Jump to content

Гомофобия

From Vikipediya
Сизнингча, гомосексуал муносабатлар қабул қилинадими? „Ҳа“ деб жавоб берган респондентларнинг улуши (2013):

Дискриминация туркумининг бир қисми
Дискриминация
Шакллар
Хусусиятлар
Ижтимоий
Диний
Этник/миллий
Намойишлар
Сиёсат
Қарши чоралар
Тегишли мавзулар

Гомофобия (қадимги юнонча: ὁμόс „ўхшаш, бир хил“ пҳосос „қўрқув“) – гомосексуализм ёки ЛГБТ+ (лезбианлар, гейлар, бисексуаллар ва трансгендерлар) сифатида танилган ёки қабул қилинадиган одамларга нисбатан бир қатор салбий муносабат ва ҳис-туйғулар[2][3][4].

„Гомофобия“ атамаси Европа расмий ҳужжатларида қўлланади[5], бу ерда баъзи ҳолларда бу ҳодиса ирқчилик, ксенофобия, антисемитизм ва сексизм билан бир қаторда жойлашган[5]. „Гомофобия“ атамаси кўпинча тўлиқ мос келмаслиги учун танқид қилинади, чунки гомофобия клиник маънода фобия эмас.

Терминология ва шунга ўхшаш тушунчалар

[edit | edit source]

Терминнинг қўлланиш тарихи

[edit | edit source]
Бойс Беwаре эҳтиёт бо'линг, 1961-йилги АҚШ пропаганда филми ўғил болаларни гомосексуал эркакларнинг „йиртқич" хавфидан эҳтиёт бо'лиш ҳақида огоҳлантиради. Филм гомосексуализм руҳий касаллик, гейлар эса педофил эканлиги ҳақидаги умумий гомофобик тропларни илгари суради.

„Гомофобия“ атамаси биринчи марта 1960-йилларнинг охирида америкалик клиник психолог Жорж Вайнберг томонидан ишлатилган[6]. Бир ой ўтгач, „Тиме“ журналининг муқовасида „Гомофобия“ сўзи „Тҳе Ҳомосехуал ин Америcа“ мақоласида қўлланди[7]. Илмий нашрда биринчи марта „гомофобия“ атамаси 1971-йилда Кеннетҳ Смитҳ томонидан „Ҳомопҳобиа: А Тентативе Персоналитй Профиле“ мақоласида ишлатилган.

„Гомофобия“ атамаси машҳур америкалик клиник психолог Жорж Вайнберг томонидан ўз асарларида кенг қўлланган бўлиб, буни биринчи марта 1971-йилда „Wордс фор тҳе Неw Cултуре“ мақоласида, сўнгра „Соcиэтй анд тҳе Ҳеалтҳй Ҳомосехуал“ монографиясида қўллаган (бу атама ишлатилган биринчи илмий иш)[6][7], у ерда гомофобияни „гомосексуалларга яқин бўлишдан қўрқиш, гомосексуаллар бўлса, ўзидан нафратланиш“ деб таърифлаган. 2012-йилда Вайнберг Тҳе Ҳуффингтон Пост учун блог постида гомофобияни расман руҳий касаллик рўйхатига киритишга чақирди[7][8]. Грегори Херек янги атаманинг пайдо бўлишини ЛГБТ тарихидаги „муҳим босқич“ деб атади, бу ХХ аср Шимолий Америкадаги гей эркаклар ва аёллар бутун ҳаёти давомида бошдан кечирган барча рад этиш, душманлик ва кўринмаслик тажрибаларини кристалллаштиради[7]. Шу билан бирга, Херек Вайнбергнинг гомофобияни патология соҳасига яқинлаштириш ниятини назарий эмас, балки сиёсий деб атади.

Гомофобия атамаси илгари кам қўлланадиган гомософобия тушунчасини алмаштирди. Ушбу сўзнинг мумкин бўлган этимологик аждоди гомоэротофобия сўзидир[9]. Кейинчалик, 1980-йилда Гудсон ва Риcкетц бу атамани „ташвиш, жирканиш, ғазаб, ноқулайлик ва гетеросексуаллар лезбиенлар ва гейларга нисбатан бошдан кечириши мумкин бўлган қўрқув ҳисси“ ни ифодалаш учун кенгайтирдилар[10].

Энсиклопедик таърифлар

[edit | edit source]

Гомосексуаллик энциклопедияси (1990) „гомофобия“ атамасининг турли хил таърифлари мавжудлигини таъкидлаб, улар гомосексуал одамларга ва гомосексуализмга нисбатан умумий салбий муносабатга эга эканлигини таъкидлайди. Шунингдек, жинсий хурофотнинг фобия сифатида тавсифланиши кўплаб сабабларга кўра танқид қилинганлиги, жумладан, жинсий хурофот маданий меъёрларнинг намоён бўлишидан кўра мантиқсиз ваҳима ва индивидуал патологиянинг намоён бўлишини англатади. Бироқ, бу камчиликларга қарамай, инглиз тилида „гомофобия“ атамаси кенг тарқалди. Муаллифларнинг таъкидлашича, гомофобия клаустрофобия ва агорафобия каби мантиқсиз қўрқув сифатида эмас, балки бу ҳодисани ирқчилик ва антисемитизм билан таққослаб, хурофот сифатида аниқланиши керак[11].

Энcйcлопæдиа Британниcа гомофобияни гейларга нисбатан маданий жиҳатдан асосланган қўрқув ёки нотўғри қараш сифатида белгилайди, бу қонуний чекловлар ёки ўта оғир ҳолатларда уларга нисбатан зўравонлик билан намоён бўлиши мумкин. Энсиклопедия таъкидлашича, „фобия“ сўзини ўз ичига олган атамалар иррационал қўрқувни ифодалаш учун ишлатилган бўлса-да, бу ҳолда биз бир хил одамларга ишқий ёки жинсий жиҳатдан жалб қилинган одамларга нисбатан енгил душманликдан тўлиқ жирканишгача бўлган салбий муносабат ҳақида гапирамиз. Таъкидланишича, гомофобия маданий жиҳатдан аниқланган реаксия бўлиб, гомосексуализмга бўлган муносабат турли маданиятларда ва вақт ўтиши билан сезиларли даражада фарқ қилиши мумкин[6].

Оксфорд луғати буни шундай таърифлайди: „Гомосексуал одамларни ёқтирмаслик ёки уларга нисбатан нотўғри қараш“[12].

Социологияда гомофобия тушунчаси

[edit | edit source]

Баъзи фикрларга кўра, гомофобия – бу фобиянинг бир тури бўлиб, гомосексуал ва бисексуал одамларни тушунарсиз қўрқув ва акс эттирилмаган, мантиқсиз ёқтирмаслик ёки нафрат билан ифодалайди. Гомофобия гомосексуал характердаги ўз фантазияларидан қўрқишдан келиб чиқиши мумкин ва онгсиз гомосексуализмнинг белгисидир, деган фикрлар мавжуд[13][14][15].

Баъзи олимлар гомофобияни кенгроқ маънода „лезбиян, гей, бисексуал ва трансгендер одамларга нисбатан истисно қилиш, қўрқув, нотўғри қараш, камситиш, таъқиб қилиш ёки зўравонлик ҳаракатлари“ деб таърифлайдилар[16].

Гомофобия ўзига хос ижтимоий-психологик ҳодиса бўлиб, ксенофобиянинг намоён бўлишини англатади. Игор Кон таъкидлаганидек, гомофобия эркак гомоэротизмининг ҳам маҳсулоти, ҳам мувозанатидир ва шунинг учун, биринчи навбатда, эркакларга хосдир ва лезбиенларга қараганда гейларга нисбатан кучлироқ намоён бўлади. Шундай қилиб, гомофобия „ҳақиқий“ доминант эркаклар ва „сохта“ аёл эркаклар ўртасидаги фарқлаш воситаси бўлиб хизмат қилади[17].

Социолог Майкл Киммел, шунингдек, эркакликнинг доминант стереотиплари („ултрамаскулинлик“, „гегемон эркаклик“) таъсирини ўрганади ва гомофобик реакциялар эркакликни таъкидлашнинг бир усули эканлигини таъкидлайди[18].

90-йилларда АҚШда гомофобия шкаласи Лестер Уригҳт томонидан ишлаб чиқилган[19], 2017-йилда эса Тузяк Б.Б рус тилидаги версияси ишлаб чиққан[20].

Ҳукумат ҳужжатларида қайд этилган

[edit | edit source]

Ижтимоий ҳодиса сифатида гомофобия тушунчаси Ғарбий Европа ижтимоий-маданий парадигмаси доирасида пайдо бўлган. Европа Парламентининг 2006-йил 18-январдаги „Европада гомофобия“ резолюцияси гомофобияни „ирқчилик, ксенофобия, антисемитизм ва антисемитизмга ўхшаш хурофотга асосланган гомосексуализм, лесбиян, гей, бисексуал ва трансгендер одамларга ва гендер камситиш (инглизча: ан ирратионал феар оф анд аверсион то ҳомосехуалитй анд то лесбиан, гай, бисехуал анд трансгендер (ЛГБТ) пеопле басед он прежудиcе анд симилар то раcисм, хенопҳобиа, анти-семитисм анд сехисм)[5] нисбатан иррационал қўрқув ва жирканиш“ деб таърифлайди. Шундай қилиб, гомофобияни психиатрик синдром эмас, балки ижтимоий ва маданий ҳодиса сифатида талқин қилиш.

Атамани танқид қилиш

[edit | edit source]

Тҳе Неw Ёрк Тимес хулосасига кўра, „гомофобия“ (ҳам тўғридан-тўғри, ҳам гей) атамаси танқидчилари бу атама кўпинча сиёсий восита сифатида қўлланишини таъкидлайдилар, чунки гомофобия илон қўрқуви ёки баландликдан қўрқиш каби мантиқсиз қўрқувни англатмайди ва гомофобия билан боғлиқ ҳис-туйғулар қўрқувдан кўра кўпроқ душманлик ва жирканчликдир. Уларнинг сўзларига кўра, вақт ўтиши билан бу атаманинг маъноси шу қадар хиралашганки, бугунги кунда у деярли ҳамма нарсани ўз ичига олади: жисмоний ҳужумлардан тортиб шахсий фикрлар ва ҳукумат сиёсатигача.

Психиатрияда гомофобия тушунчаси

[edit | edit source]

Юнонча „фобия“ қўшимчаси фобиянинг клиник диагностикаси мезонларига жавоб бермайдиган нохуш физиологик ва психологик реакцияларни англатади, бу обект ёки вазиятдан ҳаддан ташқари, мантиқсиз, ноўрин ва доимий қўрқувни ва кейинчалик ундан узоқлашиш истагини ўз ичига олади.

„Гомофобия“ атамаси ушбу мезонларга жавоб бермайди, чунки:

  • гомосексуализмга қарши муносабатда бўлган одамлар ўзларининг лезбиен ва гейларга нисбатан салбий муносабатини нормал ва асосли деб билишади;
  • қаттиқ маънодаги фобиялардан фарқли ўлароқ, „гомофобия“ гомофобия мақбул деб ҳисобланган контекстлар билан чегараланган бўлса ҳам, гомосексуализмга қарши муносабатда бўлган одамларнинг ижтимоий фаолиятига путур этказмайди;
  • „Гомофоблар“ азоб-уқубатларни бошдан кечирмайдилар ва салбий муносабатдан халос бўлиш зарурлигини ҳис қилмайдилар;
  • фобиялар вазиятлардан ёки қўрқув об’эктларидан қочишни ўз ичига олади, „гомофобия“ да қочиш фаол жирканиш ёки қасддан тажовузкорлик билан тавсифланган хатти-ҳаракатлар билан бирга бўлиши мумкин.

Шундай қилиб, „гомофобия“ атамаси ўринли эмас, чунки у асосан индивидуал ҳолатларга қаратилган бўлиб, муросасизликнинг маданий таркибий қисми ва ижтимоий илдизларини эътиборсиз қолдиради ва шунинг учун „гомофобия“ ва „кўпликдаги нафрат“ нинг бошқа шакллари (мисогиния, ирқчилик, антисемитизм ва бошқалар).

„Гомофобия“ атамасининг ўзи руҳий касаллик белгиси эмас; бундай касаллик Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг Халқаро касалликлар таснифида ёки Америка Психиатрия Ассоциациясининг руҳий касалликлар диагностикаси ва статистик қўлланмасида қайд этилмаган.

2012-йилда дунёдаги энг йирик ахборот агентликларидан бири Ассоcиатед Пресс ўзининг услубий кўрсатмаларида „гомофобия“ атамасини ишлатмасликка чақириб, „фобия ақл бовар қилмайдиган, назорат қилиб бўлмайдиган қўрқув, кўпинча руҳий касалликнинг бир шакли“ эканлигини таъкидлади. Шунингдек, бу атама спекулятив бўлиб, гомосексуализмга қарши ҳис-туйғулар ёки ҳаракатларнинг сабаблари ҳар хил бўлиши мумкинлиги қайд этилди[7].

Гомофобия ва гомонегативизм

[edit | edit source]
Софиядаги давлат муассасаси деворидаги гомофобик граффитлар: Парк гомосексуаллар учун эмас, балки болалар учун яратилган. Сиз ўласиз, иблислар!

Психологларнинг таъкидлашича, гомосексуализмга салбий муносабат ва гомофобия ўртасида аниқ чегара чизиш осон эмас. Баъзилар, гомофобия салбий ҳис-туйғуларнинг мавжудлиги (ва фақат маълум бир позицияни эълон қилиш билан эмас) ва / ёки гомосексуализмнинг намоён бўлишига қарши фаол кураш билан боғлиқ деб ҳисоблашади. Масалан, Гудсон ва Риcкетц ўзларининг 1980-йилдаги ишларида таъкидлаганидек[21], атаманинг профессионал ҳамжамиятдан Ғарб жамиятининг машҳур маданиятига кенг тарқалиши туфайли уларга нисбатан гомофобия кўпинча гомосексуализм ёки салбий муносабат намоён бўлишига қарши ҳар қандай ҳаракатни англата бошлади. Улар, шунингдек, тадқиқотчиларни гомосексуализмни интеллектуал рад этиш (ҳомонегативизм) ва шахсий, ҳиссий реакциялар (гомофобия) ўртасидаги фарқни ажрата олмаганликда айблашади. Гомофобия ва гомонегативизмни аниқроқ ажратиш учун ушбу муаллифлар гомонегативизм гомосексуал ва бисексуал йўналишларнинг ахлоқини баҳолашга асосланган ҳукмларни, шунингдек, эътиқодлар, имтиёзлар, қонунлар, ижтимоий мақбуллик ёки бошқа интеллектуал сабабларга асосланган ҳаракатларни ўз ичига олишини таъкидладилар. Гомофобия, уларнинг фикрига кўра, гомосексуал йўналишдаги шахслар билан бевосита шахсий мулоқот жараёнида қўрқув, ташвиш ёки жирканишнинг кучли ҳис-туйғуларининг (когнитив компонентни ўз ичига олиши ёки бўлмаслиги мумкин) қатъий фобик кўриниши сифатида тушуниш керак. Ижтимоий фанларда эса бу таснифни ҳамма ҳам баҳам кўрмайди.

1991-йилда Грегорй Ҳерек гомофобия тушунчасидан доимий фойдаланишга қарши чиқди, чунки гомосексуализмга қарши хатти-ҳаракатларни маданий таъсирларнинг акси сифатида кўришдан кўра, асосий айбни шахсга юклайди ва „анти-гомосексуал андиша“ атамасидан фойдаланишни таклиф қилди[10].

Бир жинсли жинсий алоқанинг аксарият мухолифлари, гомосексуализмнинг аниқ кўринишларига бўлган муносабати, асосан, кўпчиликнинг норма ҳақидаги ғоялари билан боғлиқ ва шунинг учун танқид қилинадиган ёки ғайритабиий нарса эмаслигини таъкидлайдилар. Баъзилар (бир жинсли муносабатларнинг мухолифлари ҳам, экспертлар ҳам) „гомофобия“ атамасини қўллашнинг қонунийлигига эътироз билдирадилар, чунки бу гомосексуаллик мухолифларининг мутлақо нормал ва соғлом бўлмаган ғоясини яратиш учун ҳаддан ташқари кенг қўлланадиган мафкуравий клиşэдир. одамлар. Шу муносабат билан уни нейтралроқ „гомонегативизм“ атамаси билан алмаштириш таклифлари пайдо бўлди. Ҳозирги вақтда „гомонегативизм“ атамаси қўлланадиган илмий ишлар мавжуд. Бир қатор экспертлар гомосексуал фаолиятга ва гомосексуалларга индивидуал равишда нисбатан ахлоқий салбий муносабатни ажратиб кўрсатишади ва бу гомонегативизмнинг турли ва ўзига хос шакллари эканлигини таъкидлайдилар. Ушбу фарқни қўллаб-қувватлайдиган бир нечта тадқиқотлар мавжуд[22].

Гомофобия ксенофобиянинг бир тури ва шунинг учун биринчи навбатда бошқалардан[23][24], оломондан ажралиб турадиганлардан қўрқиш билан боғлиқ деган нуқтаи назар мавжуд.

Гомофобиянинг намоён бўлиши

[edit | edit source]

Институционал гомофобия

[edit | edit source]
Мадриддаги граффит (2007): Гейлар, шкафда қолинг!
Кениядаги меҳмонхонага киринг (2009): Спиртли ичимликлар, фоҳишалик, гомосексуализмга рухсат берилмайди

Гомосексуаллик энсиклопедияси (1990) гомосексуализмга қарши қонунларни қабул қилиш орқали институционал гомофобиянинг намоён бўлишини, шунингдек қонунчилар, сиёсатчилар, уюшган диний ва бошқа ижтимоий гуруҳларнинг гомосексуализмга қарши баёнотларини тавсифлайди. Бундан ташқари, муаллифлар институционал гомофобия сифатида гомосексуал одамларнинг кўринмаслигини оширишга қаратилган ижтимоий жараёнларни (масалан, оммавий ахборот воситаларида ҳетеронорматив атамалардан эксклюзив фойдаланиш) ўз ичига олади. Ғарб жамияти кўп асрлар давомида гомосексуализмга нисбатан номақбул муносабат билан ажралиб туради, бу муаллифларнинг фикрига кўра, жамиятда қатъий гендер ролларини сақлаш ва жинсий хулқ-атворни насл бериш билан боғлаш зарурлиги ҳақидаги ҳукмрон мафкуранинг натижаси эди. Институционал гомофобия учун бошқа тушунтиришлар қаторида, муаллифлар айрим сиёсий ва диний гуруҳларнинг манфаатларига эришиш учун гуруҳлараро можароларда гомосексуализмга нисбатан душманликдан фойдаланишни келтириб ўтадилар[11].

Оммавий гомофобия кўплаб гомосексуал одамлар ижтимоий стигмадан қочиш учун ўзларининг жинсий алоқаларини беихтиёр яширишларига олиб келади. У ёки бу сабабларга кўра гомосексуалликда гумон қилинган гетеросексуал одамлар ҳам гомофобия қурбонига айланиши мумкин. Шундай қилиб, гетеросексуал кўпчиликдан фарқ қилмасликни афзал кўрадиган гетеросексуаллар ҳам, гомосексуаллар ҳам гомосексуалликнинг намоён бўлиши сифатида қабул қилиниши мумкин бўлган ҳар қандай нарсадан эҳтиёткорлик билан қочишга мажбур бўлишади ва шу билан бирга гетеросексуал маданий код билан қайта-қайта алоқа ўрнатишади. Хусусан, эркаклар, масалан, жамоавий спорт, зўравонлик, автомобиллар, пиво ва ҳетеросексуал эркаклик билан боғлиқ ҳиссий чекловга қизиқишлари кутилади; аёллар, ўз навбатида, анъанавий равишда санъатга, пазандаликка, индивидуал спортга қизиқиш ва аёллик билан боғлиқ бўлган ҳиссиётларнинг кучайиши билан боғлиқ. Қарама-қарши жинсга тегишли қизиқишларнинг намоён бўлиши гомосексуализмга шубҳа туғдиради[6].

Энcйcлопæдиа Британниcа жамиятдаги ҳаддан ташқари гомофобиянинг иккита ҳолати қайд этилган. Гомофобиянинг юқори даражаси гомосексуализм ҳақида юқори даражадаги хабардорлик билан уйғунлашган маданиятларда одамлар ўзларининг гетеросексуаллигини доимий равишда исботлаш билан шуғулланишади, чунки гомосексуализм қораланади. Америкалик социолог Эрик Андерсон бундай жамиятларни тавсифлаш учун „гомогистрия“ атамасидан фойдаланади. Андерсеннинг фикрича, гомогистерик маданиятлар эркакларда аёллик ва аёлларда эркаклик билан боғланиш қўрқуви туфайли одамларнинг ижтимоий, жинсий ва шахсий хатти-ҳаракатларида чекловлар мавжудлиги билан тавсифланади. Экстремал гомофобиянинг яна бир мисоли гомосексуал одамларнинг мавжудлигига тоқат қилмайдиган маданиятларда (замонавий дунёда бундай маданиятлар кўплаб Яқин Шарқ, Африка ва Осиё маданиятларини ўз ичига олади), шунинг учун одамлар ўзларининг гетеросексуаллигини доимий равишда исботлашлари шарт эмас. Энсиклопедия таъкидлашича, гомосексуализм бутунлай табу қилинган жамиятларда ЛГБТ вакиллари гомогистерик маданиятларга қараганда ўзларини ифода этиш эркинлигига эга бўлишлари мумкин[6].

Британниcа таъкидлаганидек, гомофобия ва гомогистерия Ғарбда 1980-йилларда ОИТСнинг тарқалиши, бу эса гомосексуал одамлар ҳақида жамоатчиликнинг хабардорлигини ошириши ва Қўшма Штатларда насроний фундаменталистик гуруҳларнинг кучайиши билан ўзининг энг юқори чўққисига чиқди. Шу билан бирга, бу давр ЛГБТ ҳуқуқлари ҳаракатининг ривожланиши билан боғлиқ эди. ХХ асрнинг бошларига келиб, аксарият Ғарб мамлакатлари гомосексуализмга қарши қонунларни бекор қилди ва баъзи насроний конфессияларида гомосексуал одамларга нисбатан муносабатни либераллаштирди. Очиқ турмуш тарзини олиб борадиган ЛГБТлар сони сезиларли даражада ошди. Бу ўзгаришларнинг барчаси Европа ва Шимолий Америкада маданий гомофобия даражасининг сезиларли даражада пасайишига олиб келди[6].

Индивидуал гомофобия

[edit | edit source]

Гомосексуаллик энсиклопедияси индивидуал гомофобияни гомосексуал одамларга нисбатан очиқ душманликнинг намоён бўлиши (оғзаки ва жисмоний ҳужумлар), шунингдек, масалан, барча дўстлар ва қариндошлар гетеросексизм деган тахминда намоён бўлиши мумкин бўлган. Энсиклопедия Америка миллий тадқиқотларига таяниб, индивидуал гомофобия даражаси ва психологик ва демографик хусусиятлар ўртасида боғлиқлик мавжудлигини даъво қилиб, гомофобиянинг юқори даражаси консерватизм ёки фундаменталистик диний қарашларга эга одамларга хос эканлигини таъкидлайди. Бундан ташқари, бундай одамлар гомосексуализмга нисбатан ижобий ёки бағрикенг муносабатда бўлган одамларга қараганда кўпроқ диний маросимларда қатнашадилар, жинсий алоқа ва гендер масалаларига нисбатан чекловли муносабатда бўлишади, авторитаризмнинг юқори даражасини намойиш этадилар ва улар билан шахсий алоқада бўлиш эҳтимоли камроқ. Бир қатор тадқиқотлар гомофобия ва ақл даражаси ўртасидаги тескари корреляцияни аниқлади. Бундан ташқари, қоида тариқасида, гомофобик дунёқарашга эга бўлган одамларнинг таълим даражаси пастроқ ва ёши каттароқдир. Шунингдек, индивидуал гомофобия жамиятда умуман гомосексуалларга нисбатан салбий муносабат ҳукмрон бўлган ҳудудларда (масалан, қишлоқ жойлари ёки кичик шаҳарларда; АҚШда – Жанубий ва Ўрта Ғарбда) кўпроқ тарқалгани кўрсатилган[11].

Кўпгина тадқиқотлар, ҳетеросексуал эркаклардаги гомофобиянинг ҳетеросексуал аёлларга қараганда юқори даражасини қайд этади. Шунингдек, гомофобия асосан гомосексуал эркакларга қарши қаратилганлиги қайд этилган[11].

Ички гомофобия

[edit | edit source]

Ички гомофобия – бу одамнинг гомосексуалми ёки йўқлигидан қатъий назар, бир жинсдаги жозиба пайдо бўлганда ўзига қаратилган гомофобик реаксия[11][25]. Баъзи гомосексуаллар, бисексуаллар ва лесбиянлар ўзларининг гомосексуал истаклари ва интилишларини бостирадилар, бошқалари эса буни қилмайдилар, лекин турли хил салбий ҳис-туйғуларни бошдан кечиришлари мумкин – айбдорлик комплекси, ташвиш, пушаймонлик ва ҳоказо.

Гомофобия консепциясининг танқидига ўхшаб, кўплаб муаллифлар „ички гомофобия“ атамасини ҳам рад этадилар, бунинг ўрнига бошқа атамалардан фойдаланиш таклиф этилади, масалан, „ички ҳетеросексизм“, „ички жинсий хурофот“ ёки „ичкилаштирилган“ жинсий стигма". Бироқ, ҳозирги кунга қадар муқобил терминология кенг қўлланишини топмади[26].

Ички гомофобия инсоннинг психологик саломатлиги учун турли хил салбий оқибатларга олиб келиши мумкин. Бундай ҳолда, ўз-ўзини ҳурмат қилишнинг пасайиши, невротизм, турли хил психологик комплексларнинг ривожланиши, депрессия ва ҳатто ўз жонига қасд қилиш ниятлари ва уринишлари кузатилиши мумкин. Яширин яшайдиган (ўз йўналишини бошқалардан яширган) ва ички гомофобиядан азият чекадиган гомосексуаллар ва бисексуаллар ҳам ўзига хос параноид кайфиятни, касалланган шубҳа ва шубҳаларни ривожланиши мумкин. Бундай одам ҳар доим ўзини „топилади“ деб ўйлайди, ўзини кашф қилади, унинг орқасидан кулишади, муҳокама қилишади, қоралайдилар, шунингдек, уни ишдан бўшатишлари мумкин, қабул қилинмагани ёки унга ёмон муносабатда бўлгани, чунки улар унинг йўналишини тахмин қилишади ёки билишади. Бироқ, бундай қўрқувлар ҳақиқатда ҳеч қандай асосга эга бўлиши ёки бўлмаслиги мумкин.

Лезбофобия, бифобия ва трансфобия

[edit | edit source]

Баъзи экспертлар ва фаоллар лезбиенларга қарши салбий реаксияларни аниқ белгилаш учун лесбофобия махсус атамасини таклиф қилишди. Франсиянинг гомофобияга қарши кураш маркази вакилларининг фикрича, бундай ажралиш гейларга нисбатан лесбиянлар уларга нисбатан камситиш фактларини тан олишни истамаслиги билан муҳим, гарчи ҳақиқатда бундай фактлар учраб туради[27]. Лесбофобия баъзи бир ўзига хос стереотиплар билан боғлиқ, масалан, аёл спортчиларга нисбатан нотўғри қараш, уларнинг аксарияти лесбиянлар эканлигига шубҳа[28]. Баъзи экспертлар ва фаоллар бифобияни – бисексуализмга нисбатан салбий муносабат ва ҳис-туйғуларни алоҳида таъкидлайдилар. Трансфобия – жинсий ориэнтациясидан қатъий назар, трансгендерларга нисбатан салбий муносабат.

Муайян ижтимоий гуруҳларда гомофобия

[edit | edit source]

Диний ва консерватив гуруҳлар ўртасидаги гомофобия

[edit | edit source]
Вестборо баптист черкови фаоли, „Худо иблислардан нафратланади“ белгиси билан

Анъанавий қадриятлар – бу авлоддан-авлодга ўтадиган ва кўпинча диний асосларга эга бўлган барқарор ахлоқий меъёрлар ва инсоннинг ҳаёт йўли ҳақидаги ғоялар. Анъанавий насронийлик, иудаизм ва исломда гомосексуал жинсий алоқа оғир гуноҳ саналади ва агар гуноҳда яшаётганларни тавбага чақириш керак бўлса, диний фаолларнинг фикрича, гуноҳкор турмуш тарзини тарғиб қилишга қарши курашиш керак[29][30][31][32][33]. Шу тариқа, диний фаоллар давлатдан гомосексуал ориэнтацияга эга бўлган шахсларнинг оммавий ҳаракатлари (гей-парадлар ва шунга ўхшашлар)ни тақиқлашни, шунингдек, бундай ҳаракатлар учун жиноий ёки маъмурий жазо чораларини қўллашни талаб қилади[34].

Европада олиб борилган тадқиқотлар гомосексуал фаолиятга салбий муносабат ва диний мансублик ўртасида боғлиқлик борлигини кўрсатди. Бироқ, баъзи диний таълимотларда нафақат гуноҳни қоралаш, балки бошқаларни севиш ҳақида эслатмалар мавжуд. Шунинг учун диндорлик гомосексуал фаолиятни ахлоқий рад этиш билан боғлиқ бўлиши мумкин, лекин айни пайтда ижтимоий гуруҳ сифатида гомосексуалларга нисбатан муросасизлик билан боғлиқ эмас. Бироқ, диний гуруҳлар бир хил эмас. Баъзи фундаменталистлар гомосексуалларга нисбатан нафратни очиқ эълон қилишади. Мисол учун, нафрат гуруҳи ҳисобланган Wестборо Баптист черкови „Худо гейларни ёмон кўради“ деб эълон қилган тадбирларни ўтказади. Бир нечта америкалик тадқиқотлар шуни кўрсатдики, эвангелист протестантлар америкалик протестантлар, католиклар ва яҳудийларга қараганда гомосексуал одамларга кўпроқ тоқат қилмайдилар. Европада олиб борилган тадқиқотлар протестантлар ва католиклар ўртасида сезиларли фарқни аниқламади. Айрим тадқиқотларда мусулмонлар Европадаги католик, протестант ва православ насронийларга қараганда камроқ бағрикенг эканлиги аниқланган[22].

Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, ҳамма диндорлик ҳам гомосексуал фаолиятни рад этиш, ҳам гомосексуалларга нисбатан муросасизлик билан боғлиқ эмас. Кўпгина Европа мамлакатларида анъанавий диндорлар, гарчи улар гомосексуал фаолиятни ахлоқий жиҳатдан гуноҳ сифатида рад этишга мойил бўлсалар ҳам, ноанъанавий диндорлар ва динсизларга қараганда гомосексуалларга нисбатан муросасиз эмаслар (сўровлар турли гуруҳларнинг гомосексуалларга бўлган муносабати ўрганилган. уларга қўшни бўлинг). Шарқий ва Жануби-Шарқий Европа аҳолиси, мусулмонлар ва православ христианлар гомосексуал хатти-ҳаракатларни рад этишлари ва гомосексуалларга нисбатан муросасизлик кўрсатишлари мумкин (агар улар уларнинг яқин қўшнилари бўлса). Айрим муаллифларнинг фикрича, Шарқий Европанинг посцовет мамлакатларида гомосексуалларга нисбатан муросасизлик диний эмас, балки дунёвий сабаблар билан боғлиқ[22].

Гомофобик зўравонлик

[edit | edit source]

Гомофобия жинсий озчиликлар вакилларига нисбатан душманлик сифатида жуда кенг тарқалган ҳодиса бўлиб, у кўпинча зўравонлик ва ҳақоратларга, институционал гомофобияга ва гетеросексизм деб аталадиган нарсага олиб келади – жамият томонидан гомосексуал йўналишдаги одамларга нисбатан камситиш.

Гомофобиянинг оқибатлари

[edit | edit source]

Гей эркаклар саломатлигига таъсири

[edit | edit source]

Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, гомосексуаллар гетеросексуалларга қараганда кўпроқ руҳий касалликлардан азият чекишади. Гомофобияни саломатлик натижалари билан боғлайдиган озчиликларнинг стресс назарияси биринчи марта 1977-йилда Виржиния Брукснинг докторлик диссертациясида тилга олинган. 2003-йилда бу назария психиатрик эпидемиолог Илан Маер томонидан ишлаб чиқилган. Унинг назариясига кўра, озчиликдаги стресс гомосексуаллар ва ҳетеросексуаллар ўртасидаги руҳий касалликларнинг тарқалишидаги фарқлар учун жавобгардир. Озчиликларнинг стресси – бу стигматизация қилинган ижтимоий гуруҳлардаги одамлар томонидан бошдан кечириладиган қўшимча сурункали ижтимоий стресс. Озчиликларнинг стресси бир нечта жараёнлардан иборат: об’эктив стрессли ҳодисалар ва шароитлар, озчилик вакилларининг ўзлари томонидан бундай ҳодисаларни кутиш ва салбий ижтимоий муносабатларни ичкилаштириш. Кўп жиҳатдан, ЛГБТ шахси дуч келадиган оқибатларнинг жиддийлиги унинг ўзига хос хусусиятларига боғлиқ: ўзига хосликнинг аҳамияти, ушбу ўзига хосликка бўлган муносабати, бу ўзига хосликнинг бошқа идентификациялар билан интеграцияси. Ниҳоят, ЛГБТ ҳамжамияти ва бошқаларнинг ёрдами ЛГБТ одамларига стрессни энгишга ёрдам беради; Ўз шахсингизни яшириш стрессга олиб келиши мумкин.

Кейинги тадқиқотлар гомофобия, депрессия, ташвиш, ТССБ, ўз жонига қасд қилиш ва гиёҳвандлик ўртасидаги алоқалар мавжудлигини тасдиқлади. Бундан ташқари, гомофобиянинг жисмоний соғлиққа таъсири аниқланди: стресс гормонлари даражасининг ошиши, жисмоний шикастланиш, юрак-қон томир касалликлари ва овқатланишнинг бузилиши гомофобия билан боғлиқ[35].

Гомофобия ЛГБТ одамлари орасида ОИВ эпидемиясини кучайтириш билан ҳам боғланган[36][37]. Гомофобия хавфли жинсий хулқ-атворнинг кўпайиши, ОИВ тестини камайтириш ва ОИВ профилактикасидан фойдаланиш билан боғлиқ бўлиши мумкин. Шу билан бирга, ортиб бораётган бағрикенглик гейларга „ер ости“ дан чиқиб, хавфсизроқ бўлганлар фойдасига аноним жинсий амалиётлардан воз кечиши мумкин, бу эса ОИВ даражасини пасайтиради.

Ота-оналарнинг гейларни рад этиши уларнинг руҳий саломатлиги, ўзини ўзи қадрлаши ва гиёҳванд моддаларни суиистеъмол қилиш хавфи учун жиддий оқибатларга олиб келиши мумкинлиги кўрсатилган[38]. Бир тадқиқотга кўра, ота-оналари томонидан рад этилган гей, лесбиян ва бисексуал ёшлар депрессияга тушиш эҳтимоли 5,9 марта, ўз жонига қасд қилишга уриниш эҳтимоли 8,4 марта, гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш эҳтимоли 3,4 баравар кўпроқ бўлган. ҳимояланмаган жинсий алоқа.

Институционал гомофобия ЛГБТ одамларининг соғлиғига сезиларли таъсир кўрсатади. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, ЛГБТ одамлари ва бир жинсли никоҳга бўлган ҳуқуқларни ҳимоя қилувчи қонунларнинг йўқлиги ЛГБТ одамларида руҳий касалликлар, гиёҳвандлик ва ўз жонига қасд қилиш хавфининг ошиши билан боғлиқ[39].

Соғлиқни сақлаш соҳасидаги камситиш ЛГБТ одамларига ҳам сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Буюк Британияда ўтказилган сўровда ЛГБТ кишиларининг 13 фоизи тиббий хизматларни олишда тенгсизликка дуч келган, 23% тиббиёт ходимларидан ЛГБТ одамларига нисбатан ҳақоратларни эшитган. Натижада ЛГБТ вакилларининг 14% камситишдан қўрқиб, шифокорга боришдан қочади[40]. Жаҳон тиббиёт ассоциацияси шундай дейди:

Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, жамиятда ва соғлиқни сақлаш тизимларида стигма ва хабардорлик туфайли ЛГБТ ҳамжамиятининг аъзолари беморга йўналтирилган этарли ёки тегишли тиббий ёрдамдан фойдалана олмайди. Сифациз тиббий ёрдамдан ташқари, улар аҳолининг бошқа аъзолари учун мавжуд бўлган тиббий хизматлардан фойдалана олмаслиги мумкин. Ушбу салбий тажрибалар депрессия, хавотирлик бузилишлари, гиёҳванд моддаларни суиистеъмол қилиш, ўз жонига қасд қилиш фикрлари ва уринишларининг юқори кўрсаткичларига олиб келади.[41].

Бир жинсли муносабатларнинг оқибатлари

[edit | edit source]

Мета-таҳлил шуни кўрсатдики, ички гомофобия муносабатлар сифатига путур етказади. Бундан ташқари, маълумотлар ЛГБТ муносабатларида зўравонликнинг ўхшаш ёки кўпайишини кўрсатади. Кесимли тадқиқотлар билан чекланган мета-таҳлил шуни кўрсатдики, ички гомофобия муносабатлардаги зўравонлик эҳтимолини оширади. Биринчидан, ички гомофобия, зўравоннинг ўз нафратини бир жинсдаги шеригига кўрсатиши ва жабрланувчининг у зўравонликка лойиқ эканлигига ишонишига олиб келиши мумкин. Иккинчидан, гомосексуал зўравонлик қилувчилар гомофобларнинг гомосексуал йўналиш қурбонларига нисбатан бефарқлиги ёки нафратидан фойдаланиб, уларни ташқарига чиқиш билан таҳдид қилишлари мумкин. Учинчидан, бир жинсдаги муносабатлар гомофобик муҳитдан диққатни тортади, бу эса шерикларни идеал муносабатлар қиёфасини сақлаб қолишга ва ифлос чойшабни жамоат жойларида ювмасликка мажбур қилади. Тўртинчидан, полиция ёки оиладаги зўравонлик дастурлари билан боғланган гомосексуаллар тегишли ёрдам олмасликлари ёки гомофобияга дуч келишлари мумкин.

Меҳнат дискриминациясининг оқибатлари

[edit | edit source]

2012-йилда Европадаги ЛГБТларнинг 11-30 фоизи иш билан боғлиқ дискриминация ҳақида хабар берган[42]. ЛГБТ одамлари ишга олиш ва лавозимга кўтарилишда камситиш, иш жойида ҳақоратомуз изоҳлар ва жинсий ориэнтация туфайли ишдан бўшатиш ҳақида хабар беришади. Эҳтимол, камситиш гейлар ва тўғрилар ўртасидаги мавжуд иш ҳақи фарқининг сабабларидан биридир[43][44][45].

Иқтисодий оқибатлар

[edit | edit source]

Пю тадқиқот маркази мамлакатнинг гомосексуализмни қабул қилиш даражаси ва унинг аҳоли жон бошига ялпи ички маҳсулоти ўртасида ижобий боғлиқликни аниқлади. Бошқа бир тадқиқот жамиятда гомосексуализмни қабул қилиш даражаси[46], ЛГБТ вакиллари ва уларнинг ҳуқуқларини қўллаб-қувватловчи қонунларнинг мавжудлиги ва ЯИМ ўртасидаги боғлиқликни аниқлади. Бошқа бир тадқиқот гомофобия даражаси ва аҳоли жон бошига ЯИМ, инсон ҳуқуқларига риоя қилиш, фуқароларнинг ҳаётдан қониқиш даражаси ва ОИВ билан касалланган эркаклар ўлими ўртасидаги тескари боғлиқликни аниқлади.

Гомофобиядан иқтисодий йўқотишлар қуйидаги омиллар билан боғлиқ: ўз жонига қасд қилиш, гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш[47][48], чекиш ва ЛГБТ одамлари ўртасида руҳий тушкунлик[49], меҳнат бозорида ЛГБТ кишиларга нисбатан камситиш ва ОИВ билан касалланишнинг кўпайиши[50]. Бундан ташқари, гейларнинг никоҳини қонунийлаштириш фойдали бўлиши мумкин: АҚШда бир жинсли никоҳни қонунийлаштириш 5 йил давомида тўй харажатларига 3,8 миллиард доллар ва солиқ тушумига 244 миллион доллар келтирди[51].

Мамлакатнинг иқтисодий ривожланиш даражаси ва ЛГБТ одамларига нисбатан бағрикенглик ўртасидаги боғлиқлик икки томонлама бўлиши мумкин: бир томондан, ЛГБТ одамларининг меҳнат бозорида ва соғлиқни сақлаш соҳасида стигматизациясини камайтириш орқали меҳнат самарадорлиги ошади ва одамларга юк тушади. соғлиқни сақлаш тизими пасаяди, бу иқтисодий ўсишни рағбатлантиради; бошқа томондан, ривожланган давлатлар инсон ҳуқуқлари ва уларнинг халқаро майдондаги обрўси ҳақида қайғурадилар.

Гомофобия табиатини ўрганиш

[edit | edit source]

Ғарб мамлакатларида ижтимоий фанларнинг психология вакиллари гомофобия феноменини ўрганишади[52].

Масалан, Генри Адамс, Кичик Лестер Райт ва Бетани Лор 1996-йилда „гомофобия“ ва „гомофобия“ даражаси аниқланган икки гуруҳ эркаклар иштирокидаги тадқиқотни тавсифловчи мақола чоп этишди[15]. Гудсон ва Риcкетц томонидан „Гомофобия индекси“ сўровномасига мувофиқ) ҳетеросексуал, аёл гомосексуал ва эркак гомосексуал табиатнинг эротик стимуллари тақдим этилди. Барча суб’эктларда ҳетеросексуал ва аёл гомосексуал табиатнинг тасвирлари кўрсатилганда эрекция бўлган, эркак гомосексуал суб’эктларга ўхшаш реакция фақат шартли „гомофоб“ гуруҳидаги эркакларда кузатилган. Шу билан бирга, натижалар фақат тажовузкор хулқ-атворга эга суб’ектлар „гомофобик“ бўлган тезисни рад этди: икки гуруҳнинг „тажовузкорлик индекслари“ ўртасида ҳеч қандай фарқ топилмади.

Чевал ва бошқалар томонидан Женева университети ва Ница университети тадқиқотчилари томонидан олиб борилган ва 2016-йил май ойида Тҳе Жоурнал оф Сехуал Медиcине журналида чоп этилган тадқиқот расм тестида кўз ҳаракати ҳақидаги маълумотларни таҳлил қилди. Тадқиқот иштирокчилари расмларни кўришлари керак эди ва тадқиқотчилар иштирокчининг „қизиқарли ҳудудлар“ (юз ва тана) га қараган вақтини кузатиб боришди[53]. Аниқланишича, гомонегативизм даражаси юқори бўлган эркаклар гомосексуал тасвирларга ҳетеросексуалларга қараганда анча узоқроқ қарашган. Ушбу маълумотларга асосланиб, тадқиқотчилар гомофобия даражаси юқори бўлган баъзи (аммо ҳаммаси эмас) эркаклар гомосексуал қизиқишларга эга деган хулосага келишди. Аммо 2016-йилнинг кузида Чевал ва бошқалар ўз хулосаларига аниқлик киритиб, бундай натижалар яширин гомосексуалларнинг яширин гомосексуал фантазиялари билан машғуллигини акс эттириши мумкинлигини кўрсатди.

Гомофобияни камайтириш чоралари

[edit | edit source]
Cологне Придедаги ЛГБТ фаоллари гомосексуализм ноқонуний бо'лган 70 дан ортиқ мамлакатлар байроқлари туширилган баннер ко'тариб юришмоқда

Институционал ва индивидуал гомофобия бир-бири билан боғлиқ, шунинг учун гомофобия даражасини пасайтириш чоралари ушбу иккала даражани биргаликда қамраб олиши керак. Гомосексуаллик энциклопедияси оила, дўстлар ва ҳамкасбларга мурожаат қилишни гомофобияни энгиш учун „кучли восита“ деб атайди, чунки кўпчилик гуруҳи ва озчилик гуруҳи ўртасидаги мунтазам шахсий алоқа кўпчилик гуруҳи аъзолари ўртасида нотўғри қарашларни камайтиради. Шунингдек, бир жинсли муносабатларни декриминаллаштириш, дискриминацияга қарши қонунларни қабул қилиш ва нафрат жиноятларидан ҳимоя қилиш каби ижтимоий ўзгаришлар ЛГБТ одамларининг „подвалдан“ пайдо бўлишига ёрдам бериши мумкинлиги кўрсатилган[11].

ЛГБТ инклюзив зўравонликка қарши сиёсат ва ЛГБТ инклюзив мактаб ўқув дастурлари, шунингдек, гей-тўғридан-тўғри иттифоқлар мактаблардаги камситишларни бартараф этишда фойдали бўлиши мумкин[54].

Мета таҳлил шарҳига кўра, ЛГБТ одамлари ҳақида маърузалар, ўқув филмлари ва семинарлар орқали ишончли маълумотларни тақдим этиш, ЛГБТ ҳамжамиятининг вакиллари билан ташкил этилган учрашувлар ва мулоқотлар, экспертлар ёки жамият томонидан гомофобияни қоралаш ҳақида маълумот бериш гомофобияни камайтиришга ёрдам беради. Шу билан бирга, ЛГБТ одамлари ҳақида билим бериш ҳар доим ҳам бағрикенгликни оширишни англатмайди ва гетеросексуаллар билан ЛГБТ учрашувларининг самарадорлиги кўп жиҳатдан учрашувлар ташкилотчилари ва уларнинг иштирокчиларига боғлиқ.

Англияда гомофобияга қарши муросасиз кураш олиб борилмоқда. Мисол учун, 72 ёшли Борнмут маслаҳатчиси, Нуҳ бизнинг замонамизда қанча бюрократик тўсиқларни энгиб ўтиши кераклиги ҳақидаги мактубга жавобан, Нуҳ нима учун унинг кемасида гомосексуал ҳайвонлар йўқлигини тушунтириши керак эди, деб жавоб берди. . Бу ҳазил Борнмутнинг гейлар жамоасига нисбатан ҳақорат сифатида баҳоланди ва сиёсатчи ўз лавозимини йўқотди. Буюк Британия ҳукумати ЛГБТ фуқароларини қоралаётган мамлакатларга молиявий ёрдамни ҳам қисқартиришни режалаштирмоқда[55]. Правителство Великобритании также планируэт урезат финансовую помощ странам, коториэ стигматизируют своих ЛГБТ-граждан[56].

Россия ЛГБТ вакиллари Сочида аввалги икки Олимпиададагидек Фаҳрланиш уйини очишга қарор қилишди. Бироқ, Россия ҳукумати ўз ташкилотини рўйхатдан ўтказишдан бош тортди ва судлар уни „экстремистик“ деб эълон қилди. Натижада, ХОҚ Приде Ҳоусени тақиқлашга таъсир қила олмаслигини таъкидлади, шу билан бирга Олимпия Хартияси камситишларга тоқат қилмаслигини эслатди[57][58][59].

Дунёдаги вазият

[edit | edit source]

Россияда гомофобия

[edit | edit source]
Полиция Москва Гей Приде ташкилотчиси, ЛГБТ ҳаракати фаоли Николай Алексеэвни 2010-йил 21-сентябрда ҳибсга олди.

Гомофобия нафақат жинсий озчиликларга, балки барча одамларга зарар етказади[60].

ХХ асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб социологлар Россияда гомофобияни муҳим ижтимоий муаммо сифатида қайд этишди. Гомофобия туфайли жинсий озчиликлар узоқ вақт жамоат доирасидан ташқарида қолишди, шу жумладан 1990-йилларда ҳам жамиятда гомофобия даражаси 1980-йилларга нисбатан сезиларли даражада пасайганида, академик фан уларни деярли ўрганмаган ва гомофобия бўйича тадқиқотлар кам ва асосан юзаки[61].

1989-йилда социологик сўров натижаларига кўра, респондентларнинг атиги 6 фоизи гомосексуал одамлар ёрдамга муҳтож, 10 фоизи эса „ўз хоҳишига кўра қолган“ деб ҳисоблашган, респондентларнинг 33 фоизи эса уларни қатл қилиш керак, 30 фоизи – изоляция қилинган деб ҳисоблашган[61].

1993-йилда Россия қонунчилиги Европа Кенгашига аъзолик талабларини қондириш учун гомосексуалликни декриминация қилди[62].

1994-йилда жамиятда гомофобия сезиларли даражада камайди: 1994-йилда ўтказилган социологик сўров маълумотларига кўра, гомосексуалларни қатл этиш тарафдорлари улуши 22% га камайди, изоляция – 23%, 8% бундай одамларни қўллаб-қувватлаш тарафдори бўлган, ўз ҳолича қолдириш – респондентларнинг 29% ва улар шундай қилишлари керак, деб ҳисоблашган[61].

1993-йилда Россия Федерацияси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг меъёрий ҳужжатлари давлат соғлиғини сақлашнинг ЖССТ Халқаро касалликлар таснифига ўтиши муносабати билан гомосексуализмни депатологизация қилди[62].

2000-йилларнинг бошларида Россияда реакцион ташкилотлар фаоллаша бошлади, уларнинг гомосексуализмга қарши риторикаси на қаршиликка, на давлат институтларига баҳо бермади.

2006-йилда „Ижтимоий фикр“ жамғармаси томонидан ўтказилган социологик сўров натижаларига кўра, ўша пайтда Россия жамиятида гомосексуал жинсий озчиликлар вакилларига нисбатан аниқ муносабат бўлмаган: 47% уларни қоралаган ва булар асосан эркаклар ва энг кам ресурсларга эга ижтимоий гуруҳлар вакиллари эди. (кекса ёшдагилар, кам маълумотли фуқаролар ва қишлоқ аҳолиси), 40% уларга ҳукм қилмасдан муносабатда бўлишди, булар асосан аёллар, ўқимишли одамлар ва мегаполислар аҳолиси, 13% эса ноанъанавий жинсий ориэнтациядаги одамларга нисбатан позицияга эга эмас[63].

Аҳолининг турли гуруҳлари жинсий озчиликларга турлича муносабат билдиради, бу ёши, жинси, маълумоти, динийлиги, минтақавий хусусиятлари, касби, даромад даражаси ва бошқа омилларга боғлиқ. Ёш катталар, мегаполислар аҳолиси, олий маълумотли одамлар ва аёллар орасида гомофобия даражаси пастроқ. Гомофобия ўсмир ўғил болалар ва кекса одамлар, шунингдек, вилоят аҳолиси орасида юқори[60]. Мисол учун, ўсмир ўғил болаларга хос бўлган атипик тенгдошларига нисбатан уруғчилик ва муросасизлик, одатда, гомосексуализмни сезиларли даражада рад этишга олиб келади: 2001-йилда 7, 9 ва 11-синфларда ўқиган 1429 Москва мактаб ўқувчилари ўртасида ўтказилган сўровда, ўғил болаларнинг 24,9 фоизи шундай деган. „ноанъанавий йўналишдаги одамлардан нафратланадилар ва улар билан ҳар қандай йўл билан курашиш керак деб ҳисоблайдилар“ (қизлар орасида атиги 2,7% шундай жавоб берган) ва 12,8% ўғил болалар ва 5,1% қизлар бу одамлар уларни „ғазаблантиради“ ва „Уларни ихтисослашган муассасаларга мажбуран жойлаштириш керак“.

Статистик маълумотларга кўра, гомосексуализм руҳий касалликлар рўйхатидан чиқарилишига қарамай, кўплаб рус психиатрлари ҳали ҳам консерватив қарашларга амал қилишади. Шундай қилиб, Ростов вилоятидаги сўровда қатнашган 450 нафар психиатрнинг 62,5 фоизи гомосексуалликни касаллик деб ҳисоблайди, 75 фоизгача эса бу ахлоқсиз хатти-ҳаракатлардир. Бундай қарашларга эга психиатрлар гейлар билан фахрланиш парадларини тақиқлашни ва гейлар ва лесбиянларни давлат идораларидан ишдан бўшатиш тактикасини қўллашни қўллаб-қувватлайди[64].

Бир гуруҳ намойишчилар Россиядаги гомофобияга қарши ўз норозилигини билдирмоқда (2012-йил 10-мартда Москвада Новий Арбатда бўлиб ўтган сайловлар пайтидаги қонунбузарликларга қарши норозилик намойиши пайтида). Намойишчи афишани ушлаб турибди: „Гомофобик қонунлар шифокорлар ва ўқитувчиларнинг пуллари билан қабул қилинган“..

2018-йил январ ойида ВЦИОМ томонидан ўтказилган сўров натижаларига кўра, сўровда қатнашган катта ёшли россияликларнинг 79 фоизи бир жинсдаги катталар бир-бири билан жинсий алоқада бўлса, буни қоралаш мумкин деб ҳисоблайди[65].

2019-йилда Левада маркази томонидан ўтказилган яна бир сўров шуни кўрсатдики, респондентларнинг 39 фоизи гей ЛГБТларга нисбатан нейтрал ёки ижобий муносабатда бўлган, 56 фоизи эса салбий. Бундан ташқари, 25 ёшгача бўлган ёшлар орасида нейтрал/ижобий муносабатнинг улуши 60 фоизга етди, кексаларда эса атиги 33 фоизни ташкил этди. Бундан ташқари, катта шаҳарлардаги, юқори даромадли ва маълумотли одамлар ЛГБТ одамларига энг яхши муносабатда бўлишди[66]. ФОМнибус томонидан ўтказилган сўров натижалари шуни кўрсатдики, респондентларнинг 56 фоизи жинсий озчиликларга (аёлларнинг 50 фоизи ва эркакларнинг 62 фоизи) салбий муносабатда бўлган, респондентларнинг 87 фоизи бир жинсли никоҳни қонунийлаштиришга қарши, 81 фоизини гей ғурур парадларига қарши ташкил этган[67][68].

Бошқа мамлакатларда гомофобия

[edit | edit source]

Қўшма Штатлардаги гейлар ва лесбианлар кўпинча камситиш ва турли ҳужумларга дучор бўлишади[69][70][71][72]. Масалан, америкалик гейлар ва лезбиенларнинг 90 фоизи шахсий ҳақорат ёки таҳдидларни бошдан кечирганликларини, тахминан учдан бир қисми эса жисмоний тажовузга учраганликларини айтишади. Гейлар қуйидаги рақамларни ҳам келтирадилар: ўртача америкалик мактаб ўқувчиси гомофобик сўзларни кунига 26 марта эшитади. 2005-йилда гей ва лесбиян ёшларнинг тахминан 31 фоизи мактабда жисмоний тажовузни бошдан кечирган[73].

Ироқда сўнгги йилларда гейлар ва лезбиенлар мусулмон диний ақидапарастлар томонидан нишонга олинган ва улар гейларни қидиришни бошлаган ва натижада ўнлаб гейлар шафқацизларча ўлдирилган[74].

Танқид қилиниши

[edit | edit source]
ЛГБТ
Камалак байроқ
Камалак байроқ
Гомосексуаллик · Жинс · Гомофобия · Бисексуаллик · Транссексуаллик
ЛГБТ тарихи
ЛГБТ маданияти
Тенг жинсли никоҳлар

Фарқлар ва таклиф қилинган алтернативалар

[edit | edit source]

Тадқиқотчилар ЛГБТ одамларига нисбатан хурофот ва камситишни тасвирлаш мақсадида муқобил атамаларни қўллашни таклиф қилишди. Ушбу муқобилларнинг баъзилари кўпроқ семантик шаффофликни кўрсатади, бошқалари эса фобияларни ўз ичига олмайди:

  • Гомоэротофобия гомофобиянинг қўлланиши мумкин бўлган аввалги атамаси бўлиб, Wаинwригҳт Чурчилл томонидан яратилган ва 1967-йилда Ҳомосехуал Беҳавиор Амонг Малес (Эркаклар орасидаги гомосексуал хатти-ҳаракатлар) китобида ҳужжатлаштирилган.
  • Гомофобиянинг этимологияси гомос ва фоболарнинг бирлашувига асосланиб, ЛГБТ тарихчиси Жоҳн Босwелнинг ушбу атамани танқид қилишига ва 1980-йилда муқобил гомософобия ҳақидаги таклифини беришига асос бўлган[75].
  • Гомонегативлик 1980-йилда Ҳудсон ва Риcкетц томонидан қўлланган гомонегативизм атамасига асосланади; улар ўзларининг мотивация презумпсиясида илмий асосга тўғри келмайдиган гомофобиядан қочиш учун ўзларининг тадқиқотлари учун мазкур атамани ишлаб чиққанлар[76].
  • Гетеросексизм - бу қарама-қарши жинсдаги жинсий ориэнтация ва муносабатлар фойдасига салбий муносабат, тарафкашлик ва камситиш тизимини ифодалайдиган термин[77]. Бу ҳар бир киши гетеросексуал ёки қарама-қарши жинсдаги қизиқишлар ва муносабатларда ягона меъёрга ва шу учун устунликка эга деган тахминни ўз ичига олиши мумкин.
  • Жинсий нотўғри қараш – Калифорния университети тадқиқотчиси Девис Грегорй М. Ҳерек жинсий хурофотни тавсифловчи, мотивациялар ҳақидаги тахминлардан холи ва шундай ёрлиқланганларнинг мантиқсизлиги ёки ахлоқсизлиги тўғрисида баҳоли мулоҳазалар йўқлигини афзал кўрган[78][79]. У гомофобия, гетеросексизм ва жинсий нотўғри қарашларни таққослади ва учинчи атамани афзал кўриб, гомофобия „эҳтимол кўпроқ қўлланган ва тез-тез танқид қилинган“лигини таъкидлади. Шунингдек, у „танқидчиларнинг таъкидлашича, гомофобия билвосита гейларга қарши муносабатни ақл бовар қилмайдиган қўрқув сифатида тушунишни ва улар ижтимоий жиҳатдан мустаҳкамланган нотўғри фикрдан кўра индивидуал психопатологиянинг бир шакли эканлигини англатади“ деган.

Нейтрал бўлмаган ибора

[edit | edit source]

Гомофобия, гомофобик ва гомофобидан фойдаланиш ЛГБТ ҳуқуқлари мухолифларига нисбатан камситувчи ҳолат сифатида танқид қилинади. Хулқ-атвор бўйича олимлар Wиллиам ЎДоноҳуэ ва Чристине Cаселлес 1993-йилда „(гомофобия) одатда кенг қўлланганлиги сабабли, (бу) гомосексуалликнинг олдинги касаллик конструксияси каби баъзи очиқ ва мунозарали қиймат позицияларига ноқонуний равишда нопок баҳо беради“, деб таъкидлаганлар. Бу атама фойдаланувчи маъқулламаган қадриятлар ёки позицияларни ҳимоя қилувчиларга қарши ад ҳоминем аргументи сифатида ҳам ишлатилиши мумкин[80].

Психологлар Грегорй М. Ҳерек ва Беверли А. Греэне ҳам гомофобия атамасида айб топадилар „Техник жиҳатдан, гомофобия бир хилликдан қўрқишни англатади, аммо унинг қўлланиши гомосексуаллардан қўрқишни англатади…. -фобия қўшимчаси қўрқувнинг ўзига хос турини англатади … қўрқув ёки нафрат гомосексуализм ҳақидаги эътиқодларнинг таркибий қисмларидан бири бўлиши мумкин, лекин бошқа омиллар шубҳасиз муҳимдир. Бир нечта муқобил шартлар таклиф қилинган… Буларга гомонегативизм (Ҳудсон & Риcкетц, 1980), гомосексизм (Ҳансен, 1982) ва гетеросексизм (Ҳерек, 1986а) киради. Афсуски, ҳеч бири кенг тарзда қабул қилинмаган.“[81]

Бироқ, атаманинг нейтрал ишлатилиши 1990-йиллардан бери вақт ўтиши билан қабул қилинган ва кенг қўлланила бошланган. 2017-йилда Ассоcиатед Пресс Стйлебоок журнали томонидан 2012-йилдаги атамани мулоқотдан чиқариб ташлаш ҳолатидан кейин[82] биринчи марта „гомофобия“ ва „гомофобик“ ёзувларини қўллаган[83]. Кириш қисмида айтилишича, мазкур атамалар „кенг зикрларда ёки гейлар, лезбиянлар ва бисексуаллардан қўрқиш ёки нафрат тушунчасига иқтибос келтиришда қабул қилинади“.

Гетерофобия

[edit | edit source]

Гетерофобия атамаси баъзан гетеросексуалларга нисбатан тескари камситишни тасвирлаш учун ишлатилади[84]. Гетерофобиянинг сексологияда илмий қўлланиши Алфред Кинсейнинг жинсий тадқиқотларини шубҳа остига қўядиган бир нечта тадқиқотчилар ҳаракатлари билан чекланган[85][86]. Бугунги кунга келиб, гетерофобия мавжудлиги ёки қўлланилиш даражаси сексологлар томонидан тан олинмаган[84]. Сексологиядан ташқари, бу атаманинг маъноси бўйича консенсус мавжуд эмас, чунки у „қарама-қаршиликдан қўрқиш“ маъносида ҳам қўлланади, масалан, Пер-Андре Тагуиэффнинг Тҳе Форcе оф Прежудиcе: Он Раcисм анд Иц Доублес (Ғаразлилик кучи: ирқчилик ва унинг жуфтликлари ҳақида) (2001) китобида шундай тарзда ишлатилган. Маъно ва фойдаланиш бўйича баҳсларга ишора қилиб, СУНЙ ўқитувчиси Раймонд Ж. Ноонан шундай деган[84]:

Гетерофобия атамаси бир неча сабабларга кўра баъзи одамларни қўлланишда чалкаштириб юборади. Бир томондан, баъзилар буни сўнгги ўн йилликларда виктимология сохта фанида пайдо бўлган кўплаб ижтимоий тузилмаларнинг яна бири сифатида кўришади. (Кўпчилик Жоҳн Монейнинг 1995-йилда виктимологиянинг авж олиши ва унинг жинсий фанга салбий таъсирини танқид қилганини эслайди.) Бошқалар эса, гетерофобия ва гомофобия ўртасидаги параллелизмга кўмаклашади ва биринчиси иккинчисини аҳамияциз деб ҳисоблайдилар … Бошқалар учун бу шунчаки қизиқиш ёки параллел қўлланадиган сўз ўйини ҳисобланади. Аммо бошқалар учун бу, гейларнинг манфаатларидан фарқли равишда, гетеросексуалларнинг маданий манфаатларини тан олиш ва сиёсийлаштиришнинг бир қисмидир, айниқса, бу манфаатлар тўқнаш келганда содир бўлган.

Стивен М. Wҳите ва Лоуис Р. Франзини баъзи гейлар гетеросексуалларга нисбатан ҳис қилиши мумкин бўлган салбий ҳис-туйғуларга ишора қилиш учун гетеронегативизм атамасини киритдилар. Бу атама гетерофобия атамасидан афзалроқдир, чунки у ҳаддан ташқари бўлган мантиқсиз қўрқувни англатмайди[87]. Инглиз тилининг Мерриам-Wебстер луғати гетерофобия атамасини „гетеросексуал одамлардан мантиқсиз қўрқиш, улардан нафратланиш ёки камситиш“ деб таърифлаган[88].

Яна қаранг

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ Тҳе Глобал Дивиде он Ҳомосехуалитй | Пеw Ресеарч Cентер'с Глобал Аттитудес Прожеcт (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-11-03 санасида архивланган)
  2. ↑ Адамс, Маурианне; Белл, Леэ Анне; Гриффин, Пат. Теачинг фор Диверситй анд Соcиал Жустиcе. Роутледге, 2007 — 198–199-бет. ИСБН 978-1135928506. Қаралди: 2014-йил 27-декабр. „Беcаусе оф тҳе cомплиcатед интерплай амонг гендер идентитй, гендер ролес, анд сехуал идентитй, трансгендер пеопле аре офтен ассумед то бе лесбиан ор гай (Сеэ Овервиэw: Сехисм, Ҳетеросехисм, анд Трансгендер Оппрессион). ... Беcаусе трансгендер идентитй чалленгес а бинарй cонcептион оф сехуалитй анд гендер, эдуcаторс муст cларифй тҳеир оwн ундерстандинг оф тҳесе cонcепц. ... Фаcилитаторс муст бе абле то ҳелп партиcипанц ундерстанд тҳе cоннеcтионс амонг сехисм, ҳетеросехисм, анд трансгендер оппрессион анд тҳе wайс ин wҳич гендер ролес аре маинтаинед, ин парт, тҳроугҳ ҳомопҳобиа.“  „Источник“ (деадлинк). 2023-йил 13-январда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 5-декабр.
  3. ↑ Рензетти, Cлаире М.; Эдлесон, Жеффрей Л.. Энcйcлопедиа оф Интерперсонал Виоленcе. САГЕ Публиcатионс, 2008 — 338-бет. ИСБН 978-1452265919. Қаралди: 2014-йил 27-декабр. „Ин а cултуре оф ҳомопҳобиа (ан ирратионал феар оф гай, лесбиан, бисехуал, анд трансгендер [ГЛБТ] пеопле), ГЛБТ пеопле офтен фаcе а ҳеигҳтенед риск оф виоленcе спеcифиc то тҳеир сехуал идентитиэс.“  „Источник“ (деадлинк). 2015-йил 15-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 5-декабр.
  4. ↑ Счуилинг, Керри Дурнелл; Ликис, Франcес Э.. Wомен'с Гйнеcологиc Ҳеалтҳ. Жонес & Бартлетт Публишерс, 2011 — 187–188-бет. ИСБН 978-0763756376. Қаралди: 2014-йил 27-декабр. „Ҳомопҳобиа ис ан индивидуал'с ирратионал феар ор ҳате оф ҳомосехуал пеопле. Тҳис май инcлуде бисехуал ор трансгендер персонс, бут сометимес тҳе море дистинcт термс оф бипҳобиа ор транспҳобиа, респеcтивелй, аре усед.“  „Источник“ (деадлинк). 2015-йил 14-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 5-декабр.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Гомофобия в Европе. Полний текст резолюции Европарламента(ингл.) (Wайбаcк Мачине сайтида 2017-08-04 санасида архивланган)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Эриc Андерсон. „Ҳомопҳобиа“ (эн). Энcйcлопæдиа Британниcа. 2018-йил 25-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 28-июн.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 „Георге Wеинберг Диэс ат 87; Cоинед ‘Ҳомопҳобиа’ Афтер Сеэинг Феар оф Гайс“ (эн). Тҳе Неw Ёрк Тимес (2017-йил 22-март). 2019-йил 24-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 28-июн.
  8. ↑ „Ҳомопҳобиа: Дон’т Бан тҳе Wорд — Пут Ит ин тҳе Индех оф Ментал Дисордерс“ (эн). Тҳе Ҳуффингтон Пост (2012-йил 12-июн). 2017-йил 27-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 28-июн.
  9. ↑ Уэйнрайт Черчилл (Wаинwригҳт Чурчилл) – „Гомосексуалноэ поведениэ среди мужчин“ (Ҳомосехуал Беҳавиор Амонг Малес)
  10. ↑ 10,0 10,1 Доминик Дейвис – ГОМО и ФОБИЯ Все грани неприязни
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Грегорй Ҳерек. „Ҳомопҳобиа“ 552—555. 2016-йил 8-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2023-йил 11-декабр.
  12. ↑ „Ҳомопҳобиа“ (эн). Охфорд Диcтионариэс. 2018-йил 25-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 28-июн.
  13. ↑ Кондаков И. М. Психология. Иллюстрированний словар (Wайбаcк Мачине сайтида 2017-02-20 санасида архивланган), ОЛМА Медиа Групп, 2003. – С. 95
  14. ↑ Гулина М. А. Словар-справочник по социалной работе (Wайбаcк Мачине сайтида 2017-02-20 санасида архивланган), Издателский дом „Питер“, 2016. – С. 80
  15. ↑ 15,0 15,1 Ҳенрй Э. Адамс, Лестер W. Wригҳт Жр., анд Бетҳанй А. Лоҳр. Ис ҳомопҳобиа ассоcиатед wитҳ ҳомосехуал ароусал? (Wайбаcк Мачине сайтида 2010-10-10 санасида архивланган) // Жоурнал оф Абнормал Псйчологй, 1996 № 105(3), С. 440—445.
  16. ↑ Жамес Ж. Деан. „Ҳомопҳобиа“, . Блаcкwелл Энcйcлопедиа оф Соcиологй, 2007. ИСБН 978-1-4051-2433-1. 
  17. ↑ Кон И. С.Мужчина в меняющэмся мире (Wайбаcк Мачине сайтида 2017-02-20 санасида архивланган). – Время, 2009. – ИСБН 978-5-9691-0397-9
  18. ↑ Киммел М. Масcулинитй ас Ҳомопҳобиа: Феар, Шаме анд Силенcе ин тҳе Cонструcтион оф Гендер Идентитй. // Тҳеоризинг Масcулинитиэс, Саге Публиcатионс, 1994.
  19. ↑ „Архивированная копия“. 2018-йил 13-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 12-май.
  20. ↑ „Архивированная копия“. 2018-йил 13-майда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 12-май.
  21. ↑ Ҳудсон, W. W., & Риcкетц, W. А. А стратегй фор тҳе меасуремент оф ҳомопҳобиа. Жоурнал оф Ҳомосехуалитй, 1980, 5, 356—371.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 „Стефаниэ Доэблер. Релатионшипс бетwеэн Религион анд Тwо Формс оф Ҳомонегативитй ин Эуропе—А Мултилевел Аналйсис оф Эффеcц оф Белиэвинг, Белонгинг анд Религиоус Праcтиcе“. 2020-йил 11-ноябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2022-йил 20-июн.
  23. ↑ Игорь Кон. Гомофобия как форма ксенофобии (Wайбаcк Мачине сайтида 2015-05-17 санасида архивланган)
  24. ↑ Гомофобия: страх перед иними (Wайбаcк Мачине сайтида 2017-04-23 санасида архивланган) // Медпортал
  25. ↑ „Архивированная копия“ (эн) (деадлинк). 2008-йил 10-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 30-апрел.„Архивированная копия“ (деадлинк). 2008-йил 10-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 30-апрел.
  26. ↑ „Интернализед Ҳомопҳобиа анд Релатионшип Қуалитй амонг Лесбианс, Гай Мен, анд Бисехуалс“. 2019-йил 6-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 28-июн.
  27. ↑ Wҳат ис „Лесбопҳобиа“? (Wайбаcк Мачине сайтида 2009-10-30 санасида архивланган) / Пресс-релиз группи СОС Ҳомопҳобиэ(ингл.)
  28. ↑ Пепер, Карен, „Фемале атҳлете=Лесбиан: а cомплех мйтҳ cонструcтед фром гендер роле эхпеcтатионс анд лесбипҳобиа“, Қуээр wордс, қуээр имагес: cоммуниcатионс анд тҳе cонструcтион оф ҳомосехуалитй, пагес 193—208 (Неw Ёрк Университй Пресс, 1994)
  29. ↑ [1] (Wайбаcк Мачине сайтида 2012-07-23 санасида архивланган) Катехизис Католической церкви пп. 2357—2359, „Целомудриэ и гомосексуализм“ (Wайбаcк Мачине сайтида 2012-07-23 санасида архивланган)
  30. ↑ Основи социалной консепсии РПЦ (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-09-06 санасида архивланган) ХИИ, 9
  31. ↑ Ресолутион Он Ҳомосехуалитй (Wайбаcк Мачине сайтида 2013-11-09 санасида архивланган)(ингл.) // Сайт Южной баптисцкой конвенсии, июн 1988
  32. ↑ Талмуд, Санхедрин 52б; Ктубот 30а
  33. ↑ „Маттерс пертаининг то Сех“. 2015-йил 22-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 18-сентябр.
  34. ↑ „Митрополит Онуфрий призвал киевских чиновников не проводить парад содомитов / Православие.Ру“. 2018-йил 22-февралда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 18-сентябр.
  35. ↑ „Wҳат доэс тҳе счоларлй ресеарч сай абоут тҳе эффеcц оф дисcриминатион он тҳе ҳеалтҳ оф ЛГБТ пеопле?“ (эн-УС). Wҳат Wе Кноw. 2021-йил 4-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  36. ↑ Риддҳи А. Бабел, Пенг Wанг, Эдwард Ж. Алесси, Ҳенрй Ф. Раймонд, Чонгйи Wеи. Стигма, ҲИВ Риск, анд Аccесс то ҲИВ Превентион анд Треатмент Сервиcес Амонг Мен Wҳо ҳаве Сех wитҳ Мен (МСМ) ин тҳе Унитед Статес: А Сcопинг Ревиэw // АИДС анд беҳавиор. — 2021-04-18. — ИССН 1573-3254. — ДОИ:10.1007/s10461-021-03262-4. Архивировано 8 август 2021 года.
  37. ↑ „Дисcриминатион анд ҳомопҳобиа фуэл тҳе ҲИВ эпидемиc ин гай анд бисехуал мен“ (деадлинк). Америcан Псйчологиcал Ассоcиатион (2020-йил 20-март). 2020-йил 20-мартда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  38. ↑ „Wҳат доэс тҳе счоларлй ресеарч сай абоут тҳе линк бетwеэн фамилй аccептанcе анд ЛГБТ ёутҳ wелл-беинг?“ (эн-УС). Wҳат Wе Кноw. 2021-йил 9-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 9-август.
  39. ↑ Энгинеэринг Натионал Аcадемиэс оф Сcиэнcес. Ундерстандинг тҳе Wелл-Беинг оф ЛГБТҚИ+ Популатионс, 2020-10-21. ИСБН 978-0-309-68081-3. 
  40. ↑ „ЛГБТ ин Бритаин - Ҳеалтҳ“ (эн). Стонеwалл (2018-йил 7-ноябр). 2021-йил 9-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 9-август.
  41. ↑ „WМА - Тҳе Wорлд Медиcал Ассоcиатион-ЛГБТ“ (эн-УС). 2021-йил 12-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 9-август.
  42. ↑ „ЭУ ЛГБТ сурвей - Эуропеан Унион лесбиан, гай, бисехуал анд трансгендер сурвей - Маин ресулц“ (эн). Эуропеан Унион Агенcй фор Фундаментал Ригҳц (2014-йил 21-октябр). 2021-йил 9-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 9-август.
  43. ↑ Брад Сеарс. „Доcументед Эвиденcе оф Эмплоймент Дисcриминатион & Иц Эффеcц он ЛГБТ Пеопле“ (эн-УС). Wиллиамс Институте. 2021-йил 9-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 9-август.
  44. ↑ Натионал Аcадемиэс оф Сcиэнcес, Энгинеэринг анд Медиcине. Ундерстандинг тҳе Wелл-Беинг оф ЛГБТҚИ+ Популатионс, 2020-10-21 — 253–286-бет. ИСБН 978-0-309-68081-3. 
  45. ↑ Ниcк Дрйдакис. Сехуал ориэнтатион анд эарнингс: а мета-аналйсис 2012–2020(ингл.) // Жоурнал оф Популатион Эcономиcс. — 2021-07-06. — ИССН 1432-1475. — ДОИ:10.1007/s00148-021-00862-1.
  46. ↑ „Виэwс оф Ҳомосехуалитй Ароунд тҳе Wорлд“ (эн-УС). Пеw Ресеарч Cентер'с Глобал Аттитудес Прожеcт (2020-йил 25-июн). 2020-йил 25-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  47. ↑ Чристопҳер Банкс. „Тҳе Cо$т оф Ҳомопҳобиа: Литературе Ревиэw он тҳе Эcономиc Импаcт оф Ҳомопҳобиа Он Cанада“. Cоммунитй-Университй Институте фор Соcиал Ресеарч. 2021-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  48. ↑ „Тҳе Эcономиc Импаcт оф Стигма анд Дисcриминатион Агаинст ЛГБТ Пеопле ин Георгиа“ (эн-УС). Wиллиамс Институте. 2021-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  49. ↑ „Тҳе Эcономиc Cост оф ЛГБТ Стигма анд Дисcриминатион ин Соутҳ Африcа“ (эн-УС). Wиллиамс Институте. 2021-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  50. ↑ Бадгетт, М.В. Леэ. Тҳе Эcономиc Cост оф Стигма анд тҳе Эхcлусион оф ЛГБТ Пеопле : А Cасе Студй оф Индиа(америка ингл.). — 2014-10-03. Архивировано 8 август 2021 года.
  51. ↑ „Тҳе Эcономиc Импаcт оф Марриаге Эқуалитй Фиве Еарс афтер Обергефелл в. Ҳодгес“ (эн-УС). Wиллиамс Институте. 2021-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2021-йил 8-август.
  52. ↑ пубмеддев. „(ҳомопҳобиа) АНД Ревиэw[Публиcатион Тйпе - ПубМед - НCБИ“]. www.нcби.нлм.ниҳ.гов. 2018-йил 28-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 10-январ.
  53. ↑ Чевал Б, Радел Р, Гроб Э, Гҳислетта П, Бианчи-Демичели Ф, Чанал Ж. (2016) Ҳомопҳобиа: Ан Импулсиве Аттраcтион то тҳе Саме Сех? Эвиденcе Фром Эе-Траcкинг Дата ин а Пиcтуре-Виэwинг (Wайбаcк Мачине сайтида 2016-11-24 санасида архивланган) Таск, Тҳе Жоурнал оф Сехуал Медиcине 13(5):825-34
  54. ↑ Натионал Аcадемиэс оф Сcиэнcес, Энгинеэринг анд Медиcине. Ундерстандинг тҳе Wелл-Беинг оф ЛГБТҚИ+ Популатионс, 2020-10-21 — 231–252-бет. ИСБН 978-0-309-68081-3. 
  55. ↑ Гомофобная шутка стоила работи британскому политику (Wайбаcк Мачине сайтида 2006-10-27 санасида архивланган)
  56. ↑ Тоугҳ Лове: Бритаин Wилл Cут Аид то 'Анти-гай' Натионс (Wайбаcк Мачине сайтида 2011-10-11 санасида архивланган). // Тиме магазине
  57. ↑ „Гомофоб не играет в хоккей“. Новое Время. 2013-йил 2-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 21-июн.
  58. ↑ „ОИ в Сочи: Жаркие. Гомофобные. Твои“. УСА Тодай. 2013-йил 24-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 21-июн.
  59. ↑ „ЛГБТ-активисты обжаловали в ЕСПЧ отказ Минюста в регистрации «Прайд-хауса в Сочи», созданного для борьбы с гомофобией“. Новая газета. 2013-йил 3-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2013-йил 21-июн.
  60. ↑ 60,0 60,1 Социологические заметки о гомофобии и способах её преодоления. — 2006.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 Кон И. С. Лунный свет на заре: лики и маски однополой любви. М. : Олимп, 1998. – 496 с. — 1999.
  62. ↑ 62,0 62,1 Гомофобия как лакмусовая бумажка российской демократии. — 2007.
  63. ↑ Сексуальные меньшинства. — 2006.
  64. ↑ Савенко ЙС, Перекҳов АЙ. Тҳе Стате оф Псйчиатрй ин Руссиа // Псйчиатриc Тимес. — Фебруарй 13, 2014.
  65. ↑ ВЦИОМ. „Измены, однополые связи, аборты: табу или норма?“ (2018-йил 13-феврал). 2018-йил 20-февралда асл нусхадан архивланган.
  66. ↑ „Почти половина россиян за равные права для ЛГБТ. Но большинство геев не любит“ (2019-йил 23-май). 2020-йил 28-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2019-йил 23-май.
  67. ↑ Известия: Россияне рассказали о своём отношении к гомосексуалистам
  68. ↑ „Половина российских женщин не осуждает гомосексуализм: социологи - УссурМедиа“ (ру). уссурмедиа.ру. 2019-йил 7-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2019-йил 7-июн.
  69. ↑ Гомофобия обошлас Пентагону в 363,8 миллиона долларов (Wайбаcк Мачине сайтида 2007-12-03 санасида архивланган)
  70. ↑ В США учителя геи подвергаюця дискриминации (Wайбаcк Мачине сайтида 2007-12-03 санасида архивланган)
  71. ↑ „Анти-гай лаwс, студиэс оф ҳомопҳобиа; публиc опинион…(ингл.)“. 2006-йил 30-апрелда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2006-йил 5-июл. Анти-гай лаwс, студиэс оф ҳомопҳобиа; публиc опинион…(ингл.)
  72. ↑ „Сенат США отклонил конституционную поправку о запрете однополых браков“ (деадлинк). 2006-йил 14-июнда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2006-йил 5-июл.
  73. ↑ Средний возраст каминаута – 13 лет (Wайбаcк Мачине сайтида 2007-09-28 санасида архивланган)
  74. ↑ Верфолгт, инҳафтиэрт, эрсчоссен
  75. ↑ Босwелл, Жоҳн. Чристианитй, соcиал толеранcе, анд ҳомосехуалитй: Гай пеопле ин Wестерн Эуропе фром тҳе бегиннинг оф тҳе Чристиан эра то тҳе фоуртеэнтҳ cентурй. Чиcаго: Университй оф Чиcаго Пресс, 1980. 
  76. ↑ Ҳудсон, WW; Риcкетц, WА (1980). "А стратегй фор тҳе меасуремент оф ҳомопҳобиа". Жоурнал оф Ҳомосехуалитй 5 (4): 357–72. дои:10.1300/J082v05n04_02. ОCЛC 115532547. ПМИД 7204951. 
  77. ↑ Жунг, Патриcиа Беаттиэ. Ҳетеросехисм: Ан Этҳиcал Чалленге. Стате Университй оф Неw Ёрк Пресс, 1993. ИСБН 978-0-7914-1696-9. 
  78. ↑ Ҳерек ГМ (1990). "Тҳе cонтехт оф анти-гай виоленcе: Нотес он cултурал анд псйчологиcал ҳетеросехисм". Ж Интерперс Виоленcе 5 (3): 316–333. дои:10.1177/088626090005003006. https://archive.org/details/sim_journal-of-interpersonal-violence_1990-09_5_3/page/316. 
  79. ↑ Ҳерек, Грегорй М. (Фебруарй 2000). "Тҳе Псйчологй оф Сехуал Прежудиcе". Cуррент Диреcтионс ин Псйчологиcал Сcиэнcе 9 (1): 19–22. дои:10.1111/1467-8721.00051. 
  80. ↑ О'Доноҳуэ, Wиллиам; Cаселлес, Чристине (Септембер 1993). "Ҳомопҳобиа: Cонcептуал, дефинитионал, анд валуэ иссуэс". Ж Псйчопатҳол Беҳав Ассесс 15 (3): 177–195. дои:10.1007/BF01371377. https://archive.org/details/sim_journal-of-psychopathology-and-behavioral-assessment_1993-09_15_3/page/177. 
  81. ↑ Греэне, Ҳерек. Лесбиан анд Гай Псйчологй: Тҳеорй, Ресеарч, анд Cлиниcал Апплиcатионс (Псйчологиcал Перспеcтивес он Лесбиан & Гай Иссуэс Боок 1). Неw Ёрк: САГЕ Публиcатионс, Жануарй 5, 1994 — 27, 28-бет. ИСБН 9780803953123. Қаралди: 2023-йил 30-май. 
  82. ↑ „АП стйлебоок эмбраcес 'тҳей' ас а сингулар, гендер-неутрал проноун“ (эн). НБC Неwс (2017-йил 27-март). Қаралди: 2023-йил 22-октябр.
  83. ↑ Берс. „АП нихес 'ҳомопҳобиа', 'этҳниc cлеансинг'“. Политиcо (2012-йил 26-ноябр). Қаралди: 2012-йил 16-декабр.
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 Раймонд Ж. Ноонан. „Ҳетеропҳобиа: Тҳе Эволутион оф ан Идеа“. Др. Рай Ноонан'с 1999 Cонференcе Пресентатионс (1999-йил 6-ноябр). Қаралди: 2012-йил 25-ноябр.
  85. ↑ Реисман, Жудитҳ А.. Кинсей, Сех анд Фрауд: Тҳе Индоcтринатион оф а Пеопле, ан Инвестигатион Инто тҳе Ҳуман Сехуалитй Ресеарч оф Алфред C. Кинсей, Wарделл Б. Померой, Cлйде Э. Мартин, анд Паул Ҳ. Гебҳард. Лочинвар-Ҳунтингтон Ҳоусе, 1990. ИСБН 978-0-910311-20-5. Андоза:Паге неэдед
  86. ↑ Тҳе Cомплете Диcтионарй оф Сехуалитй бй Роберт Т. ФранcоэурАндоза:Паге неэдед
  87. ↑ Wҳите, Степҳен М.; Франзини, Лоуис Р. (24 Фебруарй 1999). "Ҳетеронегативисм: Тҳе Аттитудес оф Гай Мен анд Лесбианс Тоwард Ҳетеросехуалс". Жоурнал оф Ҳомосехуалитй 37 (1): 65–79. дои:10.1300/J082v37n01_05. ПМИД 10203070. 
  88. ↑ "ҳетеропҳобиа". Мерриам-Wебстер (Онлине нашри). https://www.merriam-webster.com/dictionary/heterophobia. Қаралди: 15 Марч 2022. 

Адабиётлар

[edit | edit source]

Ҳаволалар

[edit | edit source]
 Викиомборда Гомофобия
ҳақида туркум мавжуд
Викилуғатда Гомофобия номли мақола мавжуд.
Викилуғатда гетерофобия номли мақола мавжуд.
Wикимедиа Cоммонсда Гомофобия мавзусига оид файллар бор.
Викииқтибосда Гомофобияга тегишли иқтибослар мавжуд.
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Gomofobiya&oldid=5231596"