Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Brandenburg-Phổ”

|image_flag = [[FileTập tin:Wappen Mark Brandenburg.png|x100px|Quốc huy của Phiên bá quốc Brandenburg]]<!-- explicit file syntax used to produce correct hover text and formatting -->

|image_flag2 = [[FileTập tin:POL Prusy książęce COA.svg|x100px|Quốc huy của Công quốc Phổ]] <!-- flag2 used instead of coat so they sit side-by-side properly -->

|image_map = [[Tập tin:Locator Brandenburg-Prussia within the Holy Roman Empire (1618).svg|300px]]

'''Brandenburg-Phổ''' ([[tiếng Đức]]: ''Brandenburg-Preußen''; [[tiếng Hạ Đức]]: ''Brannenborg-Preußen''; [[tiếng Anh]]: ''Brandenburg-Prussia'') là [[Thuật chép sử|tên gọi lịch sử]] của [[Phiên bá quốc Brandenburg]] dưới quyền cai trị của [[Nhà Hohenzollern]] ở [[thời kỳ cận đại]], từ năm 1618 đến năm 1701.<ref name="Koch">[[H.W. Koch|Koch, H.W.]] ''A History of Prussia''. Barnes & Noble Books. New York, 1978. {{ISBN|0-88029-158-3}}</ref> Trung tâm của nhà nước này là [[Phiên bá quốc Brandenburg|Tuyển hầu quốc Brandenburg]], nhánh chính của Nhà Hohenzollern đã kết hôn với chi nhánh cai trị của [[Công quốc Phổ]], và đảm bảo sự kế vị ngai vàng thuộc về người nhà Hohenzollern sau sự tuyệt tự dòng nam của Công quốc Phổ vào năm 1618. Một hệ quả khác của cuộc hôn nhân giữa hai quốc gia là sự hợp nhất các lãnh thổ Hạ [[Rhine|Rhenish]], bao gồm [[Công quốc Cleves]], [[Bá quốc Mark]] và [[Bá quốc Ravensberg]] sau [[Hiệp ước Xanten]] năm 1614.<ref>{{citechú journalthích tạp chí|last=Hayden|first=J. Michael|title=Continuity in the France of Henry IV and Louis XIII: French Foreign Policy, 1598-1615|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-modern-history_1973-03_45_1/page/1|journal=Journal of Modern History|volume=45|number=1|year=1973|pages=1–23|doi=10.1086/240888|s2cid=144914347}}</ref>

Brandenburg-Phổ cũng thành lập [[Hải quân Brandenburg|lực lượng hải quân]]<ref name="ger">{{citechú thích web|url=http://kurbrandenburgische_marine.know-library.net/|title=Kurbrandenburgische Marine|accessdateaccess-date=7 June 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110723172645/http://kurbrandenburgische_marine.know-library.net/#|archive-date=2011-07-23|url-status=dead}}</ref> và các [[Danh sách các thuộc địa cũ của Đức|thuộc địa của Đức]] ở [[Bờ biển vàng Brandenburg]] và [[Arguin]] thuộc [[Tây Phi]] ngày nay.<ref>Accada and Hollandia: p.252. New Cambridge Modern History Atlas, H.C. Darby and Harold Fullard</ref> [[Friedrich Wilhelm, Tuyển hầu xứ Brandenburg|Frederick William]], được biết đến với biệt danh ''"Tuyển hầu vĩ đại"'',<ref>{{Cite Americana|wstitle=Great Elector, The}}</ref> đã mở cửa Brandenburg-Phổ, cho phép các cuộc nhập cư lớn ("Peuplierung") của những người tị nạn theo đạo [[Tin lành]] từ khắp châu Âu ("Exulanten") được vào định cư ở lãnh thổ của mình, đáng chú ý nhất là nhập cư của những [[Huguenot|tín hữu Kháng Cách tại Pháp]] (Huguenot) theo [[Sắc lệnh Potsdam]].<ref name=TheolautDFM>{{citechú thích web|title=Theodor Fontane: Prolog zur Feier des zweihundertjährigen Bestehens der Französischen Kolonie ... Sechs lebende Bilder aus der Zeit der Hugenottenkämpfe von 1572-1685|url=http://www.deuframat.de/fr/societe/structures-demographiques-migration-minorites/des-bouffeurs-de-grenouilles-meprises-aux-meilleurs-allemands-lhistoire-des-huguenots-en-allemagne/lhistoire-des-huguenots-et-ses-metaphores-aux-19ieme-et-20ieme-siecles-entre-les-meilleurs-allemands-et-les-bons-allemands-de-race/le-prologue-de-fontane.html|publisher=DeuFraMat|accessdateaccess-date=2 June 2016|archive-date=2017-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20170126051045/http://www.deuframat.de/fr/societe/structures-demographiques-migration-minorites/des-bouffeurs-de-grenouilles-meprises-aux-meilleurs-allemands-lhistoire-des-huguenots-en-allemagne/lhistoire-des-huguenots-et-ses-metaphores-aux-19ieme-et-20ieme-siecles-entre-les-meilleurs-allemands-et-les-bons-allemands-de-race/le-prologue-de-fontane.html|url-status=dead}}</ref> Frederick William cũng bắt đầu tập trung hóa việc quản lý của Brandenburg-Phổ và giảm bớt ảnh hưởng của các điền trang.

Năm 1701, [[Friedrich I của Phổ|Frederick III, Tuyển hầu xứ Brandenburg]] đã tuyên bố thành lập [[Vương quốc Phổ]], và nâng địa vị của các nhà cai trị Hohenzollern lên hàng vua chúa.<ref name=Beier162>{{citechú bookthích sách|title=Die Chronik der Deutschen|first=Brigitte|last=Beier|publisher=wissenmedia|year=2007|page=162|isbn=3-577-14374-6|language= de}}</ref> Tuyên bố này được hợp thức hoá nhờ vào địa vị chủ quyền của [[Công quốc Phổ]] nằm bên ngoài [[Đế chế La Mã Thần thánh]], và sự chấp thuận của [[Hoàng đế La Mã Thần thánh]] của [[Vương tộc Habsburg]] cũng như các Hoàng tộc khác mở châu Âu trong quá trình thành lập liên minh cho [[Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha]] và [[Đại chiến Bắc Âu]]. Từ năm 1701 trở đi, các lãnh thổ của [[Nhà Hohenzollern]] cai trị được gọi là [[Vương quốc Phổ]], hay đơn giản là Phổ. Về mặt pháp lý, [[liên minh cá nhân]] giữa Brandenburg và Phổ tiếp tục cho đến khi [[Đế chế La Mã Thần thánh]] giải thể vào năm 1806. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, quyền thống trị của hoàng đế đối với đế chế đã trở thành một hư vị chứ không còn thực quyền như trước đây nữa. Do đó, sau năm 1701, lãnh thổ lịch sử của [[Nhà Hohenzollern]] là [[Phiên bá quốc Brandenburg]] trên thực tế được xem là một phần của Vương quốc Phổ. Frederick và những người kế nhiệm của ông tiếp tục tập trung hóa và mở rộng nhà nước, biến liên minh cá nhân gồm các chính thể đa dạng về mặt chính trị tiêu biểu cho thời đại Brandenburg-Phổ thành một hệ thống các [[Tỉnh của Phổ|tỉnh trực thuộc]]<ref>Cf. Meyers großes Konversations-Lexikon: 20 vols. – completely new ed. and ext. ed., Leipzig and Vienna: Bibliographisches Institut, 1903-08, here vol. 2, article 'Berlin', p 700. No ISBN</ref> quyền cai trị của [[Berlin]] - Trung tâm cai trị của Nhà Hohenzollern.

[[FileTập tin:ErwerbRheinland.jpg|thumb|200px|Sự hình thành của Brandenburg-Phổ thông qua cuộc hôn nhân của [[John Sigismund, Phiên hầu tước của Brandenburg]] với [[Nữ công tước Anna của Phổ]].]]

[[FileTập tin:GeorgWilhelm.1635.Ausschnitt.JPG|thumb|200px|[[Georg Wilhelm, Tuyển hầu xứ Brandenburg]]]]

Trong giai đoạn từ năm 1619 đến năm 1640, [[Georg Wilhelm, Tuyển hầu xứ Brandenburg|George William]] nắm giữ ngại vị [[Tuyển hầu]] của [[Phiên bá quốc Brandenburg|Brandenburg]] và [[Công tước]] của Phổ. Ông đã cố gắng phá bỏ thế thống trị của [[Tuyển hầu quốc Sachsen]] trong [[VòngVùng trònđế chế Thượng Sachsen]] nhưng không thành.<ref name=Nicklas214ff>Nicklas (2002), pp. 214ff</ref> Sự đối đầu giữa Brandenburg - Sachsen khiến việc duy trì VòngVùng đế trònchế quyền lực không còn hiệu quả, và sau đó nó bị [[Albrecht von Wallenstein]] đánh bại trong [[Chiến tranh Ba mươi năm]].<ref name=Nicklas214ff/> Lúc đầu George William đã tuyên bố trung lập, nhưng chính sự hiện diện của quân đội Wallenstein trên lãnh thổ Brandenburg đã khiến cho ông phải gia nhập nhóm Công giáo của Đế chế trong [[Hiệp ước Königsberg (1627)]].<ref name=Gotthard88>Gotthard (2006), p. 88</ref>

[[FileTập tin:Map of Brandenburg-Preussen.jpg|thumb|200px|Brandenburg-Phổ (đỏ 1640, đỏ và xanh lục 1688).]]

[[FileTập tin:Kurfuerst friedrich wilhelm.jpg|thumb|left|200px|[[Friedrich Wilhelm, Tuyển hầu xứ Brandenburg|Frederick William, Tuyển đế hầu Vĩ đại của Brandenburg-Phổ]]]]

{{reflisttham khảo|20em}}

*{{citechú bookthích sách|last=Citino|first=Robert Michael|title=The German way of war. From the Thirty Years' War to the Third Reich |url=https://archive.org/details/germanwayofwarfr0000citi|publisher=University Press of Kansas|year=2005|series=Modern war studies|isbn=0-7006-1410-9}}

*{{citechú bookthích sách|last=Frost|first=Robert I|title=After the Deluge. Poland-Lithuania and the Second Northern War, 1655-1660|publisher=Cambridge University Press|year=2004|series=Cambridge Studies in Early Modern History|isbn=0-521-54402-5}}

*{{citechú bookthích sách|title=The Cambridge Modern History|editor1=Leathes, Stanley Mordaunt |editor2=Ward, Adolphus William |editor3=Prothero, George Walter |publisher=CUP Archive|year=1964|volume=1}}

*{{citechú bookthích sách|title=The Rise of Brandenburg-Prussia|url=https://archive.org/details/riseofbrandenbur0000shen|first=Margaret|last=Shennan|year=1995|publisher=Routledge|isbn=0-415-12938-9}}

*{{citechú bookthích sách|title=Fractured Europe, 1600-1721|first=David J.|last=Sturdy|publisher=Wiley-Blackwell|year=2002|page=59|isbn=0-631-20513-6}}

*{{citechú bookthích sách|title=Die Chronik der Deutschen|first=Brigitte|last=Beier|publisher=wissenmedia|year=2007|isbn=978-3-577-14374-5|language= de}}

*{{citechú bookthích sách |editor1-last= Buchholz |editor1-first= Werner |title= Pommern |year=1999 |publisher= Siedler |language=de|isbn= 3-88680-780-0}}

*{{citechú bookthích sách|last=Carreras|first=Sandra|author2=Maihold, Günther|title=Preußen und Lateinamerika. Im Spannungsfeld von Kommerz, Macht und Kultur|publisher=LIT|year=2004|series=Europa-Übersee|volume=12|isbn=3-8258-6306-9|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Duchhardt|first=Heinz|chapter=Friedrich Wilhelm, der Große Kurfürst (1640-1688)|title=Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II|editor=Kroll, Frank-Lothar|publisher=Beck|year=2006|pages=95–112|isbn=3-406-54129-1|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Gabel|first=Helmut|title=Krieg und Kultur. Die Rezeption von Krieg und Frieden in der Niederländischen Republik und im Deutschen Reich 1568-1648|editor=Lademacher, Horst |editor-link1=Horst Lademacher|editor2=Groenveld, Simon|publisher=Waxmann|year=1998|chapter=Altes Reich und europäische Friedensordnung. Aspekte der Friedenssicherung zwischen 1648 und dem Beginn des Holländischen Krieges|pages=463–480|isbn=3-89325-575-3|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Gotthard|first=Axel|chapter=Zwischen Luthertum und Calvinismus (1598-1640)|title=Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II|editor=Kroll, Frank-Lothar|publisher=Beck|year=2006|pages=74–94|isbn=3-406-54129-1|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Hammer|first=Ulrike|title=Kurfürstin Luise Henriette. Eine Oranierin als Mittlerin zwischen den Niederlanden und Brandenburg-Preußen|publisher=Waxmann|year=2001|series=Studien zur Geschichte und Kultur Nordwesteuropas|volume=4|isbn=3-8309-1105-X|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=van der Heyden|first=Ulrich|title=Rote Adler an Afrikas Küste. Die brandenburgisch-preussische Kolonie Grossfriedrichsburg in Westafrika|publisher=Selignow|year=2001|edition=2|isbn=3-933889-04-9|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Jähnig|first=Bernhart|title=Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. Historische Beziehungen und politische Herrschaftslegitimation|editor=Willoweit, Dietmar |editor2=Lemberg, Hans|publisher=Oldenbourg Wissenschaftsverlag|location=Munich|year=2006|series=Völker, Staaten und Kulturen in Ostmitteleuropa|volume=2|pages=51–72|chapter=Die politischen und rechtlichen Außenbeziehungen des Herzogtums Preußen (1525–1660)|isbn=3-486-57839-1|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Klueting|first=Harm|title=Reformatio vitae Johann Jakob Fabricius (1618/20-1673). Ein Beitrag zu Konfessionalisierung und Sozialdisziplinierung im Luthertum des 17. Jahrhunderts|publisher=LIT|year=2003|series=Historia profana et ecclesiastica|volume=9|isbn=3-8258-7051-0|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Kotulla|first=Michael|title=Einführung in die deutsche Verfassungsgeschichte. Vom alten Reich bis Weimar (1495 bis 1933)|publisher=Springer|year=2008|pages=261ff|isbn=978-3-540-48705-0|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|title=Brandenburgische Geschichte|first1=Ingo|last1=Materna|first2=Kurt|last2=Adamy|publisher=Akademie Verlag|year=1995|pages=317ff|isbn=3-05-002508-5|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Neugebauer|first=Wolfgang|chapter=Friedrich III./I. (1688-1713)|title=Preußens Herrscher. Von den ersten Hohenzollern bis Wilhelm II|editor=Kroll, Frank-Lothar|publisher=Beck|year=2006|pages=113–133|isbn=3-406-54129-1|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|title=Das 17. und 18. Jahrhundert und Große Themen der Geschichte Preußens|editor=von Neugebauer, Wolfgang|publisher=de Gruyter|year=2009|series=Handbuch der Preußischen Geschichte |volume=1|isbn=978-3-11-014091-0|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Neuhaus|first=Helmut|title=Das Reich in der frühen Neuzeit|publisher=Oldenbourg|year=2003|edition=2|series=Enzyklopädie deutscher Geschichte|volume=42|isbn=3-486-56729-2|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|title=Macht oder Recht: frühneuzeitliche Politik im Obersächsischen Reichskreis|first=Thomas|last=Nicklas|publisher=Franz Steiner Verlag|year=2002|pages=214ff|isbn=3-515-07939-4|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|title=Gemeinsame Bekannte: Schweden und Deutschland in der Frühen Neuzeit|editor1-first=Ivo|editor1-last=Asmus|editor2-first=Jens E.|editor2-last=Droste|editor3-last=Olesen|first=Jens E.|last=Olesen|chapter=Christian IV og dansk Pommernpolitik|publisher=LIT Verlag|year=2003|pages=383–396|isbn=3-8258-7150-9|language=da}}

*{{citechú bookthích sách|title=Der Dreissigjährige Krieg|first=Georg|last=Schmidt|edition=7|publisher=C.H.Beck|year=2006|isbn=3-406-49034-4|language=de}}

*{{citechú bookthích sách|last=Weber|first=Matthias|title=Preussen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte|publisher=Oldenbourg|year=2003|series=Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa|volume=21|isbn=3-486-56718-7|language=de}}