g

Oʻzbekcha (uz)

Etimologiyasi

G ₍ GADO Andoza:SSTTNda “forscha” taʼkidi bilan öldin gad oti keltirilib, faqirlik', 'oʻta darajada kambagʻadlik' maʼnosini anglatishi aytilgan, keiin gado, gadoy otlari keltirilib, 'tilamchi', 'oʻta kambagad odam' maʼnosini anglatishi aytilgan (II, 117). Shu maʼpumotlarga koʻra gado ^asli gad otidan -o koʻshimchasi bilan (TjRS, 543) yasadgan boʻlib chiqadi. Bu ^0t PRSda [gäda, geda} shakllarida (417), TjRSda gado shaklida (95), 57OʻKAAQLda ham gado shaklida (154) keltirilgan. Koʻrinadiki, bu otning gadoy shakli keyinchalik oʻzbek tilida paydo boʻlgan: o tovushiga tugaydigan ayrim oʻzlashma otlarga egalik koʻshimchasi qoʻshilganda y tovushi qoʻshib aytiladi va shunday yoziladi: parvo + ing —* parvo + y + ing kabi (Joriy imlo qoidalari 35- paragrafidagi 3- bandning “b” qismiga qarang). Bu qoidaga binoan gado otiga ham egalik qoʻshimchasi gadoying tarzida qoʻshiladi. Gadoy oti oxiridagi y tovushi ana shu orttirma tovush boʻlib, egalik qoʻshimchasi qoʻshilmaydigan holatda ham saqlanib qolgan. Shunisi qiziqki, OʻTILda gado otidan gadoy otiga havola berilgan; demak, oʻzbek tilida asosiy deb gadoy shakli tushunilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.