yaqin

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ya-qin

Etimologiyasi

YAQIN ’uncha uzoq boʻlmagan’. Shaharga ya h i n , hishlohda yashaymiz. Bu soʻz qadimgi turkiy txxldagi °mon’ maʼnosini anglatuvchi ya:q otidan (ЭСТЯ, IV,

r2) qadimgi vosita kelishigining -(ï)n qoʻshimchasi

bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, IV, 84); keyinroq a: un — lisining choʻziqlik belgisi yoʻqolgan (ПДП, 384; Devon, III, 29; DS, 237); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga al — mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: ya:q + ïn = ya:qïn > yaqïn > yäqin.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[a. — haqiqiy bilim, qatʼiy

ishonch] 1 Oraliq masofa uncha katga boʻl-magan, uzoqemas. ◆ Engyaqin yoʻl — shu. Shahar-ga yaqin bir qishloqda yashaymiz. Bir-biriga yaqin uylar. Qozonga yaqin yursang, qorasi yuqar. Maqol . ■■ ◆ Qirgʻoqqa yaqin yerda toʻrt qoziq ustida kattakon bir qayiq turar edi. A. Qahhor, „Xotinlar“ . ◆ Toʻnkalar juda koʻp, ham bir-biriga juda yaqin. Yer esa tosh-metin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Nutq soʻzlanayotgan paytdan vaqt ora-ligʻi uncha katta boʻlmagan. ◆ Yaqin fursatda diydor koʻrishmoqni orzu qilamiz. Yaqin kelajakda bu yerlar shaharga aylanadi. yat Ha, aytganday, ustoz shu yaqin kunlarda urugʻchilik sovxoziga kelar ekanlar. Xat ol-dim. A. Qahhor, „Koʻshchinor chiroqlari“ .

3 Biror hodisa yoki voqea yuz berishiga oz fursat qolganda, maʼlum bir vaqt kelishi oldidan. ◆ Kechga yaqin mehmonlar kelishdi. Saharga yaqin yoʻlga tushdilar. Ish bitishiga yaqin qoldi. m ◆ U endi, iloji boʻlsa, munosib kishiga Gulnorni hozirdan unashtirib, fotiha oʻqib, toʻy-nikohni bahorga yaqin oʻtkazmoqchi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Toʻyga yaqin qolganda, kelin koʻchaning boshidagi atelyega koʻylak buyur-gani kelgan ekan. A. Qahhor, „Toʻyda aza“ .

9-Oʻzbek tilining izohli lugʻati

Yaqin oʻrtada (yoki orada) 1) shu yerdan uzoq boʻlmagan joylarda, shu atrofda. ◆ Yaqin oʻrtada choyxona bormi?; 2) koʻp vaqt oʻt-masdan, „ozgina vaqt oʻtgach“ . ◆ [Yoʻlchi:\ Tohir aka, qoʻying siz tabiblarni. Menga qolsa, mas-lahat shu: mana yaqin oʻrtada bahor, siz qirga chiqing, koʻkragingizga toza shamol te-gadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

4 koʻchma Doʻstona munosabatda boʻlgan, qadrdon, mexribon. ◆ Yaqin oʻrtoq. Yaqin doʻst. m ◆ "Qiziq odam ekansiz", dedingiz. Ammo doʻstingdan, yaqin bir odamingdan toʻsat-dan shunday gap eshitish menga, albatta, ogʻir. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Nazarida, no-tanish yigit allakimga, juda-juda yaqin odamga oʻxshatayotgandek. A. Muhiddin, „H“ . Tojiboyev, Otash qalbli qiz. ◆ Mehmonlarni toʻy egasining yaqinlari hurmat va serta-kalluflik bilan kutib olishardi. O. Hu-sanov, „Shinavanda“ .

Oʻzini [birovga] yaqin olmoq (yoki tutmoq) Kimsa bilan doʻstona munosabat saqlamoq, oʻzini shunday holatda tutmoq. ◆ Meni seva-dimi? Chindan sevadimi yoki musofirlikning diqqinafasligidan oʻzini menga yaqin tutib yuribdimi? Shuhrat, „Shinelli yillar“ .

5 Nimasi bilandir oʻxshash yoki deyarli bir xil. ◆ Havosi bir-biriga yaqin. Maʼnosi bir-biriga yaqin soʻzlar. n ◆ 1287 yilning sunbula oyi, yaʼni erta kuzning koʻklam ha-vosiga yaqin bir kuni. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

6 Taxminan, qariyb. ◆ Oradan yaqin ikki yil oʻtgandan keyin Avliyootaga Bu-vaydadan bir odam borib qoldi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Bir kuni ikki ki-shining soʻrogʻi yaqin toʻrt soat vaqtni oldi. A. Qahhor, „Sarob“ .

7 (3-sh. egalik va j.k., oʻ.-p.k. va ch.k. shaklida yaqiniga, yaqinida, yaqinidan) Koʻ-makchi vazifasida qoʻllanadi va makon mu-nosabatlarini bildiradi. ◆ Raʼno kelinlar-cha Anvarga salom qildi va jazb qilgandek, Anvarning yaqiniga borib toʻxtadi. A. Kodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Bu ikki xonalik uy yangi qurilayotgan maktab yaqinida.. H. Nazir, „Soʻnmas chaqmoqlar“ .

Antonimlari

ЯҚИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Xakascha: чағын

Ruscha _ru

yaqin
1 близкий, недалёкий, недальний; // близко, недалеко; ◆ yaqin besh yil ichida в ближайшие пять лет; ◆ yaqin doʻstlar близкие друзья; ◆ yaqin yoʻl близкий путь, недалёкое расстояние; ◆ yaqin orada (или oʻrtada) 1) в ближайшее время, на этих днях, в скором времени, скоро; ◆ bu masala yaqin orada hal boʻlishi kerak этот вопрос скоро должен быть решен; 2) поблизости, где-то здесь, недалеко отсюда, невдалеке; Yaqin Sharq Ближний Восток; ◆ yaqin qilmoq укоротить; ◆ uzoqni yaqin qilmoq укоротить расстояние; ◆ simga yaqin kelma! не подходи близко к проводам!; ◆ uyimiz parkka yaqin наш дом (расположен, находится) недалеко от парка; ◆ Toshkentga yaqin qoldi немного осталось до Ташкента; Ташкент уже близко; ◆ u menga yaqin oʻtirdi он сел возле меня, он сел недалеко от меня; ◆ kanikulga yaqin qoldi немного (времени) осталось до каникул; ◆ qozonga yaqin yursang - qorasi yuqar посл. подойдёшь близко к котлу - вымажешься в саже; соотв. с кем поведешься, от того и наберёшься; ◆ yaqin oʻtgan zamon feʼli грам. недавно прошедшее время глагола;
2 около, почти; к; ◆ yuzga yaqin odam около ста человек; ◆ majlisga qirqqa yaqin kishi qatnashdi на собрании присутствовало около сорока человек; ◆ uch yuzga yaqin около трёхсот, почти триста; ◆ leksiya uch soatga yaqin davom etdi лекция длилась почти три часа (около трёх часов); ◆ kechga yaqin к вечеру; ◆ Kechga yaqin Gulnorning ruhi ancha yengillashdi... (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») К вечеру состояние Гюльнар значительно улучшилось;
3 скоро, вскоре, в близком времени; ◆ yaqin kelajakda в ближайшем будущем;
4 примерно, приблизительно; ◆ oradan yaqin bir yil oʻtgandan keyin по прошествии около года, приблизительно через год; ◆ besh yuzga yaqin qoʻy около пятисот овец;
5 близкий; родной; ◆ mening yaqinlarim мой близкие; ◆ yaqin qarindosh близкий родственник; ◆ birovni oʻziga yaqin koʻrmoq (или olmoq, tortmoq) обращаться с кем-либо как с близким человеком; ◆ Ehson oʻzini Saidiyga juda yaqin oladi ... (А. Ќаћћор, «Сароб») Ихсан обращается с Саиди как с близким (человеком); Yaqinlar, begonalar kelishdi (Ойбек, «О. в. шабадалар») Пришли родные и чужие (не родные);
6 в знач. послелога см. yaqiniga, yaqinida, yaqinidan.