Астрономик бирлик
Астрономик бирлик – астрономияда масофа бирлиги; Ердан Қуёшгача бўлган о'ртача масофага тенг. Астрономик бирликни аниқлаш учун Қуёшнинг горизонтал параллакси аниқланиши лозим. Астрономик бирликнинг аниқ қиймати Ерга жуда яқин келадиган сайёраларни кузатиш усули (ёки бошқа усуллар) билан топилади. Деярли барча асрономик ҳисоблашларда 1 а.б.=149.6 млн. км деб олинади. Аниқ қиймати:
Астрономик бирлик – астроно-мияда масофа бирлиги; Ердан Қуёшгача бўлган ўртача масофага тенг. А.6.ни аниқлаш учун Қуёшнинг горизонтал параллакси аниқланиши лозим. Астрономик бирликнинг аниқ қиймати Ерга жуда яқин келадиган сайёраларни кузатиш усули (ёки бошқа усул) билан топилади. 20-аср гача бу мақсадда Марснинг буюк рўпара туриш вақтларида кузатилган натижалардан фойдаланилар эди. Қуёш параллаксини Ерга жуда яқин ўтадиган айрим кичик сайёраларни кузатиш йўли билан аниқлашга уриниш Эрос кашф қилинганидан кейин бошланди. 1930– 31 йилларда Эрос Ердан 22 млн. км узоқлиқдан ўтди. Оддиндан тузилган дастурга кўра жаҳоннинг 24 расадхонасида, шу жумладан, Тошкент расадхонасида ҳам кузатувлар олиб бори-либ, Р"э=8.790"га тенглиги аниқланди.1961–63 йилларда собиқ Иттифоқ ва АҚШда Меркурий, Венера ва Марс ра-диолокация қилиниши натижасида Астрономик бирлик ҳисобланди. Астрономик бирлик ни бутун олам тортишиш қонунита асосланган динамик ва ёруғлик тезлигига асосланган физик усуллар билан ҳам топиш мумкин. Астрономик бирликнинг энг аниқ қиймати (1 а.б.=149597870±2 км) автоматик космик кемалар ҳаракатини куза-тиб топилди. Деярли барча астрономик ҳисоблашларда 1 а.б.=149,6 млн. км деб олинади.[1]
Тарихи
[edit | edit source]ХХ асргача бу мақсадда Мисрнинг буюк ро'пара туриш вақтларида кузатилган натижалардан фойдаланилар эди. Қуёш параллаксини Ерга жуда яқин о'тадиган айрим кичик сайёраларни кузатиш ё'ли билан аниқлашга уриниш Эрос кашф қилинганидан кейин бошланди. 1930-1931 йилларда Эрос Ердан 22 млн. км узоқликдан о'тди. Олдиндан тузилган дастурга ко'ра жаҳоннинг 24 расадхонасида, шу жумладан, Тошкент расадхонасида ҳам кузатувлар олиб борилиб, Р"е=8.790" га тенглиги аниқланди. 1961-1963 йилларга собиқ Иттифоқ ва АҚСҲда Меркурий, Венера ва Марс радиолокация қилиниши натижасида "Астрономик бирлик" ҳисобланди. Астрономик бирликни бутун олам тортишиш қонунига асосланган динамик ва ёруг'лик тезлигига асосланган физик усуллар билан ҳам топиш мумкин.
Ҳаволалар
[edit | edit source]Манбалар
[edit | edit source]Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган. |