Jump to content

Копролалия

From Vikipediya

Копролалия — бу беихтиёр сўкиниш, беҳаё ёки ижтимоий жиҳатдан ноўрин ва камситувчи сўзларни беихтиёр айтиш. Копролалия сўзи юнонча κόπρος (кóпрос), "гўнг, нажас " ва λαλιά (лалиā́) „нутқ“, деган маънони англатади.[1]

Копролалия тик бузилишларининг айниқса, Тоуретте синдромининг тасодифий хусусияти ҳисобланади, аммо бу синдром ташхиси учун талаб қилинмайди ва Тоуретте билан касалланган беморларнинг атиги 10 фоизида копролалия намоён бўлади.[2] Копролалия тик бузилишларига хос эмас; у ҳам бошқа неврологик касалликларнинг кам учрайдиган аломатидир.

Копролалия — копрофеноменларнинг бир туридир. Бошқа копрофеноменларга копропраксиянинг тегишли белгилари, беҳаё ёки тақиқланган имо-ишораларни бажариш каби беихтиёр ҳаракатлар[3] ва копрография, одобсиз ёзувлар ёки чизмалар яратиш киради.[4]

Хусусиятлари

[edit | edit source]

Копролалия маданий жиҳатдан табу бўлган, мақбул ижтимоий фойдаланиш учун умуман яроқсиз бўлган сўз ва ибораларни ўз ичига олади. Бу атама маълум бир ҳолатга оид сўкинишни тасвирлаш учун ишлатилмайди. Бу одатда ижтимоий ёки ҳиссий контекстдан ташқарида ифодаланади ва одатдаги суҳбатдан кўра бошқача оҳангда, баландликда айтилиши мумкин. Бу кўпинча битта сўз ёки мураккаб иборалар бўлади. Копролалия билан оғриган одам сўзни баланд овозда айтишдан кўра, уни ақлий равишда такрорлайди; бундай субвокализациялар жуда ачинарли бўлиши мумкин.[5]

Копролалия Тоуретте синдромининг тасодифий хусусиятлари ҳисобланади, аммо бу Тоуретте ташхисини қўйиш учун талаб қилинмаган. Тоуретте синдромида мажбурий сўкиниш ушбу ибораларни айтаётган одам томонидан исталмаган ва назорациз бўлиши, айниқса, беихтиёр ирқий ёки этник ҳақорат қилиш каби сўкишлар ноқулай вазиятга олиб келиши мумкин. Копролалия билан оғриган одам томонидан айтилган иборалар беморнинг фикрларига ёки ўйларига алоқаси йўқ бўлади.[5]

Кар-соқов Тоуретте беморларнинг имо- ишора тилида сўкиниш ҳолатлари тасвирланган.[6]

Копролалия тик бузилишларига хос эмас; у ҳам бошқа неврологик касалликларнинг кам учрайдиган аломатидир.[7] Бу мия жароҳатларидан кейин инсулт ва энсефалит каби пайдо бўлиши ;[8] бошқа неврологик шароитларда кореоакантоцитоз,[9] дудуқланишлар[10] ва Лесч-Нйҳан синдроми каби ;[11] ва камдан-кам ҳолларда тик иштироки бўлмаган демантиа ёки обсессив-компулсив бузулиш билан оғриган одамларда пайдо бўлиши мумкин.

Тоуретте синдромида тарқалиши

[edit | edit source]

Тоуретте билан касалланган одамларнинг атиги 10 фоизида копролалия синдроми мавжуд[2], лекин у бошқа аломатларга қараганда кўпроқ эътиборни жалб қилади.[12]

Клиник намуналардан олинган Тауретте синдроми бўлган 3500 кишидан иборат халқаро, кўп сайтли маълумотлар базасида Тоуретте билан бирга келадиган касалликлар билан касалланган беморларнинг 14 фоизида копролалия, асоратланмаган („соф“) Тоуретте билан касалланганларнинг атиги 6 фоизида копролалия борлиги аниқланган. Худди шу тадқиқот копролалия билан касалланиш эҳтимоли коморбидли ҳолатлар сони билан чизиқли равишда ошишини кўрсатди: тўрт ёки бешта (тиклар ҳам қўшилганда)бошқа касалликка чалинган беморларда копролалия фақат Тоуретте касаллигига чалинганларга қараганда 4-6 баравар кўпроқ бўлган.[13]

Умумий педиатрия амалиётининг бир тадқиқотида Тоуретте синдроми бўлган болаларда 8 % копролалия даражаси аниқланган бўлса, бошқа тадқиқотда учинчи даражали йўналтирувчи марказда (одатда оғирроқ ҳолатлар юборилган) 60 % аниқланган.[14] Тоуретте синдроми билан оғриган 44 нафар беморнинг яқинда Бразилияда ўтказилган тадқиқотида копролалиянинг 14 % даражаси аниқланган;[15] Коста-Рикада 85 та шахсни ўрганиш натижасида 20 % копролалия борлиги аниқланди;[16] Чилида 70 нафар беморни ўрганишда копролалиянинг 8,5 % даражаси аниқланган;[17] Японияда ўтказилган эски тадқиқотларда копролалия билан касалланиш 4 % ни ташкил қилган;[18] ва Бразилияда ўтказилган ҳали ҳам эски клиник тадқиқот 32 беморнинг 28 фоизида копролалия борлигини аниқлади.[19] Ушбу ҳисоботларнинг барчасига таъсир қилувчи услубий муаммоларни ҳисобга олган ҳолда, Тоуретте синдроми ассоциациясининг консенсусига кўра, ҳақиқий рақам 15 фоиздан паст.

Даволаш

[edit | edit source]

Баъзи беморлар ботулинум токсинини (ботокс) вокал кордлари орқали даволанган. Бу вокализацияга тўсқинлик қилмайди, аммо натижада юзага келадиган ярим фалажлик ҳар қандай портлашларни назорат қилишга ёрдам беради.[20] Ботокс инъэкциялари тикларни умумий енгиллаштиришга олиб келади.[21]

Жамият ва маданият

[edit | edit source]

Кўнгилочар индустрия кўпинча Тоуретте синдроми бўлганларни ижтимоий омадсизлар ва уларнинг ягона тиклари копролалия дея нотўғри тасвирлайди, бу Тоуретте синдроми бўлган одамларнинг жамоатчилик томонидан нотўғри тушунилишига олиб келади.[22] Шунингдек тоуреттенинг копролалик симптомлари мавзуси радио ҳамда телевидениэ ток-шоулари учун „озуқа“ ҳисобланади.

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Cопролалиа. Диcтионарй.cом, Аccессед 30 Оcтобер 2006.
  2. 2,0 2,1 Сингер ҲС (Марч 2005). „Тоуретте'с сйндроме: фром беҳавиоур то биологй“. Ланcет Неурол. 4-жилд, № 3. 149–59-бет. дои:10.1016/С1474-4422(05)01012-4. ПМИД 15721825.
  3. Счапиро НА (2002). 'Дуде, ёу дон'т ҳаве Тоуретте'с:' Тоуретте'с сйндроме, беёнд тҳе тиcс“. Педиатр Нурс. 28-жилд, № 3. 243–6, 249–53-бет. ПМИД 12087644.
  4. „Лингуистиcс 210 Семантиcс“. Семантиc феатурес анд Тоуретте'с Сйндроме. Қаралди: 2006-йил 21-ноябр. Wҳиле тҳис соурcе дефинес cопрограпҳиа, ит макес мисрепресентатионс абоут cопро пҳеномена ин релатион то Тоуреттеъс: тҳей аре нот cоммон, анд нот реқуиред фор диагносис.
  5. 5,0 5,1 Тоуретте Ассоcиатион оф Америcа. Ундерстандинг Cопролалиа — А мисундерстоод сймптом. Аccессед 12 Оcтобер 2021.
  6. „Сигн лангуаге тиcс ин а прелингуаллй деаф ман“. Мов. Дисорд. 15-жилд, № 2. Марч 2000. 318–20-бет. дои:10.1002/1531-8257(200003)15:2<318::АИД-МДС1018>3.0.CО;2-Ҳ. ПМИД 10752584.
  7. Сингер C (Май 1997). „Тоуретте сйндроме. Cопролалиа анд отҳер cопропҳеномена“. Неурол Cлин. 15-жилд, № 2. 299–308-бет. дои:10.1016/с0733-8619(05)70314-5. ПМИД 9115463.
  8. „Cопропҳеномена ин Тоуретте сйндроме“. Дев Мед Чилд Неурол. 51-жилд, № 3. Марч 2009. 218–27-бет. дои:10.1111/ж.1469-8749.2008.03135.х. ПМИД 19183216.
  9. „Чореоаcантҳоcйтосис ин а Мехиcан фамилй“. Арч. Неурол. 64-жилд, № 11. Новембер 2007. 1661–4-бет. дои:10.1001/арчнеур.64.11.1661. ПМИД 17998451.
  10. „Интраcтабле сеизурес, cомпулсионс, анд cопролалиа: а педиатриc cасе студй“. Ж Неуропсйчиатрй Cлин Неуросcи. 4-жилд, № 3. 1992. 315–9-бет. дои:10.1176/жнп.4.3.315. ПМИД 1498584.
  11. Жиннаҳ ҲА. Лесч-Нйҳан Сйндроме. эМедиcине.cом (Аугуст 29, 2006). Аccессед 28 Оcтобер 2006.
  12. Тоуретте Сйндроме ФАҚ. Тоуретте Сйндроме Ассоcиатион. Аccессед 6 Оcтобер 2006.
  13. „Ан интернатионал перспеcтиве он Тоуретте сйндроме: селеcтед финдингс фром 3,500 индивидуалс ин 22 cоунтриэс“. Дев Мед Чилд Неурол. 42-жилд, № 7. Жулй 2000. 436–47-бет. дои:10.1017/С0012162200000839. ПМИД 10972415.
  14. Сингер C (Май 1997). „Тоуретте сйндроме. Cопролалиа анд отҳер cопропҳеномена“. Неурол Cлин. 15-жилд, № 2. 299–308-бет. дои:10.1016/с0733-8619(05)70314-5. ПМИД 9115463.
  15. „Тиcс анд Тоуретте сйндроме: cлиниcал эвалуатион оф 44 cасес“. Арқ Неуропсиқуиатр. 59-жилд, № 3–Б. Септембер 2001. 725–8-бет. дои:10.1590/С0004-282Х2001000500014. ПМИД 11593273.
  16. „Cултурал инфлуэнcес он диагносис анд перcептион оф Тоуретте сйндроме ин Cоста Риcа“. Ж Ам Аcад Чилд Адолесc Псйчиатрй. 40-жилд, № 4. Април 2001. 456–63-бет. дои:10.1097/00004583-200104000-00015. ПМИД 11314572.
  17. Миранда C, Марcело; Менéндез Ҳ, Педро; Давид Г, Перла; Тронcосо Сч, Мóниcа; Ҳернáндез Ч, Марта; Чанá C, Педро (1999). „Энфермедад де лос тиcс (сíндроме де Гиллес де ла Тоуретте): Cараcтерíстиcас cлíниcас де 70 паcиэнтес“. Ревиста Мéдиcа де Чиле (испанча). 127-жилд, № 12. 1480–6-бет. дои:10.4067/С0034-98871999001200010. ПМИД 10835756. {{cите магазине}}: Ункноwн параметер |транс_титле= игноред (|транс-титле= суггестед) (ёрдам)
  18. „Тоуретте сйндроме ин Жапан: а натионwиде қуэстионнаире сурвей оф псйчиатрисц анд педиатриcианс“. Псйчиатрй Cлин. Неуросcи. 52-жилд, № 4. Аугуст 1998. 407–11-бет. дои:10.1046/ж.1440-1819.1998.00412.х. ПМИД 9766689.
  19. „А Бразилиан cоҳорт оф патиэнц wитҳ Тоуретте'с сйндроме“. Ж. Неурол. Неуросург. Псйчиатрй. 60-жилд, № 2. Фебруарй 1996. 209–12-бет. дои:10.1136/жннп.60.2.209. ПМC 1073809. ПМИД 8708658.
  20. „Ботулинум тохин инжеcтион инто воcал cорд ин тҳе треатмент оф малигнант cопролалиа ассоcиатед wитҳ Тоуретте'с сйндроме“. Мов. Дисорд. 11-жилд, № 4. Жулй 1996. 431–3-бет. дои:10.1002/мдс.870110413. ПМИД 8813224.
  21. „Гиллес де ла Тоуретте'с сйндроме анд иц импаcт ин тҳе УК“. Постград Мед Ж. 81-жилд, № 951. Жануарй 2005. 12–9-бет. дои:10.1136/пгмж.2004.023614. ПМC 1743178. ПМИД 15640424.
  22. „Тоуретте сйндроме ин филм анд телевисион“. Тҳе Cанадиан Жоурнал оф Неурологиcал Сcиэнcес. 41-жилд, № 2. Марч 2014. 226–32-бет. дои:10.1017/С0317167100016620. ПМИД 24534035.