Encyclopædia Britannica: Versiyalar orasidagi farq

Britaniya ensiklopediyasi
	; Britannicaning logotipi
Asl nomi	Encyclopædia Britannica
Muallif(lar)	4 441 hissa qoʻshuvchi
Til	inglizcha
Janr(lar)i	ensiklopediya
Nashriyot	Encyclopædia Britannica, Inc.
Oʻzbek tilida nashr etilgan sanasi	1768-2010 (bosma)
Sahifalar soni	32 640 (15-nashr, 2010)

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

← Avvalgi tahrir Keyingi tahrir →

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

VizualVikimatn

Inline

11-dekabr 2023, 20:56 dagi koʻrinishi

„Encyclopædia Britannica“ (talaffuzi: Insayklopidiya britennika; lotincha „Britaniya ensiklopediyasi“ degani; inglizcha: „British Encyclopaedia“) — inglizcha universal ensiklopediya. „Encyclopædia Britannica“ Encyclopædia Britannica, Inc. kompaniyasiga tegishlidir. Ensiklopediya 100 ga yaqin muharrir tomonidan muntazam tahrirlanib va yangilanib turadi. Bundan tashqari, 4 000 dan oshiq ko'ngillilar hissa qoʻshib boradi. Bular orasida 110 Nobel mukofoti sovrindori va besh AQSh prezidenti ham bor. „Encyclopædia Britannica“ ingliz tilidagi eng ishonchli ilmiy ensiklopediyalardan biri hisoblanadi.^[1] 2011-yildan beri faqat elektron ensiklopediya oʻlaroq chop etiladi.

„Britannica“ bugungi kungacha muntazam chop etilib kelinayotgan eng eski inglizcha ensiklopediyadir. Birinchi marta „Encyclopædia Britannica“ 1768 - 1771-yillarda Edinburgda uch jildda chop etilgan. Vaqt oʻtishi bilan ensiklopediyaning hajmi oʻsdi: ikkinchi nashri 10 jildli boʻldi. Toʻrtinchi nashriga kelib (1801 - 1810) jildlar soni 20 taga yetdi. Ensiklopediyaning mavqei koʻtarilib bordi. „Britannica“ning 9- (1875 - 1889) va 11- (1911) nashrlari ilmiy hamda badiiy uslubi jihatdan ingliz adabiy tilining yuksak namunasi sifatida baholangan.

11-nashrga kelib „Britannica“ Amerika firmalari qoʻliga oʻtib ketdi. Natijada, Shimoliy Amerika bozoriga mos tarzda, ensiklopediyaning hajmi qisqartirildi, shuningdek, maqolalar soddalashtirildi. 1933-yili „Britannica“ga ensiklopediyalar tarixida birinchi marta muntazam tahrirlanish tartibi joriy etildi: har bir maqola belgilangan vaqtda yangilanib, butun ensiklopediya muntazam ravishda yangi nashrlarda chop etila boshlandi.

2012-yil martida Encyclopædia Britannica, Inc. ensiklopediyaning bosma nashri toʻxtatilganini eʼlon qildi. Buning oʻrniga endi „Britannica“ning onlayn nusxasi boʻlmish „Encyclopædia Britannica Online“ga eʼtibor qaratildi. „Britannica“ning oxirgi bosma nashri 2010-yil chiqqan 32 jildli nashridir.^[2]

„Britannica“ning 15-nashri uch qismdan iborat: qisqa maqolalardan iborat 12 jildli „Micropædia“ (750 tadan kam soʻz), uzun maqolalar kiritilgan 19 jildli „Macropædia“ (2 sahifadan 310 sahifagacha) va bilimning qisqa iyerarxik tavsifini beruvchi bir jildli „Propædia“. „Micropædia“ biror faktni tezda koʻrib olish uchun moʻljallangan hamda „Macropædia“dan foydalanish uchun qoʻllanma vazifasini oʻtaydi; „Propædia“ berilgan mavzuning ilmdagi oʻrnini koʻrsatish uchun va yana boshqa shu mavzuda batafsil yozilgan maqolalarga yoʻnaltirish uchun moʻljallangan.

„Encyclopædia Britannica“ hajmi oxirgi 70 yilda deyarli bir xil boʻlib keldi: yarim million mavzuda deyarli 40 million soʻz. Ensiklopediya 1901-yildan beri AQSHda chop etilayotgan boʻlsa ham, „Britannica“da maqolalar ingliz tilining britan lahjasida nashr qilinmoqda.

Tarixi

Shu kungacha ensiklopediyaga egalik qilganlar bir necha bor oʻzgardi. Bular qatorida A & C Black, Horace Everett Hooper, Sears Roebuck va William Benton bor. Encyclopædia Britannica Inc. bugungi kunda Shveysariyalik milliarder aktyor Jacqui Safraga tegishlidir. Keyingi paytda axborot texnologiyalarida kuzatilgan oʻzgarishlar, Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite, Encarta hamda Vikipediya kabi elektron ensiklopediyalarning paydo boʻlishi sabab bosma ensiklopediyalarga boʻlgan talab susaydi.^[3] Bunga qarshi kurashish uchun Encyclopædia Britannica, Inc. oʻzining jiddiy ensiklopediya sifatida olgan obroʻsiga eʼtibor qaratib, narxini pasaytirish va elektron versiyalarni (CD-ROM, DVD, onlayn) tayyorlash kabi choralarni ko'rmoqda. O'tgan asrning 30-yillaridan beri kompaniya boshqa qoʻshimcha ensiklopedik loyihalarni ham yuritib kelyapti.^[4]

Nashrlar

„Britannica“ bugungacha 15 nashrda chiqarilgan. 3 hamda 5-nashrlari uchun koʻp jildli qoʻshimchalar tayyorlangan (quyida berilgan jadvalga qarang). 10-nashr 9-siga qoʻshimcha boʻlgan, xolos. 12 va 13-nashrlar boʻlsa 11-nashrga qoʻshimcha taaarzida chop qilingan. 1985-yilda 15-nashr keskin oʻzgartirilgan. Shunga qaramay, yangilangan hozirgi nashr 15-nashr deb aytiladi.

Yaratilganidan beri „Britannica“ ikki maqsadni koʻzlab kelmoqda: mukammal ensiklopediya boʻlish hamda taʼlim berish.^[5] 1974-yil 15-nashrda yana bir maqsad qoʻshildi: insoniyatning jami bilimini tizimlashtirish.^[6] „Britannica“ tarixini boshqarishdagi oʻzgarishlar yoki qayta ishlashlar boʻyicha besh davrga boʻlish mumkin.

1768 - 1826-yillar

Birinchi davrda (1 - 6-nashrlar, 1768 - 1826-yillar) „Britannica“ Colin Macfarquhar, Andrew Bell, Archibald Constable va boshqalar tomonidan boshqarilgan hamda chop etilgan. Britannica birinchi marta 1768 - 71-yillar orasida „Encyclopædia Britannica yoki yangi reja bilan toʻplangan sanʼat va ilm lugʻati“ (inglizcha: „Encyclopædia Britannica, or, A Dictionary of Arts and Sciences, compiled upon a New Plan“) nomi bilan Edinburgda chop etilgan. „Britannica“ning chop etilishiga qisman Denis Diderot Jean le Rond d'Alembert bilan birgalikda tayyorlagan fransuzcha „Encyclopédie“ (1751 - 1772-yillarda chop etilgan) ensiklopediyasi sabab boʻlgan. Britannica asosan shotlandcha hisoblangan. Ensiklopediya Shotland Uygʻonishidan qolgan meroslardan biridir.^[7] Bu davrda „Britannica“ yosh muharrir William Smellie^[8] tayyorlagan uch jildli toʻplamdan (1-nashr) bir necha muallif tomonidan yozilgan 20 jildli toʻplam darajasiga yetishgan.

Bu davrda bir necha boshqa raqib ensiklopediyalar boʻlgan. Bular orasida Abraham Reesning „Cyclopædia“si, Samuel Taylor Coleridgening „Encyclopaedia Metropolitana“si,^[9] shuningdek, David Brewsterning „Edinburgh Encyclopaedia“si boʻlgan.

1827 - 1901-yillar

Ikkinchi davrda (7 - 9- nashrlar, 1827 - 1901-yillar) „Brittannica“ni Edinbrugda joylashgan A & C Black nashriyoti tayyorlagan. Baʼzi hissa qoʻshuvchilarni, masalan Macvey Napierni muharrirlar doʻstlari va tanishlari orasidan jalb qilishgan. Boshqa hissa qoʻshuvchilar esa „Britannica“ning obroʻsi tufayli jalb qilingan. Hissa qoʻshuvchilar koʻpincha boshqa mamlakatlardan borgan. Ular orasida dunyoga mashhur mutaxassislar ham boʻlgan. 7-nashrda birinchi marta har bir maqola kiritiladigan koʻrsatkich tayyorlangan. Bu odat 1974-yilgacha davom etgan. Birinchi angliyalik muharrir 9-nashrni tahrir qilgan Thomas Spencer Baynes boʻlgan. 9-nashr „Olimlar nashri“ deb ataladi va bu nashr eng ilmiy nashr hisoblanadi.^[10]^[11] 1880-yildan keyin Baynesga William Robertson Smith yordam bergan. Bu yillardagi joriy nashrlarga tirik shaxslarning biografiyalari kiritilmagan. James Clerk Maxwell va Thomas Huxley ilmiy masalalar boʻyicha maxsus maslahatchilar boʻlishgan. Shunday boʻlsa ham, 19-asrning oxiriga kelib 9-nashr eskirgan hamda Britannica moddiy qiyinchiliklarga duchor boʻlgan.

1901 - 1973-yillar

Uchinchi davrda (10 - 14-nashrlar, 1901 - 1973-yillar) „Britannica“ni amerikalik ishbilarmonlar boshqarishgan. Ular toʻgʻridan-toʻgʻri sotish usullaridan foydalangan. Ensiklopediyani kattaroq bozorlarda sotish uchun amerikaliklar maqolalarni asta-sekin soddalashtirdi. 10-nashr 9 jildli boʻlib, 9-nashrga qoʻshimcha tarzida chop etilgan. 11-nashr butunlay yangilangan. Ushbu yangilangan nashr o'quvchilar tomonidan yaxshi baholangan. Horace Hooper bu nashrni iloji boricha mukammal qilish uchun kurashgan.^[11]

Hooper moddiy qiyinchiliklarga uchraganidan keyin „Britannica“ni Sears Roebuck 18 yil davomida boshqardi (1920 - 1923, 1928 - 1943-yillar). 1932-yil Searsning vitse-prezidenti Elkan Harrison Powell prezidentlik lavozimiga ko'tarildi. 1936-yil u muntazam tahrir qilish uslubini amaliyotgaa tatbiqq etgan. Bundan avval yangi nashr chiqquncha maqolalar yangilanmas, baʼzan yangi nashr 25 yil o'tgach chiqarilardi.^[4]

Powell „Britannica“ning obroʻsiga tayanib yangi taʼlim mahsulotlarini tayyorlagan. 1943-yil egalik huquqi William B. Bentonga oʻtgan, u 1973-yil vafotigacha boshqaruvchilik qilgan. U ensiklopediyaning asosiy ta'minoti bo'lgan "Benton Fondi"ga asos solgan. Bu fond „Britannica“ni 1996-yilgacha boshqargan. 1968-yil „Britannica“ oʻzining 200 yilligini nishonlagan.

11-nashr uchun AQSHda reklama. U.S. National Geographic Magazinenign 1913-yil mayda chiqqan nasrhidan.

1974 - 1994-yillar

Toʻrtinchi davrda (1974 - 1994-yillar) „Britannica“ning 15-nashri chiqdi. Bu nashr avvalgilaridan tubdan farq qilib, „Micropædia“, „Macropædia“ hamda „Propædia“ deb nomlangan uch qismga bo'lindi. Mortimer J. Adler rahbarligi ostida „Britannica“ni yaxshilash bilan birga, unda insoniyatning bor bilimini bir tizim ostida jamlashga harakat qilingan. Mortimer J. Adler 1949 - 1974-yillarda muharrirlar hay’ati aʼzosi boʻlgan. 1974-yildan shu hay’atning rahbarlik qilgan. 1965-yildan boshlab 15-nashrni rejalash boʻyicha direktor lavozimida ishlagan.^[12] 15-nashr ilk chop etilganida alohida koʻrsatkichning yoʻqligi, maqolalarning parallel ensiklopediyalarda berilgani keskin tanqidga uchragan.^[10]^[13] Bunga javoban nashr 1985-yil yana qaytadan iste'molga chiqarilishi uchun butunlay oʻzgartirilgan va koʻrsatkich qoʻshilgan. 15-nashrning bu ikkinchi versiyasi 2010-yilgacha tahrirlanib, chop qilindi. 15-nashrning rasmiy nomi „Yangi Encyclopædia Britannica“ (inglizcha: „New Encyclopædia Britannica“) boʻlsa-da, u „Britannica 3“ deb ham yuritiladi.^[10]

1994-yildan bugungi kungacha

Beshinchi davrda (1994-yildan hozirga qadar) „Britannica“ning elektron va onlayn nashrlari tayyorlandi. 1996-yil Jacqui Safra moddiy qiyinchiliklarga uchragan „Britannica“ni arzon bahoga sotib oldi. 1999-yil Encyclopædia Britannica, Inc. ikkiga boʻlindi. Bir qism shirkat nomini olib qoldi va bosma nashrni tayyorladi. Ikkinchi qism Britannica.com Inc. elektron versiyalarni ishlab chiqdi. 2001-yildan beri har ikki kompaniyaga ham Ilan Yeshua rahbarlik qilib kelmoqda. Powellga oʻxshab Yeshua ham yangi mahsulotlarni Britannica nomi bilan iste'molda qoldirishni qoʻllab-quvvatladi.

2012-yil martida prezident Jorge Cauz ensiklopediyaning bosma nashrlari boshqa chiqmasligini eʼlon qildi. 2010-yil chiqqan 15-nashr so'nggi bosma nashr boʻldi. Endi kompaniya barcha eʼtiborni onlayn nashrga qaratmoqda.^[2]^[14]

„Britannica“ning global nashri 2010-yil chop etildi. Bu nashr 30 jild, 18 251 sahifadan iborat. Kichikroq jildlarda 8 500 surat, xarita, bayroq hamda tasvir berilgan. Nashrdagi 40 000 dan oshiq maqolalarni turli mamlakatlarda yashovchi mutaxassislar yozgan. Ular orasida Nobel mukofoti sovrindorlari ham bor. 15-nashrdan farqli oʻlaroq global nashr „Macro-“ va „Micropedia“ qismlariga boʻlinmagan. 14-gacha boʻlgan eski nashrlardagidek maqolalar alifbo tartibida berilgan. Global nashrning barcha nusxasi sotilgan hamda chop etish toʻxtatilgan.

Bagʻishlovlar

Britannica 1788-yildan 1901-yilgacha Britaniya taxtidagi monarxga bagʻishlangan. Amerikalik hamkorlarga sotilgandan keyin Britaniya monarxi va AQSH prezidentiga bagʻishlangan.^[10] 11-nashr George II, Hindiston imperatori va AQSH prezidenti William Howard Taftga bagʻishlangan."^[15] Bagʻishlovlardagi ketma-ketlik AQSH - Britaniya kuchiga hamda sotuvga qarab oʻzgarib kelmoqda. 14-nashrning 1954-yilgi versiyasi AQSH prezidenti Dwight David Eisenhower va qirolicha Elizabeth II ga bagʻishlangan."^[16] Shu udumga koʻra 15-nashrning 2007-yilgi versiyasi AQSH prezidenti George W. Bush va qirolicha Elizabeth II ga,^[17] 15-nashrning 2010-yilgi versiyasi esa Qo'shma Shtatlar prezidenti Barack Obama hamda qirolicha Elizabeth IIga bagʻishlangan.^[18]

Tanqidiy baho

Obroʻsi

3-nashrdan beri „Britannica“ga tanqidchilar yuqori baho berib kelyapti.^[10]^[19]^[20] AQSHda 3- va 9-nashrlarning noqonuniy nusxalari tayyorlangan.^[11] „Britannica“dagi maqolalar noqonuniy koʻchirilib tayyorlangan birinchi ensiklopediya „Dobson's Encyclopædia“dir.^[21] 14-nashrdan keyin Time jurnali „Britannica“ni „kutubxona boshchisi“ deb nomlagan.^[22] Bir reklamada William Beebening „Britannica“ni solishtirib boʻlmaydi, chunki unga mos raqib yoʻq" degan soʻzlari ishlatilgan.^[23] „Britannica“ ingliz adabiyotida koʻp tilga olingan. Masalan, Arthur Conan Doylening Sherlok Xolms haqidagi „Mallalar uyushmasi“ hikoyasida. Bu hikoyani „Britannica“ning 200 yilligida Hilbert Inglefield tilga olgan.^[24]

„Britannica“ bilimni umumlashtiruvchi ensiklopediya sifatida shuhrat qozongan.^[25] Baʼzi odamlar bilimlarini chuqurlashtirish uchun „Britannica“ni boshdan-oyoq oʻqib chiqishga qaror qilishib, mutolaa uchun 3 yildan 22 yilgacha vaqt sarflashgan.^[11] 1797-yil Fat′h Ali Shah Qajar shoh boʻlganida unga „Britannica“ning 3-nashri toʻplami berilgan va u ensiklopediyani boshidan oxirigacha oʻqib chiqqan. Bundan keyin shoh oʻzining rasmiy unvoniga "Eng Buyuk Shoh va Encyclopædia „Britannica“ning ustasi" nomini qoʻshgan.^[24] Yozuvchi George Bernard Shaw ilmiy maqolalardan tashqari 9-nashrni butunlay oʻqib chiqqanini aytgan.^[11] Richard Evelyn Byrd 1934-yil Janubiy Qutbga qilgan 5 oylik sayohati davomida „Britannica“ni oʻqish uchun olib olgan. Philip Beaver dengizda qilgan sayohati davomida „Britannica“ni oʻqigan.

Yaqinda boʻlsa Esquire jurnali muharriri Philip Beaver 2002-yilgi nashrni oʻqib chiqqan. Bu haqida 2004-yil chiqqan „Bilagʻon: Bir odamning dunyodagi eng aqlli odam boʻlish uchun qilgan kamtar intilishi“ (inglizcha: „The Know-It-All: One Man's Humble Quest to Become the Smartest Person in the World“) kitobida yozgan. Faqat ikkita inson „Britannica“ning ikki mustaqil nashrlarini oʻqib chiqqan: yozuvchi C. S. Forester^[11] va ishbilarmon Amos Urban Shirk. Shirk 11- va 14-nashrlarni oʻqigan. 11-nashrni har kech uch soat oʻqigan va 4 yarim yil deganda oʻqishni bitirgan.^[26] „Britannica“ning koʻp bosh muharrirlari kitobni boshdan-oyoq oʻqib chiqishgan, deb ishoniladi. Bular orasida William Smellie (1-nashr), William Robertson Smith (9-nash) va Walter Yust (14-nashr) bor.

Mukofotlar

Onlayn „Britannica“ 2005-yil „Eng yaxshi onlayn isteʼmolchi servisi“ deb topilib, Codie mukofotiga munosib ko'rildi.^[27] Codie mukofoti har yili Software and Information Industry Association tashkiloti tomonidan eng yaxshi dasturlarga beriladi. 2006-yil „Britannica“ yana shu mukofotni oldi.^[28] „Britannica“ning CD/DVD-ROM versiyasi Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite 2004-yil Katta yutuq mukofoti (inglizcha: Distinguished Achievement Award) sovrindori boʻldi.^[29] Shu versiya yana 2000, 2001 va 2002-yillarda ham Codie mukofotini oldi.^[30]^[31] 2009-yil 15-iyulda 2 000 dan oshiq kishi mustaqil ovoz berib „Britannica“ni „Buyuk Britaniyadagi 10 eng yuqori brend“ roʻyxatiga qoʻshishdi.^[32]

Qamrovi

„Britannica“da mavzular „Propædia“dagi „Bilimning qisqacha sxemasi“ga qarab tanlanadi.^[6] „Britannica“da jugʻrofiya („Macropædia“ning 26 %i), biografiya (14 %), biologiya va tibbiyot (11 %), adabiyot (7 %), fizika va astronomiya (6 %), din (5 %), sanʼat (4 %), gʻarb falsafasi (4 %) va huquqshunoslik (3 %) haqida maqolalar yozilgan.^[10] Bir izlanishga koʻra „Micropædia“da geografiya boʻyicha maqolalar 25 % ni, ilm boʻyicha — 18 % ni, ijtimoiy fanlar boʻyicha — 17 % ni, biografiyalar — 17 % ni, boshqa gumanitar fanlar boʻyicha maqolalar qolgan 25 % ni tashkil qiladi.^[19] 1992-yilda taqrizchilaran biri: "Mavzularning koʻlami, chuqurligi hamda universalligi boʻyicha „Britannica“ga teng keladigan ensiklopediya yoʻq, " — deb yozgan.^[33]

„Britannica“da maqolalar bir xil teranlikda yoritilmagan. Masalan, Buddizm va boshqa koʻplab dinlar „Macropædia“da bitta maqolada berilgan. Xristian dini boʻyicha 14 maqola kiritilgan, bu din haqidagi barcha maqolalarning yarmini tashkil qiladi.^[34] Shunday boʻlsa ham, „Britannica“ni gʻarbda oʻquvchilarga taklif qilinadigan eng betaraf ensiklopediya deb baholashgan.^[10] Yana barcha davrda yashagan ayollar haqida yozilgan biografiyalar ham olqishlanadi.^[19]

„Britannica“ning 15-nashri gʻarbga xos boʻlmagan madaniy, ijtimoiy va ilmiy rivojlanishlarga boshqa har qanaqa hozirda mavjud inglizcha ensiklopediyadan koʻproq eʼtibor beradi, deb qoʻrqmasdan aytish mumkin.
— Kenneth Kister, „Kisterning eng yaxshi ensiklopediyalari” (inglizcha: „Kister’s Best Encyclopedias“) (1994)

Muharrirlarning maqola tanlashi

„Britannica“ muharrirlarining ishi koʻpincha tanqid qilinadi. Hajmi deyarli oʻzgarmagani sababli ensiklopediyada baʼzi maqolalarga joy ajratish uchun boshqalarini qisqartirish yoki olib tashlashga toʻgʻri kelgan. Bu koʻpgina muammolarni yuzaga keltirgan. 15-nashr birinchi chiqqanida (1974-1985) bolalar adabiyoti, Joachim du Bellay, harbiy unvonlar haqidagi maqolalar qisqartirilgani va nashrdan tushirilgani qoralangandi. Bundan tashqari, yapon biografiyalarini notekis taxlash kabi xatolarga yoʻl qoʻyilgani aytilgan.^[35] Koʻrsatkich qo'yish tartibining bekor qilingani, maqolalarning „Micropædia“ va „Macropædia“ boʻlimlariga boʻlingani ham qattiq tanqid ostiga olingandi.^[10]^[13] Bir tanqidchi ilk 15-nashr haqida: "Maʼlumot saqlashdan koʻra tuzilishini oʻzgartirishga intiluvchi muvaffaqiyatsizlik, " — deb yozgan.^[35] American Library Association xodimlari 1992-yilgi „Macropædia“dan koʻpgina taʼlim boʻyicha va psixologiyaga doir maqola olib tashlanganini bilib, hayratda qolishgan.^[36]

„Britannica“ koʻpincha hissa qoʻshuvchi tanlashda adashadi. Bunga muhim misol 3-nashrning (1788 - 1797) bosh muharriri George Gleig Isaac Newtonning gravitatsiya teoriyasini qabul qilmagani hamda ""22gravitatsiyaning sababi odatiy olov elementidir" deb yozganidir.^[11] Shunday boʻlsa ham, „Britannnica“ hissiy va e'tiqodlar bilan bogʻliq mavzularga ilmiy yondashib kelyapti. Masalan, 9-nashrda William Robertson Smithning din haqidagi maqolalarida shunday yo'l tutilgan. Xususan, Smithning Bibliya tarixiy xatolarga egaligi haqidagi maqolalariga (1875) ilmiy yondashilgan.^[11]

Muharrirlar tanqid qilinganiga yana boshqa bir misol Britannica muharrirlar hay’ati aʼzosi Wendy Donigerning^[37] Hinduizmga bergan salbiy taʼrifidir.^[38]^[39] „Britannica“da Hinduizm haqidagi maqolalari, umuman olganda, doimiy tanqidga uchrab kelmoqda.^[40]

„Encyclopædia Britannica“ tanqidi

„Britannica“ni nashrlar eskirgan sari tanqid qilishadi. Ensiklopediyaning yangi nashrini chiqarish juda qimmat boʻlgani uchun muharrirlar navbatdagi nashrni iloji boricha choʻzishgan (odatda 25 yilgacha).^[4] Masalan, muntazam yangilash metodiga qaramasdan 14-nashr 35 yildan soʻng (1929 - 1964) eskirib qoldi. 1964-yil Amerikalik fizik Harvey Einbinder oʻzining „Britannica mifi“^[41] (inglizcha: „The Myth of the Britannica“) kitobida ensiklopediyani tanqid qilganidan keyin „Britannica“ ishchilari yangi nashr ustida ishlay boshlashgan hamda bunga 10 yil sarflashgan.^[10] Bir tanqidchi „Eskirgan yoki tahrir qilinishi kerak boʻlgan maqola topish qiyin emas“,- deb yozgan. Unga koʻra, „Macropædia“dagi uzun maqolalar „Micropædia“dagi qisqa maqolalarga qaraganda koʻproq eskiradi.^[10] „Micropædia“da berilgan maʼlumot baʼzan „Macropædia“ga toʻgʻri kelmaydi, chunki ikkovidan biri yangilanmay qolgan boʻlishi mumkin.^[19]^[20] „Macropædia“dagi biografiyalar maqolalardan koʻra koʻproq eskirishi tanqid nishoni bo'lib keladi.^[10]^[19]^[20]

2010-yil Irlandiya Bilim va fan boʻlimi „Britannica“ning onlayn versiyasiga haq toʻlash haqida qaror chiqardi. Shundan so'ng „Britannica“da irland grajdanlar urushi haqidagi maqoladagi xatolik payqaldi. Mamlakatdagi ommaviy axborot vositalarida bu xatolik keng muhokama qilindi.^[42]^[43]

„Britannica“ning bosh muharriri George Gleig 3-nashr haqida „Bunday rejaga asoslangan va bunchalik har xil mavzularni qamragan ishda kamolotga erishish mushkul“, - deb yozgan.^[44] 2006-yil martda „Britannica“ xodimlari „Biz "Britannica" xatosiz demoqchi emasmiz, zero biz hech qachon bunday demaganmiz ham“,- deb yozishgan.^[45] Birinchi muharrir William Smellie ham shunday ruhda yozgan:

Xatolar, ular aqliy, tipografik yoki tasodifiy boʻladimi, biz ularni har qanaqa tanqidchidan koʻproq bila olamiz. Bu qadar katta ishni qilinganida tug'iladigan qiyinchiliklarni bilgan odam xatoga keraklicha oʻrin qoldiradi. Biz shunday insonlar bergan bahodan qoniqamiz.
— William Smellie, „Encyclopædia Britannica“ning 1-nashri uchun yozilgan kirish soʻzdan

Ammo, Encyclopædia Britannica Inc.ning prezidenti Jorge Cauz boshqacha fikrda. 2012-yil Cauz bunday dedi: "„Britannica“ […] doim fakt jihatdan toʻgʻri boʻladi."^[2]

Raqobat

„Britannica“ universal ensiklopediya boʻlgani sababli maxsus ensiklopediyalar bilan raqobat qilmaydi. „Matematika ensiklopediyasi“, „Oʻrta asrlar ensiklopediyasi“ kabi ensiklopediyalarda tanlangan mavzular haqida yozish uchun joy koʻproq. „Britannica“ning ilk raqibi „Ephraim Chambers“ universal ensiklopediyasi boʻlgan. Keyin „Rees's Cyclopædia“ va „Encyclopaedia Metropolitana“ kabi raqiblar chiqqan. XX asrdagi raqiblar qatoriga „Collier's Encyclopedia“, „Encyclopedia Americana“ va „World Book Encyclopedia“larini kiritish mumkin. Shunday boʻlsa ham, 9-nashrdan boshlab „Britannica“ inglizcha universal ensiklopediyalar orasida eng sarasi hisoblanib kelinadi.^[25] Bunga sabab maqolalarning keng koʻlami ekani hamda atoqli mualliflarning koʻpligi boʻldi.^[10]^[19] „Britannica“ning bosma nashri raqobatdosh ensiklopediyalardan ancha qimmat boʻlgan.^[10]^[19]

1990-yillardan beri „Britannica“ elektron manbalardan yangi raqobatda duchor boʻlib kelyapti. Hozirda insonlar uchun internet maʼlumot manbasiga aylandi. Qidiruv saytlari orqali unda osonlikcha ishonchli manbalar yoki mutaxassislardan maʼlumot olish mumkin. Google Book Search, MIT OpenCourseWare va PubMed Central kabi loyihalar internetda maʼlumot topishni osonlashtirdi.^[46]^[47] Umuman olganda, ijtimoiy tarmoqlarda bosma manbalardan koʻra maʼlumot tezroq yangilanadi. Sababi internetda maʼlumotni yangilash juda oson.^[48] Ilm, texnologiya, siyosat, madaniyat hamda hozirgi tarix kabi sohalarda boʻlayotgan oʻzgarishlarni vaqtida yoritib turish „Britannica“ uchun muammo boʻlib kelyapti. Bu haqida ilk bor muharrir Walter Yust batafsil yozgan.^[16] „Britannica“ hozir multimedia manbalarda va internetda taklif qilinayotgan boʻlsa-da,Vikipediya kabi ensiklopediyalar unga yetarlicha raqobat yaratmoqda.^[2]

Bosma ensiklopediyalar

„Encyclopædia Britannica“ni sifat va son jihatda boshqa bosma ensiklopediyalar bilan bemalol solishtirish mumkin.^[10]^[19]^[20] Kenneth Kister „Britannica“ni „Collier's Encyclopedia“ hamda „Encyclopedia Americana“ga solishtirgan.^[10] Son jihatdan solishtirish uchun 10 ta tasodifiy maqola tanlangan: sunnat qilish, Charles Drew, Galileo Galiley, Philip Glass, yurak xastaligi, IQ, panda, seksual shilqimlik, plashanitsa va Oʻzbekiston (inglizcha: circumcision, Charles Drew, Galileo, Philip Glass, heart disease, IQ, panda bear, sexual harassment, Shroud of Turin, Uzbekistan). Toʻrtta kategoriyada A dan D gacha yoki F (failed - muvaffaqiyatsizlik) baholari berilgan. Bu kategoriyalar maqolalarning qamrovini, aniqligini, yetarliligini hamda zamonga mosligini oʻlchagan.

Uchala ensiklopediya toʻrtala kategoriya boʻyicha B− dan B+ gacha baho olgan. Bunga asosiy sabab 1994-yil birorta ensiklopediyada ham seksual shilqimlik haqida maqola boʻlmagan. Aniqlik kategoriyasida „Britannica“ga bitta „D“ va yettita „A“ berilgan. „Encyclopedia Americana“ sakkizta „A“ olgan. „Collier’s“ ham "Britannica" bilan bir xil natija qayd etgan. Yaʼni „Britannica“ va „Collier’s“ aniqlik uchun 92 %, "Americana“ 95 %, baho olgan. 1994-yilgi „Britannica“ Charles Drew haqidagi maqolasida anchadan beri notoʻgʻri deb topilgan maʼlumotni bergani uchun qoralangandi. Zamonga moslik kategoriyasida „Birannica“ga 86 %, „Americana“ga 90 % va „Collier’s“ga 85 % oʻrtacha baho berilgan. Uchala ensiklopediyani yana solishtirib Kister „Collier’s Encyclopedia“sini eng yaxshi deb tavsiya qilgan. Bunga asosiy sabab qilib u ensiklopediyaning yozish uslubi, maʼlumotni yoritishi va yaxshi yoʻnaltirishlarni koʻrsatgan. „Collier’s“ 1998-yildan beri chiqmaydi. „Encyclopedia Americana“ oxirgi marta 2006-yil chop etilgan. „Britannica“ bosma nashrini 2012-yil toʻxtatdi.

Optik mediadagi ensiklopediyalar

CD/DVD-ROM ensiklopediyalardan „Britannica“ uchun eng muhim raqib Microsoft kompaniyasining „Encarta“ multimediaviy ensiklopediyasi boʻlgan.^[49] „Encarta“ hozirda chiqmaydi. „Encarta“da uch bosma ensiklopediya birlashtirilgan: „Funk & Wagnalls“, „Collier's Encyclopedia“ va „New Merit Scholar's Encyclopedia“. „Encarta“ AQSHda 2000-yil yanvardan 2006-yil fevralgacha boʻlgan savdo boʻyicha eng bozori chaqqon multimediaviy ensiklopediya boʻlgan.^[50] „Encarta Encyclopedia“ va „Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite“ deyarli bir xil narxda sotilgan. „2007 Encyclopædia Britannica Ultimate“ning CD yoki DVD nusxasi $50 ga,^[51] „Microsoft Encarta Premium 2007“ DVD boʻlsa $45 ga sotilgan.^[52]

„Britannica“ CD/DVDda 100,000 maqola va „Merriam-Webster’s Dictionary and Thesaurus“ bor (faqat AQSHda). Boshlangʻich hamda oʻrta maktab uchun alohida nashrlari mavjud.^[51] „Encarta“ esa 66,000 maqola, qulay vizual brauzer, interaktiv xaritalar, matematika, til va uy vazifalari uchun asboblar, lugʻatlar hamda bolalar uchun nashrni o'z ichiga oladi.^[52] „Encarta“ ham, „Britannica“ ham asosan AQSHdagilar uchun moʻljallangani tanqid qilingan. Britaniya haqidagi maqolalar kamroq yangilangan, AQSH xaritalari boshqa mamlakatlarnikiga qaraganda batafsilroq boʻlgan va Britaniya lugʻati boʻlmagan.^[49] Ikkala ensiklopediyani ham onlayn koʻrish uchun pul toʻlab obuna boʻlish kerak boʻlgan. Shunday boʻlsa ham, baʼzi materiallarni bepul koʻrish imkoni mavjud.^[53]

Internet ensiklopediyalar

„Britannica“ga onlayn alternativ ensiklopediya Vikipediya ochiq ensiklopediyasidir. Ikki ensiklopediya orasidagi muhim farq mualliflikdadir. Macropædiadagi 699 maqolani maʼlum odamlar yozadi. Micropædiadagi 65,000 atrofidagi maqolani muharrirlar va maʼlum tashqaridan kelgan mualliflar tayyorlaydi. „Britannica“da mualliflar nomi maʼlumdir. Yoki nomlar maʼlum boʻlmasa muharrirlar yozgan, deb bilish mumkin. Muharrirlardan tashqari, „Britannica“ga hissa qoʻshuvchilar oʻz sohasi boʻyicha mutaxassislardir. Hissa qoʻshuvchilar orasida Nobel mukofoti sovrindorlari bor.^[54] Vikipediyada boʻlsa maqolalar turli xil tajribaga ega odamlar tomonidan yoziladi. Koʻp vikipediyachilar tajribalari bor, deb hisoblanmaydi. Tajribalilar boʻlsa ham ularning ismi nomaʼlum boʻlishi mumkin, ularning kimligini aniqlashning iloji boʻlmasligi mumkin. „Britannica“dan maosh oluvchi Robert McHenry Vikipediya „Britannica“ga aniqlik boʻyicha teng kela olmaydi, degan.^[55]

Ikkinchi farq maqolalardagi oʻzgarishlarning tezligidir. „Britannica“ning bosma nashri bir necha yilda bir yangi chiqqan. Vikipediyaning maqolalari boʻlsa tez-tez yangilanadi. "Britannica"ning onlayn nusxasi boʻlsa tezroq yangilanadi. Vikipediyaga oʻxshab hozirda onlayn „Britannica“ni tahrirlash mumkin. Ammo tahrir qilganda ismni koʻrsatish kerak va oʻzgarishlar mutaxassislar tekshirib maʼqullashgandan keyingina saytda koʻrinadi.

2005-yil Nature jurnali ikkala saytdan ham har xil mavzuda maqola olib ularni tegishli sohadagi ekspertlarga yuborgan. Mutaxassislar soʻngra maqolalarni yonma-yon solishtirishgan. Ammo ularga qaysi maqola qayerdan olingani aytilmagan. Nature jurnali 42 ta taqriz olgan.

Yakunida jurnal faqatgina sakkizta jiddiy xato topgan (masalan, muhim tushunchani notoʻgʻri anglash): ikkala saytdan toʻrttadan. Yana koʻpgina notoʻgʻri faktlar, qoldirib ketishlar va tushunarsiz gaplar topilgan: Vikipediyada 162 ta, „Britanica“da 123 ta. Bu degani Vikipediyada oʻrtacha har bir maqola uchun 3.86 ta, „Britannica“da oʻrtacha 2.92 ta shunday xato kuzatilgan.^[56]

Encyclopædia Britannica, Inc. 20 betli batafsil raddiyasida Nature jurnalining izlanishini kamchiliklarga boy va notoʻgʻri deb aytgan^[45] hamda tezlik bilan xato deb topilgan ishlaridan voz kechishga chaqirgan. Izlanishda qarab chiqilgan ikki maqola „Britannica“dan emas, balkim Yilnomadan, yana ikki maqola „Comptonʼs Encyclopedia“dan (kompaniya saytida „Britannica Student Encyclopedia“ deb ataladi) olingan deb aytilgan raddiyada. Norozilik xatida yana taqrizchilarga berilgan baʼzi maqolalar bir necha maqolaning birlashtirilgani boʻlgani, qolganlari boʻlsa shunchaki parchalar ekanligi yozilgan. Kompaniya yana "Nature" xato deb topgan baʼzi narsalar yozishning har xil variantlari ekanligini, qolganlari boʻlsa anglashilmovchilik sabab yuzaga kelganini aytgan.

Nature jurnali oʻzining soʻzidan qaytmagan. Jurnal Vikipediya bilan „Britannica“ning onlayn versiyasini solishtirgani uchun „Britannica“ning saytda qanday maʼlumot bor boʻlsa, oʻshani ishlatganini aytgan.^[57]

„Britannica“ning direktori 2009-yil intervyu berib, bunday degan:

Vikipediya qiziqarli sayt va u yerda juda qiziq maʼlumot bor. Ammo ularning metodi „Britannica“ga toʻgʻri kelmaydi. Mening vazifam odamlar ongida nashriyotga boʻlgan boshqacha qarashimiz haqida fikr tugʻdirishdan iborat. Ular iskana, biz drel va ishni qilish uchun sizda toʻgʻri asbob boʻlishi kerak.^[58]

Nashrlar haqida qisqacha maʼlumot

Nashr/qoʻshimcha	Chop etilgan yillar	Hajm	Sotuv	Bosh muharrir(lar)	Izoh
1-	1768-1771	3 jild, 2,670 sahifa, 160 alohida tirkalgan tasvir	3,000	William Smellie	Asosan Smellie yolgʻiz oʻzi tayyorlagan; 3,000 toʻplam sotilgan; 30 maqola uch sahifadan uzun boʻlgan
2-	1777-1784	10 jild, 8,595 sahifa, 340 tasvir	1,500^[11]	James Tytler	Asosan Tytler yolgʻiz oʻzi tayyorlagan; 150 uzun maqola; sahifalarni nomerlashda xatolar; barcha xarita „Geografiya“ maqolasida; 1,500 toʻplam sotilgan^[11]
3-	1788-1797	18 jild, 14,579 sahifa, 542 tasvir	10,000 yoki 13,000	Colin Macfarquhar va George Gleig	Sotilgan 10,000 nusxadan £42,000 foyda tushgan; monarxga birinchi bagʻishlash; Dublinda Moore, Philadelphiada Thomas Dobson noqonuniy nusxalarni tayyorlagan
3-nashrga qoʻshimcha	1801, 1803-yil qayta ishlangan	2 jild, 1,624 sahifa, 50 tasvir		George Gleig	Mualliflik huquqi Thomas Bonarga tegishli
4-	1801-1810	20 jild, 16,033 sahifa, 581 tasvir	4,000	James Millar	Mualliflarga birinchi marta mualliflik huquqini olib qolishga ruxsat berilgan; mualliflik huquqi bilan bogʻliq muammolar sabab 3-nashrga qoʻshimcha qilib tayyorlangan jildda berilgan material kirgizilmagan.
5-	1815-1817	20 jild, 16,017 sahifa, 582 tasvir		James Millar	4-nashrning qayta chop etilgani; Millar va Andrew Bellning vorislari moddiy yoʻqotishlarni boshdan kechirishgan; EB huquqlari Archibald Constablega sotilgan
5-nashrga qoʻshimcha	1816-1824	6 jild, 4,933 sahifa, 125 tasvir¹	10,500^[11]	Macvey Napier	Ser Humphry Davy, Sir Walter Scott, Malthus kabi mashhur hissa qoʻshuvchilar ishga olingan
6-	1820-1823	20 jild		Charles Maclaren	4- va 5-nashrning yangi font bilan qayta chop etilgani; 1826-yil 19-yanvarda Archibald Constable bankrot boʻlgan; EB huquqlarini Adam Black olgan
7-	1830-1842	21 jild, 17,101 sahifa, 506 tasvir, 187 betli koʻrsatkich	5,000^[11]	Macvey Napier, James Browne, LLD yordam bergan	Mashhur hissa qoʻshuvchilar soni oshgan: Ser David Brewster, Thomas de Quincey, Antonio Panizzi; 5,000 toʻplam sotilgan^[11]
8-	1853-1860	21 jild, 17,957 sahifa, 402 tasvir; 1861-yil chop etilgan 239 betli koʻrsatkich²	8,000	Thomas Stewart Traill	Koʻp uzun maqolalar 7-nashrdan olingan; 344 hissa qoʻshuvchi, shu jumladan William Thomson; Amerikada ruxsat olib Little, Brown Boston shahrida chop etishgan; hammasi boʻlib 8,000 toʻplam sotilgan
9-	1875-1889	24 jild, 25-jild deb nomlangan 499 betli koʻrsatkich	55,000 rasmiy va 500 000 noqonuniy toʻplam	Thomas Spencer Baynes (1875-80); keyin W. Robertson Smith	8-nashrdan material olingan, lekin asosan yangi ish; ilmning yuqori darajasi; Britannica tomonidan 10,000 toʻplam sotilgan va Little, Brown Boston shahrida, Schribners' Sons Nyu-York shahrida 45,000 nusxa chop etishgan; lekin AQSHda juda koʻp noqonuniy nusxasi tayyorlangan (500,000 toʻplam).³
10-, 9-nashrga qoʻshimcha	1902-1903	11 jild, 9-nashrning 24 jildi⁴		Londonda Ser Donald Mackenzie Wallace va Hugh Chisholm; Nyu-Yorkda Arthur T. Hadley va Franklin Henry Hooper	1901-yil 9-mayda Amerikalik sheriklar EB huquqlarini sotib olishgan; qizgʻin sotish usullari
11-	1910-1911	28 jild, 29-jild deb nomlangan koʻrsatkich	1,000,000	Londonda Hugh Chisholm, Nyu-Yorkda Franklin Henry Hooper	Ilmda yana bir yuqori choʻqqi; 9-nashrdagidan koʻp maqola, ammo qisqaroq va soddaroq; ega Horace Everett Hooper uchun moddiy muammolar; 1920-yil egalik huquqlari Sears Roebuckga sotilgan
12-, 11-nashrga qoʻshimcha	1921-1922	oʻz koʻrsatkichi bilan 3 jild, 11-nashrning 29 jildi⁵		Londonda Hugh Chisholm, Nyu-Yorkda Franklin Henry Hooper	Dunyoning Birinchi Jahon Urushidan avval, davomida va undan keyingi ahvoli haqida maʼlumot
13-, 11-nashrga qoʻshimcha	1926	oʻz koʻrsatkichi bilan 3 jild, 11-nashrning 29 jildi⁶		Londonda James Louis Garvin, Nyu-Yorkda Franklin Henry Hooper	12-nashr jildlari almashtirilgan; 1910—1926-yillardagi voqealar yaxshiroq qarash bilan yozilgan
14-	1929-1933	24 jild ⁷		Londonda James Louis Garvin, Nyu-Yorkda Franklin Henry Hooper	Buyuk Depressiya boshlanishidan avval chop etish moddiy jihatdan fojeali boʻlgan
qayta ishlangan 14-	1933-1973	24 jild ⁷		1938-yilgacha Franklin Henry Hooper; keyin Walter Yust, Harry Ashmore, Warren E. Preece, William Haley	1936-yil muntazam yangilash kirgizilgan: har bir maqola har oʻn yillikda hech boʻlmasa ikki marta yangilana boshlagan
15-	1974-1984	30 jild ⁸		Warren E. Preece, keyin Philip W. Goetz	Uch qismli tuzilish kirgizilgan; maqolalar Micropædia va Macropædia qilib boʻlingan; Propædia boʻlsa bilimning qisqacha tavsifini bergan; alohida koʻrsatkich yoʻq qilingan
15-	1985-2010	32 jild ⁹		Philip W. Goetz, keyin Robert McHenry, hozirda Dale Hoiberg	Ikki jildli koʻrsatkich tiklangan; Micropædia va Macropædia maqolalari birlashtirilgan; umuman olganda ozgina uzunroq; har bir necha yilda yangi nashr chiqarilgan; oxirgi bosmadan chiqqan nashr

Nashrlar haqida izohlar

¹ Encyclopædia „Britannica“ning 4-,5- va 6- nashrlariga qoʻshimcha. Ilmlar tarixi haqida maʼruzalar bilan.

² 7-nashrdan 14-nashrgacha alohida koʻrsatkich tayyorlangan.

³ 9-nashrga oʻsha paytda mashhur boʻlgan olimlar hissa qoʻshishgan. Masalan, elektr toki va magnetizm haqida James Maxwell, issiqlik haqida William Thomson maqola yozishgan.

⁴ 10-nashrda xaritalar uchun alohida jild boʻlgan, 9- va 10- nashr jildlarini umumlashtiruvchi koʻrsatkich ham boʻlgan

⁵ 30-32-jildlar… 11-nashrning 21 jildi bilan birga 12-nashrni tashkil qiladi

⁶ Bu qoʻshimcha oldingi qoʻshimchaning oʻrnini olgan.

⁷ Yangilanib turgan birinchi nashr. Odatda bir yilda bir tahrir qilingan.

⁸ 15-nashr („Britannica 3“ deb nomlangan) uch qismdan iborat: qisqa maqolalardan iborat 10 jildli Micropædia, 19 jildli Macropædia va Propædia. 1985-yil Micro- va Macropædialar 12 va 17 jildli qilib oʻzgartirilgan.

⁹ 1985-yil ikki jildli koʻrsatkich kirgizilgan; Macropædia maqolalar ozroq, kattaroq maqolalarga qoʻshilgan, oʻrtacha kattalikdagi maqolalar Micropædiaga koʻchirilgan.

Birinchi CD-ROM versiya 1994-yil chiqarilgan. Oʻsha paytda toʻlaganlar uchun onlayn nusxa ham taklif qilingan. 1999-yil bu bepul qilingan va yangilangan bosma nashr chiqmagan. Bu tajriba 2001-yil toʻxtatilgan va yangi bosma nashr 2001-yil chiqarilgan.

Manbalar

↑ Encyclopedia Britannica goes digital after 244 years. The News (2012-03-15). Retrieved 17-mart 2012-yil.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bosman, Julie. „After 244 Years, Encyclopædia Britannica Stops the Presses“. The New York Times (13-mart 2012-yil). Qaraldi: 13-mart 2012-yil.
↑ Day, Peter. „Encyclopaedia Britannica changes to survive“. BBC News (17-dekabr 1997-yil). Qaraldi: 27-mart 2007-yil. „Sales plummeted from 100,000 a year to just 20,000.“.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 "Encyclopaedia". Encyclopædia Britannica (14- nashri). 1954.
↑ "Encyclopedias and Dictionaries". Encyclopædia Britannica. 18 (15th nashri). Encyclopædia Britannica, Inc.. 2007. 257–286 b.
↑ ^6,0 ^6,1 The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia, 2007 — 5–8 bet.
↑ Herman, Arthur. How the Scots Invented the Modern World. Three Rivers Press, 2002. ISBN 978-0-609-80999-0.
↑ Krapp, Philip; Balou, Patricia K. (1992). "Collier's Encyclopedia". Collier's Encyclopedia. 9. New York: Macmillan Educational Company. 135 b.
↑ On editions of the Britannica through 1803 see Kafker and Loveland, eds., Early Britannica
↑ ^10,00 ^10,01 ^10,02 ^10,03 ^10,04 ^10,05 ^10,06 ^10,07 ^10,08 ^10,09 ^10,10 ^10,11 ^10,12 ^10,13 ^10,14 Kister, KF. Kister's Best Encyclopedias: A Comparative Guide to General and Specialized Encyclopedias, 2nd, Phoenix, Arizona: Oryx Press, 1994. ISBN 0-89774-744-5.
↑ ^11,00 ^11,01 ^11,02 ^11,03 ^11,04 ^11,05 ^11,06 ^11,07 ^11,08 ^11,09 ^11,10 ^11,11 ^11,12 Kogan, Herman. The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica. Chicago: The University of Chicago Press, 1958.
↑ Mortimer J. Adler, A Guidebook to Learning: for the lifelong pursuit of wisdom. MacMillan Publishing Company, New York, 1986. p.88
↑ ^13,0 ^13,1 Baker, John F.. „A New Britannica Is Born“. Publishers Weekly (14-yanvar 1974-yil), s. 64–65.
* Wolff, Geoffrey. Britannica 3, History of. The Atlantic (1974-yil iyun), s. 37–47.
* Cole, Dorothy Ethlyn. Britannica 3 as a Reference Tool: A Review. Wilson Library Bulletin (1974-yil iyun), s. 821–825. „Britannica 3 is difficult to use ... the division of content between Micropædia and Macropædia makes it necessary to consult another volume in the majority of cases; indeed, it was our experience that even simple searches might involve eight or nine volumes.“.
* Davi s, Robert Gorham. „Subject: The Universe“. The New York Times Book Review (1-dekabr 1974-yil), s. 98–100.
* Hazo, Robert G.. The Guest Word. The New York Times Book Review (9-mart 1975-yil), s. 31.
* McCracken, Samuel. The Scandal of 'Britannica 3'. Commentary (1976-yil fevral), s. 63–68. „This arrangement has nothing to recommend it except commercial novelty.“.
* Waite, Dennis V.. „Encyclopædia Britannica: EB 3, Two Years Later“. Publishers Weekly (21-iyun 1976-yil), s. 44–45.
* Wolff, Geoffrey. Britannica 3, Failures of. The Atlantic (1976-yil noyabr), s. 107–110. „It is called the Micropædia, for 'little knowledge', and little knowledge is what it provides. It has proved to be grotesquely inadequate as an index, radically constricting the utility of the Macropædia.“.
↑ Pepitone, Julianne. „Encyclopedia Britannica to stop printing books“. CNN (13-mart 2012-yil). Qaraldi: 14-mart 2012-yil.
↑ Encyclopædia Britannica, 11th, 1910 — 3 bet.
↑ ^16,0 ^16,1 Encyclopædia Britannica, 14th, 1954 — 3 bet.
↑ The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia — 3 bet.
↑ The New Encyclopædia Britannica, Propædia: Outline of Knowledge and Guide to the Britannica, 15th edition, 2010.
↑ ^19,0 ^19,1 ^19,2 ^19,3 ^19,4 ^19,5 ^19,6 ^19,7 Sader, Marian; Lewis, Amy. Encyclopedias, Atlases, and Dictionaries. New Providence, New Jersey: R. R. Bowker (A Reed Reference Publishing Company), 1995. ISBN 0-8352-3669-2.
↑ ^20,0 ^20,1 ^20,2 ^20,3 reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.. Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider, 5th, Booklist Publications, American Library Association, 1996. ISBN 0-8389-7823-1.
↑ Arner, Robert D.. Dobson's Encyclopaedia: The Publisher, Text, and Publication of America's First Britannica, 1789–1803. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1991. ISBN 0-8122-3092-2.
↑ „Patriarch Revised“. Time (23-sentabr 1929-yil), s. 66–69. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-fevral.
↑ A Completely New Encyclopaedia (sic) Britannica. Time (16-sentabr 1929-yil), s. 2–3.
↑ ^24,0 ^24,1 Banquet at Guildhall in the City of London, Tuesday 15-oktabr 1968-yil: Celebrating the 200th Anniversary of the Encyclopædia Britannica and the 25th Anniversary of the Honorable William Benton as its Chair and Publisher. United Kingdom: Encyclopædia Britannica International, Ltd., 1968.
↑ ^25,0 ^25,1 Thomas, Gillian. A Position to Command Respect: Women and the Eleventh Britannica. Scarecrow Press, 1992. ISBN 0-8108-2567-8.
↑ Reader. The New Yorker (3-mart 1934-yil), s. 17.
↑ „2005 Codie Award Winners: Content Categories“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-03-17 sanasida arxivlangan)
↑ „2006 Codie Award Finalists: Content Categories“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-04-10 sanasida arxivlangan)
↑ „2004 Distinguished Achievement Awards Winners: Technology“. Association of Educational Publishers (1-avgust 2003-yil). 2006-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2006-10-17 sanasida arxivlangan)
↑ „2001 Codie Awards Winners“. Software and Information Industry Association (2007). 2006-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2006-12-31 sanasida arxivlangan)
↑ „2002 Codie Awards Winners“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-01-01 sanasida arxivlangan)
↑ „Top Ten Superbrands 2009–2010“. BBC (14-iyul 2009-yil). Qaraldi: 15-iyul 2009-yil.
↑ Lang, JP. Reference Sources for Small and Medium-Sized Libraries, 5th, Chicago: American Library Association, 1992 — 34 bet. ISBN 0-8389-3406-4.
↑ The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Macropædia, 2007.
↑ ^35,0 ^35,1 Prescott, Peter S. (8–iyul 1974–yil). „The Fifteenth Britannica“. Newsweek. 71–72-bet.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
↑ reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.. Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider, 4th, Booklist Publications, American Library Association, 1992. ISBN 0-8389-5754-4.
↑ „Encyclopædia Britannica Board of Editors“. Encyclopædia Britannica. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-avgust 2012-yil. (Wayback Machine saytida 2012-12-21 sanasida arxivlangan)
↑ Ramaswamy, Krishnan ed. Invading the Sacred. 2007. New Delhi. Rupa and co.
↑ „The Interpretation of Gods“, by Amy Braverman, University of Chicago Magazine: 97:2 (2004)
↑ „Encyclopædia Britannica Will Review Its Hinduism Article“. Hinduism Today Magazine (16-may 2009-yil). 2012-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-mart 2011-yil. (Wayback Machine saytida 2012-12-22 sanasida arxivlangan)
↑ Einbinder, Harvey. The Myth of the Britannica. New York: Grove Press, 1964. ISBN 978-0-384-14050-9.
↑ Cunningham, Grainne. „Britannica errors spark unholy row“. Irish Independent (3-fevral 2010-yil). Qaraldi: 30-avgust 2010-yil.
↑ Sheehy, Clodagh (4-fevral 2010-yil). „Are they taking the Mick? Itʼs the encyclopedia that thinks the Civil War was between the north and south“ (Wayback Machine saytida 2010-07-29 sanasida arxivlangan). Evening Herald (Dublin).
↑ Supplement to the Encyclopædia or Dictionary of Arts, Sciences and Miscellaneous Literature, 1803 — iv bet.
↑ ^45,0 ^45,1 „Fatally Flawed – Refuting the recent study on encyclopedic accuracy by the journal Nature“ (PDF). Encyclopædia Britannica, Inc (March 2006). Qaraldi: 30-iyun 2011-yil.
↑ Lawrence S., Giles C. (1999). „Accessibility of information on the web“. Nature. 400-jild, № 6740. 107-bet. Bibcode:1999Natur.400..107L. doi:10.1038/21987. PMID 10428673. {{cite magazine}}: More than one of |pages= va |page= specified (yordam)
↑ Lawrence S., Giles C. (1999). „Searching the Web: general and scientific information access“. Communications Magazine, IEEE. 37-jild, № 1. 116–122-bet. doi:10.1109/35.739314.
↑ „Electronic publishing takes journals into a new realm“. American Chemical Society. 1999-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil.
↑ ^49,0 ^49,1 Seymour, Ursula „Encyclopedia face-off: Encarta vs Britannica“. PC Advisor. IDG (9-noyabr 2006-yil). 2007-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.
↑ „Microsoft Encarta—Premium 2007: Overview“. Microsoft. Qaraldi: 6-aprel 2007-yil. Sales figures for January 2000 — February 2006 as provided by the NPD Group.
↑ ^51,0 ^51,1 „The Britannica Store“. Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.^{[sayt ishlamaydi]} ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ ^52,0 ^52,1 „Amazon.com: Microsoft Encarta Premium 2007: Software“. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.
↑ "Encarta's Encyclopedia Article Center" Encarta's Encyclopedia Article Center archived from the original on 2009-10-31 https://www.webcitation.org/5kwbm2bZC?url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil.
↑ The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia, 2007 — 531–674 bet.
↑ McHenry, Robert. „The Faith-Based Encyclopedia“. TCS Daily (15-noyabr 2004-yil). 2009-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-fevral.
↑ Terdiman, Daniel „Study: Wikipedia as accurate as Britannica“. Staff Writer, CNET News. CNET News. Qaraldi: 5-iyul 2011-yil.
↑ (23-mart 2006-yil). „Encyclopædia Britannica: a response“ (PDF). Press-reliz. Qaraldi: 21-oktabr 2006-yil.
↑ Graham Charlton. „Q&A: Ian Grant of Encyclopædia Britannica UK [interview“]. Econsultancy (10-fevral 2009-yil). 2009-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-fevral 2009-yil.

Havolalar

Encyclopædia Britannica haqida Vikipediyaning qardosh loyihalarida koʻproq bilib oling
	Maʼno va tarjimalari Vikilugʻatda
	Media fayllar Vikiomborda
	Taʼlim resurslari Vikiversitetda
	Xabarlar Vikiyangiliklarda
	Iqtibos, maqol va matallar Vikiiqtibosda
	Asarlar matnlari Vikimanbada
	Kitob va darsliklar Vikikitobda

Rasmiy sayt

„Encyclopædia Britannica“ rasmiy sayti ^(ingl.)

Eski nashrlar

„Encyclopædia Britannica“ 9- va 10-nashrlaridagi maqola va tasvirlar ^(ingl.)
„Encyclopædia Britannica“ 11-nashri (skanerdan oʻtgazilgan nusxa) ^(ingl.)
„Encyclopædia Britannica“ 11-nashri (matn qilib yozilgan nusxa) (qisman) ^(ingl.)

Encyclopædia Britannica va boshqa ensiklopediyalar

„Britannica bilan Vikipediya solishtirilgan izlanishga Britannica hujum qildi“, vnunet.com ^(ingl.)
„Yozmoq yo yozmaslik? Encyclopædia Britannica va Microsoft Encarta“, Educational Technology & Society ^(ingl.)
„Encyclopædia Britannica Vikipediyaning oʻzgartirilgan metodini qabul qiladi“, wired.com ^(ingl.)

Encyclopædia Britannica tarixidan

„Britannica changini qoqish“, BusinessWeek ^(ingl.)
„Elektron nusxalash asrida ensiklolediya ishi“ (Wayback Machine saytida 2010-08-09 sanasida arxivlangan), First Monday ^(ingl.)
„Encyclopædia Britannica“da inqiroz" (Wayback Machine saytida 2013-03-13 sanasida arxivlangan), Kellogg School of Management ^(ingl.)

[1] Encyclopedia Britannica goes digital after 244 years. The News (2012-03-15). Retrieved 17-mart 2012-yil.

[NYT-stop-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bosman, Julie. „After 244 Years, Encyclopædia Britannica Stops the Presses“. The New York Times (13-mart 2012-yil). Qaraldi: 13-mart 2012-yil.

[3] Day, Peter. „Encyclopaedia Britannica changes to survive“. BBC News (17-dekabr 1997-yil). Qaraldi: 27-mart 2007-yil. „Sales plummeted from 100,000 a year to just 20,000.“.

[encyclopaedia_1954-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 "Encyclopaedia". Encyclopædia Britannica (14- nashri). 1954.

[EB_encyclopedia-5] "Encyclopedias and Dictionaries". Encyclopædia Britannica. 18 (15th nashri). Encyclopædia Britannica, Inc.. 2007. 257–286 b.

[propedia_preface-6] 6,0 ^6,1 The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia, 2007 — 5–8 bet.

[7] Herman, Arthur. How the Scots Invented the Modern World. Three Rivers Press, 2002. ISBN 978-0-609-80999-0.

[8] Krapp, Philip; Balou, Patricia K. (1992). "Collier's Encyclopedia". Collier's Encyclopedia. 9. New York: Macmillan Educational Company. 135 b.

[9] On editions of the Britannica through 1803 see Kafker and Loveland, eds., Early Britannica

[kister_1994-10] 10,00 ^10,01 ^10,02 ^10,03 ^10,04 ^10,05 ^10,06 ^10,07 ^10,08 ^10,09 ^10,10 ^10,11 ^10,12 ^10,13 ^10,14 Kister, KF. Kister's Best Encyclopedias: A Comparative Guide to General and Specialized Encyclopedias, 2nd, Phoenix, Arizona: Oryx Press, 1994. ISBN 0-89774-744-5.

[kogan_1958-11] 11,00 ^11,01 ^11,02 ^11,03 ^11,04 ^11,05 ^11,06 ^11,07 ^11,08 ^11,09 ^11,10 ^11,11 ^11,12 Kogan, Herman. The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica. Chicago: The University of Chicago Press, 1958.

[12] Mortimer J. Adler, A Guidebook to Learning: for the lifelong pursuit of wisdom. MacMillan Publishing Company, New York, 1986. p.88

[15th_criticism-13] 13,0 ^13,1 Baker, John F.. „A New Britannica Is Born“. Publishers Weekly (14-yanvar 1974-yil), s. 64–65.
* Wolff, Geoffrey. Britannica 3, History of. The Atlantic (1974-yil iyun), s. 37–47.
* Cole, Dorothy Ethlyn. Britannica 3 as a Reference Tool: A Review. Wilson Library Bulletin (1974-yil iyun), s. 821–825. „Britannica 3 is difficult to use ... the division of content between Micropædia and Macropædia makes it necessary to consult another volume in the majority of cases; indeed, it was our experience that even simple searches might involve eight or nine volumes.“.
* Davi s, Robert Gorham. „Subject: The Universe“. The New York Times Book Review (1-dekabr 1974-yil), s. 98–100.
* Hazo, Robert G.. The Guest Word. The New York Times Book Review (9-mart 1975-yil), s. 31.
* McCracken, Samuel. The Scandal of 'Britannica 3'. Commentary (1976-yil fevral), s. 63–68. „This arrangement has nothing to recommend it except commercial novelty.“.
* Waite, Dennis V.. „Encyclopædia Britannica: EB 3, Two Years Later“. Publishers Weekly (21-iyun 1976-yil), s. 44–45.
* Wolff, Geoffrey. Britannica 3, Failures of. The Atlantic (1976-yil noyabr), s. 107–110. „It is called the Micropædia, for 'little knowledge', and little knowledge is what it provides. It has proved to be grotesquely inadequate as an index, radically constricting the utility of the Macropædia.“.

[cnn-stop-14] Pepitone, Julianne. „Encyclopedia Britannica to stop printing books“. CNN (13-mart 2012-yil). Qaraldi: 14-mart 2012-yil.

[EB_1911-15] Encyclopædia Britannica, 11th, 1910 — 3 bet.

[EB_1954-16] 16,0 ^16,1 Encyclopædia Britannica, 14th, 1954 — 3 bet.

[propedia_3-17] The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia — 3 bet.

[propedia2010-18] The New Encyclopædia Britannica, Propædia: Outline of Knowledge and Guide to the Britannica, 15th edition, 2010.

[sader_1995-19] 19,0 ^19,1 ^19,2 ^19,3 ^19,4 ^19,5 ^19,6 ^19,7 Sader, Marian; Lewis, Amy. Encyclopedias, Atlases, and Dictionaries. New Providence, New Jersey: R. R. Bowker (A Reed Reference Publishing Company), 1995. ISBN 0-8352-3669-2.

[library_association_1996-20] 20,0 ^20,1 ^20,2 ^20,3 reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.. Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider, 5th, Booklist Publications, American Library Association, 1996. ISBN 0-8389-7823-1.

[21] Arner, Robert D.. Dobson's Encyclopaedia: The Publisher, Text, and Publication of America's First Britannica, 1789–1803. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1991. ISBN 0-8122-3092-2.

[22] „Patriarch Revised“. Time (23-sentabr 1929-yil), s. 66–69. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-fevral.

[23] A Completely New Encyclopaedia (sic) Britannica. Time (16-sentabr 1929-yil), s. 2–3.

[EB_bicentennial-24] 24,0 ^24,1 Banquet at Guildhall in the City of London, Tuesday 15-oktabr 1968-yil: Celebrating the 200th Anniversary of the Encyclopædia Britannica and the 25th Anniversary of the Honorable William Benton as its Chair and Publisher. United Kingdom: Encyclopædia Britannica International, Ltd., 1968.

[thomas_1992-25] 25,0 ^25,1 Thomas, Gillian. A Position to Command Respect: Women and the Eleventh Britannica. Scarecrow Press, 1992. ISBN 0-8108-2567-8.

[26] Reader. The New Yorker (3-mart 1934-yil), s. 17.

[27] „2005 Codie Award Winners: Content Categories“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 17-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-03-17 sanasida arxivlangan)

[28] „2006 Codie Award Finalists: Content Categories“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-04-10 sanasida arxivlangan)

[29] „2004 Distinguished Achievement Awards Winners: Technology“. Association of Educational Publishers (1-avgust 2003-yil). 2006-yil 17-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2006-10-17 sanasida arxivlangan)

[30] „2001 Codie Awards Winners“. Software and Information Industry Association (2007). 2006-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2006-12-31 sanasida arxivlangan)

[31] „2002 Codie Awards Winners“. Software and Information Industry Association (2007). 2007-yil 1-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil. (Wayback Machine saytida 2007-01-01 sanasida arxivlangan)

[32] „Top Ten Superbrands 2009–2010“. BBC (14-iyul 2009-yil). Qaraldi: 15-iyul 2009-yil.

[33] Lang, JP. Reference Sources for Small and Medium-Sized Libraries, 5th, Chicago: American Library Association, 1992 — 34 bet. ISBN 0-8389-3406-4.

[macropaedia_2007-34] The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Macropædia, 2007.

[Newsweek_1974-35] 35,0 ^35,1 Prescott, Peter S. (8–iyul 1974–yil). „The Fifteenth Britannica“. Newsweek. 71–72-bet.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

[library_association_1992-36] reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.. Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider, 4th, Booklist Publications, American Library Association, 1992. ISBN 0-8389-5754-4.

[37] „Encyclopædia Britannica Board of Editors“. Encyclopædia Britannica. 2012-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-avgust 2012-yil. (Wayback Machine saytida 2012-12-21 sanasida arxivlangan)

[38] Ramaswamy, Krishnan ed. Invading the Sacred. 2007. New Delhi. Rupa and co.

[39] „The Interpretation of Gods“, by Amy Braverman, University of Chicago Magazine: 97:2 (2004)

[40] „Encyclopædia Britannica Will Review Its Hinduism Article“. Hinduism Today Magazine (16-may 2009-yil). 2012-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-mart 2011-yil. (Wayback Machine saytida 2012-12-22 sanasida arxivlangan)

[41] Einbinder, Harvey. The Myth of the Britannica. New York: Grove Press, 1964. ISBN 978-0-384-14050-9.

[42] Cunningham, Grainne. „Britannica errors spark unholy row“. Irish Independent (3-fevral 2010-yil). Qaraldi: 30-avgust 2010-yil.

[43] Sheehy, Clodagh (4-fevral 2010-yil). „Are they taking the Mick? Itʼs the encyclopedia that thinks the Civil War was between the north and south“ (Wayback Machine saytida 2010-07-29 sanasida arxivlangan). Evening Herald (Dublin).

[44] Supplement to the Encyclopædia or Dictionary of Arts, Sciences and Miscellaneous Literature, 1803 — iv bet.

[fatally_flawed-45] 45,0 ^45,1 „Fatally Flawed – Refuting the recent study on encyclopedic accuracy by the journal Nature“ (PDF). Encyclopædia Britannica, Inc (March 2006). Qaraldi: 30-iyun 2011-yil.

[46] Lawrence S., Giles C. (1999). „Accessibility of information on the web“. Nature. 400-jild, № 6740. 107-bet. Bibcode:1999Natur.400..107L. doi:10.1038/21987. PMID 10428673. {{cite magazine}}: More than one of |pages= va |page= specified (yordam)

[47] Lawrence S., Giles C. (1999). „Searching the Web: general and scientific information access“. Communications Magazine, IEEE. 37-jild, № 1. 116–122-bet. doi:10.1109/35.739314.

[48] „Electronic publishing takes journals into a new realm“. American Chemical Society. 1999-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil.

[seymour_2006-49] 49,0 ^49,1 Seymour, Ursula „Encyclopedia face-off: Encarta vs Britannica“. PC Advisor. IDG (9-noyabr 2006-yil). 2007-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.

[50] „Microsoft Encarta—Premium 2007: Overview“. Microsoft. Qaraldi: 6-aprel 2007-yil. Sales figures for January 2000 — February 2006 as provided by the NPD Group.

[Britannica_Store-51] 51,0 ^51,1 „The Britannica Store“. Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.^{[sayt ishlamaydi]} ^{[sayt ishlamaydi]}

[Encarta_Store-52] 52,0 ^52,1 „Amazon.com: Microsoft Encarta Premium 2007: Software“. Qaraldi: 21-noyabr 2006-yil.

[53] "Encarta's Encyclopedia Article Center" Encarta's Encyclopedia Article Center archived from the original on 2009-10-31 https://www.webcitation.org/5kwbm2bZC?url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html. Qaraldi: 11-aprel 2007-yil.

[macropaedia_contributors-54] The New Encyclopædia Britannica, 15th edition, Propædia, 2007 — 531–674 bet.

[FBE-55] McHenry, Robert. „The Faith-Based Encyclopedia“. TCS Daily (15-noyabr 2004-yil). 2009-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 15-fevral.

[56] Terdiman, Daniel „Study: Wikipedia as accurate as Britannica“. Staff Writer, CNET News. CNET News. Qaraldi: 5-iyul 2011-yil.

[57] (23-mart 2006-yil). „Encyclopædia Britannica: a response“ (PDF). Press-reliz. Qaraldi: 21-oktabr 2006-yil.

[econsultancy_20090210-58] Graham Charlton. „Q&A: Ian Grant of Encyclopædia Britannica UK [interview“]. Econsultancy (10-fevral 2009-yil). 2009-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10-fevral 2009-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

@@ Qator 17: / Qator 17: @@
 | isbn                          =
 | Lib                           =
+}}
-}} „'''Encyclopædia Britannica'''“ ({{talaffuz|Insayklopidiya britennika}}; [[lotin tili|lotincha]] „Britaniya ensiklopediyasi“ degani; {{lang-en|„British Encyclopaedia“}}) — [[ingliz tili|inglizcha]] universal [[ensiklopediya]]. „Encyclopædia Britannica“ [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] kompaniyasiga qarashlidir. Ensiklopediyani 100 ga yaqin muharrir tomonidan muntazam tahrirlanib va yangilanib turadi. Bundan tashqari, 4,000 dan oshiq odam hissa qoʻshib turadi. Bular orasida 110 [[Nobel mukofoti]] sovrindori va besh [[AQSh prezidenti]] bor. „Encyclopædia Britannica“ ingliz tilidagi eng ilmiy ensiklopediyalardan biri hisoblanadi.<ref>[http://www.thenews.com.pk/article-39870-Encyclopedia-Britannica-goes-digital-after-244-years- ''Encyclopedia Britannica'' goes digital after 244 years]. ''The News'' (2012-03-15). Retrieved 17-mart 2012-yil.</ref>
+„'''Encyclopædia Britannica'''“ ({{talaffuz|Insayklopidiya britennika}}; [[lotin tili|lotincha]] „Britaniya ensiklopediyasi“ degani; {{lang-en|„British Encyclopaedia“}}) — [[ingliz tili|inglizcha]] universal [[ensiklopediya]]. „Encyclopædia Britannica“ [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] kompaniyasiga tegishlidir. Ensiklopediya 100 ga yaqin muharrir tomonidan muntazam tahrirlanib va yangilanib turadi. Bundan tashqari, 4 000 dan oshiq ko'ngillilar hissa qoʻshib boradi. Bular orasida 110 [[Nobel mukofoti]] sovrindori va besh [[AQSh prezidenti]] ham bor. „Encyclopædia Britannica“ ingliz tilidagi eng ishonchli ilmiy ensiklopediyalardan biri hisoblanadi.<ref>[http://www.thenews.com.pk/article-39870-Encyclopedia-Britannica-goes-digital-after-244-years- ''Encyclopedia Britannica'' goes digital after 244 years]. ''The News'' (2012-03-15). Retrieved 17-mart 2012-yil.</ref> 2011-yildan beri faqat elektron ensiklopediya oʻlaroq chop etiladi.
-„Britannica“ bugungi kungacha muntazam chop etilib kelayotgan eng eski inglizcha ensiklopediyadir. Birinchi marta „Encyclopædia Britannica“ 1768-va 1771-yillar orasida [[Edinburg]]da uch jildda chop etilgan. Vaqt oʻtishi bilan ensiklopediyaning hajmi oʻsdi: ikkinchi nashri 10 jildli boʻldi. Toʻrtinchi nashriga kelib (1801-1810) jildlar soni 20 ga yetdi. Ensiklopediyaning obroʻyi koʻtarilib bordi. „Britannica“ning 9- (1875-1889) va 11- (1911) nashrlari ilmiy va badiiy uslubi jihatdan ingliz adabiy tilining yuksak namunasi sifatida baholangan.
+„Britannica“ bugungi kungacha muntazam chop etilib kelinayotgan eng eski inglizcha ensiklopediyadir. Birinchi marta „Encyclopædia Britannica“ 1768 - 1771-yillarda [[Edinburg]]da uch jildda chop etilgan. Vaqt oʻtishi bilan ensiklopediyaning hajmi oʻsdi: ikkinchi nashri 10 jildli boʻldi. Toʻrtinchi nashriga kelib (1801 - 1810) jildlar soni 20 taga yetdi. Ensiklopediyaning mavqei koʻtarilib bordi. „Britannica“ning 9- (1875 - 1889) va 11- (1911) nashrlari ilmiy hamda badiiy uslubi jihatdan ingliz adabiy tilining yuksak namunasi sifatida baholangan.
--nashrga kelib „Britannica“ [[AQSH|Amerika]] firmalari qoʻliga oʻtib ketdi. Natijada, [[Shimoliy Amerika]] bozoriga mos tarzda, ensiklopediyaning hajmi qisqartirildi va maqolalar soddalashtirildi. 1933-yil „Britannica“ ensiklopediyalar tarixida birinchi marta muntazam tahrirlashni kiritdi: har bir maqola belgilangan vaqtda yangilanib, butun ensiklopediya muntazam ravishda yangi nashrlarda chop etila boshlandi.
+-nashrga kelib „Britannica“ [[AQSH|Amerika]] firmalari qoʻliga oʻtib ketdi. Natijada, [[Shimoliy Amerika]] bozoriga mos tarzda, ensiklopediyaning hajmi qisqartirildi, shuningdek, maqolalar soddalashtirildi. 1933-yili „Britannica“ga ensiklopediyalar tarixida birinchi marta muntazam tahrirlanish tartibi joriy etildi: har bir maqola belgilangan vaqtda yangilanib, butun ensiklopediya muntazam ravishda yangi nashrlarda chop etila boshlandi.
--yil martda Encyclopædia Britannica, Inc. ensiklopediyaning bosma nashri toʻxtatilganini eʼlon qildi. Buning oʻrniga endi „Britannica“ning onlayn nusxasi boʻlmish „[[Encyclopædia Britannica Online]]“ga eʼtibor qaratildi. „Britannica“ning oxirgi bosma nashri 2010-yil chiqqan 32 jildli nashridir.<ref name=NYT-stop>{{yangiliklar manbasi |last=Bosman |first=Julie |title=After 244 Years, Encyclopædia Britannica Stops the Presses |url=http://mediadecoder.blogs.nytimes.com/2012/03/13/after-244-years-encyclopaedia-britannica-stops-the-presses |date=13-mart 2012-yil |work=The New York Times|author=Julie Bosman|accessdate=13-mart 2012-yil }}</ref>
+-yil martida Encyclopædia Britannica, Inc. ensiklopediyaning bosma nashri toʻxtatilganini eʼlon qildi. Buning oʻrniga endi „Britannica“ning onlayn nusxasi boʻlmish „[[Encyclopædia Britannica Online]]“ga eʼtibor qaratildi. „Britannica“ning oxirgi bosma nashri 2010-yil chiqqan 32 jildli nashridir.<ref name=NYT-stop>{{yangiliklar manbasi |last=Bosman |first=Julie |title=After 244 Years, Encyclopædia Britannica Stops the Presses |url=http://mediadecoder.blogs.nytimes.com/2012/03/13/after-244-years-encyclopaedia-britannica-stops-the-presses |date=13-mart 2012-yil |work=The New York Times|author=Julie Bosman|accessdate=13-mart 2012-yil }}</ref>
-„Britannica“ning 15-nashri uch qismdan iborat: qisqa maqolalardan iborat 12 jildli „[[Micropædia]]“ (750 tadan kam soʻz), uzun maqolalar kiritilgan 19 jildli „[[Macropædia]]“ (2 sahifadan 310 sahifagacha) va bilimning qisqa iyerarxik tavsifini beruvchi bir jildli „[[Propædia]]“. „Micropædia“ tezda biror faktni koʻrib olish uchun moʻljallangan va „Macropædia“dan foydalanish uchun qoʻllanma vazifasini oʻtaydi; „Propædia“ berilgan mavzuning ilmdagi oʻrnini koʻrsatish uchun va yana boshqa shu mavzuda batafsil yozilgan maqolalarga yoʻnaltirish uchun moʻljallangan.
+„Britannica“ning 15-nashri uch qismdan iborat: qisqa maqolalardan iborat 12 jildli „[[Micropædia]]“ (750 tadan kam soʻz), uzun maqolalar kiritilgan 19 jildli „[[Macropædia]]“ (2 sahifadan 310 sahifagacha) va bilimning qisqa iyerarxik tavsifini beruvchi bir jildli „[[Propædia]]“. „Micropædia“  biror faktni tezda koʻrib olish uchun moʻljallangan hamda „Macropædia“dan foydalanish uchun qoʻllanma vazifasini oʻtaydi; „Propædia“ berilgan mavzuning ilmdagi oʻrnini koʻrsatish uchun va yana boshqa shu mavzuda batafsil yozilgan maqolalarga yoʻnaltirish uchun moʻljallangan.
-„Encyclopædia Britannica“ hajmi oxirgi 70 yilda deyarli birday boʻlib keldi: yarim million mavzuda deyarli 40 million soʻz. Ensiklopediya 1901-yildan beri AQSHda chop etilib kelayotgan boʻlsa ham, „Britannica“da maqolalar Britaniyada soʻzlashiladigan ingliz tilida yozilib kelinmoqda.
+„Encyclopædia Britannica“ hajmi oxirgi 70 yilda deyarli bir xil boʻlib keldi: yarim million mavzuda deyarli 40 million soʻz. Ensiklopediya 1901-yildan beri AQSHda chop etilayotgan boʻlsa ham, „Britannica“da maqolalar ingliz tilining britan lahjasida nashr qilinmoqda.
 == Tarixi ==
-Shu kungacha ensiklopediyaga egalik qilganlar koʻp oʻzgardi. Bular qatorida [[A & C Black]], [[Horace Everett Hooper]], [[Sears Roebuck]] va [[William Benton]] bor. Encyclopædia Britannica Inc. bugungi kunda [[Shveysariya]]lik milliarder aktor [[Jacqui Safra]]ga tegishlidir. Keyingi paytda informatsiya texnologiyalarida kuzatilgan oʻzgarishlar va [[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]], [[Encarta]] va [[Vikipediya]] kabi elektron ensiklopediyalarning paydo boʻlishi sabab bosma ensiklopediyalarga boʻlgan talab susaydi.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/40033.stm | title = Encyclopaedia Britannica changes to survive | last = Day | first = Peter | date = 17-dekabr 1997-yil |publisher=BBC News | quote = Sales plummeted from 100,000 a year to just 20,000. | accessdate =27-mart 2007-yil}}</ref> Bunga qarshi kurashish uchun Encyclopædia Britannica, Inc. oʻzining jiddiy ensiklopediya sifatida olgan obroʻsiga eʼtibor qaratib, narxini pasaytirib va elektron versiyalarni (CD-ROM, DVD, onlayn) tayyorlab kelmoqda. 1930-yillardan beri kompaniya boshqa qoʻshimcha ensiklopedik loyihalarni ham yurgʻizib kelyapti.<ref name="encyclopaedia_1954">{{cite encyclopedia | year = 1954 | title = Encyclopaedia | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | edition= 14-}}</ref>
+Shu kungacha ensiklopediyaga egalik qilganlar bir necha bor oʻzgardi. Bular qatorida [[A & C Black]], [[Horace Everett Hooper]], [[Sears Roebuck]] va [[William Benton]] bor. Encyclopædia Britannica Inc. bugungi kunda [[Shveysariya]]lik milliarder aktyor [[Jacqui Safra]]ga tegishlidir. Keyingi paytda axborot texnologiyalarida kuzatilgan oʻzgarishlar, [[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]], [[Encarta]] hamda [[Vikipediya]] kabi elektron ensiklopediyalarning paydo boʻlishi sabab bosma ensiklopediyalarga boʻlgan talab susaydi.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/40033.stm | title = Encyclopaedia Britannica changes to survive | last = Day | first = Peter | date = 17-dekabr 1997-yil |publisher=BBC News | quote = Sales plummeted from 100,000 a year to just 20,000. | accessdate =27-mart 2007-yil}}</ref> Bunga qarshi kurashish uchun Encyclopædia Britannica, Inc. oʻzining jiddiy ensiklopediya sifatida olgan obroʻsiga eʼtibor qaratib, narxini pasaytirish va elektron versiyalarni (CD-ROM, DVD, onlayn) tayyorlash kabi choralarni ko'rmoqda. O'tgan asrning 30-yillaridan beri kompaniya boshqa qoʻshimcha ensiklopedik loyihalarni ham yuritib kelyapti.<ref name="encyclopaedia_1954">{{ensiklopediya manbasi | year = 1954 | title = Encyclopaedia | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | edition= 14-}}</ref>
 === Nashrlar ===
 [[Fayl:EB1 titlepage.gif|thumb|right|200px|"Encyclopædia Britannica" birinchi nashrining bosh sahifasi.]]
-„Britannica“ 15 nashrda chiqarilgan. 3- va 5-nashrlari uchun koʻp jildli qoʻshimchalar tayyorlangan (quyida berilgan [[#Nashrlar haqida qisqacha maʼlumot|jadvalga]] qarang). 10-nashr 9-nashrga qoʻshimcha boʻlgan xolos. 12- va 13-nashrlar boʻlsa 11-nashrga qoʻshimcha boʻlgan. 1985-yil 15-nashr keskin oʻzgartirilgan. Bunga qaramasdan, yangilangan hozirgi nashr 15-nashr deb aytiladi.
+„Britannica“ bugungacha 15 nashrda chiqarilgan. 3 hamda 5-nashrlari uchun koʻp jildli qoʻshimchalar tayyorlangan (quyida berilgan [[#Nashrlar haqida qisqacha maʼlumot|jadvalga]] qarang). 10-nashr 9-siga qoʻshimcha boʻlgan, xolos. 12 va 13-nashrlar boʻlsa 11-nashrga qoʻshimcha taaarzida chop qilingan. 1985-yilda 15-nashr keskin oʻzgartirilgan. Shunga qaramay, yangilangan hozirgi nashr 15-nashr deb aytiladi.
-Yaratilganidan beri „Britannica“ ikki maqsadni koʻzlab kelmoqda: mukammal ensiklopediya boʻlish va taʼlim berish.<ref name="EB_encyclopedia">{{cite encyclopedia | title = Encyclopedias and Dictionaries | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | edition= 15th | publisher = [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] | year = 2007 | volume = 18 | pages = 257–286}}</ref> 1974-yil 15-nashrda yana bir maqsad qoʻshildi: insoniyatning bor bilimini sistemaga solish.<ref name="propedia_preface">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Propædia]]''| pages = 5–8}}</ref> „Britannica“ tarixini boshqarishdagi oʻzgarishlar yoki qayta ishlashlar boʻyicha besh davrga boʻlish mumkin.
+Yaratilganidan beri „Britannica“ ikki maqsadni koʻzlab kelmoqda: mukammal ensiklopediya boʻlish hamda taʼlim berish.<ref name="EB_encyclopedia">{{ensiklopediya manbasi | title = Encyclopedias and Dictionaries | encyclopedia = Encyclopædia Britannica | edition= 15th | publisher = [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] | year = 2007 | volume = 18 | pages = 257–286}}</ref> 1974-yil 15-nashrda yana bir maqsad qoʻshildi: insoniyatning jami bilimini tizimlashtirish.<ref name="propedia_preface">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Propædia]]''| pages = 5–8}}</ref> „Britannica“ tarixini boshqarishdagi oʻzgarishlar yoki qayta ishlashlar boʻyicha besh davrga boʻlish mumkin.
-==== 1768-1826 ====
+==== 1768 - 1826-yillar ====
-Birinchi davrda (1-6-nashrlar, 1768-1826) „Britannica“ [[Colin Macfarquhar]], [[Andrew Bell]], [[Archibald Constable]] va boshqalar tomonidan boshqarilgan va chop etilgan. Britannica birinchi marta 1768- va 1771-yillar orasida „Encyclopædia Britannica yoki yangi reja bilan toʻplangan sanʼat va ilm lugʻati“ ({{lang-en|„Encyclopædia Britannica, or, A Dictionary of Arts and Sciences, compiled upon a New Plan“}}) nomi bilan [[Edinburg]]da chop etilgan. „Britannica“ning chop etilishiga qisman [[Denis Diderot]] va [[Jean le Rond d'Alembert]] tayyorlagan [[fransuz tili|fransuzcha]] „[[Encyclopédie]]“ (1751-1772-yillarda chop etilgan) ensiklopediyasi sabab boʻlgan. Britannica asosan shotlandcha ish boʻlgan. Ensiklopediya Shotland Uygʻonishidan qolgan meroslardan biridir.<ref>{{kitob manbasi | last = Herman | first = Arthur | year = 2002 | title = [[How the Scots Invented the Modern World]] | publisher = Three Rivers Press | isbn = 978-0-609-80999-0}}</ref> Bu davrda „Britannica“ bir yosh muharrir [[William Smellie]]<ref>{{cite encyclopedia |last=Krapp |first=Philip |coauthors=Balou, Patricia K. |year=1992 |title=Collier's Encyclopedia |volume=9 |pages=135 |publisher=Macmillan Educational Company |location=New York |lccn=9161165}}</ref> tayyorlagan uch jildli toʻplamdan (1-nashr) bir necha muallif tomonidan yozilgan 20 jildli toʻplam darajasiga yetishgan.
+Birinchi davrda (1 - 6-nashrlar, 1768 - 1826-yillar) „Britannica“ [[Colin Macfarquhar]], [[Andrew Bell]], [[Archibald Constable]] va boshqalar tomonidan boshqarilgan hamda chop etilgan. Britannica birinchi marta 1768 - 71-yillar orasida „Encyclopædia Britannica yoki yangi reja bilan toʻplangan sanʼat va ilm lugʻati“ ({{lang-en|„Encyclopædia Britannica, or, A Dictionary of Arts and Sciences, compiled upon a New Plan“}}) nomi bilan [[Edinburg]]da chop etilgan. „Britannica“ning chop etilishiga qisman [[Denis Diderot]] [[Jean le Rond d'Alembert]] bilan birgalikda tayyorlagan [[fransuz tili|fransuzcha]] „[[Encyclopédie]]“ (1751 - 1772-yillarda chop etilgan) ensiklopediyasi sabab boʻlgan. Britannica asosan shotlandcha hisoblangan. Ensiklopediya [[Shotland Uygʻonishi]]<nowiki/>dan qolgan meroslardan biridir.<ref>{{kitob manbasi | last = Herman | first = Arthur | year = 2002 | title = [[How the Scots Invented the Modern World]] | publisher = Three Rivers Press | isbn = 978-0-609-80999-0}}</ref> Bu davrda „Britannica“ yosh muharrir [[William Smellie]]<ref>{{ensiklopediya manbasi |last=Krapp |first=Philip |coauthors=Balou, Patricia K. |year=1992 |title=Collier's Encyclopedia |volume=9 |pages=135 |publisher=Macmillan Educational Company |location=New York |lccn=9161165}}</ref> tayyorlagan uch jildli toʻplamdan (1-nashr) bir necha muallif tomonidan yozilgan 20 jildli toʻplam darajasiga yetishgan.
-Bu davrda bir necha boshqa raqib ensiklopediyalar boʻlgan. Bular orasida [[Abraham Rees]]ning „Cyclopædia“si, [[Samuel Taylor Coleridge]]ning „Encyclopaedia Metropolitana“si,<ref>On editions of the ''Britannica'' through 1803 see Kafker and Loveland, eds., ''Early Britannica''</ref> va [[David Brewster]]ning „Edinburgh Encyclopaedia“si boʻlgan.
+Bu davrda bir necha boshqa raqib ensiklopediyalar boʻlgan. Bular orasida [[Abraham Rees]]ning „Cyclopædia“si, [[Samuel Taylor Coleridge]]ning „Encyclopaedia Metropolitana“si,<ref>On editions of the ''Britannica'' through 1803 see Kafker and Loveland, eds., ''Early Britannica''</ref> shuningdek, [[David Brewster]]ning „Edinburgh Encyclopaedia“si boʻlgan.
-[[Fayl:Rosetta Stone.jpg|thumb|left|200px|"Encyclopædia Britannica"ning 19-asrning boshlarida chiqqan nashrlarida olamshumul yangi izlanishlar yozilgan. Masalan, Thomas Youngning Misr haqidagi maqolalari kiritilgan. Bu maqolalarda Rosetta toshida (rasmga qarang) yozilgan Misr iyerogflilarning tarjimasi berilgan.]]
+[[Fayl:Rosetta Stone.jpg|thumb|left|200px|"Encyclopædia Britannica"ning 19-asrning boshlarida chiqqan nashrlarida olamshumul yangi izlanishlar yozilgan. Masalan, Thomas Youngning Misr haqidagi maqolalari kiritilgan. Bu maqolalarda Rozett toshida (rasmda) yozilgan Misr iyerogflilarning tarjimasi berilgan.]]
-==== 1827-1901 ====
+==== 1827 - 1901-yillar ====
-Ikkinchi davrda (7-9- nashrlar, 1827-1901) „Brittannica“ni Edinbrugda joylashgan [[A & C Black]] nashriyoti tayyorlagan. Baʼzi hissa qoʻshuvchilarni, masalan [[Macvey Napier]]ni muharrirlar doʻstlari va tanishlari orasidan jalb qilishgan. Boshqa hissa qoʻshuvchilarni boʻlsa „Britannica“ning obroʻsi tufayli jalb qila olishgan. Hissa qoʻshuvchilar koʻpincha boshqa mamlakatlardan borgan. Ular orasida dunyoga mashhur mutaxassislar ham boʻlgan. 7-nashrda birinchi marta har bir maqola kiritilgan koʻrsatkich tayyorlangan. Bu odat 1974-yilgacha davom etgan. Birinchi Angliyada tugʻilgan muharrir 9-nashrni tahrir qilgan [[Thomas Spencer Baynes]] boʻlgan. 9-nashr „Olimlar nashri“ deb ataladi va bu nashr eng ilmiy nashr hisoblanadi.<ref name="kister_1994">{{kitob manbasi | last = Kister | first = KF | authorlink = Kenneth Kister | year = 1994 | title = Kister's Best Encyclopedias: A Comparative Guide to General and Specialized Encyclopedias | url = https://archive.org/details/kistersbestencyc00kist | edition = 2nd | publisher = Oryx Press | location = Phoenix, Arizona | isbn=0-89774-744-5}}</ref><ref name="kogan_1958">{{kitob manbasi | last = Kogan | first = Herman | year = 1958 | title = The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica | url = https://archive.org/details/greatebthestoryo012434mbp | publisher = The [[University of Chicago Press]] | location = Chicago | lccn = 588379}}</ref> 1880-yildan keyin Baynesga [[William Robertson Smith]] yordam bergan. Yashayotgan odamlarning biografiyalari kiritilmagan. [[James Clerk Maxwell]] va [[Thomas Huxley]] ilm boʻyicha maxsus maslahatchilar boʻlishgan. Shunday boʻlsa ham, 19-asrning oxiriga kelib 9-nashr eskirgan va Britannica moddiy qiyinchiliklarga duchor boʻlgan.
+Ikkinchi davrda (7 - 9- nashrlar, 1827 - 1901-yillar) „Brittannica“ni Edinbrugda joylashgan [[A & C Black]] nashriyoti tayyorlagan. Baʼzi hissa qoʻshuvchilarni, masalan [[Macvey Napier]]ni muharrirlar doʻstlari va tanishlari orasidan jalb qilishgan. Boshqa hissa qoʻshuvchilar esa „Britannica“ning obroʻsi tufayli jalb qilingan. Hissa qoʻshuvchilar koʻpincha boshqa mamlakatlardan borgan. Ular orasida dunyoga mashhur mutaxassislar ham boʻlgan. 7-nashrda birinchi marta har bir maqola kiritiladigan koʻrsatkich tayyorlangan. Bu odat 1974-yilgacha davom etgan. Birinchi angliyalik muharrir 9-nashrni tahrir qilgan [[Thomas Spencer Baynes]] boʻlgan. 9-nashr „Olimlar nashri“ deb ataladi va bu nashr eng ilmiy nashr hisoblanadi.<ref name="kister_1994">{{kitob manbasi | last = Kister | first = KF | authorlink = Kenneth Kister | year = 1994 | title = Kister's Best Encyclopedias: A Comparative Guide to General and Specialized Encyclopedias | url = https://archive.org/details/kistersbestencyc00kist | edition = 2nd | publisher = Oryx Press | location = Phoenix, Arizona | isbn=0-89774-744-5}}</ref><ref name="kogan_1958">{{kitob manbasi | last = Kogan | first = Herman | year = 1958 | title = The Great EB: The Story of the Encyclopædia Britannica | url = https://archive.org/details/greatebthestoryo012434mbp | publisher = The [[University of Chicago Press]] | location = Chicago | lccn = 588379}}</ref> 1880-yildan keyin Baynesga [[William Robertson Smith]] yordam bergan. Bu yillardagi joriy nashrlarga tirik shaxslarning biografiyalari kiritilmagan. [[James Clerk Maxwell]] va [[Thomas Huxley]] ilmiy masalalar boʻyicha maxsus maslahatchilar boʻlishgan. Shunday boʻlsa ham, 19-asrning oxiriga kelib 9-nashr eskirgan hamda Britannica moddiy qiyinchiliklarga duchor boʻlgan.
-==== 1901-1973 ====
+==== 1901 - 1973-yillar ====
-Uchinchi davrda (10-14-nashrlar, 1901-1973) „Britannica“ni Amerikalik ishbilarmonlar boshqargan. Ular toʻgʻridan-toʻgʻri sotish usullaridan foydalangan. Ensiklopediyani kattaroq bozorda sotish uchun Amerikaliklar asta-asta maqolalarni soddalashtirdi. 10-nashr 9 jildli boʻlib, 9-nashrga qoʻshimcha boʻlgan. 11-nashr boʻlsa butunlay yangi ish boʻlgan. 11-nashr yaxshi baholangan. [[Horace Hooper]] bu nashrni iloji boricha kamol qilish uchun kurashgan.<ref name="kogan_1958" />
+Uchinchi davrda (10 - 14-nashrlar, 1901 - 1973-yillar) „Britannica“ni amerikalik ishbilarmonlar boshqarishgan. Ular toʻgʻridan-toʻgʻri sotish usullaridan foydalangan. Ensiklopediyani kattaroq bozorlarda sotish uchun amerikaliklar maqolalarni asta-sekin  soddalashtirdi. 10-nashr 9 jildli boʻlib, 9-nashrga qoʻshimcha tarzida chop etilgan. 11-nashr butunlay yangilangan. Ushbu yangilangan nashr o'quvchilar tomonidan yaxshi baholangan. [[Horace Hooper]] bu nashrni iloji boricha mukammal qilish uchun kurashgan.<ref name="kogan_1958" />
-Hooper moddiy qiyinchiliklarga uchraganidan keyin „Britannica“ni [[Sears Roebuck]] 18 yil boshqardi (1920-1923, 1928-1943). 1932-yil Searsning vitse-prezidenti [[Elkan Harrison Powell]] prezidentlik lavozimiga chiqdi. 1936-yil u muntazam tahrir qilish uslubini kirgizgan. Bundan avval yangi nashr chiqquncha maqolalar yangilanmasdi, baʼzan yangi nashr 25 yildan keyin chiqarilardi.<ref name="encyclopaedia_1954" />
+Hooper moddiy qiyinchiliklarga uchraganidan keyin „Britannica“ni [[Sears Roebuck]] 18 yil davomida boshqardi (1920 - 1923, 1928 - 1943-yillar). 1932-yil Searsning vitse-prezidenti [[Elkan Harrison Powell]] prezidentlik lavozimiga ko'tarildi. 1936-yil u muntazam tahrir qilish uslubini amaliyotgaa tatbiqq etgan. Bundan avval yangi nashr chiqquncha maqolalar yangilanmas, baʼzan yangi nashr 25 yil o'tgach chiqarilardi.<ref name="encyclopaedia_1954" />
-Powell „Britannica“ning obroʻsiga tayanib yangi taʼlim mahsulotlarini tayyorlagan. 1943-yil egalik huquqi [[William B. Benton]]ga oʻtgan, u 1973-yil vafotigacha boshqaruvchilik qilgan. Benton Benton Fondiga asos solgan. Bu fond „Britannica“ni 1996-yilgacha boshqargan. 1968-yil „Britannica“ oʻzining 200 yilligini nishonlagan.
+Powell „Britannica“ning obroʻsiga tayanib yangi taʼlim mahsulotlarini tayyorlagan. 1943-yil egalik huquqi [[William B. Benton]]ga oʻtgan, u 1973-yil vafotigacha boshqaruvchilik qilgan. U ensiklopediyaning asosiy ta'minoti bo'lgan "Benton Fondi"ga asos solgan. Bu fond „Britannica“ni 1996-yilgacha boshqargan. 1968-yil „Britannica“ oʻzining 200 yilligini nishonlagan.
 [[Fayl:EncycBrit1913.jpg|right|thumb|200px|11-nashr uchun AQSHda reklama. U.S. [[National Geographic Magazine]]nign 1913-yil mayda chiqqan nasrhidan.]]
-==== 1974-1994 ====
+==== 1974 - 1994-yillar ====
-Toʻrtinchi davrda (1974-1994) „Britannica“ning 15-nashri chiqdi. Bu nashr uch qismdan iborat: „[[Micropædia]]“, „[[Macropædia]]“ va „[[Propædia]]“. [[Mortimer J. Adler]] rahbarligi ostida „Britannica“ni yaxshi ensiklopediya qilish bilan birga unda insoniyatning bor bilimini sistemalashtirishga harakat qilingan. Mortimer J. Adler 1949-1974-yillarda muharrirlar hay’ati aʼzosi boʻlgan. 1974-yildan shu hay’atning rahbari boʻlgan. 1965-yildan boshlab 15-nashrni rejalash boʻyicha direktor boʻlgan.<ref>Mortimer J. Adler, ''A Guidebook to Learning: for the lifelong pursuit of wisdom''. MacMillan Publishing Company, New York, 1986. p.88</ref> 15-nashrda alohida koʻrsatkichning yoʻqligi va maqolalarning parallel ensiklopediyalarda berilgani keskin tanqidga uchragan.<ref name="kister_1994" /><ref name="15th_criticism">{{yangiliklar manbasi | last = Baker | first = John F. | title = A New Britannica Is Born | url = https://archive.org/details/sim_publishers-weekly_1974-01-14_205_2/page/64 | work = [[Publishers Weekly]] | date = 14-yanvar 1974-yil | pages = 64–65}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Wolff | first = Geoffrey | title = Britannica 3, History of | work = [[The Atlantic Monthly|The Atlantic]] |date = June 1974| pages = 37–47}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Cole | first = Dorothy Ethlyn | title = Britannica 3 as a Reference Tool: A Review | publisher = Wilson Library Bulletin |date = June 1974| pages = 821–825 | quote = ''Britannica 3'' is difficult to use&nbsp;... the division of content between ''Micropædia'' and ''Macropædia'' makes it necessary to consult another volume in the majority of cases; indeed, it was our experience that even simple searches might involve eight or nine volumes.}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Davi
+Toʻrtinchi davrda (1974 - 1994-yillar) „Britannica“ning 15-nashri chiqdi. Bu nashr avvalgilaridan tubdan farq qilib, „[[Micropædia]]“, „[[Macropædia]]“ hamda „[[Propædia]]“ deb nomlangan uch qismga bo'lindi. [[Mortimer J. Adler]] rahbarligi ostida „Britannica“ni yaxshilash bilan birga, unda insoniyatning bor bilimini bir tizim ostida jamlashga harakat qilingan. Mortimer J. Adler 1949 - 1974-yillarda muharrirlar hay’ati aʼzosi boʻlgan. 1974-yildan shu hay’atning rahbarlik qilgan. 1965-yildan boshlab 15-nashrni rejalash boʻyicha direktor lavozimida ishlagan.<ref>Mortimer J. Adler, ''A Guidebook to Learning: for the lifelong pursuit of wisdom''. MacMillan Publishing Company, New York, 1986. p.88</ref> 15-nashr ilk chop etilganida alohida koʻrsatkichning yoʻqligi, maqolalarning parallel ensiklopediyalarda berilgani keskin tanqidga uchragan.<ref name="kister_1994" /><ref name="15th_criticism">{{yangiliklar manbasi | last = Baker | first = John F. | title = A New Britannica Is Born | url = https://archive.org/details/sim_publishers-weekly_1974-01-14_205_2/page/64 | work = [[Publishers Weekly]] | date = 14-yanvar 1974-yil | pages = 64–65}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Wolff | first = Geoffrey | title = Britannica 3, History of | work = [[The Atlantic Monthly|The Atlantic]] |date = June 1974| pages = 37–47}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Cole | first = Dorothy Ethlyn | title = Britannica 3 as a Reference Tool: A Review | publisher = Wilson Library Bulletin |date = June 1974| pages = 821–825 | quote = ''Britannica 3'' is difficult to use&nbsp;... the division of content between ''Micropædia'' and ''Macropædia'' makes it necessary to consult another volume in the majority of cases; indeed, it was our experience that even simple searches might involve eight or nine volumes.}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Davi
 s | first = Robert Gorham | title = Subject: The Universe | url = https://archive.org/details/speechofmrdaviso00lcdavi
- | work = [[The New York Times Book Review]] | date = 1-dekabr 1974-yil | pages = 98–100}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Hazo | first = Robert G. | title = The Guest Word | work = [[The New York Times Book Review]] | date = 9-mart 1975-yil | page = 31}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = McCracken| first = Samuel | title = The Scandal of 'Britannica 3' | publisher = [[Commentary (magazine)|Commentary]] |date = February 1976| pages = 63–68 | quote = This arrangement has nothing to recommend it except commercial novelty.}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Waite | first = Dennis V. | title = Encyclopædia Britannica: EB 3, Two Years Later | url = https://archive.org/details/sim_publishers-weekly_1976-06-21_209_25/page/44 | work = [[Publishers Weekly]] | date = 21-iyun 1976-yil | pages = 44–45}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Wolff | first = Geoffrey | title = Britannica 3, Failures of | work = [[The Atlantic Monthly|The Atlantic]] |date = November 1976| pages = 107–110 | quote = It is called the ''Micropædia'', for 'little knowledge', and little knowledge is what it provides. It has proved to be grotesquely inadequate as an index, radically constricting the utility of the ''Macropædia''.}}</ref> Bunga javoban 15-nashr 1985-yil yana qaytadan chop etilish uchun butunlay oʻzgartirilgan va koʻrsatkich qoʻshilgan. 15-nashrning bu ikkinchi versiyasi 2010-yilgacha tahrirlanib, chop etilib keldi. 15-nashrning rasmiy nomi „Yangi Encyclopædia Britannica“ ({{lang-en|„New Encyclopædia Britannica“}}) boʻlsa ham, u „Britannica 3“ deb ham nomlanadi.<ref name="kister_1994" />
+ | work = [[The New York Times Book Review]] | date = 1-dekabr 1974-yil | pages = 98–100}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Hazo | first = Robert G. | title = The Guest Word | work = [[The New York Times Book Review]] | date = 9-mart 1975-yil | page = 31}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = McCracken| first = Samuel | title = The Scandal of 'Britannica 3' | publisher = [[Commentary (magazine)|Commentary]] |date = February 1976| pages = 63–68 | quote = This arrangement has nothing to recommend it except commercial novelty.}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Waite | first = Dennis V. | title = Encyclopædia Britannica: EB 3, Two Years Later | url = https://archive.org/details/sim_publishers-weekly_1976-06-21_209_25/page/44 | work = [[Publishers Weekly]] | date = 21-iyun 1976-yil | pages = 44–45}}<br />* {{yangiliklar manbasi | last = Wolff | first = Geoffrey | title = Britannica 3, Failures of | work = [[The Atlantic Monthly|The Atlantic]] |date = November 1976| pages = 107–110 | quote = It is called the ''Micropædia'', for 'little knowledge', and little knowledge is what it provides. It has proved to be grotesquely inadequate as an index, radically constricting the utility of the ''Macropædia''.}}</ref> Bunga javoban nashr 1985-yil yana qaytadan iste'molga chiqarilishi uchun butunlay oʻzgartirilgan va koʻrsatkich qoʻshilgan. 15-nashrning bu ikkinchi versiyasi 2010-yilgacha tahrirlanib, chop qilindi. 15-nashrning rasmiy nomi „Yangi Encyclopædia Britannica“ ({{lang-en|„New Encyclopædia Britannica“}}) boʻlsa-da, u „Britannica 3“ deb ham yuritiladi.<ref name="kister_1994" />
-==== 1994-bugun ====
+==== 1994-yildan bugungi kungacha ====
-Beshinchi davrda (1994-bugun) „Britannica“ning elektron va onlayn nashrlari tayyorlandi. 1996-yil [[Jacqui Safra]] moddiy qiyinchiliklarga uchragan „Britannica“ni arzon bahoga sotib oldi. 1999-yil [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] ikkiga boʻlindi. Bir qism shirkat nomini olib qoldi va bosma nashrni tayyorladi. Ikkinchi qism [[Britannica.com Inc.]] elektron versiyalarni tayyorladi. 2001-yildan beri ikki kompaniyaga [[Ilan Yeshua]] rahbarlik qilib kelmoqda. Powellga oʻxshab Yeshua ham Britannica nomi bilan yangi mahsulotlar kirgizishni qoʻllab-quvvatladi.
+Beshinchi davrda (1994-yildan hozirga qadar) „Britannica“ning elektron va onlayn nashrlari tayyorlandi. 1996-yil [[Jacqui Safra]] moddiy qiyinchiliklarga uchragan „Britannica“ni arzon bahoga sotib oldi. 1999-yil [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] ikkiga boʻlindi. Bir qism shirkat nomini olib qoldi va bosma nashrni tayyorladi. Ikkinchi qism [[Britannica.com Inc.]] elektron versiyalarni ishlab chiqdi. 2001-yildan beri har ikki kompaniyaga ham [[Ilan Yeshua]] rahbarlik qilib kelmoqda. Powellga oʻxshab Yeshua ham yangi mahsulotlarni Britannica nomi bilan iste'molda qoldirishni qoʻllab-quvvatladi.
--yil martda prezident [[Jorge Cauz]] ensiklopediyaning bosma nashrlari boshqa chiqmasligini eʼlon qildi. 2010-yil chiqqan 15-nashr oxirgi nashr boʻldi. Endi kompaniya barcha eʼtiborni onlayn nashrga qaratyapti.<ref name="NYT-stop"/><ref name="cnn-stop">{{yangiliklar manbasi|url=http://money.cnn.com/2012/03/13/technology/encyclopedia-britannica-books/|title=Encyclopedia Britannica to stop printing books|last=Pepitone|first=Julianne|date=13-mart 2012-yil|publisher=CNN|accessdate=14-mart 2012-yil}}</ref>
+-yil martida prezident [[Jorge Cauz]] ensiklopediyaning bosma nashrlari boshqa chiqmasligini eʼlon qildi. 2010-yil chiqqan 15-nashr so'nggi bosma nashr boʻldi. Endi kompaniya barcha eʼtiborni onlayn nashrga qaratmoqda.<ref name="NYT-stop"/><ref name="cnn-stop">{{yangiliklar manbasi|url=http://money.cnn.com/2012/03/13/technology/encyclopedia-britannica-books/|title=Encyclopedia Britannica to stop printing books|last=Pepitone|first=Julianne|date=13-mart 2012-yil|publisher=CNN|accessdate=14-mart 2012-yil}}</ref>
-„Britannica“ning global nashri 2010-yil chop etildi. Bu nashr 30 jilddan va 18,251 sahifadan iborat. Kichikroq jildlarda 8,500 surat, xarita, bayroq va tasvir berilgan. Nashrdagi 40,000 dan oshiq maqolani turli mamlakatlarda yashovchi mutaxassislar yozgan. Ular orasida [[Nobel mukofoti]] sovrindorlari ham bor. 15-nashrdan farqli oʻlaroq global nashr „Macro-“ va „Micropedia“ qismlariga boʻlinmagan. 14-gacha boʻlgan eski nashrlardagidek maqolalar alifbo tartibida berilgan. Global nashrning barcha nusxasi sotilgan va chop etish toʻxtatilgan.
+„Britannica“ning global nashri 2010-yil chop etildi. Bu nashr 30 jild, 18 251 sahifadan iborat. Kichikroq jildlarda 8 500 surat, xarita, bayroq hamda tasvir berilgan. Nashrdagi 40 000 dan oshiq maqolalarni turli mamlakatlarda yashovchi mutaxassislar yozgan. Ular orasida [[Nobel mukofoti]] sovrindorlari ham bor. 15-nashrdan farqli oʻlaroq global nashr „Macro-“ va „Micropedia“ qismlariga boʻlinmagan. 14-gacha boʻlgan eski nashrlardagidek maqolalar alifbo tartibida berilgan. Global nashrning barcha nusxasi sotilgan hamda chop etish toʻxtatilgan.
 === Bagʻishlovlar ===
-Britannica 1788-yildan 1901-yilgacha Britaniya taxtidagi monarxga bagʻishlangan. Amerikalik hamkorlikka sotilgandan keyin Britaniya monarxi va AQSH prezidentiga bagʻishlangan.<ref name="kister_1994" /> 11-nashr [[George II]], [[Hindiston imperatori]] va AQSH prezidenti [[William Howard Taft]]ga bagʻishlangan."<ref name="EB_1911">{{kitob manbasi | year = 1910 | title = Encyclopædia Britannica | edition = 11th | page = 3}}</ref> Bagʻishlovlardagi ketma-ketlik AQSH va Britaniya kuchiga va sotuvga qarab oʻzgarib kelmoqda. 14-nashrning 1954-yilgi versiyasi AQSH prezidenti [[Dwight David Eisenhower]] va qirolicha [[Elizabeth II]]ga bagʻishlangan."<ref name="EB_1954">{{kitob manbasi | year = 1954 | title = Encyclopædia Britannica | edition = 14th | page = 3}}</ref> Shu udumga koʻra 15-nashrning 2007-yilgi versiyasi AQSH prezidenti [[George W. Bush]] va qirolicha Elizabeth IIga bagʻishlangan."<ref name="propedia_3">{{kitob manbasi | title = The New Encyclopædia Britannica | edition = 15th edition, ''Propædia'' | page = 3}}</ref> 15-nashrning 2010-yilgi versiyasi boʻlsa AQSH prezidenti [[Barack Obama]] va qirolicha Elizabeth IIga bagʻishlangan.<ref name=propedia2010>''The New Encyclopædia Britannica'', ''Propædia: Outline of Knowledge and Guide to the Britannica'', 15th edition, 2010.</ref>
+Britannica 1788-yildan 1901-yilgacha Britaniya taxtidagi monarxga bagʻishlangan. Amerikalik hamkorlarga sotilgandan keyin Britaniya monarxi va AQSH prezidentiga bagʻishlangan.<ref name="kister_1994" /> 11-nashr [[George II]], [[Hindiston imperatori]] va AQSH prezidenti [[William Howard Taft]]ga bagʻishlangan."<ref name="EB_1911">{{kitob manbasi | year = 1910 | title = Encyclopædia Britannica | edition = 11th | page = 3}}</ref> Bagʻishlovlardagi ketma-ketlik AQSH - Britaniya kuchiga hamda sotuvga qarab oʻzgarib kelmoqda. 14-nashrning 1954-yilgi versiyasi AQSH prezidenti [[Dwight David Eisenhower]] va qirolicha [[Elizabeth II]] ga bagʻishlangan."<ref name="EB_1954">{{kitob manbasi | year = 1954 | title = Encyclopædia Britannica | edition = 14th | page = 3}}</ref> Shu udumga koʻra 15-nashrning 2007-yilgi versiyasi AQSH prezidenti [[George W. Bush]] va qirolicha Elizabeth II ga,<ref name="propedia_3">{{kitob manbasi | title = The New Encyclopædia Britannica | edition = 15th edition, ''Propædia'' | page = 3}}</ref> 15-nashrning 2010-yilgi versiyasi esa Qo'shma Shtatlar prezidenti [[Barack Obama]] hamda qirolicha Elizabeth IIga bagʻishlangan.<ref name=propedia2010>''The New Encyclopædia Britannica'', ''Propædia: Outline of Knowledge and Guide to the Britannica'', 15th edition, 2010.</ref>
 == Tanqidiy baho ==
@@ Qator 77: / Qator 78: @@
 [[Fayl:EB1 Plate 003 lark flower.gif|thumb|left|200px|1-nashr uchun [[Andrew Bell]] tayyorlagan tasvir]]
--nashrdan beri „Britannica“ga tanqidchilar yuqori baho berib kelyapti.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995">{{kitob manbasi | last = Sader | first = Marian | coauthors = Lewis, Amy | year = 1995 | title = Encyclopedias, Atlases, and Dictionaries | url = https://archive.org/details/encyclopediasatl00sade | publisher = R. R. Bowker (A Reed Reference Publishing Company) | location = New Providence, New Jersey | isbn = 0-8352-3669-2}}</ref><ref name="library_association_1996">{{kitob manbasi | year = 1996 | title = Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider | url = https://archive.org/details/purchasingencycl00amer | edition = 5th | publisher = Booklist Publications, American Library Association | isbn = 0-8389-7823-1 | author = reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.}}</ref> AQSHda 3- va 9-nashrlarning noqonuniy nusxalari tayyorlangan.<ref name="kogan_1958" /> „Britannica“dagi maqolalar noqonuniy koʻchirilib tayyorlangan birinchi ensiklopediya „[[Dobson's Encyclopædia]]“dir.<ref>{{kitob manbasi | last = Arner | first = Robert D. | year = 1991 | title = Dobson's Encyclopaedia: The Publisher, Text, and Publication of America's First Britannica, 1789–1803 | url = https://archive.org/details/dobsonsencyclopa00arne | publisher = University of Pennsylvania Press | location = Philadelphia | isbn = 0-8122-3092-2}}</ref> 14-nashrdan keyin Time jurnali „Britannica“ni „kutubxona boshchisi“ deb nomlagan.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,732859-1,00.html | title = Patriarch Revised | work = [[Time (magazine)|Time]] | volume = XIV | number = 13 | date = 23-sentabr 1929-yil | pages = 66–69 | seperator =  | access-date = 2013-02-15 | archivedate = 2012-12-21 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20121221003134/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,732859-1,00.html }}</ref> Bir reklamada [[William Beebe]]ning „Britannica“ni solishtirib boʻlmaydi, chunki unga mos raqib yoʻq" degan soʻzlari ishlatilgan.<ref>{{yangiliklar manbasi | title = A Completely New Encyclopaedia (''sic'') Britannica | work= [[Time (magazine)|Time]] | volume = XIV | number = 12 | date = 16-sentabr 1929-yil | pages = 2–3}}</ref> „Britannica“ ingliz adabiyotida koʻp tilga olingan. Masalan, [[Arthur Conan Doyle]]ning [[Sherlok Xolms]] haqidagi „Qizil boshli liga“ hikoyasida. Bu hikoyani „Britannica“ning 200 yilligida Gilbert Inglefield tilga olgan.<ref name="EB_bicentennial" />
+-nashrdan beri „Britannica“ga tanqidchilar yuqori baho berib kelyapti.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995">{{kitob manbasi | last = Sader | first = Marian | coauthors = Lewis, Amy | year = 1995 | title = Encyclopedias, Atlases, and Dictionaries | url = https://archive.org/details/encyclopediasatl00sade | publisher = R. R. Bowker (A Reed Reference Publishing Company) | location = New Providence, New Jersey | isbn = 0-8352-3669-2}}</ref><ref name="library_association_1996">{{kitob manbasi | year = 1996 | title = Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider | url = https://archive.org/details/purchasingencycl00amer | edition = 5th | publisher = Booklist Publications, American Library Association | isbn = 0-8389-7823-1 | author = reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.}}</ref> AQSHda 3- va 9-nashrlarning noqonuniy nusxalari tayyorlangan.<ref name="kogan_1958" /> „Britannica“dagi maqolalar noqonuniy koʻchirilib tayyorlangan birinchi ensiklopediya „[[Dobson's Encyclopædia]]“dir.<ref>{{kitob manbasi | last = Arner | first = Robert D. | year = 1991 | title = Dobson's Encyclopaedia: The Publisher, Text, and Publication of America's First Britannica, 1789–1803 | url = https://archive.org/details/dobsonsencyclopa00arne | publisher = University of Pennsylvania Press | location = Philadelphia | isbn = 0-8122-3092-2}}</ref> 14-nashrdan keyin Time jurnali „Britannica“ni „kutubxona boshchisi“ deb nomlagan.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,732859-1,00.html | title = Patriarch Revised | work = [[Time (magazine)|Time]] | volume = XIV | number = 13 | date = 23-sentabr 1929-yil | pages = 66–69 | seperator =  | access-date = 2013-02-15 | archivedate = 2012-12-21 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20121221003134/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,732859-1,00.html | archive-date = 2012-12-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20121221003134/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,732859-1,00.html }}</ref> Bir reklamada [[William Beebe]]ning „Britannica“ni solishtirib boʻlmaydi, chunki unga mos raqib yoʻq" degan soʻzlari ishlatilgan.<ref>{{yangiliklar manbasi | title = A Completely New Encyclopaedia (''sic'') Britannica | work= [[Time (magazine)|Time]] | volume = XIV | number = 12 | date = 16-sentabr 1929-yil | pages = 2–3}}</ref> „Britannica“ ingliz adabiyotida koʻp tilga olingan. Masalan, [[Arthur Conan Doyle]]ning [[Sherlok Xolms]] haqidagi „Mallalar uyushmasi“ hikoyasida. Bu hikoyani „Britannica“ning 200 yilligida Hilbert Inglefield tilga olgan.<ref name="EB_bicentennial" />
-„Britannica“ bilimni umumlashtiruvchi ensiklopediya sifatida shuhrat qozongan.<ref name="thomas_1992">{{kitob manbasi| last = Thomas | first = Gillian | authorlink = Gillian Thomas | year = 1992 | title = A Position to Command Respect: Women and the Eleventh Britannica | url = https://archive.org/details/positiontocomman0000thom | publisher = [[Rowman & Littlefield|Scarecrow Press]] | isbn = 0-8108-2567-8}}</ref> Baʼzi odamlar bilimlarini chuqurlashtirish uchun „Britannica“ni boshdan-oyoq oʻqib chiqishga qaror qilishgan. Buning uchun 3 yildan 22 yilgacha vaqt sarflashgan.<ref name="kogan_1958" /> 1797-yil [[Fat′h Ali Shah Qajar]] shoh boʻlganida unga „Britannica“ning 3-nashri toʻplami berilgan va u ensiklopediyani boshidan oxirigacha oʻqib chiqqan. Bundan keyin shoh oʻzining rasmiy unvoniga "Eng Buyuk Shoh va Encyclopædia „Britannica“ning ustasi" nomini qoʻshgan.<ref name="EB_bicentennial">{{kitob manbasi | year = 1968 | title = Banquet at Guildhall in the City of London, Tuesday 15-oktabr 1968-yil: Celebrating the 200th Anniversary of the Encyclopædia Britannica and the 25th Anniversary of the Honorable William Benton as its Chair and Publisher | publisher = [[Encyclopædia Britannica, Inc.|Encyclopædia Britannica International, Ltd.]] | location = United Kingdom}}</ref> Yozuvchi [[George Bernard Shaw]] ilmiy maqolalardan tashqari 9-nashrni butunlay oʻqib chiqqanini aytgan.<ref name="kogan_1958" /> [[Richard Evelyn Byrd]] 1934-yil [[Janubiy qutb]]ga qilgan 5 oylik sayohati davomida „Britannica“ni oʻqish uchun olib olgan. [[Philip Beaver]] dengizda qilgan sayohati davomida „Britannica“ni oʻqigan.
+„Britannica“ bilimni umumlashtiruvchi ensiklopediya sifatida shuhrat qozongan.<ref name="thomas_1992">{{kitob manbasi| last = Thomas | first = Gillian | authorlink = Gillian Thomas | year = 1992 | title = A Position to Command Respect: Women and the Eleventh Britannica | url = https://archive.org/details/positiontocomman0000thom | publisher = [[Rowman & Littlefield|Scarecrow Press]] | isbn = 0-8108-2567-8}}</ref> Baʼzi odamlar bilimlarini chuqurlashtirish uchun „Britannica“ni boshdan-oyoq oʻqib chiqishga qaror qilishib, mutolaa uchun 3 yildan 22 yilgacha vaqt sarflashgan.<ref name="kogan_1958" /> 1797-yil [[Fat′h Ali Shah Qajar]] shoh boʻlganida unga „Britannica“ning 3-nashri toʻplami berilgan va u ensiklopediyani boshidan oxirigacha oʻqib chiqqan. Bundan keyin shoh oʻzining rasmiy unvoniga "Eng Buyuk Shoh va Encyclopædia „Britannica“ning ustasi" nomini qoʻshgan.<ref name="EB_bicentennial">{{kitob manbasi | year = 1968 | title = Banquet at Guildhall in the City of London, Tuesday 15-oktabr 1968-yil: Celebrating the 200th Anniversary of the Encyclopædia Britannica and the 25th Anniversary of the Honorable William Benton as its Chair and Publisher | publisher = [[Encyclopædia Britannica, Inc.|Encyclopædia Britannica International, Ltd.]] | location = United Kingdom}}</ref> Yozuvchi [[George Bernard Shaw]] ilmiy maqolalardan tashqari 9-nashrni butunlay oʻqib chiqqanini aytgan.<ref name="kogan_1958" /> [[Richard Evelyn Byrd]] 1934-yil [[Janubiy qutb|Janubiy Qutb]]ga qilgan 5 oylik sayohati davomida „Britannica“ni oʻqish uchun olib olgan. [[Philip Beaver]] dengizda qilgan sayohati davomida „Britannica“ni oʻqigan.
-Yaqinda boʻlsa Esquire jurnali muharriri [[Philip Beaver]] 2002-yilgi nashrni oʻqib chiqqan. Bu haqida 2004-yil chiqqan „Bilagʻon: Bir odamning dunyodagi eng aqlli odam boʻlish uchun qilgan kamtar intilishi“ ({{lang-en|„The Know-It-All: One Man's Humble Quest to Become the Smartest Person in the World“}}) kitobida yozgan. Faqat ikkita inson „Britannica“ning ikki mustaqil nashrlarini oʻqib chiqqan: yozuvchi [[C. S. Forester]]<ref name="kogan_1958" /> va ishbilarmon [[Amos Urban Shirk]]. Shirk 11- va 14-nashrlarni oʻqigan. 11-nashrni har kech uch soat oʻqigan va 4 yarim yil deganda oʻqishni bitirgan.<ref>{{yangiliklar manbasi | title = Reader |work=The New Yorker | volume = 9 | date = 3-mart 1934-yil | page = 17}}</ref> „Britannica“ning koʻp bosh muharrirlari kitobni boshdan-oyoq oʻqib chiqishgan deb ishoniladi. Bular orasida [[William Smellie]] (1-nashr), [[William Robertson Smith]] (9-nash) va [[Walter Yust]] (14-nashr) bor.
+Yaqinda boʻlsa Esquire jurnali muharriri [[Philip Beaver]] 2002-yilgi nashrni oʻqib chiqqan. Bu haqida 2004-yil chiqqan „Bilagʻon: Bir odamning dunyodagi eng aqlli odam boʻlish uchun qilgan kamtar intilishi“ ({{lang-en|„The Know-It-All: One Man's Humble Quest to Become the Smartest Person in the World“}}) kitobida yozgan. Faqat ikkita inson „Britannica“ning ikki mustaqil nashrlarini oʻqib chiqqan: yozuvchi [[C. S. Forester]]<ref name="kogan_1958" /> va ishbilarmon [[Amos Urban Shirk]]. Shirk 11- va 14-nashrlarni oʻqigan. 11-nashrni har kech uch soat oʻqigan va 4 yarim yil deganda oʻqishni bitirgan.<ref>{{yangiliklar manbasi | title = Reader |work=The New Yorker | volume = 9 | date = 3-mart 1934-yil | page = 17}}</ref> „Britannica“ning koʻp bosh muharrirlari kitobni boshdan-oyoq oʻqib chiqishgan, deb ishoniladi. Bular orasida [[William Smellie]] (1-nashr), [[William Robertson Smith]] (9-nash) va [[Walter Yust]] (14-nashr) bor.
 === Mukofotlar ===
-Onlayn „Britannica“ 2005-yil „Eng yaxshi onlayn isteʼmolchi servisi“ deb topilib Codie mukofotini oldi.<ref>{{web manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/winners.asp#Content | title = 2005 Codie Award Winners: Content Categories | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = [[Software and Information Industry Association]] | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070317061438/http://www.siia.net/codies/2005/winners.asp#Content | archivedate = 2007-03-17 }}</ref> Codie mukofoti har yili [[Software and Information Industry Association]] tashkiloti tomonidan eng yaxshi programmalarga beriladi. 2006-yil „Britannica“ yana shu mukofotni oldi.<ref>{{web manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2006/finalists.asp | title = 2006 Codie Award Finalists: Content Categories | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070410101917/http://www.siia.net/codies/2006/finalists.asp | archivedate = 2007-04-10 }}</ref> „Britannica“ning CD/DVD-ROM versiyasi [[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]] 2004-yil Katta yutuq mukofoti ({{lang-en|Distinguished Achievement Award}}) sovrindori boʻldi.<ref>{{web manbasi | url = http://www.edpress.org/awards/04tech.htm | title = 2004 Distinguished Achievement Awards Winners: Technology | date = 1-avgust 2003-yil | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = [[Association of Educational Publishers]] | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061017162810/http://www.edpress.org/awards/04tech.htm | archivedate = 2006-10-17 }}</ref> Shu versiya yana 2000-, 2001- va 2002-yil Codie mukofotini oldi.<ref>{{web manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/history_2001.asp | title = 2001 Codie Awards Winners | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061231112223/http://www.siia.net/codies/2005/history_2001.asp | archivedate = 2006-12-31 }}</ref><ref>{{web manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/history_2002.asp | title = 2002 Codie Awards Winners | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070101011356/http://www.siia.net/codies/2005/history_2002.asp | archivedate = 2007-01-01 }}</ref> 2009-yil 15-iyulda 2,000 dan oshiq mustaqil kishi ovoz berib „Britannica“ni „Buyuk Britaniyadagi 10 eng yuqori brend“ roʻyxatiga qoʻshishdi.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8149460.stm | title = Top Ten Superbrands 2009–2010 | accessdate =15-iyul 2009-yil |publisher=BBC | date=14-iyul 2009-yil}}</ref>
+Onlayn „Britannica“ 2005-yil „Eng yaxshi onlayn isteʼmolchi servisi“ deb topilib, Codie mukofotiga munosib ko'rildi.<ref>{{veb manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/winners.asp#Content | title = 2005 Codie Award Winners: Content Categories | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = [[Software and Information Industry Association]] | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070317061438/http://www.siia.net/codies/2005/winners.asp#Content | archivedate = 2007-03-17 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070317061438/http://www.siia.net/codies/2005/winners.asp#Content |date=2007-03-17 }}</ref> Codie mukofoti har yili [[Software and Information Industry Association]] tashkiloti tomonidan eng yaxshi dasturlarga beriladi. 2006-yil „Britannica“ yana shu mukofotni oldi.<ref>{{veb manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2006/finalists.asp | title = 2006 Codie Award Finalists: Content Categories | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070410101917/http://www.siia.net/codies/2006/finalists.asp | archivedate = 2007-04-10 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070410101917/http://www.siia.net/codies/2006/finalists.asp |date=2007-04-10 }}</ref> „Britannica“ning CD/DVD-ROM versiyasi [[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]] 2004-yil Katta yutuq mukofoti ({{lang-en|Distinguished Achievement Award}}) sovrindori boʻldi.<ref>{{veb manbasi | url = http://www.edpress.org/awards/04tech.htm | title = 2004 Distinguished Achievement Awards Winners: Technology | date = 1-avgust 2003-yil | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = [[Association of Educational Publishers]] | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061017162810/http://www.edpress.org/awards/04tech.htm | archivedate = 2006-10-17 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20061017162810/http://www.edpress.org/awards/04tech.htm |date=2006-10-17 }}</ref> Shu versiya yana 2000, 2001 va 2002-yillarda ham Codie mukofotini oldi.<ref>{{veb manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/history_2001.asp | title = 2001 Codie Awards Winners | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061231112223/http://www.siia.net/codies/2005/history_2001.asp | archivedate = 2006-12-31 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20061231112223/http://www.siia.net/codies/2005/history_2001.asp |date=2006-12-31 }}</ref><ref>{{veb manbasi | url = http://www.siia.net/codies/2005/history_2002.asp | title = 2002 Codie Awards Winners | year = 2007 | accessdate = 11-aprel 2007-yil | publisher = Software and Information Industry Association | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070101011356/http://www.siia.net/codies/2005/history_2002.asp | archivedate = 2007-01-01 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070101011356/http://www.siia.net/codies/2005/history_2002.asp |date=2007-01-01 }}</ref> 2009-yil 15-iyulda 2 000 dan oshiq kishi mustaqil ovoz berib „Britannica“ni „Buyuk Britaniyadagi 10 eng yuqori brend“ roʻyxatiga qoʻshishdi.<ref>{{yangiliklar manbasi | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8149460.stm | title = Top Ten Superbrands 2009–2010 | accessdate =15-iyul 2009-yil |publisher=BBC | date=14-iyul 2009-yil}}</ref>
 === Qamrovi ===
 [[Fayl:Britannica 1. baskı.JPG|thumb|right|150px|Encyclopædia Britannica, 1-nashr]]
-„Britannica“da mavzular „[[Propædia]]“dagi „Bilimning qisqacha sxemasi“ga qarab tanlanadi.<ref name="propedia_preface" /> „Britannica“da jugʻrofiya („[[Macropædia]]“ning 26 %i), biografiya (14 %), biologiya va tibbiyot (11 %), adabiyot (7 %), fizika va astronomiya (6 %), din (5 %), sanʼat (4 %), gʻarb falsafasi (4 %) va huquqshunoslik (3 %) haqida maqolalar yozilgan.<ref name="kister_1994" /> Bir izlanishga koʻra „[[Micropædia]]“da geografiya boʻyicha maqolalar 25 % ni, ilm boʻyicha — 18 % ni, ijtimoiy fanlar boʻyicha — 17 % ni, biografiyalar — 17 % ni, boshqa gumanitar fanlar boʻyicha maqolalar qolgan 25 % ni tashkil qiladi.<ref name="sader_1995" /> 1992-yil bir taqrizchi: "mavzularning koʻlami, chuqurligi va universalligi boʻyicha „Britannica“ga teng keladiganf ensiklopediya yoʻq, " — deb yozgan.<ref>{{kitob manbasi | last = Lang | first = JP | year = 1992 | title = Reference Sources for Small and Medium-Sized Libraries | url = https://archive.org/details/isbn_9780838934067 | edition = 5th | publisher = American Library Association | location = Chicago | page = [https://archive.org/details/isbn_9780838934067/page/34 34] | isbn = 0-8389-3406-4}}</ref>
+„Britannica“da mavzular „[[Propædia]]“dagi „Bilimning qisqacha sxemasi“ga qarab tanlanadi.<ref name="propedia_preface" /> „Britannica“da jugʻrofiya („[[Macropædia]]“ning 26 %i), biografiya (14 %), biologiya va tibbiyot (11 %), adabiyot (7 %), fizika va astronomiya (6 %), din (5 %), sanʼat (4 %), gʻarb falsafasi (4 %) va huquqshunoslik (3 %) haqida maqolalar yozilgan.<ref name="kister_1994" /> Bir izlanishga koʻra „[[Micropædia]]“da geografiya boʻyicha maqolalar 25 % ni, ilm boʻyicha — 18 % ni, ijtimoiy fanlar boʻyicha — 17 % ni, biografiyalar — 17 % ni, boshqa gumanitar fanlar boʻyicha maqolalar qolgan 25 % ni tashkil qiladi.<ref name="sader_1995" /> 1992-yilda taqrizchilaran biri: "Mavzularning koʻlami, chuqurligi hamda universalligi boʻyicha „Britannica“ga teng keladigan ensiklopediya yoʻq, " — deb yozgan.<ref>{{kitob manbasi | last = Lang | first = JP | year = 1992 | title = Reference Sources for Small and Medium-Sized Libraries | url = https://archive.org/details/isbn_9780838934067 | edition = 5th | publisher = American Library Association | location = Chicago | page = [https://archive.org/details/isbn_9780838934067/page/34 34] | isbn = 0-8389-3406-4}}</ref>
-„Britannica“da maqolalar bir xil chuqurlikda yoritilmagan. Masalan, [[Buddizm]] va boshqa koʻp dinlar „[[Macropædia]]“da bitta maqolada berilgan. [[Xristian dini]] boʻyicha 14 maqola berilgan va bu din haqidagi barcha maqolalarning yarmini tashkil qiladi.<ref name="macropaedia_2007">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Macropædia]]''}}</ref> Shunday boʻlsa ham, „Britannica“ni gʻarbdagi oʻquvchilarga taklif qilinadigan eng betaraf ensiklopediya deb baholashgan.<ref name="kister_1994" /> Yana barcha davrda yashagan ayollar haqida yozilgan biografiyalar ham olqishlanadi.<ref name="sader_1995" />
+„Britannica“da maqolalar bir xil teranlikda yoritilmagan. Masalan, [[Buddizm]] va boshqa koʻplab dinlar „[[Macropædia]]“da bitta maqolada berilgan. [[Xristian dini]] boʻyicha 14 maqola kiritilgan, bu din haqidagi barcha maqolalarning yarmini tashkil qiladi.<ref name="macropaedia_2007">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Macropædia]]''}}</ref> Shunday boʻlsa ham, „Britannica“ni gʻarbda oʻquvchilarga taklif qilinadigan eng betaraf ensiklopediya deb baholashgan.<ref name="kister_1994" /> Yana barcha davrda yashagan ayollar haqida yozilgan biografiyalar ham olqishlanadi.<ref name="sader_1995" />
-{{quote|„Britannica“ning 15-nashri gʻarbiy boʻlmagan madaniy, ijtimoiy va ilmiy rivojlanishlarga boshqa har qanaqa hozir mavjud inglizcha ensiklopediyadan koʻproq eʼtibor beradi deb qoʻrqmasdan aytish mumkin.|Kenneth Kister|„Kisterning eng yaxshi ensiklopediyalari” ({{lang-en|„Kister’s Best Encyclopedias“}}) (1994)}}
+{{quote|„Britannica“ning 15-nashri gʻarbga xos boʻlmagan madaniy, ijtimoiy va ilmiy rivojlanishlarga boshqa har qanaqa hozirda mavjud inglizcha ensiklopediyadan koʻproq eʼtibor beradi, deb qoʻrqmasdan aytish mumkin.|Kenneth Kister|„Kisterning eng yaxshi ensiklopediyalari” ({{lang-en|„Kister’s Best Encyclopedias“}}) (1994)}}
 === Muharrirlarning maqola tanlashi ===
-„Britannica“ muharrirlarining ishi koʻpincha tanqid qilinadi. Hajmi deyarli oʻzgarmagani uchun ensiklopediyada baʼzi maqolalarga joy ajratish uchun boshqalarini qisqartirish yoki olib tashlashga toʻgʻri kelgan. Bu koʻpincha muammo chiqargan. 15-nashr birinchi chiqqanida (1974-1985) bollar adabiyoti, [[Joachim du Bellay]], harbiy unvonlar haqidagi maqolalar qisqartirilgani va yoʻq qilingani qoralangandi. Bundan tashqari, yapon biografiyalarini notekis taxlash kabi xatolarga yoʻl qoʻyilgani aytilgandi.<ref name="Newsweek_1974" /> Koʻrsatkichning yoʻq qilingani va maqolalarning „[[Micropædia]]“ va „[[Macropædia]]“ boʻlimlariga boʻlingani ham qattiq tanqid qilingandi.<ref name="kister_1994" /><ref name="15th_criticism" /> Bir tanqidchi ilk 15-nashr haqida: "maʼlumot saqlashdan koʻra tuzilishini oʻzgartirishga intiluvchi muvaffaqiyatsizlik, " — deb yozgan.<ref name="Newsweek_1974">{{cite journal | last = Prescott | first = Peter S. | title = The Fifteenth Britannica | journal = Newsweek | date = 8-iyul 1974-yil | pages = 71–72}}</ref> [[American Library Association]] xodimlari 1992-yilgi „Macropædia“dan koʻpgina taʼlim boʻyicha maqolalar va [[psixologiya]] haqidagi maqola olib tashlanganini bilib hayron qolishgan.<ref name="library_association_1992">{{kitob manbasi | year = 1992 | title = Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider | edition = 4th | publisher = [[Booklist]] Publications, [[American Library Association]] | isbn = 0-8389-5754-4 | author = reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.}}</ref>
+„Britannica“ muharrirlarining ishi koʻpincha tanqid qilinadi. Hajmi deyarli oʻzgarmagani sababli ensiklopediyada baʼzi maqolalarga joy ajratish uchun boshqalarini qisqartirish yoki olib tashlashga toʻgʻri kelgan. Bu koʻpgina muammolarni yuzaga keltirgan. 15-nashr birinchi chiqqanida (1974-1985) bolalar adabiyoti, [[Joachim du Bellay]], harbiy unvonlar haqidagi maqolalar qisqartirilgani va nashrdan tushirilgani qoralangandi. Bundan tashqari, yapon biografiyalarini notekis taxlash kabi xatolarga yoʻl qoʻyilgani aytilgan.<ref name="Newsweek_1974" /> Koʻrsatkich qo'yish tartibining bekor qilingani, maqolalarning „[[Micropædia]]“ va „[[Macropædia]]“ boʻlimlariga boʻlingani ham qattiq tanqid ostiga olingandi.<ref name="kister_1994" /><ref name="15th_criticism" /> Bir tanqidchi ilk 15-nashr haqida: "Maʼlumot saqlashdan koʻra tuzilishini oʻzgartirishga intiluvchi muvaffaqiyatsizlik, " — deb yozgan.<ref name="Newsweek_1974">{{jurnal manbasi | last = Prescott | first = Peter S. | title = The Fifteenth Britannica | journal = Newsweek | date = 8-iyul 1974-yil | pages = 71–72}}</ref> [[American Library Association]] xodimlari 1992-yilgi „Macropædia“dan koʻpgina taʼlim boʻyicha va [[psixologiya]]ga doir maqola olib tashlanganini bilib, hayratda qolishgan.<ref name="library_association_1992">{{kitob manbasi | year = 1992 | title = Purchasing an Encyclopedia: 12 Points to Consider | edition = 4th | publisher = [[Booklist]] Publications, [[American Library Association]] | isbn = 0-8389-5754-4 | author = reviews by the Editorial Board of Reference Books Bulletin ; revised introduction by Sandy Whiteley.}}</ref>
-„Britannica“ koʻpincha hissa qoʻshuvchi tanlashda adashadi. Bunga muhim misol 3-nashrning (1788-1797) bosh muharriri [[George Gleig]] [[Isaac Newton]]ning gravitatsiya teoriyasini qabul qilmagani va gravitatsiyaning sababi olov klassik elementidir deb yozganidir.<ref name="kogan_1958" /> Shunday boʻlsa ham, „Britannnica“ his-tuygʻu va ishonchlar bilan bogʻliq mavzularga ilmiy yondashib kelyapti. Masalan, 9-nashrda [[William Robertson Smith]]ning din haqidagi maqolalarida shunday qilingan. Xususan, Smithning [[Bibliya]] tarixiy xatolarga egaligi haqidagi maqolalariga (1875) ilmiy yondashilgan.<ref name="kogan_1958" />
+„Britannica“ koʻpincha hissa qoʻshuvchi tanlashda adashadi. Bunga muhim misol 3-nashrning (1788 - 1797) bosh muharriri [[George Gleig]] [[Isaac Newton]]ning gravitatsiya teoriyasini qabul qilmagani hamda ""22gravitatsiyaning sababi odatiy olov elementidir" deb yozganidir.<ref name="kogan_1958" /> Shunday boʻlsa ham, „Britannnica“ hissiy va e'tiqodlar bilan bogʻliq mavzularga ilmiy yondashib kelyapti. Masalan, 9-nashrda [[William Robertson Smith]]ning din haqidagi maqolalarida shunday yo'l tutilgan. Xususan, Smithning [[Bibliya]] tarixiy xatolarga egaligi haqidagi maqolalariga (1875) ilmiy yondashilgan.<ref name="kogan_1958" />
-Muharrirlar tanqid qilinganiga yana boshqa bir misol Britannica muharrirlar hay’ati aʼzosi [[Wendy Doniger]]ning<ref>{{web manbasi |url=https://corporate.britannica.com/board/doniger.html |title=Encyclopædia Britannica Board of Editors |work=Encyclopædia Britannica |accessdate=16-avgust 2012-yil |archivedate=2012-12-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121221073525/https://corporate.britannica.com/board/doniger.html }}</ref> [[Hinduizm]]ga bergan salbiy taʼrifidir.<ref>Ramaswamy, Krishnan ed. ''[[Invading the Sacred]].'' 2007. New Delhi. Rupa and co.</ref><ref>[http://magazine.uchicago.edu/0412/features/index.shtml „The Interpretation of Gods“], by Amy Braverman, University of Chicago Magazine: 97:2 (2004)</ref> „Britannica“da Hinduizm haqidagi maqolalari umuman olganda tanqidga uchrab kelyapti.<ref>{{web manbasi|url=http://www.hinduismtoday.com/blogs-news/hindu-press-international/encyclopaedia-britannica-will-review-its-hinduism-article/8506.html|title=Encyclopædia Britannica Will Review Its Hinduism Article|work=[[Hinduism Today Magazine]]|date=16-may 2009-yil|accessdate=16-mart 2011-yil|archivedate=2012-12-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121222024014/http://www.hinduismtoday.com/blogs-news/hindu-press-international/encyclopaedia-britannica-will-review-its-hinduism-article/8506.html}}</ref>
+Muharrirlar tanqid qilinganiga yana boshqa bir misol Britannica muharrirlar hay’ati aʼzosi [[Wendy Doniger]]ning<ref>{{veb manbasi |url=https://corporate.britannica.com/board/doniger.html |title=Encyclopædia Britannica Board of Editors |work=Encyclopædia Britannica |accessdate=16-avgust 2012-yil |archivedate=2012-12-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121221073525/https://corporate.britannica.com/board/doniger.html }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121221073525/https://corporate.britannica.com/board/doniger.html |date=2012-12-21 }}</ref> [[Hinduizm]]ga bergan salbiy taʼrifidir.<ref>Ramaswamy, Krishnan ed. ''[[Invading the Sacred]].'' 2007. New Delhi. Rupa and co.</ref><ref>[http://magazine.uchicago.edu/0412/features/index.shtml „The Interpretation of Gods“], by Amy Braverman, University of Chicago Magazine: 97:2 (2004)</ref> „Britannica“da Hinduizm haqidagi maqolalari, umuman olganda, doimiy tanqidga uchrab kelmoqda.<ref>{{veb manbasi|url=http://www.hinduismtoday.com/blogs-news/hindu-press-international/encyclopaedia-britannica-will-review-its-hinduism-article/8506.html|title=Encyclopædia Britannica Will Review Its Hinduism Article|work=[[Hinduism Today Magazine]]|date=16-may 2009-yil|accessdate=16-mart 2011-yil|archivedate=2012-12-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121222024014/http://www.hinduismtoday.com/blogs-news/hindu-press-international/encyclopaedia-britannica-will-review-its-hinduism-article/8506.html}} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121222024014/http://www.hinduismtoday.com/blogs-news/hindu-press-international/encyclopaedia-britannica-will-review-its-hinduism-article/8506.html |date=2012-12-22 }}</ref>
 === „Encyclopædia Britannica“ tanqidi ===
 [[Fayl:2ndBritannica.jpg|thumb|left|350px|Encyclopædia Britannica, 2-nashr]]
-„Britannica“ni nashrlar eskirgan sari tanqid qilishadi. Ensiklopediyaning yap-yangi nashrini chiqarish juda qimmat boʻlgani uchun muharrirlar yangi nashr chiqarishni iloji boricha choʻzishgan (odatda 25 yilgacha).<ref name="encyclopaedia_1954" /> Masalan, muntazam yangilash metodiga qaramasdan 14-nashr 35 yildan soʻng (1929-1964) eskirib qoldi. 1964-yil Amerikalik fizik [[Harvey Einbinder]] oʻzining „Britannica mifi“<ref>{{kitob manbasi | last = Einbinder | first = Harvey | authorlink = Harvey Einbinder | year = 1964 | title = The Myth of the Britannica | url = https://archive.org/details/mythofbritannica0000einb | publisher = Grove Press | location = New York | isbn = 978-0-384-14050-9}}</ref> ({{lang-en|„The Myth of the Britannica“}}) kitobida ensiklopediyani tanqid qilganidan keyin „Britannica“ ishchilari yangi nashr ustida ishlay boshlashgan va bunga 10 yil sarflashgan.<ref name="kister_1994" /> Bir tanqidchi „eskirgan yoki tahrir qilinishi kerak boʻlgan maqola topish qiyin emas“,- deb yozgan. Unga koʻra, „Macropædia“dagi uzun maqolalar „Micropædia“dagi qisqa maqolalarga qaraganda koʻproq eskiradi.<ref name="kister_1994" /> „Micropædia“ berilgan maʼlumot baʼzan „Macropædia“ga toʻgʻri kelmaydi, chunki ikkovidan biri yangilanmay qolgan boʻlishi mumkin.<ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" /> „Macropædia“dagi biografiyalar maqolalardan koʻra koʻproq eskirishi tanqid qilinadi.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" />
+„Britannica“ni nashrlar eskirgan sari tanqid qilishadi. Ensiklopediyaning yangi nashrini chiqarish juda qimmat boʻlgani uchun muharrirlar navbatdagi nashrni iloji boricha choʻzishgan (odatda 25 yilgacha).<ref name="encyclopaedia_1954" /> Masalan, muntazam yangilash metodiga qaramasdan 14-nashr 35 yildan soʻng (1929 - 1964) eskirib qoldi. 1964-yil Amerikalik fizik [[Harvey Einbinder]] oʻzining „Britannica mifi“<ref>{{kitob manbasi | last = Einbinder | first = Harvey | authorlink = Harvey Einbinder | year = 1964 | title = The Myth of the Britannica | url = https://archive.org/details/mythofbritannica0000einb | publisher = Grove Press | location = New York | isbn = 978-0-384-14050-9}}</ref> ({{lang-en|„The Myth of the Britannica“}}) kitobida ensiklopediyani tanqid qilganidan keyin „Britannica“ ishchilari yangi nashr ustida ishlay boshlashgan hamda bunga 10 yil sarflashgan.<ref name="kister_1994" /> Bir tanqidchi „Eskirgan yoki tahrir qilinishi kerak boʻlgan maqola topish qiyin emas“,- deb yozgan. Unga koʻra, „Macropædia“dagi uzun maqolalar „Micropædia“dagi qisqa maqolalarga qaraganda koʻproq eskiradi.<ref name="kister_1994" /> „Micropædia“da berilgan maʼlumot baʼzan „Macropædia“ga toʻgʻri kelmaydi, chunki ikkovidan biri yangilanmay qolgan boʻlishi mumkin.<ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" /> „Macropædia“dagi biografiyalar maqolalardan koʻra koʻproq eskirishi tanqid nishoni bo'lib keladi.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" />
--yil Irlandiya Bilim Va Fan Boʻlimi „Britannica“ning onlayn versiyasiga toʻlash haqida qaror chiqardi. Bundan keyin „Britannica“da irland grajdanlar urushi haqidagi maqoladagi xatolik payqaldi. Soʻngra mamlakatdagi ommaviy axborot vositalarida bu xatolik keng muhokama qilindi.<ref>{{yangiliklar manbasi|url=http://www.independent.ie/national-news/britannica-errors-spark-unholy-row-2045150.html |title=Britannica errors spark unholy row|work=[[Irish Independent]] |date= 3-fevral 2010-yil|accessdate=30-avgust 2010-yil |first=Grainne |last=Cunningham}}</ref><ref>Sheehy, Clodagh (4-fevral 2010-yil). [http://www.herald.ie/national-news/are-they-taking-the-mick-its-the-encyclopedia-that-thinks-the-civil-war-was-between-the-north-and-south-2048016.html „Are they taking the Mick? Itʼs the encyclopedia that thinks the Civil War was between the north and south“]. ''Evening Herald'' (Dublin).</ref>
+-yil Irlandiya Bilim va fan boʻlimi „Britannica“ning onlayn versiyasiga haq toʻlash haqida qaror chiqardi. Shundan so'ng „Britannica“da irland grajdanlar urushi haqidagi maqoladagi xatolik payqaldi. Mamlakatdagi ommaviy axborot vositalarida bu xatolik keng muhokama qilindi.<ref>{{yangiliklar manbasi|url=http://www.independent.ie/national-news/britannica-errors-spark-unholy-row-2045150.html |title=Britannica errors spark unholy row|work=[[Irish Independent]] |date= 3-fevral 2010-yil|accessdate=30-avgust 2010-yil |first=Grainne |last=Cunningham}}</ref><ref>Sheehy, Clodagh (4-fevral 2010-yil). [http://www.herald.ie/national-news/are-they-taking-the-mick-its-the-encyclopedia-that-thinks-the-civil-war-was-between-the-north-and-south-2048016.html „Are they taking the Mick? Itʼs the encyclopedia that thinks the Civil War was between the north and south“] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100729060046/http://www.herald.ie/national-news/are-they-taking-the-mick-its-the-encyclopedia-that-thinks-the-civil-war-was-between-the-north-and-south-2048016.html |date=2010-07-29 }}. ''Evening Herald'' (Dublin).</ref>
-„Britannica“ning bosh muharriri [[George Gleig]] 3-nashr haqida „bunday rejaga asoslangan va bunchalik har xil mavzularni qamragan ishda kamolotga erishish mushkul“,- deb yozgan.<ref>{{kitob manbasi|title=Supplement to the Encyclopædia or Dictionary of Arts, Sciences and Miscellaneous Literature|year=1803|pages=[http://books.google.com/books?id=g3YBulnow6IC&pg=PR4&dq=%22perfection+seems+to+be+incompatible+with+the+nature+of+works+constructed+on+such+a+plan%22&f=false iv]}}</ref> 2006-yil martda „Britannica“ xodimlari „biz Britannica xatosiz demoqchi emasmiz; biz hech qachon bunday demaganmiz“,- deb yozishgan.<ref name="fatally_flawed" /> Birinchi muharrir [[William Smellie]] ham shunday ruhda yozgan:
+„Britannica“ning bosh muharriri [[George Gleig]] 3-nashr haqida „Bunday rejaga asoslangan va bunchalik har xil mavzularni qamragan ishda kamolotga erishish mushkul“,  -  deb yozgan.<ref>{{kitob manbasi|title=Supplement to the Encyclopædia or Dictionary of Arts, Sciences and Miscellaneous Literature|year=1803|pages=[http://books.google.com/books?id=g3YBulnow6IC&pg=PR4&dq=%22perfection+seems+to+be+incompatible+with+the+nature+of+works+constructed+on+such+a+plan%22&f=false iv]}}</ref> 2006-yil martda „Britannica“ xodimlari „Biz "Britannica" xatosiz demoqchi emasmiz, zero biz hech qachon bunday demaganmiz ham“,- deb yozishgan.<ref name="fatally_flawed" /> Birinchi muharrir [[William Smellie]] ham shunday ruhda yozgan:
-{{quote|Xatolar, ular aqliy, tipografik yoki tasodifiy boʻladimi, biz ularni har qanaqa tanqidchidan koʻproq qila olamiz. Bunchalik katta ishni qilganda chiqadigan qiyinchiliklarni bilgan odam xatoga keraklicha oʻrin qoldiradi. Biz shunday insonlar bergan bahodan qoniqamiz.|William Smellie|„Encyclopædia Britannica“ning 1-nashri uchun yozilgan kirish soʻzdan}}
+{{quote|Xatolar, ular aqliy, tipografik yoki tasodifiy boʻladimi, biz ularni har qanaqa tanqidchidan koʻproq bila olamiz. Bu qadar katta ishni qilinganida tug'iladigan qiyinchiliklarni bilgan odam xatoga keraklicha oʻrin qoldiradi. Biz shunday insonlar bergan bahodan qoniqamiz.|William Smellie|„Encyclopædia Britannica“ning 1-nashri uchun yozilgan kirish soʻzdan}}
 Ammo, Encyclopædia Britannica Inc.ning prezidenti [[Jorge Cauz]] boshqacha fikrda. 2012-yil Cauz bunday dedi: "„Britannica“ […] doim fakt jihatdan toʻgʻri boʻladi."<ref name=NYT-stop/>
@@ Qator 116: / Qator 117: @@
 == Raqobat ==
 [[Fayl:3rdBritannica.JPG|thumb|200px|right|Encyclopædia Britannica, 3-nashr]]
-„Britannica“ universal ensiklopediya boʻlgani uchun maxsus ensiklopediyalar bilan raqobat qilmaydi. „Matematika ensiklopediyasi“, „Oʻrta asrlar ensiklopediyasi“ kabi ensiklopediyalarda tanlangan mavzular haqida yozish uchun joy koʻproq. „Britannica“ning ilk raqibi „[[Ephraim Chambers]]“ universal ensiklopediyasi boʻlgan. Keyin „[[Rees's Cyclopædia]]“ va „[[Encyclopaedia Metropolitana]]“ kabi raqiblar chiqqan. 20-asrdagi raqiblar qatoriga „[[Collier's Encyclopedia]]“, „[[Encyclopedia Americana]]“ va „[[World Book Encyclopedia]]“larini kiritish mumkin. Shunday boʻlsa ham, 9-nashrdan boshlab „Britannica“ inglizcha universal ensiklopediyalar orasida eng sarasi hisoblanib keldi.<ref name="thomas_1992" /> Bunga sabab maqolalarning keng koʻlami va atoqli mualliflarning koʻpligi boʻldi.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /> „Britannica“ning bosma nashri raqib ensiklopediyalardan ancha qimmat boʻlgan.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" />
+„Britannica“ universal ensiklopediya boʻlgani sababli maxsus ensiklopediyalar bilan raqobat qilmaydi. „Matematika ensiklopediyasi“, „Oʻrta asrlar ensiklopediyasi“ kabi ensiklopediyalarda tanlangan mavzular haqida yozish uchun joy koʻproq. „Britannica“ning ilk raqibi „[[Ephraim Chambers]]“ universal ensiklopediyasi boʻlgan. Keyin „[[Rees's Cyclopædia]]“ va „[[Encyclopaedia Metropolitana]]“ kabi raqiblar chiqqan. XX asrdagi raqiblar qatoriga „[[Collier's Encyclopedia]]“, „[[Encyclopedia Americana]]“ va „[[World Book Encyclopedia]]“larini kiritish mumkin. Shunday boʻlsa ham, 9-nashrdan boshlab „Britannica“ inglizcha universal ensiklopediyalar orasida eng sarasi hisoblanib kelinadi.<ref name="thomas_1992" /> Bunga sabab maqolalarning keng koʻlami ekani hamda atoqli mualliflarning koʻpligi boʻldi.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /> „Britannica“ning bosma nashri raqobatdosh ensiklopediyalardan ancha qimmat boʻlgan.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" />
--yillardan beri „Britannica“ elektron manbalardan yangi raqobatda duchor boʻlib kelyapti. Hozirda koʻp inson uchun Internet maʼlumot manbasiga aylandi. Qidiruv saytlari orqali Internetda osonlikcha ishonchli manbalardan va mutaxassislardan maʼlumot olish mumkin. [[Google Book Search]], [[MIT OpenCourseWare]] va [[PubMed Central]] kabi loyihalar Internetda maʼlumot topishni osonlashtirdi.<ref>{{cite journal |author=Lawrence S., Giles C. |title=Accessibility of information on the web |url=http://www.nature.com/nature/journal/v400/n6740/abs/400107a0.html |journal=Nature |volume=400 |issue=6740 |page=107 |year=1999 |doi=10.1038/21987 |pmid=10428673|bibcode = 1999Natur.400..107L |pages=107–9 }}</ref><ref>{{cite journal |author=Lawrence S., Giles C. |title= Searching the Web: general and scientific information access | url=http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=739314 |journal=Communications Magazine, [[IEEE]] |volume=37 |issue=1 |pages=116–122 |year=1999 |doi=10.1109/35.739314}}</ref> Umuman olganda Internetda bosma manbalardan koʻra maʼlumot tezroq yangilanadi. Sababi Internetda maʼlumot yangilash juda oson.<ref>{{web manbasi | title=Electronic publishing takes journals into a new realm | publisher=American Chemical Society | url=http://pubs.acs.org/hotartcl/cenear/980518/elec.html | accessdate=11-aprel 2007-yil | archivedate=1999-01-17 | archiveurl=https://web.archive.org/web/19990117003816/http://pubs.acs.org/hotartcl/cenear/980518/elec.html }}</ref> Ilm, texnologiya, siyosat, madaniyat va hozirgi tarix kabi sohalarda boʻlayotgan oʻzgarishlarni vaqtida yoritib turish „Britannica“ uchun muammo boʻlib kelyapti. Bu haqida ilk bor muharrir [[Walter Yust]] batafsil yozgan.<ref name="EB_1954" /> „Britannica“ hozir multimedia manbalarda va Internetda taklif qilinayotgan boʻlsa-da,[[Vikipediya]] kabi ensiklopediyalar raqobat yaratmoqda.<ref name=NYT-stop/>
+-yillardan beri „Britannica“ elektron manbalardan yangi raqobatda duchor boʻlib kelyapti. Hozirda insonlar uchun internet maʼlumot manbasiga aylandi. Qidiruv saytlari orqali unda osonlikcha ishonchli manbalar yoki mutaxassislardan maʼlumot olish mumkin. [[Google Book Search]], [[MIT OpenCourseWare]] va [[PubMed Central]] kabi loyihalar internetda maʼlumot topishni osonlashtirdi.<ref>{{jurnal manbasi |author=Lawrence S., Giles C. |title=Accessibility of information on the web |url=http://www.nature.com/nature/journal/v400/n6740/abs/400107a0.html |journal=Nature |volume=400 |issue=6740 |page=107 |year=1999 |doi=10.1038/21987 |pmid=10428673|bibcode = 1999Natur.400..107L |pages=107–9 }}</ref><ref>{{jurnal manbasi |author=Lawrence S., Giles C. |title= Searching the Web: general and scientific information access | url=http://ieeexplore.ieee.org/xpls/abs_all.jsp?arnumber=739314 |journal=Communications Magazine, [[IEEE]] |volume=37 |issue=1 |pages=116–122 |year=1999 |doi=10.1109/35.739314}}</ref> Umuman olganda, ijtimoiy tarmoqlarda bosma manbalardan koʻra maʼlumot tezroq yangilanadi. Sababi internetda maʼlumotni yangilash juda oson.<ref>{{veb manbasi | title=Electronic publishing takes journals into a new realm | publisher=American Chemical Society | url=http://pubs.acs.org/hotartcl/cenear/980518/elec.html | accessdate=11-aprel 2007-yil | archivedate=1999-01-17 | archiveurl=https://web.archive.org/web/19990117003816/http://pubs.acs.org/hotartcl/cenear/980518/elec.html }}</ref> Ilm, texnologiya, siyosat, madaniyat hamda hozirgi tarix kabi sohalarda boʻlayotgan oʻzgarishlarni vaqtida yoritib turish „Britannica“ uchun muammo boʻlib kelyapti. Bu haqida ilk bor muharrir [[Walter Yust]] batafsil yozgan.<ref name="EB_1954" /> „Britannica“ hozir multimedia manbalarda va internetda taklif qilinayotgan boʻlsa-da,[[Vikipediya]] kabi ensiklopediyalar unga yetarlicha raqobat yaratmoqda.<ref name=NYT-stop/>
 === Bosma ensiklopediyalar ===
 [[Fayl:Encyclopædia Britannica, 1993.jpg|thumb|left|250px|Encyclopædia Britannica, 15-nashr]]
-„Encyclopædia Britannica“ni sifat va son jihatda boshqa bosma ensiklopediyalarga solishtirish mumkin.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" /> [[Kenneth Kister]] „Britannica“ni „[[Collier's Encyclopedia]]“ va „[[Encyclopedia Americana]]“ga solishtirgan.<ref name="kister_1994"/> Son jihatdan solishtirish uchun 10 ta tasodifiy maqola tanlangan: [[sunnat qilish]], [[Charles Drew]], [[Galileo Galiley]], [[Philip Glass]], [[yurak xastaligi]], [[IQ]], [[panda]], [[seksual shilqimlik]], [[plashanitsa]] va [[Oʻzbekiston]] ({{lang-en|circumcision, Charles Drew, Galileo, Philip Glass, heart disease, IQ, panda bear, sexual harassment, Shroud of Turin, Uzbekistan}}). Toʻrtta kategoriyada A dan D gacha yoki F (muvaffaqiyatsizlik) baholari berilgan. Bu kategoriyalar maqolalarning qamrovini, aniqligini, ravshanligini va zamonga mosligini oʻlchagan.
+„Encyclopædia Britannica“ni sifat va son jihatda boshqa bosma ensiklopediyalar bilan bemalol solishtirish mumkin.<ref name="kister_1994" /><ref name="sader_1995" /><ref name="library_association_1996" /> [[Kenneth Kister]] „Britannica“ni „[[Collier's Encyclopedia]]“ hamda „[[Encyclopedia Americana]]“ga solishtirgan.<ref name="kister_1994" /> Son jihatdan solishtirish uchun 10 ta tasodifiy maqola tanlangan: [[sunnat qilish]], [[Charles Drew]], [[Galileo Galiley]], [[Philip Glass]], [[yurak xastaligi]], [[IQ]], [[panda]], [[seksual shilqimlik]], [[plashanitsa]] va [[Oʻzbekiston]] ({{lang-en|circumcision, Charles Drew, Galileo, Philip Glass, heart disease, IQ, panda bear, sexual harassment, Shroud of Turin, Uzbekistan}}). Toʻrtta kategoriyada A dan D gacha yoki F (failed - muvaffaqiyatsizlik) baholari berilgan. Bu kategoriyalar maqolalarning qamrovini, aniqligini, yetarliligini hamda zamonga mosligini oʻlchagan.
-Uchala ensiklopediya toʻrtala kategoriya boʻyicha B− dan B+ gacha baho olgan. Bunga asosiy sabab 1994-yil birorta ensiklopediyada ham seksual shilqimlik haqida maqola boʻlmagan. Aniqlik kategoriyasida „Brittanica“ga bitta „D“ va yettita „A“ berilgan. „Encyclopedia Americana“ sakkizta „A“ olgan. „Collier’s“ bitta „D“ va yettita „A“ olgan. Yaʼni „Britannica“ aniqlik uchun 92 %, „Americana“ 95 %, „Collier’s“ 92 % baho olgan. 1994-yilgi „Britannica“ Charles Drew haqidagi maqolasida anchadan beri notoʻgʻri deb topilgan maʼlumotni bergani uchun qoralangandi. Zamonga moslik kategoriyasida „Birannica“ga 86 %, „Americana“ga 90 % va „Collier’s“ga 85 % oʻrtacha baho berilgan. Uchala ensiklopediyani yana solishtirib Kister „Collier’s Encyclopedia“sini eng yaxshi deb tavsiya qilgan. Bunga asosiy sabab qilib u ensiklopediyaning yozish uslubi, maʼlumotni yoritishi va yaxshi yoʻnaltirishlarni koʻrsatgan. „Collier’s“ 1998-yildan beri chiqmaydi. „Encyclopedia Americana“ oxirgi marta 2006-yil chop etilgan. „Britannica“ bosma nashrini 2012-yil toʻxtatdi.
+Uchala ensiklopediya toʻrtala kategoriya boʻyicha B− dan B+ gacha baho olgan. Bunga asosiy sabab 1994-yil birorta ensiklopediyada ham seksual shilqimlik haqida maqola boʻlmagan. Aniqlik kategoriyasida „Britannica“ga bitta „D“ va yettita „A“ berilgan. „Encyclopedia Americana“ sakkizta „A“ olgan. „Collier’s“ ham "Britannica" bilan bir xil natija qayd etgan. Yaʼni „Britannica“ va „Collier’s“  aniqlik uchun 92 %, "Americana“ 95 %,  baho olgan. 1994-yilgi „Britannica“ Charles Drew haqidagi maqolasida anchadan beri notoʻgʻri deb topilgan maʼlumotni bergani uchun qoralangandi. Zamonga moslik kategoriyasida „Birannica“ga 86 %, „Americana“ga 90 % va „Collier’s“ga 85 % oʻrtacha baho berilgan. Uchala ensiklopediyani yana solishtirib Kister „Collier’s Encyclopedia“sini eng yaxshi deb tavsiya qilgan. Bunga asosiy sabab qilib u ensiklopediyaning yozish uslubi, maʼlumotni yoritishi va yaxshi yoʻnaltirishlarni koʻrsatgan. „Collier’s“ 1998-yildan beri chiqmaydi. „Encyclopedia Americana“ oxirgi marta 2006-yil chop etilgan. „Britannica“ bosma nashrini 2012-yil toʻxtatdi.
 === Optik mediadagi ensiklopediyalar ===
-CD/DVD-ROM ensiklopediyalardan „Britannica“ uchun eng muhim raqib [[Microsoft]] kompaniyasining „[[Encarta]]“ multimedia ensiklopediyasi boʻlgan.<ref name="seymour_2006" /> „Encarta“ hozirda chiqmaydi. „Encarta“da uch bosma ensiklopediya birlashtirilgan: „[[Funk & Wagnalls]]“, „[[Collier's Encyclopedia]]“ va „[[New Merit Scholar's Encyclopedia]]“. „Encarta“ AQSHda 2000-yil yanvardan 2006-yil fevralgacha boʻlgan savdo boʻyicha eng bozori chaqqon multimediya ensiklopediya boʻlgan.<ref>{{web manbasi | publisher = [[Microsoft]] | title = Microsoft Encarta—Premium 2007: Overview | url = http://www.microsoft.com/products/encarta/ProductDetails.aspx?pid=002 | accessdate =6-aprel 2007-yil}} Sales figures for January 2000&nbsp;— February 2006 as provided by the [[NPD Group]].</ref> „Encarta Encyclopedia“ va „[[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]]“ deyarli bir xil narxda sotilgan. „2007 Encyclopædia Britannica Ultimate“ning CD yoki DVD nusxasi $50 ga,<ref name="Britannica Store">{{web manbasi|url= http://store.britannica.com/shopping/product/detailmain.jsp?itemID=765&itemType=PRODUCT&iMainCat=4&iSubCat=14&iProductID=765&show=all|title= The Britannica Store|work= Encyclopædia Britannica|accessdate= 21-noyabr 2006-yil}}{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref> „Microsoft Encarta Premium 2007“ DVD boʻlsa $45 ga sotilgan.<ref name="Encarta Store">{{web manbasi |url= http://www.amazon.com/Microsoft-FB7-00442-Encarta-Premium-2007/dp/B000FL2DQS|title= Amazon.com: Microsoft Encarta Premium 2007: Software|accessdate=21-noyabr 2006-yil}}</ref>
+CD/DVD-ROM ensiklopediyalardan „Britannica“ uchun eng muhim raqib [[Microsoft]] kompaniyasining „[[Encarta]]“ multimediaviy ensiklopediyasi boʻlgan.<ref name="seymour_2006" /> „Encarta“ hozirda chiqmaydi. „Encarta“da uch bosma ensiklopediya birlashtirilgan: „[[Funk & Wagnalls]]“, „[[Collier's Encyclopedia]]“ va „[[New Merit Scholar's Encyclopedia]]“. „Encarta“ AQSHda 2000-yil yanvardan 2006-yil fevralgacha boʻlgan savdo boʻyicha eng bozori chaqqon multimediaviy ensiklopediya boʻlgan.<ref>{{veb manbasi | publisher = [[Microsoft]] | title = Microsoft Encarta—Premium 2007: Overview | url = http://www.microsoft.com/products/encarta/ProductDetails.aspx?pid=002 | accessdate =6-aprel 2007-yil}} Sales figures for January 2000&nbsp;— February 2006 as provided by the [[NPD Group]].</ref> „Encarta Encyclopedia“ va „[[Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite]]“ deyarli bir xil narxda sotilgan. „2007 Encyclopædia Britannica Ultimate“ning CD yoki DVD nusxasi $50 ga,<ref name="Britannica Store">{{veb manbasi|url= http://store.britannica.com/shopping/product/detailmain.jsp?itemID=765&itemType=PRODUCT&iMainCat=4&iSubCat=14&iProductID=765&show=all|title= The Britannica Store|work= Encyclopædia Britannica|accessdate= 21-noyabr 2006-yil}}{{Deadlink|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref> „Microsoft Encarta Premium 2007“ DVD boʻlsa $45 ga sotilgan.<ref name="Encarta Store">{{veb manbasi |url= http://www.amazon.com/Microsoft-FB7-00442-Encarta-Premium-2007/dp/B000FL2DQS|title= Amazon.com: Microsoft Encarta Premium 2007: Software|accessdate=21-noyabr 2006-yil}}</ref>
-„Britannica“ CD/DVDda 100,000 maqola va „[[Merriam-Webster’s Dictionary and Thesaurus]]“ bor (faqat AQSHda). Boshlangʻich va oʻrta maktab uchun alohida nashrlari bor.<ref name="Britannica Store"/> „Encarta“da 66,000 maqola, qulay vizual brauzer, interaktiv xaritalar, matematika, til va uy vazifalari uchun asboblar, lugʻatlar va bollar uchun nashr bor.<ref name="Encarta Store"/> „Encarta“ ham, „Britannica“ ham asosan AQSHdagilar uchun moʻljallangani tanqid qilingan. Britaniya haqidagi maqolalar kamroq yangilangan, AQSH xaritalari boshqa mamlakatlarnikiga qaraganda batafsilroq boʻlgan va Britaniya lugʻati boʻlmagan.<ref name="seymour_2006">{{web manbasi|url= http://www.pcadvisor.co.uk/reviews/index.cfm?reviewid=502|title= Encyclopedia face-off: Encarta vs Britannica|accessdate= 21-noyabr 2006-yil|last= Seymour|first= Ursula|date= 9-noyabr 2006-yil|work= PC Advisor|publisher= IDG|archivedate= 2007-10-13|archiveurl= https://web.archive.org/web/20071013110721/http://pcadvisor.co.uk/reviews/index.cfm?reviewid=502}}</ref> Ikkala ensiklopediyani ham onlayn koʻrish uchun pul toʻlab obuna boʻlish kerak boʻlgan. Shunday boʻlsa ham, baʼzi materiallarni bepul koʻrish imkoni berilgan.<ref>{{cite encyclopedia|url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html|title=Encarta's Encyclopedia Article Center|accessdate=11-aprel 2007-yil|archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwbm2bZC?url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html|archivedate=2009-10-31|deadurl=yes|seperator=}}</ref>
+„Britannica“ CD/DVDda 100,000 maqola va „[[Merriam-Webster’s Dictionary and Thesaurus]]“ bor (faqat AQSHda). Boshlangʻich hamda oʻrta maktab uchun alohida nashrlari mavjud.<ref name="Britannica Store"/> „Encarta“ esa 66,000 maqola, qulay vizual brauzer, interaktiv xaritalar, matematika, til va uy vazifalari uchun asboblar, lugʻatlar hamda bolalar uchun nashrni o'z ichiga oladi.<ref name="Encarta Store"/> „Encarta“ ham, „Britannica“ ham asosan AQSHdagilar uchun moʻljallangani tanqid qilingan. Britaniya haqidagi maqolalar kamroq yangilangan, AQSH xaritalari boshqa mamlakatlarnikiga qaraganda batafsilroq boʻlgan va Britaniya lugʻati boʻlmagan.<ref name="seymour_2006">{{veb manbasi|url= http://www.pcadvisor.co.uk/reviews/index.cfm?reviewid=502|title= Encyclopedia face-off: Encarta vs Britannica|accessdate= 21-noyabr 2006-yil|last= Seymour|first= Ursula|date= 9-noyabr 2006-yil|work= PC Advisor|publisher= IDG|archivedate= 2007-10-13|archiveurl= https://web.archive.org/web/20071013110721/http://pcadvisor.co.uk/reviews/index.cfm?reviewid=502}}</ref> Ikkala ensiklopediyani ham onlayn koʻrish uchun pul toʻlab obuna boʻlish kerak boʻlgan. Shunday boʻlsa ham, baʼzi materiallarni bepul koʻrish imkoni mavjud.<ref>{{ensiklopediya manbasi|url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html|title=Encarta's Encyclopedia Article Center|accessdate=11-aprel 2007-yil|archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwbm2bZC?url=http://encarta.msn.com/artcenter_0/Encyclopedia_Articles.html|archivedate=2009-10-31|deadurl=yes|seperator=}}</ref>
 === Internet ensiklopediyalar ===
-„Britannica“ga onlayn alternativ ensiklopediya [[Vikipediya]] ochiq ensiklopediyasidir. Ikki ensiklopediya orasidagi muhim farq mualliflikdadir. Macropædiadagi 699 maqolani maʼlum odamlar yozadi. Micropædiadagi 65,000 atrofidagi maqolani muharrirlar va maʼlum tashqaridan kelgan mualliflar yozadi. „Britannica“da mualliflar nomi maʼlumdir. Yoki nomlar maʼlum boʻlmasa muharrirlar yozgan deb bilish mumkin. Muharrirlardan tashqari „Britannica“ga hissa qoʻshuvchilar oʻz sohasi boʻyicha mutaxassislardir. Hissa qoʻshuvchilar orasida [[Nobel mukofoti]] sovrindorlari bor.<ref name="macropaedia_contributors">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Propædia]]''| pages = 531–674}}</ref> Vikipediyada boʻlsa maqolalar turli xil tajribaga ega odamlar tomonidan yoziladi. Koʻp vikipediyachilar tajribalari bor deb aytishmaydi. Tajribalilar boʻlsa ham ularning ismi nomaʼlum boʻlishi mumkin va ularning kimligini aniqlashning iloji boʻlmasligi mumkin. „Britannica“dan maosh oluvchi Robert McHenry Vikipediya „Britannica“ga aniqlik boʻyicha teng kela olmaydi degan.<ref name="FBE">{{yangiliklar manbasi | first=Robert | last=McHenry | title=The Faith-Based Encyclopedia | work=TCS Daily | date=15-noyabr 2004-yil | url=http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A | seperator= | access-date=2013-02-15 | archivedate=2009-07-08 | archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20090708044101/http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A }}</ref>
+„Britannica“ga onlayn alternativ ensiklopediya [[Vikipediya]] ochiq ensiklopediyasidir. Ikki ensiklopediya orasidagi muhim farq mualliflikdadir. Macropædiadagi 699 maqolani maʼlum odamlar yozadi. Micropædiadagi 65,000 atrofidagi maqolani muharrirlar va maʼlum tashqaridan kelgan mualliflar tayyorlaydi. „Britannica“da mualliflar nomi maʼlumdir. Yoki nomlar maʼlum boʻlmasa muharrirlar yozgan, deb bilish mumkin. Muharrirlardan tashqari, „Britannica“ga hissa qoʻshuvchilar oʻz sohasi boʻyicha mutaxassislardir. Hissa qoʻshuvchilar orasida [[Nobel mukofoti]] sovrindorlari bor.<ref name="macropaedia_contributors">{{kitob manbasi | year = 2007 | title = The New Encyclopædia Britannica | edition= 15th edition, ''[[Propædia]]''| pages = 531–674}}</ref> Vikipediyada boʻlsa maqolalar turli xil tajribaga ega odamlar tomonidan yoziladi. Koʻp vikipediyachilar tajribalari bor, deb hisoblanmaydi. Tajribalilar boʻlsa ham ularning ismi nomaʼlum boʻlishi mumkin, ularning kimligini aniqlashning iloji boʻlmasligi mumkin. „Britannica“dan maosh oluvchi Robert McHenry Vikipediya „Britannica“ga aniqlik boʻyicha teng kela olmaydi, degan.<ref name="FBE">{{yangiliklar manbasi | first=Robert | last=McHenry | title=The Faith-Based Encyclopedia | work=TCS Daily | date=15-noyabr 2004-yil | url=http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A | seperator= | access-date=2013-02-15 | archivedate=2009-07-08 | archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20090708044101/http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A | archive-date=2009-07-08 | archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20090708044101/http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A }}</ref>
 Ikkinchi farq maqolalardagi oʻzgarishlarning tezligidir. „Britannica“ning bosma nashri bir necha yilda bir yangi chiqqan. Vikipediyaning maqolalari boʻlsa tez-tez yangilanadi. [[Encyclopædia Britannica Online|"Britannica"ning onlayn nusxasi]] boʻlsa tezroq yangilanadi. Vikipediyaga oʻxshab hozirda onlayn „Britannica“ni tahrirlash mumkin. Ammo tahrir qilganda ismni koʻrsatish kerak va oʻzgarishlar mutaxassislar tekshirib maʼqullashgandan keyingina saytda koʻrinadi.
@@ Qator 138: / Qator 139: @@
 -yil [[Nature jurnali]] ikkala saytdan ham har xil mavzuda maqola olib ularni tegishli sohadagi ekspertlarga yuborgan. Mutaxassislar soʻngra maqolalarni yonma-yon solishtirishgan. Ammo ularga qaysi maqola qayerdan olingani aytilmagan. Nature jurnali 42 ta taqriz olgan.
-Yakunida jurnal faqatgina sakkizta jiddiy xato topgan (masalan, muhim tushunchani notoʻgʻri anglash): ikkala saytdan toʻrttadan. Yana koʻpgina notoʻgʻri faktlar, qoldirib ketishlar va tushunarsiz gaplar topilgan: Vikipediyada 162 ta, „Britanica“da 123 ta. Bu degani Vikipediyada oʻrtacha har bir maqola uchun 3.86 ta, „Britannica“da oʻrtacha 2.92 ta shunday xato kuzatilgan.<ref>{{web manbasi|last=Terdiman|first=Daniel|title=Study: Wikipedia as accurate as Britannica|url=http://news.cnet.com/Study-Wikipedia-as-accurate-as-Britannica/2100-1038_3-5997332.html|work=Staff Writer, CNET News|publisher=CNET News|accessdate=5-iyul 2011-yil}}</ref>
+Yakunida jurnal faqatgina sakkizta jiddiy xato topgan (masalan, muhim tushunchani notoʻgʻri anglash): ikkala saytdan toʻrttadan. Yana koʻpgina notoʻgʻri faktlar, qoldirib ketishlar va tushunarsiz gaplar topilgan: Vikipediyada 162 ta, „Britanica“da 123 ta. Bu degani Vikipediyada oʻrtacha har bir maqola uchun 3.86 ta, „Britannica“da oʻrtacha 2.92 ta shunday xato kuzatilgan.<ref>{{veb manbasi|last=Terdiman|first=Daniel|title=Study: Wikipedia as accurate as Britannica|url=http://news.cnet.com/Study-Wikipedia-as-accurate-as-Britannica/2100-1038_3-5997332.html|work=Staff Writer, CNET News|publisher=CNET News|accessdate=5-iyul 2011-yil}}</ref>
-[[Encyclopædia Britannica, Inc.]] 20 betli batafsil raddiyasida Nature jurnalining izlanishini kamchiliklarga boy va notoʻgʻri deb aytgan<ref name="fatally_flawed">{{web manbasi
+[[Encyclopædia Britannica, Inc.]] 20 betli batafsil raddiyasida Nature jurnalining izlanishini kamchiliklarga boy va notoʻgʻri deb aytgan<ref name="fatally_flawed">{{veb manbasi
 | url = http://corporate.britannica.com/britannica_nature_response.pdf
 | title = Fatally Flawed&nbsp;– Refuting the recent study on encyclopedic accuracy by the journal Nature
@@ Qator 148: / Qator 149: @@
 | publisher = Encyclopædia Britannica, Inc
 | accessdate =30-iyun 2011-yil
-}}</ref> va tezlik bilan topishlaridan voz kechishga chaqirgan. Izlanishda qarab chiqilgan ikki maqola „Britannica“dan emas, balkim Yilnomadan, yana ikki maqola „Comptonʼs Encyclopedia“dan (kompaniya saytida „Britannica Student Encyclopedia“ deb ataladi) olingan deb aytilgan raddiyada. Norozilik xatida yana taqrizchilarga berilgan baʼzi maqolalar bir necha maqolaning birlashtirilgani boʻlgani, qolganlari boʻlsa shunchaki parchalar ekanligi yozilgan. Kompaniya yana Nature xato deb topgan baʼzi narsalar yozishning har xil variantlari ekanligini va qolganlari boʻlsa boshqacha tushunish sabab yuzaga kelganini aytgan.
+}}</ref> hamda tezlik bilan xato deb topilgan ishlaridan voz kechishga chaqirgan. Izlanishda qarab chiqilgan ikki maqola „Britannica“dan emas, balkim Yilnomadan, yana ikki maqola „Comptonʼs Encyclopedia“dan (kompaniya saytida „Britannica Student Encyclopedia“ deb ataladi) olingan deb aytilgan raddiyada. Norozilik xatida yana taqrizchilarga berilgan baʼzi maqolalar bir necha maqolaning birlashtirilgani boʻlgani, qolganlari boʻlsa shunchaki parchalar ekanligi yozilgan. Kompaniya yana "Nature" xato deb topgan baʼzi narsalar yozishning har xil variantlari ekanligini, qolganlari boʻlsa anglashilmovchilik sabab yuzaga kelganini aytgan.
-Nature jurnali oʻzining soʻzidan qaytmagan. Jurnal Vikipediya bilan „Britannica“ning onlayn versiyasini solishtirgani uchun „Britannica“ning saytda qanday maʼlumot bor boʻlsa, oʻshani ishlatganini aytgan.<ref>{{cite press release
+[[Nature]] jurnali oʻzining soʻzidan qaytmagan. Jurnal Vikipediya bilan „Britannica“ning onlayn versiyasini solishtirgani uchun „Britannica“ning saytda qanday maʼlumot bor boʻlsa, oʻshani ishlatganini aytgan.<ref>{{press-reliz manbasi
 | url = http://www.nature.com/press_releases/Britannica_response.pdf
 | title = Encyclopædia Britannica: a response
@@ Qator 159: / Qator 160: @@
 }}</ref>
-„Britannica“ning direktori 2009-yil intervyu berib, bunday degan: {{quote|Vikipediya qiziqarli sayt va u yerda juda qiziq maʼlumot bor. Ammo ularning metodi „Britannica“ga toʻgʻri kelmaydi. Mening vazifam odamlar ongida nashriyotga boʻlgan boshqacha qarashimiz haqida fikr tugʻdirishdan iborat. Ular iskana, biz drel va ishni qilish uchun sizda toʻgʻri asbob boʻlishi kerak.<ref name="econsultancy_20090210">{{web manbasi |url=http://econsultancy.com/blog/3268-q-a-ian-grant-of-encyclopaedia-britannica-uk |title=Q&A: Ian Grant of Encyclopædia Britannica UK [interview] |author=Graham Charlton |publisher=Econsultancy |date=10-fevral 2009-yil |accessdate=10-fevral 2009-yil}}</ref>}}
+„Britannica“ning direktori 2009-yil intervyu berib, bunday degan: {{quote|Vikipediya qiziqarli sayt va u yerda juda qiziq maʼlumot bor. Ammo ularning metodi „Britannica“ga toʻgʻri kelmaydi. Mening vazifam odamlar ongida nashriyotga boʻlgan boshqacha qarashimiz haqida fikr tugʻdirishdan iborat. Ular iskana, biz drel va ishni qilish uchun sizda toʻgʻri asbob boʻlishi kerak.<ref name="econsultancy_20090210">{{veb manbasi |url=http://econsultancy.com/blog/3268-q-a-ian-grant-of-encyclopaedia-britannica-uk |title=Q&A: Ian Grant of Encyclopædia Britannica UK [interview] |author=Graham Charlton |publisher=Econsultancy |date=10-fevral 2009-yil |accessdate=10-fevral 2009-yil |arxivsana=2009-02-13 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20090213132109/http://econsultancy.com/blog/3268-q-a-ian-grant-of-encyclopaedia-britannica-uk }}</ref>}}
 == Nashrlar haqida qisqacha maʼlumot ==
@@ Qator 183: / Qator 184: @@
 | 1,500<ref name="kogan_1958"/>
 | [[James Tytler]]
-| Asosan Tytler yolgʻiz oʻzi tayyorlagan; 150 uzun maqola; sahifalarni nomerlashda xatolar; barcha xarita „Geografiya“ maqolasida; 1,500 toʻplam sotilgan <ref name="kogan_1958" />
+| Asosan Tytler yolgʻiz oʻzi tayyorlagan; 150 uzun maqola; sahifalarni nomerlashda xatolar; barcha xarita „Geografiya“ maqolasida; 1,500 toʻplam sotilgan<ref name="kogan_1958" />
 |-
 ! style="text-align:right;"| 3-
@@ Qator 232: / Qator 233: @@
 | 5,000<ref name="kogan_1958" />
 | Macvey Napier, James Browne, LLD yordam bergan
-| Mashhur hissa qoʻshuvchilar soni oshgan: Ser David Brewster, Thomas de Quincey, Antonio Panizzi; 5,000 toʻplam sotilgan <ref name="kogan_1958" />
+| Mashhur hissa qoʻshuvchilar soni oshgan: Ser David Brewster, Thomas de Quincey, Antonio Panizzi; 5,000 toʻplam sotilgan<ref name="kogan_1958" />
 |-
 ! style="text-align:right;"| 8-
@@ Qator 273: / Qator 274: @@
 |
 | Londonda James Louis Garvin, Nyu-Yorkda Franklin Henry Hooper
-| 12-nashr jildlari almashtirilgan; 1910-1926-yillardagi voqealar yaxshiroq qarash bilan yozilgan
+| 12-nashr jildlari almashtirilgan; 1910—1926-yillardagi voqealar yaxshiroq qarash bilan yozilgan
 |-
 ! style="text-align:right;"| 14-
@@ Qator 323: / Qator 324: @@
 <sup id="editionnote9">9</sup> 1985-yil ikki jildli koʻrsatkich kirgizilgan; ''Macropædia'' maqolalar ozroq, kattaroq maqolalarga qoʻshilgan, oʻrtacha kattalikdagi maqolalar ''Micropædia''ga koʻchirilgan.
-Birinchi CD-ROM versiya 1994-yil chiqarilgan. Oʻsha paytda toʻlaganlar uchun onlayn nusxa ham taklif qilingan. 1999-yil bu bepul qilingan, va yangilangan bosma nashr chiqmagan. Bu tajriba 2001-yil toʻxtatilgan va yangi bosma nashr 2001-yil chiqarilgan.
+Birinchi CD-ROM versiya 1994-yil chiqarilgan. Oʻsha paytda toʻlaganlar uchun onlayn nusxa ham taklif qilingan. 1999-yil bu bepul qilingan va yangilangan bosma nashr chiqmagan. Bu tajriba 2001-yil toʻxtatilgan va yangi bosma nashr 2001-yil chiqarilgan.
 |}
@@ Qator 348: / Qator 349: @@
 * [http://www.businessweek.com/1997/42/b3549124.htm „Britannica changini qoqish“], ''BusinessWeek'' {{ref-en}}
 * [http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/615/536 „Elektron nusxalash asrida ensiklolediya ishi“] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100809132202/http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/615/536 |date=2010-08-09 }}, ''First Monday'' {{ref-en}}
-* [http://www.kellogg.northwestern.edu/faculty/greenstein/images/htm/Research/Cases/EncyclopaediaBritannica.pdf „Encyclopædia Britannica“da inqiroz"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130313000034/http://www.kellogg.northwestern.edu/faculty/greenstein/images/htm/research/cases/encyclopaediabritannica.pdf |date=2013-03-13 }}, ''Kellogg School of Management'' {{ref-en}}
+* [http://www.kellogg.northwestern.edu/faculty/greenstein/images/htm/Research/Cases/EncyclopaediaBritannica.pdf „Encyclopædia Britannica“da inqiroz"] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130313000034/http://www.kellogg.northwestern.edu/faculty/greenstein/images/htm/research/cases/encyclopaediabritannica.pdf |date=2013-03-13 }}, ''Kellogg School of Management'' {{ref-en}}
 {{bu tanlangan maqola}}
@@ Qator 354: / Qator 355: @@
 [[Turkum:Ensiklopediyalar]]
 [[Turkum:Inglizcha ensiklopediyalar]]
-[[Turkum:Ensiklopedik kitoblar]]