Kontent qismiga oʻtish

Pluton: Versiyalar orasidagi farq

Ishoratlarni tahrirla
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrir
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
k {{Authority control {{Tashqi havolalar bilan almashtirildi (via JWB)
JetterCZ (munozara | hissa)
43 edits
Tahrir izohi yoʻq
 
(23 oraliq tahrir tomonidan 9 foydalanuvchi koʻrsatilmagan)
Qator 1: Qator 1:
{{Maʼnolari|Pluton (maʼnolari)}}
{{Maʼnolari|Pluton (maʼnolari)}}
[[Fayl:Pluto by LORRI and Ralph, 13 July 2015.jpg|thumbnail|right|250px|Pluton, ''[[New Horizons]]'' olgan surat, 2015-yil 13-iyul.]]
[[Fayl:Pluto in True Color - High-Res.jpg|thumbnail|right|Pluton, ''[[New Horizons]]'' olgan surat, 2015-yil 13-iyul.]]
'''Pluton''' — [[Quyosh sistemasi]]dagi [[mitti sayyora]]dir. [[Koʻrinma yulduz kattaligi|Koʻrinma kattaligi]] — 13,65.<ref>[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html Pluto Fact Sheet], [[NASA]]</ref> Uni 1930-yili amerikalik [[astronom]] [[Clyde Tombaugh]] kashf etgan. [[Astronomik belgilar|Astronomik belgisi]] R. Quyoshdan oʻrtacha uzoqligi 39,4 [[astronomik birlik]]ka teng (29 astronomik birlikdan 49 astronomik birlikkacha oʻzgarib turadi). [[Orbita]]sining [[ekssentrisitet]]i 0,253, [[ekliptika]]ga ogʻmaligi 17"8’. Quyosh atrofini 247,7 yilda (oʻrtacha 4,7&nbsp;km/s Pluton va uning yoʻldoshi [[Haron]]. Koʻrinishdan suv muzi bilan qoplangan tosh yadrolardan iborat tezlik bilan) toʻla bir marta aylanib chiqadi. Pluton 1979-yildan 20-asrning oxirigacha [[Neptun]]ga nisbatan Quyoshga yaqin boʻlgan. [[Yer]]dan ancha uzoq boʻlgani uchun uning tabiatini oʻrganish qiyin. Tabiiy tuzilishi katta sayyoralar — [[Yupiter]], Neptun va Urannikidan keskin farq kiladi. Pluton [[diametr]]i taxminan 3000&nbsp;km, [[massa]]si 1,791022&nbsp;kg , [[zichlik|zichligi]] 2100&nbsp;kg/m3. Plutonning oʻz oʻqi atrofida aylanish davri 6,3 [[sutka]]. 1978-yilda amerikalik astronom [[James Walter Christy]] Plutonning yoʻldoshi Xaronni kashf etdi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> Xarondan tashqari Plutonning yana toʻrtta (jami beshta) yoʻldoshi maʼlum: Stiks, Niks, Kerberos, va Gidra.<ref name="Showalter">{{cite news
'''Pluton''' ([[Astronomik belgilar|belgilari]]: [[file:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|16px|⯓]]<ref>{{veb manbasi |url= https://www.jpl.nasa.gov/infographics/what-is-a-dwarf-planet |author= JPL/NASA |date= 2015-04-22 |website= Jet Propulsion Laboratory |title= What is a Dwarf Planet? |access-date= 2022-01-19}}</ref> va [[Fayl:Pluto monogram (fixed width).svg|16px|♇]]<ref>{{cite book |editor=John Lewis |date=2004 |title=Physics and chemistry of the solar system |url=https://archive.org/details/physicschemistry00lewi_433 |edition= 2 |page=[https://archive.org/details/physicschemistry00lewi_433/page/n78 64] |publisher=Elsevier}}</ref>) — [[Quyosh sistemasi]]dagi [[mitti sayyora]]dir. [[Koʻrinma yulduz kattaligi|Koʻrinma kattaligi]] — 13,65.<ref>[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html Pluto Fact Sheet], [[NASA]]</ref> Uni 1930-yili amerikalik [[astronom]] [[Klayd Tombo]] kashf etgan. [[Astronomik belgilar|Astronomik belgisi]] R. Quyoshdan oʻrtacha uzoqligi 39,4 [[astronomik birlik]]ka teng (29 astronomik birlikdan 49 astronomik birlikkacha oʻzgarib turadi). [[Orbita]]sining [[ekssentrisitet]]i 0,253, [[ekliptika]]ga ogʻmaligi 17"8’. Quyosh atrofini 247,7 yilda (oʻrtacha 4,7&nbsp;km/s Pluton va uning yoʻldoshi [[Xaron]]. Koʻrinishdan suv muzi bilan qoplangan tosh yadrolardan iborat tezlik bilan) toʻla bir marta aylanib chiqadi. Pluton 1979-yildan 20-asrning oxirigacha [[Neptun]]ga nisbatan Quyoshga yaqin boʻlgan. [[Yer]]dan ancha uzoq boʻlgani uchun uning tabiatini oʻrganish qiyin. Tabiiy tuzilishi katta sayyoralar — [[Yupiter]], Neptun va Urannikidan keskin farq kiladi. Pluton diametri taxminan 3000&nbsp;km, [[massa]]si 1,791022&nbsp;kg, [[zichlik|zichligi]] 2100&nbsp;kg/m3. Plutonning oʻz oʻqi atrofida aylanish davri 6,3 [[sutka]]. 1978-yilda amerikalik astronom [[Jeyms Uolter Kristi]] Plutonning yoʻldoshi [[Xaron|Xaronni]] kashf etdi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> Xarondan tashqari Plutonning yana toʻrtta (jami beshta) yoʻldoshi maʼlum: [[Stiks]], [[Nikta]], [[Kerber]] va [[Gidra]].<ref name="Showalter">{{Yangiliklar manbasi
|last=Showalter
|last=Showalter
|first=Mark R.
|first=Mark R.
|title=Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32)
|title=Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32)
|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2012/32/
|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2012/32/
|accessdate=11 July 2012
|accessdate=11-iyul 2012-yil
|newspaper=HubbleSite NewsCenter
|newspaper=HubbleSite NewsCenter
|date=11 July 2012<!--, 11:30 AM EDT-->
|date=11-iyul 2012-yil<!--, 11:30 AM EDT-->
}}</ref>
}}</ref>


1992-yilda qator oʻxshash jismlar ochilishi bilan Plutonning [[sayyora]] mavqei muhokama qilina boshlandi. 2005-yilda Plutondan 27% massivroq [[Eris]] kashf etilgach, [[Xalqaro astronomiya ittifoqi]] "sayyora" atamasi taʼrifini aniqlashtirdi,<ref>[http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/ "Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet"]</ref> bu taʼrifni Pluton qanoatlantirmasligi tufayli u sayyoralar safidan chiqarilib, "mitta sayyora" (aniqrogʻi [[plutoid]]) deb sinflashtirildi.<ref name="BBC-Akwagyiram 2005-08-02">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/4737647.stm "Farewell Pluto?"], [[BBC]]</ref>
1992-yilda qator oʻxshash jismlar ochilishi bilan Plutonning [[sayyora]] mavqei muhokama qilina boshlandi. 2005-yilda Plutondan 27% massivroq [[Erida]] kashf etilgach, [[Xalqaro astronomiya ittifoqi]] "sayyora" atamasi taʼrifini aniqlashtirdi,<ref>[http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/ "Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet"]</ref> bu taʼrifni Pluton qanoatlantirmasligi tufayli u sayyoralar safidan chiqarilib, "mitta sayyora" (aniqrogʻi [[plutoid]]) deb sinflashtirildi.<ref name="BBC-Akwagyiram 2005-08-02">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/4737647.stm "Farewell Pluto?"], [[BBC]]</ref>


== Manbalar ==
== Manbalar ==

2024-yil 26-iyul, 10:02 dagi (joriy) koʻrinishi

Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud. Qarang: Pluton (maʼnolari).
Pluton, New Horizons olgan surat, 2015-yil 13-iyul.

Pluton (belgilari: ⯓[1] va ♇[2]) — Quyosh sistemasidagi mitti sayyoradir. Koʻrinma kattaligi — 13,65.[3] Uni 1930-yili amerikalik astronom Klayd Tombo kashf etgan. Astronomik belgisi R. Quyoshdan oʻrtacha uzoqligi 39,4 astronomik birlikka teng (29 astronomik birlikdan 49 astronomik birlikkacha oʻzgarib turadi). Orbitasining ekssentrisiteti 0,253, ekliptikaga ogʻmaligi 17"8’. Quyosh atrofini 247,7 yilda (oʻrtacha 4,7 km/s Pluton va uning yoʻldoshi Xaron. Koʻrinishdan suv muzi bilan qoplangan tosh yadrolardan iborat tezlik bilan) toʻla bir marta aylanib chiqadi. Pluton 1979-yildan 20-asrning oxirigacha Neptunga nisbatan Quyoshga yaqin boʻlgan. Yerdan ancha uzoq boʻlgani uchun uning tabiatini oʻrganish qiyin. Tabiiy tuzilishi katta sayyoralar — Yupiter, Neptun va Urannikidan keskin farq kiladi. Pluton diametri taxminan 3000 km, massasi 1,791022 kg, zichligi 2100 kg/m3. Plutonning oʻz oʻqi atrofida aylanish davri 6,3 sutka. 1978-yilda amerikalik astronom Jeyms Uolter Kristi Plutonning yoʻldoshi Xaronni kashf etdi.[4] Xarondan tashqari Plutonning yana toʻrtta (jami beshta) yoʻldoshi maʼlum: Stiks, Nikta, Kerber va Gidra.[5]

1992-yilda qator oʻxshash jismlar ochilishi bilan Plutonning sayyora mavqei muhokama qilina boshlandi. 2005-yilda Plutondan 27% massivroq Erida kashf etilgach, Xalqaro astronomiya ittifoqi "sayyora" atamasi taʼrifini aniqlashtirdi,[6] bu taʼrifni Pluton qanoatlantirmasligi tufayli u sayyoralar safidan chiqarilib, "mitta sayyora" (aniqrogʻi plutoid) deb sinflashtirildi.[7]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ JPL/NASA. „What is a Dwarf Planet?“. Jet Propulsion Laboratory (2015-yil 22-aprel). Qaraldi: 2022-yil 19-yanvar.
  2. ↑ Physics and chemistry of the solar system, 2 John Lewis: , Elsevier, 2004 — 64-bet. 
  3. ↑ Pluto Fact Sheet, NASA
  4. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  5. ↑ Showalter, Mark R.. „Hubble Discovers a Fifth Moon Orbiting Pluto (News Release STScI-2012-32)“ (11-iyul 2012-yil). Qaraldi: 11-iyul 2012-yil.
  6. ↑ "Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet"
  7. ↑ "Farewell Pluto?", BBC 




"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pluton&oldid=4563917" dan olindi