Gyeonggi

Gyeonggi-do (phát âm tiếng Hàn: "kjʌŋ.ɡi.do", âm Hán Việt: Kinh Kỳ đạo) là tỉnh đông dân nhất tại Hàn Quốc. Tỉnh lỵ là thành phố Suwon. Seoul, thành phố lớn nhất và là thủ đô của Hàn Quốc, về mặt địa lý nằm ở giữa Gyeonggi-do nhưng về mặt hành chính là đơn vị riêng trực thuộc trung ương (đặc biệt thị) kể từ năm 1949. Incheon, thành phố lớn thứ ba Hàn Quốc nằm ở duyên hải phía tây xưa thuộc Gyeonggi-do nhưng sau cũng được tách ra là đơn vị hành chính độc lập.

Gyeonggi-do 경기도
—  Tỉnh  —
Chuyển tự tiếng Hàn
• Hangul	경기도
• Hanja	京畿道
• Revised Romanization	Gyeonggi-do
• McCune‑Reischauer	Kyŏnggido
Hiệu kỳ Logo
Gyeonggi-do
Quốc gia	Hàn Quốc
Vùng	Sudogwon
Thủ phủ	Suwon
Phân khu	28 thành phố, 3 huyện
Chính quyền
• Thống đốc	Kim Dong-yeon (Đảng Dân chủ Đồng hành)
• Cơ quan lập pháp	Hội đồng Gyeonggi
Diện tích
• Tổng cộng	10,184 km2 (3,932 mi2)
Thứ hạng diện tích	Đứng thứ 5
Dân số (Tháng 11 năm 2020)
• Tổng cộng	13,413,459
• Thứ hạng	Đứng thứ 1
• Mật độ	1.170,6/km2 (30,320/mi2)
Biểu tượng của tỉnh
• Hoa	Forsythia
• Cây	Bạch quả
• Chim	Chim bồ câu
Múi giờ	UTC+9
Mã ISO 3166	KR-41
Thành phố kết nghĩa	Asahikawa, Kanagawa
Phương ngữ	Seoul
Blog	Blog chính thức
Website	Trang web chính thức (Tiếng Anh)

Ba đơn vị này: Gyeonggi-do, Seoul và Incheon gộp lại gọi chung là vùng thủ đô Seoul với diện tích 11.730 km², và tổng dân số 22.766.850 người (2005), chiếm 48% dân số toàn quốc là khu vực với địa vị quan trọng nhất về mặt chính trị, kinh tế và văn hóa của Hàn Quốc.

Lịch sử

Từ thời cổ đại Tam Quốc lúc bán đảo Triều Tiên có ba vương quốc của người Hàn chia nhau cai trị lãnh thổ thì Gyeonggi với lưu vực sông Hán ở vị trí trung ương đã là nắm địa vị quan trọng. Onjo (Ôn Tộ Vương), người sáng lập ra nước Bách Tế từ thế kỷ đầu trước Công nguyên đã chọn Wiryeseong (Úy Lễ thành) bên bờ sông Hán làm kinh đô. Năm 475 nước Cao Câu Ly đánh vào đến Wiryeseong. Bách Tế phải thiên đô vào Gongju rồi Sabi ở phía nam cho đến khi mất nước hẳn về tay vua nước Silla (Tân La). Vùng Gyeonggi khi thuộc Tân La Thống nhất có tên là Hansanju.

Vào thế kỷ thứ 10 thời Wang Ryung (Vương Long) lên làm vua nước Cao Ly miếu hiệu là Cao Ly Thái Tổ thì nhà vua chọn Kaesong (Khai Thành) làm kinh đô. Địa danh Gyeonggi chính thức khai sinh vào năm 1018 để gọi cả vùng quanh kinh đô. Năm 1104 vua Sukjong (Túc Tông) xây thêm cung điện bên bờ sông Hán, gọi đó là Namgyeong (Nam Kinh) nên Gyeonggi bao gồm cả Kaesong lẫn Namgyeong.

Khi họ Yi lên ngôi vua thế kỷ 14 thì vua Thái Tổ thiên đô về Hanyang (Hán Dương tức Seoul ngày nay); đạo Gyeonggi được tổ chức lại lấy Hanyang lạm trọng tâm gồm thêm các trấn Quang Châu, Suwon, Yeoju, và Anseong. Kể từ thế kỷ 16 đời vua Sejong đến nay đạo Gyeonggi thuở đó gần ăn khớp toàn phần với đạo Gyeonggi ngày nay.

Ngót 500 năm vào năm 1895, đạo Gyeonggi được chia lại thành năm phủ:

1. Hanseong (Hanseong-Bu; 한성부; 漢城府; Hán Thành phủ)),
2. Incheon (Incheon-Bu; 인천부; 仁川府; Nhân Xuyên phủ),
3. Chungju (Chungju-Bu; 충주부; 忠州府; Trung Châu phủ),
4. Gongju (Gongju-Bu; 공주부; 公州府; Công Châu phủ), và
5. Kaesong (Gaesong-Bu; 개성부; 開城府; Khai Thành phủ).

Sang thế kỷ 20 khi chiến tranh Triều Tiên kết thúc, thủ đô Seoul được tách ra khỏi Gyeonggi thành đơn vị hành chính riêng. Hơn nữa Kaesong nằm ở phía bắc khu phi quân sự Triều Tiên thì sáp nhập vào đạo Hwanghae Bắc của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên.

Năm 1967, tỉnh lỵ Gyeonggi được chuyển từ Seoul về Suwon.

Năm 1981 thì chính quyền tách Incheon tách khỏi Gyeonggi. Ongjin và Ganghwa cũng cho thuộc về Incheon năm 1995.

Địa lý

Gyeonggi nằm chếch phía tây trung phần bán đảo Triều Tiên, chiếm 10,2% lãnh thổ Hàn Quốc, 10.131 kilômét vuông (3.912 dặm vuông Anh). Tỉnh có 86 kilômét (53 mi) đường giới tuyến ở phía bắc giáp các tỉnh Hwanghae-nam và Hwanghae-puk của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên và 413 kilômét (257 mi) bờ biển ở phía tây; phía đông giáp tỉnh tự trị đặc biệt Gangwon và tỉnh Chungcheong Bắc. Phía nam giáp Chungcheong Nam. Nằm lọt vào giữa Gyeonggi là thủ đô Seoul. Tuy tỉnh lỵ Gyeonggi đặt tại Suwon, nhưng một số trụ sở hàng tỉnh lại đặt ở Uijeongbu để tiện việc quản lý các khu vực phía bắc.

Hành chính

#	Tên	Hangul	Hanja	Dân số (Tháng 5 năm 2015)	Đơn vị hành chính
— Thành phố lớn —
1	Suwon	수원시	水原市	1,177,376	4 ilban-gu — 41 haengjeong-dong
2	Seongnam	성남시	城南市	974,580	3 ilban-gu — 39 haengjeong-dong
3	Goyang	고양시	高陽市	1,041,706	3 ilban-gu — 46 haengjeong-dong
4	Yongin	용인시	龍仁市	968,346	3 ilban-gu — 1 eup, 6 myeon, 23 haengjeong-dong
5	Bucheon	부천시	富川市	852,758	36 haengjeong-dong
6	Ansan	안산시	安山市	704,765	2 ilban-gu — 24 haengjeong-dong
7	Anyang	안양시	安養市	599,464	2 ilban-gu — 31 haengjeong-dong
8	Namyangju	남양주시	南楊州市	640,579	5 eup, 4 myeon, 7 haengjeong-dong
9	Hwaseong	화성시	華城市	565,269	4 eup, 10 myeon, 10 haengjeong-dong
— Thành phố —
10	Uijeongbu	의정부시	議政府市	431,149	15 haengjeong-dong
11	Siheung	시흥시	始興市	393,356	17 haengjeong-dong
12	Pyeongtaek	평택시	平澤市	453,437	3 eup, 6 myeon, 13 haengjeong-dong
13	Gwangmyeong	광명시	光明市	346,888	18 haengjeong-dong
14	Paju	파주시	坡州市	416,439	4 eup, 9 myeon, 7 haengjeong-dong
15	Gunpo	군포시	軍浦市	288,494	11 haengjeong-dong
16	Gwangju	광주시	廣州市	304,503	3 eup, 4 myeon, 3 haengjeong-dong
17	Gimpo	김포시	金浦市	344,585	3 eup, 3 myeon, 6 haengjeong-dong
18	Icheon	이천시	利川市	204,988	2 eup, 8 myeon, 4 haengjeong-dong
19	Yangju	양주시	楊州市	203,519	1 eup, 4 myeon, 6 haengjeong-dong
20	Guri	구리시	九里市	186,611	8 haengjeong-dong
21	Osan	오산시	烏山市	207,596	6 haengjeong-dong
22	Anseong	안성시	安城市	181,478	1 eup, 11 myeon, 3 haengjeong-dong
23	Uiwang	의왕시	義王市	157,916	6 haengjeong-dong
24	Hanam	하남시	河南市	155,752	12 haengjeong-dong
25	Pocheon	포천시	抱川市	155,629	1 eup, 11 myeon, 2 haengjeong-dong
26	Dongducheon	동두천시	東豆川市	97,407	8 haengjeong-dong
27	Gwacheon	과천시	果川市	69,914	6 haengjeong-dong
28	Yeoju	여주시	驪州市	110,560	1 eup, 8 myeon, 3 haengjeong-dong
— Huyện —
29	Yangpyeong	양평군	楊平郡	106,445	1 eup, 11 myeon
30	Gapyeong	가평군	加平郡	61,403	1 eup, 5 myeon
31	Yeoncheon	연천군	漣川郡	45,314	2 eup, 8 myeon

Tôn giáo

Tôn giáo ở Gyeonggi (2005)

  Không tôn giáo (51.1%)

  Tin Lành (21.9%)

  Phật giáo (16.8%)

  Công giáo Rôma (12.4%)

Theo điều tra dân số năm 2005, dân số của Gyeonggi 34.2% theo Kitô giáo (21.9% Tin Lành và 12.4% Công giáo) và 16.8% theo Phật giáo. 51.1% dân số phần lớn không theo tôn giáo hoặc theo chủ nghĩa Muism và các tôn giáo bản địa khác.