012-11-23}}</ref>
|synonyms =
* ''Artocarpus brasiliensis'' <small>[[Casimiro Gómez Ortega|Ortega]]</small>
* ''A.&nbsp;maximus'' <small>[[Francisco Manuel Blanco|Blanco]]</small>
* ''A.&nbsp;nanca'' <small>[[Francisco Noronha|Noronha]]</small> (''nom inval.'')
* ''A.&nbsp;philippensis'' <small>Lam.</small>
|synonyms_ref = <ref name=tpl>{{chú thích web |url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2653982 |title=TPL, treatment of ''Artocarpus heterophyllus'' |year=2010 |website=[[The Plant List]]; Version 1. (published on the internet) |publisher=[[Royal Botanic Gardens, Kew]] and Missouri Botanical Garden |access-date=2012-11-23}}</ref><ref name=trop2>{{chú thích web |url=http://legacy.tropicos.org/Name/21300871?tab=synonyms |title=Name – ''Artocarpus heterophyllus'' Lam. synonyms |website=Tropicos |location=Saint Louis, Missouri |publisher=Missouri Botanical Garden |access-date=2012-11-23}}</ref><ref name=grin>{{GRIN | access-date=2012-11-23}}</ref><ref>{{chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2653982 |title=Artocarpus heterophyllus Lam. — The Plant List |publisher=Theplantlist.org |date=2012-03-23 |access-date=2014-06-17}}</ref>
}}
[[Tập tin:Jackfruit in San Diego.JPG|nhỏ|250px|phải|Mít tươi từ [[México]] bày bán ở chợ [[California]], [[Hoa Kỳ]]]]'''Mít''' (danh pháp hai phần: '''''Artocarpus heterophyllus''''') là loài [[thực vật]] ăn [[quả]], mọc phổ biến ở vùng [[Đông Nam Á]] và [[Brasil]]. Mít thuộc [[chi Mít]], [[họ Dâu tằm]], [[bộ Hoa hồng]] và được cho là có nguồn gốc từ [[Ấn Độ]]. Quả mít là loại quả quốc gia của [[Bangladesh]].
== Đặc điểm ==
Cây mít thuộc loại cây gỗ nhỡ cao từ 8 đến 15 [[mét|m]]. Cây mít ra quả sau ba năm tuổi và quả của nó là loại [[quả phức]], ăn được. Mít được coi là loại cây ăn trái với quả chín lớn nhất lớn trong các loài thảo mộc. Mít có giá trị thương mại. Mỗi trái khá lớn [[hình bầu dục]] kích thước 30–60&nbsp;cm x 20–30&nbsp;cm. Vỏ mít sù sì, có gai nhỏ. Mít ra quả vào khoảng giữa mùa xuân và chín vào cuối mùa hè (tháng 7-8).

Nó là một loại [[trái cây nhiệt đới|quả ngọt nhiệt đới]]. Ở vùng [[ôn đới]] thì mít thường bán trong dạng đóng hộp với [[siro]] nhưng sau này ở Mỹ và Âu châu cũng nhập cảng mít tươi.

Ngoài dạng mít đóng lon, mít còn được chế biến bằng cách sấy khô hoặc cắt thành lát mỏng rồi chiên giòn.
 
===Đóng nõ===
Trái mít có nhiều nhựa mít. Ở Việt Nam khi mít chín cắt xuống không bổ ra ngay mà để nguyên quả rồi dùng một thanh gỗ vót nhọn một đầu, đem đóng vào cuống mít để cho chảy bớt nhựa. Đợi thêm hai ba hôm sau, mới bổ mít ra thì bớt dính nhựa. Cách đó gọi là đóng nõ, trong bài thơ "Quả mít" của [[Hồ Xuân Hương]] có nhắc đến.

===Gỗ mít===
Gỗ của cây mít thuộc gỗ nhóm IV, đôi khi được sử dụng để sản xuất các dụng cụ âm nhạc như các loại [[mộc cầm]], là một phần của [[gamelan]] ở Indonesia (một thể loại dàn nhạc bao gồm [[cồng chiêng|chiêng]], [[cồng chiêng|cồng]], [[trống]], các loại nhạc cụ bằng các thanh kim loại hay gỗ).
Ở Việt Nam gỗ mít được chuộng dùng làm các tượng thờ.

== Các món ăn có sử dụng mít ==
[[Tập tin:Jackfruit Flesh.jpg|nhỏ|250px|phải|Mít tươi]]
* Các múi mít chín có thể ăn tươi, có vị rất [[ngọt]] do có hàm lượng đường như [[glucose|glucoza]], [[fructoza]] cao (10-15%).
* Ở [[Huế]] có món mít trộn với [[tôm]], hành, [[nước mắm]] ăn kèm với [[bánh tráng]] nướng<ref>{{Chú thích web |url=http://www.hue.vnn.vn/tudien/2005/03/66605/ |ngày truy cập=2005-08-09 |tựa đề=món Huế |archive-date = ngày 22 tháng 11 năm 2005 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051122135558/http://www.hue.vnn.vn/tudien/2005/03/66605/ }}</ref>
* Quả mít non có thể sử dụng như [[rau]] để nấu [[canh]], [[kho (nấu ăn)|kho]] với [[cá]], [[xào]] với thịt, làm [[nộm|gỏi]].
*Xơ mít có thể dùng làm [[dưa muối]] gọi là [[nhút]]. Món này làm từ xơ mít chín hoặc từ quả mít xanh. [[Phương ngữ|Phương ngôn]] "Nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn" nhắc đến hai đặc sản của vùng quê ở [[Nghệ An]].
*Hạt mít cũng ăn được và có giá trị dinh dưỡng nhất định. Hột có thể đem [[rang]], [[luộc]], hoặc [[hấp]], kho cá. Trước khi ăn thì bóc lớp vỏ mỏng bên ngoài; có mùi thơm và vị bùi. Hay có thể sơ chế hột mít với nước muối để tẩy nhớt, sau đó phơi khô, tách vỏ đem luộc chín, tán nhuyễn như với nhân đậu xanh để làm bánh như bánh nếp hay bánh nướng,... 
* [[Mứt]] mít.
* Hạt mít rang: hạt mít bóc vỏ và rửa sạch rồi đem rang
* [[Gudeg]] món ăn truyền thống ở Jogyakarta, miền trung Java, Indonesia
* [[Lodeh]]
* [[Sayur Asam]]
* [[Cơm]] [[cà ri]] mít ở bên [[Sri Lanka]]
* Lá mít tuy không dùng làm thức ăn nhưng lại dùng đóng oản xôi cúng Phật trên [[chùa]]

==[[Canh tác]]==

=== Châu Mỹ===
Cây mít được trồng ở vùng [[nhiệt đới]] và [[cận nhiệt đới|bán nhiệt đới]] [[châu Mỹ]]. Với cộng đồng [[người Mỹ gốc Việt]] đáng kể để tiêu thụ, mít từ [[México]] được [[xuất khẩu|xuất cảng]] sang [[Hoa Kỳ|Mỹ]] nhắm vào [[thị trường]] này.

===Việt Nam ===
[[Tập tin:Mit non.jpg|nhỏ|phải|250px|Mít cám]]
Cây mít được trồng phổ biến ở các vùng nông thôn. Mít có nhiều loại như mít mật, mít ướt, mít dai, [[mít tố nữ]] (đặc sản của [[miền Nam (Việt Nam)|miền Nam]]) v.v... Ngoài giá trị dinh dưỡng trong ẩm thực như nói trên, nhiều bộ phận của cây mít còn là vị thuốc.

Lá mít có địa vị đặc biệt dùng để lót [[oản]] cúng Phật. Lá mít cũng được dùng để gói [[thuốc lào]] truyền thống. Gỗ mít cũng là loại gỗ được chuộng để tạc tượng thờ trong các đền [[chùa]] vì thớ gỗ mịn, dễ khắc nhưng nặng và chắc.

Lưu ý khi canh tác trồng nếu cây hay bị ngập nước quả hay bị thối, nứt vỏ trước khi chín. Ở miền Bắc, trái mít chín vào tháng 7 - 8 múi thường sượng và ít ngọt (tục gọi là mít mùa thị). Cách nhận biết quả mít ngon là gai to rộng thì múi to, gai nhỏ cao mau và lồi lõm thì múi bé nhiều sơ. Bắt đầu ngửi thấy mùi thơm thì trẩy sau đó đóng cọc phơi nắng khi ngửi thấy mùi thơm đậm thì ăn. Nếu phơi quá cũng làm thối múi.

Cơ bản có hai loại là mít dai và mít mật. Trong đó mít dai được trồng phổ biến hơn cả có thể ăn được sơ cái và cả sơ con. Mít mật ăn không nóng như mít dai nhưng nát và ngọt khó ăn hơn. Ngày nay giống mít Thái được trồng khá phổ biến nhưng không ăn được sơ và thơm ngọt như giống mít dai.

== Mít trong ngôn ngữ ==
[[Tập tin:Mít Việt Nam 2.JPG|375x375px|nhỏ|phải|Mít Việt Nam]]
Trái mít non là bông cái đã được thụ phấn còn rất nhỏ cỡ ngón tay. Cái gọi '''dái mít là bông đực chỉ nở ra nhị phát tán phấn hoa rồi rụng đi''' (địa phương Huế gọi là '''mít đái'''). Dái mít có vị chát thơm nhẹ được dùng trộn làm [[nộm|gỏi]] hay làm thức [[ăn chay]].

Thành ngữ, tục ngữ Việt Nam có câu: 
* ''Nhà ngói cây mít'': tả cảnh nhà nông sung túc.
* ''Mít đặc'': dốt
* ''Mít ướt'': hay khóc
* ''Tiêu tiền như lá mít''
* ''Mít ngon anh đánh cả xơ''
Thơ [[Hồ Xuân Hương]] có bài "Quả mít":

:''Thân em như quả mít trên cây''
:''Da nó xù xì, múi nó dày''
:''Quân tử có thương thì đóng cọc''
:''Xin đừng mân mó nhựa ra tay''

Tuy không hẳn trực tiếp liên quan đến cây mít, hoặc trái mít nhưng dưới thời [[Pháp thuộc]], người Việt còn gọi đùa nhau là "mít" vốn nhại âm ''annamite'' mà người Pháp áp dụng để chỉ [[người Việt|dân tộc Việt]].

[[Tập tin:Buồng mít xai trên cây.jpg|nhỏ]]
== Hình ảnh ==
<gallery>
Hình:Artocarpus heterophylla fruit 01.JPG|Quả mít trên cây
Hình:Artocarpus heterophyllus (fruit section).JPG|Quả mít bổ đôi và chảy nhựa 
Hình:Artocarpus heterophyllus.jpg|Khoanh mít bổ tư
Hình:Nangka-Markt.jpg|Múi mít đóng gói
Hình:Jaca.jpg|Múi mít
Hình: Mit_say.JPG|Mít sấy
Tập tin:Mít.jpg|Dĩa mít
File:JackfruitArils&Seeds.jpg
File:Es Teller 77.jpg
File:Jackfruit chips.JPG
</gallery>

== Xem thêm ==
* [[Gỗ mít]]
* [[Xa kê|Artocarpus altilis]]
* [[Vả|Cây vả]] (''[[Ficus carica]]'')
* [[Danh sách các loại quả]]

==Chú thích==
{{tham khảo|30em}}

==Tham khảo==

== Liên kết ngoài ==
{{wikispecies|Artocarpus heterophyllus}}
{{thể loại Commons|Artocarpus heterophyllus}}
{{vi}}
* {{TĐBKVN|16478}}
* [http://www.suckhoedoisong.saigonnet.vn/data/tinchitiet.asp?ID=2327 Những vị thuốc từ cây mít]{{Liên kết hỏng|date = ngày 13 tháng 5 năm 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.vncreatures.net/chitiet.php?page=1&loai=2&ID=2079 Mít ''Artocarpus heterophyllus''] trên trang SVRVN
{{en}}
* {{Britannica|298742|Jackfruit (tree, vegetable, and fruit)}}
* {{GRIN | name = ''Artocarpus heterophyllus' | id = 70095 | access-date = ngày 18 tháng 3 năm 2014}}
* {{Eol|596411}}
* {{NCBI|3489}}
* {{ITIS|184183}}
* [http://www.catalogueoflife.org/col/details/species/id/16797132 Artocarpus heterophyllus Lam. (tên chấp nhận)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140318074248/http://www.catalogueoflife.org/col/details/species/id/16797132 |date=2014-03-18 }} trên Catalogue of Life: ngày 17 tháng 3 năm 2014
* [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/jackfruit_ars.html Fruits of Warm Climates: Jackfruit and Related Species]
* [http://www.crfg.org/pubs/ff/jackfruit.html California Rare Fruit Growers: Jackfruit Fruit Facts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140116030454/http://www.crfg.org/pubs/ff/jackfruit.html |date=2014-01-16 }}
* [http://www.proscitech.com.au/trop/j.htm Know and Enjoy Tropical Fruit: Jackfruit, Breadfruit & Relatives] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090118034328/http://www.proscitech.com.au/trop/j.htm |date = ngày 18 tháng 1 năm 2009}}
* [http://waynesword.palomar.edu/jackfr1.htm#jackfruit Jackfruit (Artocarpus heterophyllus)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081218161500/http://waynesword.palomar.edu/jackfr1.htm#jackfruit |date=2008-12-18 }} on Wane's Word
* [http://www.usbio.net/index_detail.php?cat=Lectins&sc=Lectin-Artocarpus+integrifolia&tab=&dt=A3590-07#A3590-07 Artocarpus integrifolia (Biotin)]
{{Trái cây Việt Nam}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Taxonbar}}

[[Thể loại:Chi Mít|H]]
[[Thể loại:Quả]]
[[Thể loại:Thực vật Ấn Độ]]
[[Thể loại:Thực vật Việt Nam]]
[[Thể loại:Thực vật Jamaica]]
[[Thể loại:Thực vật Philippines]]
[[Thể loại:Nông nghiệp nhiệt đới]]
[[Thể loại:Thực vật Nepal]]
[[Thể loại:Trái cây có nguồn gốc Châu Á]]
[[Thể loại:Trái cây nhiệt đới]]
[[Thể loại:Cây thuốc]]
[[Thể loại:Ẩm thực Đông Nam Á]]
[[Thể loại:Thực vật Sri Lanka]]
[[Thể loại:Biểu tượng quốc gia Bangladesh]]
[[Thể loại:Lâm sản ngoài gỗ]]
[[Thể loại:Ẩm thực Nam Á]]