Ассегай

Ассегаи билан қуролланган маҳаллий ёрдамчи қўшинларнинг аскари (СА, 1943)

Ассегай (шунингдек, ассагаи) — Жанубий ва Жануби- Шарқий Африка халқлари томонидан ишлатиладиган найза турининг номи.

Номланиши

"Ассегай" сўзи португал тилидан (португалча: азагаиа), бу эса ўз навбатида арабчадан (аз-загай — найза) дан келган. Шу билан бирга, ассегаи ишлатган халқлар бу сўзни ишлатмаган. Хусусан, зулулар орасида бундай қуроллар иклва (иклва) деб аталган.

Қурилмаси

Ассегайнинг одатий узунлиги тахминан 2 м ни ташкил қилади. Узун, 30 см гача, учи темирдан ясалган ва, қоида тариқасида, барг шаклида эди; бошқа шакллар камдан-кам қўлланган. Учи милга петиолат тарзда бириктирилган, яъни пичоқнинг бир учидан махсус зарб қилинган нозик петиоле билан милга ёпиштирилган. Милнинг учи парчаланиб кетмаслиги учун хом сигир териси билан ўралган эди. Баъзи ҳолларда, ассегаи пичоғи шунчалик узун эдики, африкаликлар уни пичоқ сифатида ишлатишган, масалан, қорамол тана гўштини сўйишда. Тишли қиррали Ассегаи маълум, гарчи улар кенг тарқалмаган бўлса-да4.

Милни ишлаб чиқариш учун бардошли ёғоч танланган. Кўпинча, бу мақсадда куртисия дарахти хизмат қилади. , шунинг учун „Ассегаи дарахти“ деб аталади. Унинг ёғочлари бардошли, аммо эластик эди ва ҳатто ёнғиндан кейин ҳам эгилишга мойил эди. Шунинг учун жангчи ассегайни ташлашдан олдин уни тўғрилаб турарди.

Қўлланилиши

Зулус Исандлwана жангида инглиз зобитига ассегаи улоқтирмоқда . 19-аср охиридаги расм.

Ассегай Жанубий ва Жануби-Шарқий Африканинг Банту тилида сўзлашувчи халқлари орасида кенг тарқалган бўлиб, уларни ўтмишда европаликлар биргаликда кофирлар деб аташган. У, айниқса, европалик мустамлакачилар ва зулулар ўртасидаги тўқнашувлардан сўнг кенг танилди. Ассегаи асосан отиш қуроли сифатида ишлатилган. Зулу найза улоқтирувчиларнинг масофаси ва аниқлиги европаликларни ҳайратда қолдирди. Ушбу қуролларни моҳирона эгаллашда сўнгги ролни эрта болаликдан ривожланган маҳорат ўйнаган. Найза улоқтирувчиларнинг одатий усули ассегайни тўғридан-тўғри уларнинг олдига эмас, балки бир оз чапга ёки ўнгга отиш эди — бу душманнинг улардан қочишига ёки қалқон орқасига яширинишига тўсқинлик қилди.

Жангчилар ассегаи ўртасидан ушлаб, жанг учун саф тортдилар ва бармоқларининг махсус ҳаракати билан уни қайта-қайта сиқиб чиқардилар, бу эса эгилувчан милни тебранишига олиб келди ва характерли қаттиқ ёриқ пайдо бўлди. Бу усул душманни қўрқитиш учун ишлатилган ва европаликларнинг фикрига кўра, кучли маънавий таъсир кўрсатди. Кўпинча жангчилар учида ўқ ўрнатдилар — агар ўтказиб юборилган бўлса, ассегаи эрга урилганда синиб, душманни уни собиқ эгаларига қарши ишлатиш имкониятидан маҳрум қилди. Бундан ташқари, ассегаи қалқонни урганида муҳим эди. Бузилган учини олиб ташлаш осон бўлмади, шунинг учун душман қалқонни ташлаб, жангни ҳимоясиз давом эттиришга мажбур бўлди (шу жиҳатдан ассегаи қадимги Рим пилум дартининг тўлиқ аналоги эди).

19-асрнинг биринчи учдан бирида, Зулу ислоҳотчи қироли Чака, армияни қайта ташкил этиш пайтида, жангчиларнинг қуролларини бирлаштирганда, қатъий белгиланган ассегаи мажбурий мунтазам қурол сифатида қабул қилинди. Чака шунингдек, катталаштирилган пичоқли ассегайнинг қисқартирилган версиясини тақдим этди, у отиш учун эмас, балки қўл жанги учун ишлатилган, уни ʻиклва деб атаган (бу сўз узун пичоқ билан эшитилган товушга тақлид қилинган). душман жасадидан чиқарилди) . Қоидага кўра, зулулар икки ёки учта ассегаи ни жангга, кўпинча, ҳатто саккиз ёки тўққиз ни олиб кетишди. Жангчи барча отишмаларни сарфлаб, Иклва билан жангга кирди. Иклвадан фойдаланиш Зулу армиясига қўшни халқларга қарши жангларда сезиларли устунлик берди. Дастлаб, Зулу раҳбарлари жангчиларга фақат зарба қуролларини қолдириб, ассегаи отишдан бутунлай воз кечишни режалаштирдилар, аммо Зулус ва Бурлар ўртасидаги урушдан кейин отлиқлар билан отишмаларда иклва фойдасизлигини кўрсатдилар, улар бу қарорни бекор қилдилар.

Агар одатлар (масалан, суд одоб-ахлоқ қоидалари) бирон бир вақтда қуроллар олинб юриш имконини бермаган тақдирда, зулу ўзи билан миниатюра ассегаи, жанговар нусханинг тўлиқ нусхасини олиши мумкин эди ва шунинг учун расмий равишда у билан қўшилмади. найза, ҳақиқий жангчи бўлиши керак эди. Бундай мини ассегаи одатда ўймакорлик билан безатилган. Болаларга қурол билан муомала қилишни ўргатиш учун кичик ўлчамдаги махсус „болалар“ ассегайи ҳам мавжуд эди .

Зулу жангчиси ассегай билан. 19-аср охиридаги расм.

Маданиятда ассегайнинг ўрни

Ассегай Африка ҳақида ёзган муаллифларнинг саргузашт асарларида қайта-қайта тилга олинади. Мисол учун, Томас Мине Реиднинг „Ёш овчилар“ романида зулу ассегай ёрдамида шерни ўлдирган. Ассегай отиш техникаси муаллиф томонидан батафсил тасвирланган:

Унинг о'нг қо'лида олтита ассегай бор эди. Ассегай нима? Бу найза, лекин улар уни бошқача ишлатишади. Ассегай найза ва найзалардан қисқароқ, о'қи эса ингичка; найза, о'қ ёки пике каби, ассегай темир учи билан жиҳозланган. Жанг пайтида у душманга ташланади ва ко'пинча узоқ масофага ташланади. Аниқроқ айтганда, бу оддийгина о'қ отиш қуроллари ихтиро қилинишидан олдин Эвропада ишлатилган. Жанубий Африкада у ҳали ҳам барча ваҳший қабилаларнинг ва айниқса кофирларнинг асосий қуролини ташкил қилади. Юз ярд масофада улар о'қ ёки о'қ учгандек куч ва аниқлик билан улоқтиришади. Ассегай бир қо'ли билан улоқтирилади. Конгода эса олтита шундай найза бор эди ....

Замонавий Жанубий Африка ёзувчиси Уилбур Смитнинг асарлари орасида Ассегай романи бор.

Яна қаранг

• Полеарм
• Дарт
• Зулу армияси
• Англо-Зулу уруши