Kipr: Erod versijoiden keskes

Kipran Tazovaldkund
Κυπριακή Δημοκρατία (grek.)
Kıbrıs Cumhuriyeti (turk.)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Nikosii
Eläjiden lugu (2018)	1,237,088 ristitud
Pind	9,250 km²
Kel'	grekan, turkan
Valdkundan pämez'	Nikos Anastasiadis
Päministr	eile olmas
Religii	hristanuskond, islam
Valüt	evro (€) (EUR)
Internet-domen	.cy
Telefonkod	+357
Aigvö	tal'vel UTC+2,; kezal UTC+3

Sirvi ajalugu interaktiivselt

← Vanhemb vajehtuz

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt

VisuaalneVikitekst

Pandud

Jäl'gmäine vajehtuz 30. kül’mku 2020, kell 22:53

Kipr (grekan kelel Κύπρος, turkan kelel Kıbrıs, anglijan kelel Cyprus), täuz' oficialine nimituz — Kipran Tazovaldkund (grek.: Κυπριακή Δημοκρατία, turk.: Kıbrıs Cumhuriyeti), om valdkund Azijas (britanižiden purtkiden mödhe — Evropas), Keskmeren ühtennimižel sarel. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Nikosii.

Valdkund om EÜ:n ühtnijan vspäi 2004.

Kipran Tazovaldkundan tobmuden organad kontroliruidas saren territorijan koume videndest, Pohjoižen Kipran Turkan Tazovaldkund kontroliruib 38% de fakto, jättud kaks' procentad oma Suren Britanijan ohjandusen al.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Vn 1960 1. päiväl redukud Kipr tedištoiti ičeze ripmatomudes Sures Britanijaspäi. Vl 1964 ÜRO:n kožundansädai kontingent tuli sar'he heitmaha ridoid grekalaižiden (hristanuskojiden) i turkoiden (islamanuskojiden) keskes. Rid lujeni vl 1967. Vl 1974 tulnu tobmudele sodakukerdusen rezul'tataks Grekanman ohjastuz napri ühtištoitta sar't Grekanmaha, no Turkanma okkupirui saren 36% kaičemha turkoid i oti vägestust lühüdaigaižen sodan aigan (20. heinku — 17. eloku). Sil aigalpäi sar' om jagadud, i Sur' Britanii jätktab ičeze sodabazoiden radod.

Valdkundan Konstitucii^[4] (grek.: Σύνταγμα, Sintagma) om vahvištadud vn 1960 16. päiväl elokud da tuli väghe sen-žo voden 31. päiväl tal'vkud.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Kipran Tazovaldkund om mavaldkundröunoiš Suren Britanijan kahtenke sodameribazanke (nell' eksklavad), röunoiden piduz — 156 km. Pohjoižkipran Tazovaldkundan territorii rahvahidenkeskeižeta tundištuseta (vaiše Turkanma tundišti) sijadase saren pohjoižes, südäinröun nimitase «vihandaks pirdaks» (eksklav de fakto mugažo). Keskmeren randanpird om 648 km.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Olimbos-mägi, 1951 m meren pindan päl.

Londuseližed varad oma vas'k, azbest, mramor, sauvondgips, mec, keitandsol, mujutimed.

Politine sistem[vajehta | vajehtada tekst]

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (grek.: Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Proedros tis Kipriakis Dimokratias), hän-žo ohjastusen da sen ministrišton (grek.: Υπουργικό Συμβούλιο, Ipoirgiko Simvoilio) pämez'. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, strokuiden lugu om röunatusita.

Parlament om üks'kodine Ezitajiden Suim (grek.: Βουλή των Αντιπροσώπων, Voili ton Antiprosopon, turk.: Temsilciler Meclisi) 59 ühtnijanke, sidä kesken 3 oma ezitajad rahvahanvähembusišpäi. Kaik rahvaz valičeb jättud 56 ezitajad videks vodeks. Völ 24 sijad om rezervas turkan kundan täht (ei ühtnend politižes elos vspäi 1974).

Prezidentan järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 vilukun 28. da uhokun 4. päivil. Nügüdläine prezident om Nikos Anastasiadis (sai 55,99% kahtendel tural (57,48% 2. tural vl 2013), kahtenz' strok), radab vs 2013 uhokun 28. päiväspäi. Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 22. päiväl semendkud.

Administrativiž-territorialine jagand[vajehta | vajehtada tekst]

Kacu kirjutuz: Kipran administrativiž-territorialine jagand.

Kipran Tazovaldkund jagase 6 agjaha (eparhijha, grek.: επαρχίες, eparhies), niišpäi kaks' kontroliruiše rahvahidenkeskeižikš tundištadud tobmudel täuzin, 3 — paloin, 1 — ani ei. Kontroliruidud Kipran Tazovaldkundal territorii jagase 33 kundaks (grek.: δήμος, demos).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Kipras elädas kipralaižed (vl 2001 grekalaižed — 77%, turkad — 18%, toižed rahvahad — 5%^[1]). Vl 2014 valdkundan palan oficialižen ohjastusen al eläjiden lugu oli 1,172,458 ristitud.

Uskondan mödhe (2011, Kipran pala oficialižen ohjastusen al): ortodoksižed hristanuskojad — 89,1%, riman katolikad — 2,9%, protestantad — 2,0%, islamanuskojad — 1,8%, buddistad — 1,0%, toižed uskojad — 1,4%, märhapanendata — 1,2%, religijatomad i ateistad — 0,6%.

Toižed sured lidnad grekan palas (enamba 50 tuh. ristituid vl 2011, surembaspäi penembha): Limasol, Strovolos, Larnak. Eländpunkt enamba mi 10 tuh. eläjidenke lugese lidnaks, ka kaik om 18 lidnad grekižes palas.

Ižanduz[vajehta | vajehtada tekst]

Kipran päeksport om kivivoi (21%), zelläd (12%), radiopalad da telefonad (8%); toine eksport — raud da sen ühthesuladused (4%), laivad da astjad (4%), medicinine kaluišt (4%), fruktad da niiden südäiveded (2%), sagud (2%), sigarad (2%), kartohk (1%), mebel' (1%), vas'k (1%), avtod (1%).

Homaičendad[vajehta | vajehtada tekst]

↑ ^1,0 ^1,1 Kipran ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
↑ Edel 2008 vot — kipran funt; pohjoižes palas turkan lir (TRY) kävutase.
↑ Mugažo .eu kuti EÜ:n ühtnii.
↑ Kipran Tazovaldkundan Konstitucijan tekst presidency.gov.cy-saital. (angl.)

Irdkosketused[vajehta | vajehtada tekst]

Kipran Tazovaldkundan oficialine portal (cyprus.gov.cy). (grek.) (angl.)
Kipran Tazovaldkundan prezidentan oficialine sait (presidency.gov.cy). (grek.) (angl.)
Kipran Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait (parliament.cy). (grek.) (turk.) (angl.)

Kipr Vikiaitas

	Azijan valdkundad
	Azijan valdkundad Afganistan \| Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) \| Armenii \| Azerbaidžan¹ \| Bahrein \| Bangladeš \| Brunei \| Butan \| Egipt² \| Filippinad \| Gruzii¹ \| Indii \| Indonezii³ \| Irak \| Iran \| Izrail' \| Japonii \| Jemen² \| Jordanii \| Kambodž \| Kazahstan¹ \| Katar \| Kipr¹ \| Kirgizstan \| Kitai \| Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund \| Korejan Tazovaldkund \| Kuveit \| Laos \| Livan \| Malaizii \| Mal'divan Sared \| Mjanmar \| Mongolii \| Nepal \| Oman \| Pakistan \| Päivnouzmaine Timor \| Saudan Arabii \| Singapur \| Sirii \| Šrilank \| Tadžikistan \| Tailand \| Turkanma¹ \| Turkmenistan \| Uzbekistan \| Venäma¹ \| Vjetnam
	¹ Om Evropas mugažo. ² Om Afrikas mugažo. ³ Om Valdmerimaiš mugažo.

	Evropan valdkundad
	Evropan valdkundad Alamad \| Albanii \| Andorr \| Armenii¹ \| Azerbaidžan¹ \| Avstrii \| Bel'gii \| Bolgarii \| Bosnii da Gercegovin \| Čehanma \| Danii \| Estinma \| Francii \| Grekanma \| Gruzii¹ \| Horvatii \| Irlandii \| Islandii \| Ispanii \| Italii \| Kazahstan¹ \| Kipr¹ \| Latvii \| Lihtenštein \| Litvanma \| Lüksemburg \| Mad'jaranma \| Mal't \| Moldov \| Monako \| Mustmägi \| Norvegii \| Pohjoižmakedonii \| Pol'šanma \| Portugalii \| Ročinma \| Romanii \| San Marino \| Saksanma \| Serbii \| Slovakii \| Slovenii \| Suomenma \| Sur' Britanii \| Šveicarii \| Turkanma¹ \| Ukrain \| Vatikan \| Vaugedvenäma \| Venäma¹
	¹ Om Azijas mugažo.

[ciacy-1] 1,0 ^1,1 Kipran ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Edel 2008 vot — kipran funt; pohjoižes palas turkan lir (TRY) kävutase.

[3] Mugažo .eu kuti EÜ:n ühtnii.

[4] Kipran Tazovaldkundan Konstitucijan tekst presidency.gov.cy-saital. (angl.)

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Rivi 1: / Rivi 1: @@
+{{10000}}{{A10000}}
 {{Valdkund
 | Nimi = Kipran Tazovaldkund<br />Κυπριακή Δημοκρατία <small>(grek.)</small><br />Kıbrıs Cumhuriyeti <small>(turk.)</small>
-| Valdkundznam = Coat of arms of Cyprus.svg
+| Valdkundznam = Coat of arms of Cyprus (old).svg
 | Flag = Flag of Cyprus.svg
 | Valdkundznam text = Kipran valdkundznam
 | Flag text = Kipran flag
 | Pälidn = Nikosii
-| Eläjiden lugu = 0.743.725<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cy.html Vl 2014 heinkun Kipran ristitišton endustuz. — Mail'man faktoiden kirj (Cia.gov).] {{ref-en}}</ref>
+| Eläjiden lugu = 1,237,088<ref name="ciacy">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cy.html Kipran ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — ''Cia.gov''.] {{ref-en}}</ref>
-| Voz' = 2014
+| Voz' = 2018
-| Pind = 9.250
+| Pind = 9,250
 | Kart = Cyprus in its region (de-facto).svg
 | Kel' = [[grekan kel'|grekan]], [[turkan kel'|turkan]]
@@ Rivi 14: / Rivi 15: @@
 | Päministr = ''eile olmas''
 | Religii = [[hristanuskond]], [[islam]]
-| Valüt = [[evro]] (€) (EUR)<ref>Edel 2008 vot — [[kipran funt]].</ref>
+| Valüt = [[evro]] (€) (EUR)<ref>Edel 2008 vot — [[kipran funt]]; pohjoižes palas [[turkan lir]] (TRY) kävutase.</ref>
-| Internet-domen = [[.cy]]<ref>Mugažo [[.eu]] kuti [[EÜ]]:n ühtnii.</ref>
+| Internet-domen = [[.cy]]<ref>Mugažo [[.eu]] kuti [[EÜ|EÜ:n]] ühtnii.</ref>
 | Telefonkod = +357
 | Aigvö = tal'vel [[UTC]]+2,<br />kezal [[UTC]]+3
 }}
-'''Kipr''' ([[grekan kel'|grekan kelel]] ''Κύπρος'', [[turkan kel'|turkan kelel]] ''Kıbrıs'', [[anglijan kel'|anglijan kelel]] ''Cyprus''), täuz' oficialine nimituz — '''Kipran Tazovaldkund''' ([[grekan kel'|grek.]]: Κυπριακή Δημοκρατία, [[turkan kel'|turk.]]: ''Kıbrıs Cumhuriyeti''), om valdkund [[Azii|Azijas]] (britanižiden purtkiden mödhe — [[Evrop]]as), [[Keskmeri|Keskmeren]] [[Kipr (sar')|ühtennimižel]] sarel. Vspäi 2004 [[EÜ|EÜ]]:n ühtnii. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Nikosii]].
+'''Kipr''' ([[grekan kel'|grekan kelel]] ''Κύπρος'', [[turkan kel'|turkan kelel]] ''Kıbrıs'', [[anglijan kel'|anglijan kelel]] ''Cyprus''), täuz' oficialine nimituz — '''Kipran Tazovaldkund''' ({{lang-el|Κυπριακή Δημοκρατία}}, {{lang-tr|Kıbrıs Cumhuriyeti}}), om valdkund [[Azii|Azijas]] (britanižiden purtkiden mödhe — [[Evrop]]as), [[Keskmeri|Keskmeren]] [[Kipr (sar')|ühtennimižel]] sarel. Pälidn da kaikiš suremb lidn om [[Nikosii]].
+Valdkund om [[Evropan Ühtištuz|EÜ:n]] ühtnijan vspäi 2004.
+Kipran Tazovaldkundan tobmuden organad kontroliruidas saren territorijan koume videndest, [[Pohjoižen Kipran Turkan Tazovaldkund]] kontroliruib 38% de fakto, jättud kaks' procentad oma [[Sur' Britanii|Suren Britanijan]] ohjandusen al.
 == Istorii ==
+Vn 1960 1. päiväl redukud Kipr tedištoiti ičeze ripmatomudes [[Sur' Britanii|Sures Britanijaspäi]]. Vl 1964 ÜRO:n kožundansädai kontingent tuli sar'he heitmaha ridoid grekalaižiden (hristanuskojiden) i turkoiden (islamanuskojiden) keskes. Rid lujeni vl 1967. Vl 1974 tulnu tobmudele sodakukerdusen rezul'tataks Grekanman ohjastuz napri ühtištoitta sar't Grekanmaha, no Turkanma okkupirui saren 36% kaičemha turkoid i oti vägestust lühüdaigaižen sodan aigan (20. heinku — 17. eloku). Sil aigalpäi sar' om jagadud, i Sur' Britanii jätktab ičeze sodabazoiden radod.
-Vl 1960 redukun 1. päivän Kirp tedištoiti ripmatomudes [[Sur' Britanii|Sures Britanijaspäi]].
+Valdkundan Konstitucii<ref>[http://www.presidency.gov.cy/presidency/presidency.nsf/all/1003AEDD83EED9C7C225756F0023C6AD/$file/CY_Constitution.pdf Kipran Tazovaldkundan Konstitucijan tekst ''presidency.gov.cy''-saital.] {{ref-en}}</ref> ({{lang-el|Σύνταγμα}}, ''Sintagma'') om vahvištadud vn 1960 16. päiväl elokud da tuli väghe sen-žo voden 31. päiväl tal'vkud.
 == Geografijan andmused ==
-[[Fail:Cyprus Topography.png|thumb|left|250px|Kipran topografine kart.]]
+[[Fail:Cyprus topo.png|thumb|left|250px|Kipran topografine kart.]]
-Kipral om mavaldkundröun [[Sur' Britanii|Suren Britanijan]] sodameribazoidenke. Tundištandatoi [[Pohjoižkipr]]an Tazovaldkund (vaiše [[Turkanma]] tundišti) sijadase saren pohjoižes, südäinröin «vihandaks pirdaks» nimitase.
+Kipran Tazovaldkund om mavaldkundröunoiš [[Sur' Britanii|Suren Britanijan]] kahtenke sodameribazanke (nell' [[eksklav]]ad), röunoiden piduz — 156 km. [[Pohjoižkipr]]an Tazovaldkundan territorii rahvahidenkeskeižeta tundištuseta (vaiše [[Turkanma]] tundišti) sijadase saren pohjoižes, südäinröun nimitase «vihandaks pirdaks» (eksklav de fakto mugažo). [[Keskmeri|Keskmeren]] randanpird om 648 km.
+Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om [[Olimbos]]-mägi, 1951 m meren pindan päl.
+Londuseližed varad oma [[vas'k]], [[azbest]], [[mramor]], [[sauvondgips]], [[mec]], [[keitandsol]], [[mujutim]]ed.
 == Politine sistem ==
+[[Fail:Parlanet cyprus.jpg|thumb|right|250px|Prezidentan pert'kulu [[Nikosii|Nikosijas]].]]
-Ohjandusen form om unitarine [[tazovaldkund]].
+Ohjandusen form om unitarine [[prezidentine tazovaldkund|prezidentine]] tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident ({{lang-el|Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας}}, ''Proedros tis Kipriakis Dimokratias''), hän-žo ohjastusen da sen ministrišton ({{lang-el|Υπουργικό Συμβούλιο}}, ''Ipoirgiko Simvoilio'') pämez'. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, strokuiden lugu om röunatusita.
+Parlament om üks'kodine Ezitajiden Suim ({{lang-el|Βουλή των Αντιπροσώπων}}, ''Voili ton Antiprosopon'', {{lang-tr|Temsilciler Meclisi}}) 59 ühtnijanke, sidä kesken 3 oma ezitajad rahvahanvähembusišpäi. Kaik rahvaz valičeb jättud 56 ezitajad videks vodeks. Völ 24 sijad om rezervas turkan kundan täht (ei ühtnend politižes elos vspäi 1974).
+Prezidentan järgenduseližed valičendad oliba vn 2018 vilukun 28. da uhokun 4. päivil. Nügüdläine prezident om [[Nikos Anastasiadis]] (sai 55,99% kahtendel tural (57,48% 2. tural vl 2013), kahtenz' strok), radab vs 2013 uhokun 28. päiväspäi. Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 22. päiväl semendkud.
 == Administrativiž-territorialine jagand ==
 &nbsp;&nbsp;&nbsp;''Kacu kirjutuz: [[Kipran administrativiž-territorialine jagand]].''
+Kipran Tazovaldkund jagase 6 agjaha (eparhijha, {{lang-el|επαρχίες}}, ''eparhies''), niišpäi kaks' kontroliruiše rahvahidenkeskeižikš tundištadud tobmudel täuzin, 3 — paloin, 1 — ani ei. Kontroliruidud Kipran Tazovaldkundal territorii jagase 33 kundaks ({{lang-el|δήμος}}, ''demos'').
 == Eläjad ==
+Kipras elädas [[kipralaižed]] (vl 2001 [[grekalaižed]] — 77%, [[turkad]] — 18%, toižed rahvahad — 5%<ref name="ciacy"/>). Vl 2014 valdkundan palan oficialižen ohjastusen al eläjiden lugu oli 1,172,458 ristitud.
+Uskondan mödhe (2011, Kipran pala oficialižen ohjastusen al): [[ortodoksine hristanuskond|ortodoksižed hristanuskojad]] — 89,1%, riman [[katoline jumalankodikund|katolikad]] — 2,9%, [[protestantizm|protestantad]] — 2,0%, [[islam]]anuskojad — 1,8%, [[buddizm|buddistad]] — 1,0%, toižed uskojad — 1,4%, märhapanendata — 1,2%, religijatomad i [[ateizm|ateistad]] — 0,6%.
+Toižed sured lidnad grekan palas (enamba 50 tuh. ristituid vl 2011, surembaspäi penembha): [[Limasol]], [[Strovolos]], [[Larnak]]. Eländpunkt enamba mi 10 tuh. eläjidenke lugese lidnaks, ka kaik om 18 lidnad grekižes palas.
 == Ižanduz ==
+Kipran päeksport om [[kivivoi]] (21%), [[zell'|zelläd]] (12%), [[radiopalad]] da [[telefon]]ad (8%); toine eksport — [[raud]] da sen ühthesuladused (4%), [[laiv]]ad da [[astii|astjad]] (4%), [[medicinine kaluišt]] (4%), [[fruktad]] da niiden südäiveded (2%), [[sagud]] (2%), [[sigar]]ad (2%), [[kartohk]] (1%), [[mebel']] (1%), [[vas'k]] (1%), [[avto]]d (1%).
 == Homaičendad ==
@@ Rivi 42: / Rivi 66: @@
 == Irdkosketused ==
+* [http://www.cyprus.gov.cy/ Kipran Tazovaldkundan oficialine portal (''cyprus.gov.cy'').] {{ref-el}} {{ref-en}}
+* [http://www.presidency.gov.cy/ Kipran Tazovaldkundan prezidentan oficialine sait (''presidency.gov.cy'').] {{ref-el}} {{ref-en}}
+* [http://www.parliament.cy/ Kipran Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait (''parliament.cy'').] {{ref-el}} {{ref-tr}} {{ref-en}}
+{{Commons|Cyprus}}
 {{Azii}}
 {{Evrop}}
-{{stub}}
 [[Kategorii:Kipr| ]]