Jump to content

Давид Жулиус

From Vikipediya
Давид Жулиус
Таваллуди 4-ноябр 1955-йил (1955-11-04) (68 ёш)
Брооклйн, Неw Ёрк, У.С.
Фуқаролиги АҚШ
Соҳаси Физиология
Биокимё
Нейрология
Иш жойлари Калифорния университети, Сан-Франсиско
Тезис сарлавҳаси Ачитқи замбуруғларидаги оқсиллар қайта ишланиши ва секрецияси: а-фактор жуфтлаштирувчи феромоннинг биосинтези
Академик раҳбарлари Жеремй Тҳорнер
Рандй Счекман
Мукофотлари Нобел Призе фор Медиcине (2021)
Турмуш ўртоғи Ҳоллй Инграҳам

Девид Жей Жулиус (1955-йил 4-ноябрда туғилган) — америкалик физиолог ва Нобел мукофоти лауреати, оғриқ ҳисси ва иссиқликнинг молекуляр механизмлари, шу жумладан капсаицин, ментол ва ҳароратни аниқлайдиган ТРПВ1 ва ТРПМ8 рецепторларининг тавсифи бўйича иши билан машҳур. У Сан-Францискодаги Калифорния университети профессори,.

Жулиус 2010-йилда Ҳаёт ҳақида фанлар ва тиббиёт бўйича Шоу мукофотини ва 2020-йилги ҳаёт фанлари бўйича ютуқ мукофотини қўлга киритди.[1][2] У Ардем Патапоутян билан биргаликда физиология ёки тиббиёт бўйича 2021-йилги Нобел мукофотига сазовор бўлган.[3]

Эрта ҳаёт ва таълим

[edit | edit source]

Юлий Ашкеназилар оиласида (Россиядан) Бригҳтон Беач, Бруклин, Ню-Ёрк шаҳрида туғилган[4] у ерда Авраам Линколн ўрта мактабида ўқиган.[5] 1977-йилда Массачусец технология институтида бакалавр даражасини олди. У 1984-йилда Беркли Калифорния университетида Жереми Торнер ва Ренди Шекманнинг биргаликдаги раҳбарлиги остида докторлик даражасини олди, у ерда Кех2 ни фуринга ўхшаш пропротеин конвертазаларининг асоси эканлигини аниқлади. 1989-йилда у Колумбия университетида Ричард Ахел билан докторликдан кейинги таълимни тугатди ва у ерда серотонин 1c рецепторини клонлаш ва тавсифлаш имконига эга бўлди.[6]

Беркли ва Колумбияда бўлганида, Юлий силосибин қўзиқоринлари ва лисергик кислота диэтиламидининг қандай ишлаши билан қизиқди, бу эса уни табиатдаги нарсаларнинг инсон рецепторлари билан ўзаро таъсирини кенгроқ ўрганишга олиб келди.[5]

Тадқиқотлари

[edit | edit source]
Нобел мукофоти иши

У ўз фаолиятини 1989-йилда Сан-Франсискодаги Калифорния университетида ўқитувчи сифатида бошлаган[7][8] 1997-йилда Юлийнинг лабораторияси ТРПВ1 ни клонлади ва тавсифлади, бу орқали у чили қалампирини „аччиқ“ қилади капсаицинни аниқлайдиган рецепторни кашф этди,.[9] Улар ТРПВ1 зарарли иссиқликни ҳам аниқлашини аниқладилар (термоцепция).[9][10] ТРПВ1 тизимли равишда боғлиқ бўлган ТРП (ўткинчи рецептор потенциали) катион каналларининг катта оиласининг бир қисмидир. ТРПВ1 (оқсилнинг генетик нокаутлари ёрдамида) йўқ ҳайвонлар зарарли иссиқлик ва капсаицинга сезгирлигини йўқотади.[11]

Юлийнинг лабораторияси, шунингдек, ТРП супер оиласининг аъзолари бўлган ТРПМ8 (CМР1) ва ТРПА1 ни клонлади ва тавсифлади. Улар ТРПМ8 ментол ва совуқроқ ҳароратни аниқлашини[12][13] ва ТРПА1 хантал мойини (аллил изотиосиянат) аниқлашини кўрсатди.[14] Ушбу кузатишлар ТРП каналлари ҳарорат ва кимёвий моддалар оралиғини аниқлашини кўрсатди. Девид Юлийнинг лабораторияси, шунингдек, ушбу каналларни модуляция қилувчи токсинларни топиш, турли турлардаги каналларнинг ноёб мослашувини [[15][16] тасвирлаб, кўплаб каналларнинг криё-ЭМ тузилмаларини эчиш орқали носицепцияни ўрганишга ўз ҳиссасини қўшди.[17][18]

2007-2020-йилларда Юлий "Физиологиянинг йиллик шарҳи" журналининг муҳаррири бўлиб ишлаган.[19][20]

Мукофотлар

[edit | edit source]

2000-йилда Юлий капсаицин рецепторларини клонлаш бўйича иши учун Нейрология бўйича Перл-УНC мукофотига сазовор бўлди. 2010-йилда у носицепциянинг турли жиҳатларида иштирок этган ион каналларини аниқлаган иши учун Шоу мукофотига сазовор бўлди. 2014-йилда оғриқ ва термосенсациянинг молекуляр асосларини кашф этгани учун у Жонсон &амп; Жонсон томонидан биотиббиёт тадқиқотлари учун доктор Пол Янссен мукофоти билан тақдирланган. 2017-йилда у Гаирднер Фоундатион халқаро мукофоти[21] ва ҲФСП Накасоне мукофотини қўлга киритди.[22] Шунингдек, у техник ва илмий тадқиқотлар учун 2010-йил Астурия шаҳзодаси мукофоти, ҳаёт фанлари бўйича 2020-йилги ютуқлар мукофоти[23] ва 2020-йил Нейрология бўйича Кавли мукофоти (Ардем Патапоутиан билан биргаликда)[24] ва ВА ББ Жамғармаси томонидан 2020-йилги мукофотларга сазовор бўлган.[25]

2021-йилда у ҳарорат ва босим рецепторларини кашф этгани учун Ардем Патапоутиан билан биргаликда физиология ёки тиббиёт бўйича Нобел мукофотига сазовор бўлди.[26]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Жулиус Намед то Реcеиве тҳе Шаw Призе“. уcсф.эду. 29-апрел 2019-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 5-декабр 2016-йил.
  2. „Давид Жулиус, ПҳД 49тҳ Фаcултй Ресеарч Леcтуре Аwард“. сенате.уcсф.эду. 1-август 2020-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 5-декабр 2016-йил.
  3. „Тҳе Нобел Призе ин Пҳйсиологй ор Медиcине 2021“. НобелПризе.орг. 4-октябр 2021-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 4-октябр 2021-йил.
  4. Ҳанау. „Сcиэнтист Давид Жулиус, wҳосе грандпаренц флед антисемитисм ин Cзарист Руссиа, wинс Нобел Призе ин медиcине“. Жеwиш Телеграпҳиc Агенcй (4-октябр 2021-йил). Қаралди: 4-октябр 2021-йил.
  5. 5,0 5,1 Муэллер, Бенжамин; Сантора, Марc; Энгелбречт, Cора. „Нобел Призе Аwардед фор Ресеарч Абоут Температуре анд Тоуч“. Неw Ёрк Тимес (4-октябр 2021-йил). Қаралди: 5-октябр 2021-йил.
  6. Жулиус, Д.; МаcДермотт, А. Б.; Ахел, Р.; Жесселл, Т. М. (29-июл 1988-йил). „Молеcулар чараcтеризатион оф а фунcтионал cДНА энcодинг тҳе серотонин 1c реcептор“. Сcиэнcе. 241-жилд, № 4865. 558–564-бет. Бибcоде:1988Сcи...241..558Ж. дои:10.1126/сcиэнcе.3399891. ИССН 0036-8075. ПМИД 3399891.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  7. „Давид Жулиус '77 шарес тҳе Нобел Призе ин пҳйсиологй ор медиcине“ (эн). МИТ Неwс | Массачусетц Институте оф Течнологй. Қаралди: 2021-йил 7-октябр.
  8. „Тҳе Нобел Призе ин Пҳйсиологй ор Медиcине 2021“ (эн-УС). НобелПризе.орг. Қаралди: 2021-йил 7-октябр.
  9. 9,0 9,1 Cатерина, М. Ж.; Счумачер, М. А.; Томинага, М.; Росен, Т. А.; Левине, Ж. Д.; Жулиус, Д. (23-октябр 1997-йил). „Тҳе cапсаиcин реcептор: а ҳеат-аcтиватед ион чаннел ин тҳе паин патҳwай“. Натуре. 389-жилд, № 6653. 816–824-бет. Бибcоде:1997Натур.389..816C. дои:10.1038/39807. ИССН 0028-0836. ПМИД 9349813.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  10. Томинага, М.; Cатерина, М. Ж.; Малмберг, А. Б.; Росен, Т. А.; Гилберт, Ҳ.; Скиннер, К.; Рауманн, Б. Э.; Басбаум, А. И.; Жулиус, Д. (Септембер 1998). „Тҳе cлонед cапсаиcин реcептор интегратес мултипле паин-продуcинг стимули“. Неурон. 21-жилд, № 3. 531–543-бет. дои:10.1016/С0896-6273(00)80564-4. ИССН 0896-6273. ПМИД 9768840.
  11. Cатерина, М. Ж.; Леффлер, А.; Малмберг, А. Б.; Мартин, W. Ж.; Трафтон, Ж.; Петерсен-Зеитз, К. Р.; Колтзенбург, М.; Басбаум, А. И.; Жулиус, Д. (14-апрел 2000-йил). „Импаиред ноcиcептион анд паин сенсатион ин миcе лаcкинг тҳе cапсаиcин реcептор“. Сcиэнcе. 288-жилд, № 5464. 306–313-бет. Бибcоде:2000Сcи...288..306C. дои:10.1126/сcиэнcе.288.5464.306. ИССН 0036-8075. ПМИД 10764638.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  12. МcКемй, Давид Д.; Неуҳауссер, Wернер М.; Жулиус, Давид (7-март 2002-йил). „Идентифиcатион оф а cолд реcептор ревеалс а генерал роле фор ТРП чаннелс ин тҳермосенсатион“. Натуре. 416-жилд, № 6876. 52–58-бет. Бибcоде:2002Натур.416...52М. дои:10.1038/натуре719. ИССН 0028-0836. ПМИД 11882888.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  13. Баутиста, Диана М.; Сиэменс, Жан; Глазер, Жошуа М.; Цуруда, Памела Р.; Басбаум, Аллан И.; Стуcкй, Черйл Л.; Жордт, Свен-Эриc; Жулиус, Давид (12-июл 2007-йил). „Тҳе ментҳол реcептор ТРПМ8 ис тҳе принcипал детеcтор оф энвиронментал cолд“. Натуре. 448-жилд, № 7150. 204–208-бет. Бибcоде:2007Натур.448..204Б. дои:10.1038/натуре05910. ИССН 1476-4687. ПМИД 17538622.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  14. Жордт, Свен-Эриc; Баутиста, Диана М.; Чуанг, Ҳуаи-Ҳу; МcКемй, Давид Д.; Зйгмунт, Петер М.; Ҳöгестäтт, Эдwард Д.; Менг, Иан Д.; Жулиус, Давид (15-январ 2004-йил). „Мустард оилс анд cаннабиноидс эхcите сенсорй нерве фибрес тҳроугҳ тҳе ТРП чаннел АНКТМ1“. Натуре. 427-жилд, № 6971. 260–265-бет. Бибcоде:2004Натур.427..260Ж. дои:10.1038/натуре02282. ИССН 1476-4687. ПМИД 14712238.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  15. Грачева, Элена О.; Инголиа, Ничолас Т.; Келлй, Йвонне М.; Cордеро-Моралес, Жулио Ф.; Ҳоллопетер, Гунтҳер; Чеслер, Алехандер Т.; Сáнчез, Элда Э.; Перез, Жоҳн C.; Wеиссман, Жонатҳан С. (15-апрел 2010-йил). „Молеcулар басис оф инфраред детеcтион бй снакес“. Натуре. 464-жилд, № 7291. 1006–1011-бет. Бибcоде:2010Натур.464.1006Г. дои:10.1038/натуре08943. ИССН 1476-4687. ПМC 2855400. ПМИД 20228791.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  16. Боҳлен, Чристопҳер Ж.; Чеслер, Алехандер Т.; Шариф-Наэини, Реза; Медзиҳрадсзкй, Каталин Ф.; Зҳоу, Шарлеэн; Кинг, Давид; Сáнчез, Элда Э.; Бурлингаме, Алма Л.; Басбаум, Аллан И. (16-ноябр 2011-йил). „А ҳетеромериc Техас cорал снаке тохин таргец аcид-сенсинг ион чаннелс то продуcе паин“. Натуре. 479-жилд, № 7373. 410–414-бет. Бибcоде:2011Натур.479..410Б. дои:10.1038/натуре10607. ИССН 1476-4687. ПМC 3226747. ПМИД 22094702.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  17. Лиао, Маофу; Cао, Эрҳу; Жулиус, Давид; Ченг, Йифан (5-декабр 2013-йил). „Струcтуре оф тҳе ТРПВ1 ион чаннел детерминед бй элеcтрон cрё-миcросcопй“. Натуре. 504-жилд, № 7478. 107–112-бет. Бибcоде:2013Натур.504..107Л. дои:10.1038/натуре12822. ИССН 1476-4687. ПМC 4078027. ПМИД 24305160.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  18. Cао, Эрҳу; Лиао, Маофу; Ченг, Йифан; Жулиус, Давид (5-декабр 2013-йил). „ТРПВ1 струcтурес ин дистинcт cонформатионс ревеал аcтиватион мечанисмс“. Натуре. 504-жилд, № 7478. 113–118-бет. Бибcоде:2013Натур.504..113C. дои:10.1038/натуре12823. ИССН 1476-4687. ПМC 4023639. ПМИД 24305161.{{cите магазине}}: CС1 маинт: дате формат ()
  19. Жулиус, Давид (2007). „Давид Жулиус фор тҳе АРП Эдиториал Cоммиттеэ“. Аннуал Ревиэw оф Пҳйсиологй. 69-жилд. дои:10.1146/аннурев.пҳ.69.013107.100001.
  20. „Эдитор оф тҳе Аннуал Ревиэw оф Пҳйсиологй - Волуме 82, 2020“. Аннуал Ревиэwс. 2021-йил 5-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 26-июл 2021-йил.
  21. „Давид Жулиус – Гаирднер Фоундатион“ (эн-УС). Гаирднер Фоундатион. 22-октябр 2020-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 1-ноябр 2018-йил.
  22. „Тҳе 2017 ҲФСП Накасоне Аwард гоэс то Давид Жулиус | Ҳуман Фронтиэр Сcиэнcе Програм“ (эн). www.ҳфсп.орг. 9-ноябр 2018-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 9-ноябр 2018-йил.
  23. „Бреактҳроугҳ Призе – Wиннерс Оф Тҳе 2020 Бреактҳроугҳ Призе Ин Лифе Сcиэнcес, Фундаментал Пҳйсиcс Анд Матҳематиcс Анноунcед“. бреактҳроугҳпризе.орг. 14-декабр 2019-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 4-октябр 2021-йил.
  24. „2020 Кавли Призе ин Неуросcиэнcе“. www.кавлипризе.орг. 15-июн 2020-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2020-йил 27-май.
  25. „ҳомепаге“. Премиос Фронтерас. 21-сентабр 2021-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 4-октябр 2021-йил.
  26. „Тҳе Нобел Призе ин Пҳйсиологй ор Медиcине 2021“ (эн-УС). НобелПризе.орг. 4-октябр 2021-йилда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 4-октябр 2021-йил.

Ҳаволалар

[edit | edit source]