Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Sa kê”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Đã cứu 1 nguồn và đánh dấu 0 nguồn là hỏng.) #IABot (v2.0.8 |
|||
Dòng 8:
| ordo = [[Bộ Hoa hồng|Rosales]]
| familia = [[Họ Dâu tằm|Moraceae]]
| tribus = [[Artocarpeae]]<ref>{{chú thích web |url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?4319 |title=Artocarpus altilis |work=Germplasm Resources Information Network |publisher=[[Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ|USDA]] |date=ngày 3 tháng 7 năm 2007 |
| genus = ''[[Chi Mít|Artocarpus]]''
| species = '''''A. altilis'''''
Dòng 25:
* ''Radermachia incisa '' <small>Thunb. [Unplaced] </small>
* ''Saccus laevis'' <small> Kuntze </small>
* ''Sitodium altile'' <small> Parkinson ex F.A.Zorn </small><ref>{{chú thích web|url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2653919 |title=Artocarpus altilis (Parkinson ex F.A.Zorn) Fosberg – The Plant List |publisher=The Plant List |date= |
}}
'''Xa kê''' hay '''sa kê''' ([[danh pháp hai phần]]: '''''Artocarpus altilis''''') là một loài cây gỗ [[thực vật có hoa|có hoa]] trong [[họ Dâu tằm]] (Moraceae), bản địa của [[bán đảo Mã Lai]] và các đảo miền tây [[Thái Bình Dương]], nhưng hiện nay đã được trồng rộng khắp trong khu vực nhiệt đới, trong đó có miền Nam [[Việt Nam]]. Quả sa kê còn được gọi là '''quả bánh mì''' do bề mặt của quả khi được nấu chín giống bánh mì nướng, mặc dù có mùi và vị như khoai tây<ref name="kew">{{chú thích web|url=http://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:582598-1|title=''Artocarpus altilis'' (breadfruit)|publisher=Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew Gardens, Richmond, Surrey, UK|date=2017|
== Miêu tả ==
Dòng 91:
== Trong văn hóa ==
[[Tập tin:Kuka'ilimoku1.jpg|nhỏ|Tượng [[Kū]] ở bảo tàng [[Peabody Essex Museum|PEM]]]]
Theo [[thần thoại Hawaii]], xa kê có nguồn gốc từ sự hy sinh của thần chiến tranh [[Kū]]. Sau khi quyết định sống ẩn mình với những người dân thường như là một nông dân, Kū cưới vợ và có con. Gia đình ông sống hạnh phúc cho tới khi nạn đói kém xuất hiện trên đảo của họ. Khi không thể nhìn mãi cảnh các con mình phải chịu đau khổ, Kū nói với vợ của mình rằng ông có thể giải thoát các con khỏi cảnh đói nghèo, nhưng để làm được điều này thì ông phải rời xa họ. Vợ ông đành phải miễn cưỡng đồng ý và sau khi bà đồng ý thì Kū bị chìm vào trong lòng đất nơi ông đang đứng cho tới khi chỉ còn nhìn thấy chỏm đầu của ông. Gia đình ông chờ đợi xung quanh nơi ông đã đứng này cả ngày lẫn đêm, họ khóc và làm ướt đẫm nơi này cho tới khi bỗng nhiên một chồi cây nhỏ xuất hiện tại chính nơi Kū đã đứng. Rất nhanh chóng, chồi cây nhỏ này lớn thành một cây cao, nhiều lá và quả. Gia đình Kū cùng hàng xóm ăn một cách ngon lành, giúp họ thoát khỏi cảnh chết đói<ref>Loebel-Fried C. (2002): Hawaiian Legend of the Guardian Spirits. ''Nhà in Đại học Hawaii, Honolulu''.[http://www.spiritoftrees.org/folktales/loebel_fried/gift_of_ku.html Excerpted story online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120517183441/http://www.spiritoftrees.org/folktales/loebel_fried/gift_of_ku.html |date =
Mặc dù xa kê phân bổ rộng khắp trong suốt Thái Bình Dương, nhưng nhiều loại giống cây trồng và cây lai ghép lại không hạt hay không có khả năng phát tán xa một cách tự nhiên. Vì thế, sự phân bổ của nó trong khu vực này rõ ràng là do con người, đặc biệt là các nhóm tiền sử, những người đã định cư trên các đảo trong Thái Bình Dương. Để điều tra mô hình di cư của con người trong Thái Bình Dương, các nhà khoa học đã sử dụng phương pháp xác định niên đại phân tử của các loại giống cây trồng hay lai ghép của xa kê có tính toán phối hợp với các dữ liệu nhân loại học. Các kết quả hỗ trợ giả thuyết di cư tây-sang-đông, trong đó người [[Lapita]] được cho là đã di chuyển từ [[Melanesia]] tới các đảo của [[Polynesia]]<ref>{{chú thích tạp chí|author=Zerega N. J. C.; Ragone D. & Motley T.J.|year=2004|title=The complex origins of breadfruit (''Artocarpus altilis'', Moraceae): Implications for human migrations in Oceania|journal=American Journal of Botany|volume=91|issue=5|pages=760–766|doi=|url=http://www.amjbot.org/cgi/content/abstract/91/5/760}}</ref>.
Dòng 106:
* [http://www.gutenberg.org/etext/15411 A Voyage to the South Sea] của William Bligh, 1792, từ [[Dự án Gutenberg]]. The title in part of Bligh's own account of the famous [[Mutiny on the Bounty|mutiny]] is: ''A Voyage to the South Sea, undertaken by command of His Majesty, for the purpose of conveying the bread-fruit tree to the West Indies''
* [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/breadfruit.html Fruits of Warm Climates: Breadfruit]
* [http://www.proscitech.com.au/trop/j.htm Know and Enjoy Tropical Fruit: Jackfruit, Breadfruit & Relatives] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090118034328/http://www.proscitech.com.au/trop/j.htm |date =
* [http://www.healthaliciousness.com/nutritionfacts/nutrition-comparison.php?o=9059&t=&h=&s=100&e=&r= Nutrition Facts for Breadfruit]
* [http://www.montosogardens.com/artocarpus_altilis.htm Artocarpus altilis (Moraceae)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070205051509/http://www.montosogardens.com/artocarpus_altilis.htm |date =
* {{chú thích sách | author=D. Ragone | year=1997 | title=Breadfruit. Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg. | volume=10 Promoting the conservation and use of underutilized and neglected crops | publisher=Institute of Plant Genetics and Crop Plant Research, Gatersleben/International Plant Genetic Resources Institute, Roma, Italia | url=http://www.bioversityinternational.org/Publications/pubfile.asp?ID_PUB=342 | access-date =
{{Trái cây Việt Nam}}
| |||