Tomdi tumani sahifasining manbasini koʻrish

{{Maʼmuriy birlik
 |Rang1             = {{rang|Oʻzbekiston}}
 |Oʻzbekcha nomi        = Tomdi tumani
 |Asl nomi           = 
 |Gerb             = 
 |Bayroq            = 
 |Gerb kengligi         = 
 |Bayroq kengligi        = 
 |Gerb taʼrifi         = 
 |Bayroq taʼrifi        = 
 |Mamlakat           = [[Oʻzbekiston]]
 |Maqomi            = [[tuman]]
 |Tegishli hudud        = 
 |Tarkibida           = [[Navoiy viloyati]]
 |Markazi            = [[Tomdibuloq]]
 |Yirik shahari         = 
 |Yirik shaharlari       = 
 |Asos solingan         = [[1927-yil]]
 |Bekor qilingan        = 
 |Rahbari            = Aldabergenov Qayrat Tutqabayevich
 |Rahbar ismi         = Hokim
 |Rahbari2           = 
 |Rahbar ismi2         = 
 |YAIM             = 
 |YaIM yil           = 
 |YAIM oʻrin          = 
 |YAIM jon boshiga       = 
 |YAIM jon boshiga oʻrinda   = 
 |Til              = 
 |Tillar            = [[Oʻzbek tili|Oʻzbek]]
 |Aholi             = 15 800
 |Roʻyxatga olingan yil    = 2023
 |Aholi foizi         = 
 |Aholi oʻrinda        = 
 |Zichligi           =1 mv. km.ga 0.37 kishi 
 |Zichlig joyi         = 
 |Millatlar tarkibi      = [[qozoqlar]] - 69,2%<br />[[qoraqalpoqlar]] - 29,4%<br /> [[oʻzbeklar]] - 1,2%<br />boshqalar - 0,2% <ref>{{Veb manbasi |sarlavha=Tuman tarixi |url=https://www.tomdi.uz/uz/home/blog/tuman-haqida/tuman-tarixi |qaralgan sana=2023-05-15 |arxivsana=2023-05-15 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20230515092945/https://www.tomdi.uz/uz/home/blog/tuman-haqida/tuman-tarixi }}</ref>
 |Dinlar tarkibi        = [[Islom|musulmonlar]]
 |Maydoni            = 42485
 |Maydon foizi         = 
 |Yer maydoni         = 
 |Yuqori balandligi       = 
 |Oʻrtacha balandligi      = 
 |Quyi balandligi        = 
 |Kengligi           = 
 |Uzunligi           = 
 |Xarita            = Tomdi tumani.png
 |Xarita oʻlchami        = 300
 |Maʼmuriy birlik xaritasi   = 
 |Xarita oʻlchami ае      = 
 |Soat mintaqasi        = [[UTC+5]]
 |Qisqacha           = 
 |ISO              = 
 |FIPS             = 
 |Telefon kodi         = +998 36<ref>[https://www.goldenpages.uz/uz/uzcodes/ O`zbekiston shaharlarining telefon kodlari]</ref>
 |Pochta indeksi        = 210800 <ref>{{Veb manbasi |sarlavha=Tomdi tumani maʼlumot |url=https://navoi.uz/uz/menu/tomdi-tumani |qaralgan sana=2023-05-29 |arxivsana=2023-05-29 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20230529093312/https://navoi.uz/uz/menu/tomdi-tumani }}</ref>
 |Internet domeni        = 
 |Avtomobil raqami kodi     = 85 — 89
 |Sayt             = https://www.tomdi.uz/uz/
 |TurkumCommons         = 
 |Izoh             = 
}}
[[Fayl:Tamdytau.JPG|thumb|right|305px|Qizilqum choʻlidagi saksovul, orqa tomonda esa Tamditov togʻlari joylashgan]]
[[Fayl:Kyzyl Kum - Paul Munhoven.JPG|thumb|right|305px|Qizilqum choʻli]]
'''Tomdi tumani''' — [[Navoiy viloyati|Navoiy viloyatidagi]] [[tuman (maʼmuriy birlik)|tuman]]. 1927-yil [[3-iyul]]da tashkil etilgan. Janubiy qismidan [[Konimex tumani|Konimex]], [[Nurota tumani|Nurota tumanlari]], shimoliy qismidan [[Qozogʻiston]]ning [[Qiziloʻrda (viloyat)|Qiziloʻrda]], sharqiy qismidan [[Janubiy Qozogʻiston (viloyat)|Janubiy Qozogʻiston]] viloyatlari, janubi-sharqdan [[Jizzax viloyati]], gʻarbiy qismidan [[Uchquduq tumani]] bilan chegaradosh. Maydoni 42,4 ming km². Aholisi 15,8 ming kishi (2023). Tuman markazi — [[Tomdibuloq]] qishlogʻi. Tumanda 7 ta qishloq fuqarolar yigʻini (Keregetov, Koriz, Oqquduq, Oqtov, Soʻkitti, Tomdibuloq, Sheli) mavjud<ref name=":0">".{{PAGENAME}}" ''[[OʻzME]]''. [http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/Oʻzbekiston%20Milliy%20Ensiklopediyasi%20-%20T%20harfi.pdf T-harfi]{{Oʻlikhavola|date=yanvar 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> Tumanda 17 [[umumiy taʼlim]] [[maktab]]i, qishloq xoʻjaligi. [[kasb-hunar kolleji]] mavjud. 25 [[kutubxona]], 11 klub muassasasi, 1 [[teatr]], 2 [[muzey]] bor. [[Kasalxona]], [[poliklinika]], [[tugʻruqxona]], [[dorixona]]lar, [[qishloq vrachlik punkti|qishloq vrachlik punktlari]] va boshqa tibbiy muassasalari faoliyat koʻrsatadi. Tomdi tumanida dunyodagi eng yirik oltin konlardan biri [[Muruntov]] oltin koni ham joylashgan.

== Tarixi ==
Tomdi tumani [[1927-yil]] [[3-iyul]]da Qoraqalpoq muxtor viloyati tarkibida tashkil etilgan. [[1932-yil]] [[20-mart]]dan [[Qoraqalpoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi]] tarkibida va [[1936-yil]] [[5-dekabr]]da [[Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi]] tarkibiga oʻtkazildi. [[1943-yil]] [[2-avgust]]da tuman [[Buxoro viloyati]] tarkibiga o‘tkazildi. [[1982-yil]] [[20-aprel]]da Buxoro viloyatining shimoliy qismida yangidan [[Navoiy viloyati]] tashkil etilganidan so‘ng, u yangi tashkil etilgan ushbu viloyat tarkibiga kirdi. [[1988-yil]] [[6-sentyabr]]da Navoiy viloyati [[Samarqand viloyati]]ga qoʻshib yuborildi. [[1989-yil]] [[16-may]]da Tomdi tumani Buxoro viloyatiga qaytarildi. O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan bir yil o‘tib, [[1992-yil]] [[27-yanvar]]da Navoiy viloyati tiklandi va Tomdi tumani yangi viloyatning tarkibiga kiritildi<ref>[https://kknews.uz/oz/72689.html Kun tarixi: Navoiy viloyati qachon tashkil etilgan?]</ref>.
Tomdi tumani XX asr oʻrtalarida [[oltin]], [[kumush]], [[platina]], [[uran]] konlarining kashf etilishi natijasida jadal rivojlandi. Tuman hududida [[SSSR]] davrida [[foydali qazilmalar]]ni qazib olish va qayta ishlash boʻyicha eng yirik korxonalar qurildi.

== Tabiati ==
[[Fayl:Tomditov.JPG|300px|right|thumb|Tomditov togʻlari]]
Tuman hududi [[Qizilqum]] [[choʻl]]ida joylashgan. [[Tuproq]]lari [[qizil tuproqlar|qizil]], [[qumli tuproqlar|qum tuproqlar]].

=== Iqlimi ===
Mintaqaning [[iqlim]]i [[keskin kontinental]], yozi issiq va quruq, qishi esa sovuq. Yillik oʻrtacha harorat +15,0 °C. Yanvar oyining oʻrtacha harorati —4,1 °C, eng past harorati —31°C. Iyulning oʻrtacha harotati 30 °C, eng yuqori harorati 40 °C. Yillik oʻrtacha [[yogʻinlar|yogʻin]] 108&nbsp;mm. [[Daryo]] va [[koʻl]]lar yoʻq. Vegetatsiya davri 220-225 kun davom etadi.

=== Relyefi ===
Tomdi tumanining relyefi asosan [[pasttekisliklar]] va oʻrta balandlikdagi kichik [[togʻ jinslari]] bilan ifodalanadi. Pasttekisliklar tumanning deyarli barcha hududida tarqalgan, mintaqaning gʻarbiy qismida [[Muruntov]] va [[Tomditov]] togʻlari joylashgan. Tumanning togʻli hududlari dengiz sathidan 200 metrdan 900 metrgacha balandlikda joylashgan. Tepaliklar asosan, [[qumtosh]] va [[qum]]lardan tashkil topgan. Mintaqaning oʻrtacha balandligi 300 metrni tashkil qiladi. Mintaqaning eng baland nuqtasi — Tomditov togʻ tizmasining [[Oqtov tizmasi|Oqtov togʻi]], balandligi 922 metr. Mintaqaning eng past nuqtasi dengiz sathidan 12 metr pastda joylashgan [[Mingbuloq botigʻi]] hisoblanadi<ref>[http://www.awaytravel.ru/content/%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8-%D1%83%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B1%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%B2%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0 Dostoprimechatelnosti Uzbekistana. Mingbulakskaya vpadina] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170121123508/http://www.awaytravel.ru/content/%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8-%D1%83%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B1%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%B2%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0 |date=2017-01-21 }} awaytravel.ru</ref><ref>[http://www.narodnoeslovo.uz/index.php/homepage/zhamiyat/item/7783-voyazh-po-tropam-kyzylkuma „kamenniy les“ v urochiщe Djarakuduk Mingbulakskoy vpadini] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20170113022437/http://www.narodnoeslovo.uz/index.php/homepage/zhamiyat/item/7783-voyazh-po-tropam-kyzylkuma |date=2017-01-13 }} narodnoeslovo.uz, 21 Sentyabr 2016</ref><ref>[http://sreda.uz/index.php?newsid=1449 Poselok Mingbulak v Mingbulakskoy vpadine] sreda.uz</ref>.

=== Gidrografiya ===
Tuman hududidan birorta ham daryo oqib oʻtmaydi, chunki tumanning deyarli butun hududi choʻl va dashtlardan iborat. Tumanning janubi-sharqiy hududidan bir qancha juda mayda soylar oqib, [[Haydarkoʻl|Aydarkoʻl]] koʻliga quyiladi. Mintaqadagi eng katta koʻl va suv havzasi — katta yopiq koʻl Haydarkoʻl hisoblanadi. Koʻl inson faoliyati davomida vujudga kelgan.

=== Flora va fauna ===
Tumanning unumsiz yerlari tufayli oʻsimlik dunyosi juda qashshoq. Asosan [[saksovul]], [[kovrak|kavrak]], [[tuyaqorin]], selin, rang va [[arpagʻon]]lar oʻsadi. Tuman hududida oq quyruq ([[saygʻoq]]), [[jayran]], arxar, [[tulki]], [[qobon]], [[quyon (hayvon)|quyon]], [[yumronqoziq]], [[burgut]], [[qargʻalar|qargʻa]], [[kaltakesaklar]], [[echkemarsimonlar|echkemar]], [[boʻgʻma ilonlar]], [[kaklik]] va boshqalar uchraydi<ref name=":0" />.

== Maʼmuriy-hududiy tuzilishi ==
Tumanning maʼmuriy markazi [[Tomdibuloq]] qishlogʻi boʻlib, qishloqda 12 mingga yaqin aholi istiqomat qiladi. Tumanda shahar maqomiga ega boʻlgan birorta ham aholi punkti yoʻq. Tumanda 7 ta qishloq fuqarolar yigʻini (Keregetov, Koriz, Oqquduq, Oqtov, Soʻkitti, Tomdibuloq, Sheli) mavjud. Tumanda juda koʻp kichik qishloqlar ham bor. Tuman hududida viloyatga boʻysunuvchi shahar maqomiga ega boʻlgan va Tomdi tumani tarkibiga kirmaydigan [[Zarafshon]] shahri joylashgan.

=== Tumanni boshqargan hokimlar ===
* S.Pirmanov — (1961-1976-yillar)
* A.Isayev — (1976-1982-yillar)
* M.Suleymenov — (1986-1995-yillar)
* A.Nazarov — (1995-2009-yillar)
* Qayrat Aldabergenov — 2009-yildan boshlab tumanni boshqarmoqda

=== Tashkiliy tuzilmasi ===
* Prokuror — D.Fayziyev
* Kambagʻalchilikni qisqartirish va bandlik boʻlimi — O.Madenov
* Adliya boʻlimi -
* Xalq qabulxonasi mudiri — T.Medetov
* Ijtimoiy xizmatlarni rivojlantirish boʻlimi — A.Abdullayev
* Maktabgacha va maktab taʼlim boʻlimi — M.Bazarbayev
* Madaniyat boʻlimi
* Yoshlar ishlari agentligi tuman boʻlimi — A.Jumamurodov
* Mahalla va nuroniylarni qoʻllab-quvvatlash boʻlimi — A.Juzgenov
* Ichki ishlar boʻlimi — R.Roʻziyev
* Oila va xotin-qizlar boʻlimi — A.Doʻspanbetova
* Maʼnaviyat va maʼrifat boʻlimi — M.Samatov
* Investitsiya va tashqi savdo boʻlimi — A.Namazov
* Pensiya jamgʻarmasi tuman boʻlimi — K.Aydarov

=== Tuman deputatlari ===
Tomdi tumani kengashiga, jami 20 ta deputat [[Oʻzbekiston|Oʻzbekiston Respublikasining]] saylov o‘tkazishning asosiy prinsiplari asosida xalq tomonidan saylanadi<ref>[https://lex.uz/acts/-67462 Saylov o‘tkazishning asosiy prinsiplari]</ref>. 2023-yilga koʻra Tomdi tumani kengashiga saylangan deputatlar roʻyxati:
{| class="wikitable sortable" border="1" style="text-align:right; font-size:95%;"
|+Tomdi tumani kengashining deputatlari<ref>{{Veb manbasi |sarlavha=Tomdi tumani kengashining deputatlari |url=https://www.tomdi.uz/uz/home/blog/mahalliy-kengash/tuman-deputatlari |qaralgan sana=2023-05-16 |arxivsana=2023-05-16 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20230516062848/https://www.tomdi.uz/uz/home/blog/mahalliy-kengash/tuman-deputatlari }}</ref>
!||F. I. Sh,<br /> ||Tugʻilgan yili,<br /> manzili||Maʼlumoti,<br />mutaxasisligi || Tegishli saylov <br />okrugining nomi ||Millati|| Ish joyi,<br /> lavozimi
|-
 || 1 ||align="right" | '''Abdullayeva Marina<br /><center>Abdikerimovna</center>''' ||align="right" | [[1971-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oliy, <br />Nukus davlat universiteti,<center>ekologiya-biologiya <br />fani oʻqituvchisi ||align="right" | <center>1-Aytekibiy<center>saylov okrugi ||align="right" | [[Qoraqalpoqlar|Qoraqalpoq]] ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>1-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabining direktori'''
|-
 || 2 ||align="right" | '''<center>Bayanasov Lais<center><center>Moʻldahmetovich</center>''' ||align="right" | [[1953-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oʻrta-maxsus,<center> Buxoro qishloq<br /> xoʻjalik texnikumi,<br />zootexnik-tashkilotchi ||align="right" | <center>2-A.Navoiy<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>[[Qozoqlar|Qozoq]]<center> ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>Nuroniy<center> jamgʻarmasi raisi
|-
 || 3 ||align="right" | '''<center>Urazshayev Fidel<center><center>Qoʻyshuaqoʻvich</center>''' ||align="right" | [[1968-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oliy, <br />Toshkent davlat<center>formasevtika instituti, <br />provizor  ||align="right" | <center>3-Ulken Tomdi<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>Qozoq<center>||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center>Xususiy dorixona mudiri
|-
 || 4 ||align="right" | '''<center>Aldabergenov Qayrat<center><center>Tutqabayevich</center>''' ||align="right" | [[1966-yil]]<br />[[Nurota tumani]] ||align="right" | <center>Oliy, <br />Toshkent qishloq<center>xoʻjaligi instituti, <br />iqtisodchi ||align="right" | <center>4-Yangi Tomdi<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>Qozoq<center> ||align="right" | <center>Tomdi tumani hokimi<center>
|-
 || 5 ||align="right" | '''<center>Begova Lazzat<center><center>Tuleshovna</center>''' ||align="right" | [[1975-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oʻrta-maxsus,<center>Navoiy tibbiyot bilim yurti,<br />hamshira ||align="right" | <center>5-Altintau<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>Qozoq<center> ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>Tibbiyot birlashmasi,<center><center>Tez tibbiy yordam boʻlimi<center><center>navbatchi feldsheri<center>
|-
 || 6 ||align="right" | '''<center>Jalgʻasbayeva Dametken<center><center>Yesbatirovna</center>''' ||align="right" | [[1967-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oliy, <br />Toshkent Davlat<center>pedagogika instituti, <br />qozoq tili va adabiyoti <center>fani oʻqituvchisi<center>||align="right" | <center>6-Navroʻz<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>Qozoq<center> ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>12-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabining oʻqituvchisi
|-
 || '''7''' ||align="right" | '''<center>Jalgʻasbayev Qaldibek<center><center>Auyezovich</center>''' ||align="right" | '''[[1963-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />rus tili va adabiyoti <center>fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>7-Qizilquduq<center>saylov okrugi''' ||align="right" |'''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>16-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabining oʻquv tarbiya ishlari<br />boʻyicha direktor oʻrinbosari'''
|-
 || '''8''' ||align="right" | '''<center>Madreymova Ulpash<center><center>Karinsauovna</center>''' ||align="right" | '''[[1964-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Toshkent Davlat universiteti, <br />matematika fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>8-Raxat<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>'''  ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>16-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabi direktori'''
|-
 || '''9''' ||align="right" | '''<center>Sibayev Rabat<center><center>Taubayevich</center>''' ||align="right" | '''[[1965-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Toshkent qishloq<center>xoʻjaligi instituti, <br />zootexnik ||align="right" | '''<center>9-Aqtau<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Xalq deputatlari,<center><center>Tomdi tumani kengashi<center> kotibiyatining mudiri'''
|-
 || '''10''' ||align="right" | '''<center>Bazarbayev Mels<center><center>Qayirbayevich</center>''' ||align="right" | '''[[1982-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />boshlangʻich taʼlim va sport <center>tarbiyaviy ish<center>''' ||align="right" | '''<center>10-Ayaqquduq<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center>xalq taʼlimi boʻlimi mudiri'''
|-
 || '''11''' ||align="right" | '''<center>Japbarov Aqnazar<center><center>Yesengeldiyevich</center>''' ||align="right" | '''[[1973-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oʻrta-maxsus,<center>Tomdi tumani biznes maktabi,<br />veterinar ||align="right" | '''<center>11-Turlibay<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>"Ayaqquduq" ovul<center> fuqarolar yigʻini raisi'''
|-
|| '''12''' ||align="right" | '''<center>Qayipova Svetlana<center><center>Qoʻjamqulovna</center>''' ||align="right" | '''[[1983-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />matematika va informatika <center>fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>12-Qulimbet<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qoraqalpoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>10-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabi direktori'''
|-
|| '''13''' ||align="right" | '''<center>Mirsadiqova Aqshoʻlpan<center><center>Mirzasadiqovna</center>''' ||align="right" | '''[[1998-yil]]<br />[[Konimex tumani]]''' ||align="right" | '''<center>Oʻrta-maxsus,<center>Zarafshon tibbiyot kolleji, <br />davolash ishi ||align="right" | '''<center>13-Aldabergen<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>Tibbiyot birlashmasi<center> FAP Aldabergenk<br />patronaj hamshira'''
|-
|| '''14''' ||align="right" | '''<center>Turmaxanov Janibek<center><center>Misilimovich</center>''' ||align="right" | '''[[1985-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />matematika fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>14-Sukitti<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>"Sukitti" ovul<center> fuqarolar yigʻini raisi'''
|-
 || '''15''' ||align="right" | '''<center>Doʻspanbetova Alma<center><center>Auyelbekovna</center>''' ||align="right" | '''[[1981-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />qozoq tili va adabiyoti <center>fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>15-Keriz<center>saylov okrugi''' ||align="right" |'''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani<center><center>hokimi oʻrinbosari,<center> oila va xotin-qizlar<br />boʻlimi boshligʻi'''
|-
|| '''16''' ||align="right" | '''<center>Aldanov Yelibay<center><center>Toʻqbergenovich</center>''' ||align="right" | '''[[1963-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oʻrta-maxsus,<center>Nukus selxoztexnikum,<br />hisobchi ||align="right" | '''<center>16-Keregetau<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>"Keregetau" ovul<center> fuqarolar yigʻini raisi'''
|-
|| '''17''' ||align="right" | '''<center>Tasqinbayev Talgʻat<center><center>Atabayevich</center>''' ||align="right" | '''[[1979-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oʻrta-maxsus,<center>Tomdi tumani biznes maktabi,<br />traktorchi ||align="right" | '''<center>17-Jiriq<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>"Meyrimxon"<center><center>fermer xoʻjaligi rahbari<center>'''
|-
|| '''18''' ||align="right" | '''<center>Rustemov Hamit<center><center>Umbetiyarovich</center>''' ||align="right" | '''[[1984-yil]]<br />Tomdi tumani''' ||align="right" | '''<center>Oliy, <br />Navoiy Davlat<center>pedagogika instituti, <br />qozoq tili va adabiyoti <center>fani oʻqituvchisi<center>''' ||align="right" | '''<center>18-Oʻrtaquduq<center>saylov okrugi''' ||align="right" | '''<center>Qozoq<center>''' ||align="right" | '''<center>Tomdi tumani,<center><center>14-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabi direktori'''
|-
|| 19 ||align="right" | '''<center>Xodjayeva Janna<center><center>Bekboʻsinovna</center>''' ||align="right" | [[1983-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oliy, <br />Buxoro davlat<center>tibbiyot instituti, <br />umumiy amaliyot shifokori ||align="right" | <center>19-Utemurat<center>saylov okrugi ||align="right" | <center>Qozoq<center> ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>Tibbiyot birlashmasi,<center><center>Umenurat QVR<center><center>shifokori<center>
|-
|| 20 ||align="right" | '''<center>Usenov Almat<center><center>Shakirovich</center>''' ||align="right" | [[1982-yil]]<br />Tomdi tumani ||align="right" | <center>Oʻrta-maxsus,<center>kasb-hunar kolleji, <br />hisobchi ||align="right" | <center>20-Sukitti<center>saylov okrugi ||align="right" | Qoraqalpoq ||align="right" | <center>Tomdi tumani,<center><center>11-umumiy oʻrta taʼlim<center> maktabining xoʻjalik<br />ishlari mudiri
|}

== Aholisi ==
Tuman viloyat umumiy yer maydonining 38 foizi, aholisining 3,0 foizini tashkil etadi. Tuman aholisi [[2022-yil|2023-yil]]gi statistikaga koʻra 15 800 kishini tashkil qildi. Jami aholi tarkibining 51,2 foizini ayollar va 48,8 foizini erkaklar tashkil qiladi. Aholining oʻrtacha zichligi 1&nbsp;km² ga 0,37 kishidan toʻgʻri keladi<ref name=":0" />. Tuman aholisining asosiy qismi [[qozoqlar]] va [[qoraqalpoqlar]]dan iborat. Viloyat statistika boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, 2023-yilning yanvar-mart oylarida Tomdi tumanida qayd etilgan nikohlar soni 12 tani tashkil qildi<ref>[https://navstat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/9364-3-oyda-qaysi-hududda-eng-ko-p-nikoh-qayd-etildi 3 oyda qaysi hududda eng koʻp nikoh qayd etildi?]</ref>. Tomdi aholisi yildan-yilga kamayishining asosiy sabablaridan biri, etnik qozoqlarning [[Qozogʻiston|Qozogʻiston Respublikasi]]ga koʻchib ketishidir<ref>[https://qaz.ulysmedia.kz/news/1434-t-uelsizdik-algaly-kazakstanga-kansha-kandas-oraldy/ Qazaqstangʻa 30 jilda qay elderden qansha qandas kөshіp keldі]</ref>.Tuman aholisining milliy tarkibi quyidagicha<ref>{{cite web|url=http://tomdi.uz/tomdi/21-tomdi-tumani-aholisi.html|title=Томди тумани аҳолиси|publisher=Хокимият Тамдынского района|accessdate=2016-02-01|lang=uz|archive-date=2016-11-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20161115152722/http://tomdi.uz/tomdi/21-tomdi-tumani-aholisi.html|deadlink=no}}</ref>:
* [[Qozoqlar]] — 10 310 kishi
* [[Qoraqalpoqlar]] — 4 380 kishi
* [[Oʻzbeklar]] — 181 kishi
* Boshqalar — 29 kishi

== Iqtisodiyoti ==
[[Fayl:Muruntov mine.JPG|right|thumb|280px|[[Muruntov]] — dunyodagi eng yirik oltin konlaridan biri.]]
Viloyat statistika boshqarmasining dastlabki maʼlumotlariga koʻra, 2023-yilning yanvar-aprel oylarida Tomdi tumanida tashqi savdo aylanmasi hajmi 422 ming [[AQSH dollari]]ni tashkil qildi<ref name="">.[https://navstat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/9516-qaysi-hududning-tashqi-savdo-aylanmasi-yuqori Qaysi hududning tashqi savdo aylanmasi yuqori?]</ref>Tumanda [[2023-yil]]gi statistikaga koʻra 52 ta oilaviy korxona, 273 ta mas’uliyati cheklangan jamiyatlar va 89 ta sanoat korxonalari faoliyat yuritmoqda<ref>[https://navstat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/8847-navoiy-viloyatining-qaysi-hududida-sanoat-korxonalari-ko-proq-joylashgan-2 Navoiy viloyatining qaysi hududida sanoat korxonalari ko‘proq joylashgan?]</ref>.

=== Qishloq xoʻjaligi ===
Tumanning umumiy maydoni 4248,5 ming km<sup>2</sup> boʻlib, shundan 30,3 ming km<sup>2</sup> yaylovlar (71%) va 12,2 ming km<sup>2</sup> (29%) qishloq xoʻjaligida foydalanmaydigan yerlar hisoblanadi. Sugʻoriladigan yerlar mavjud emas. [[Qishloq xoʻjaligi]]ning asosi — yaylov chorvachiligi. Asosan, [[qorakoʻl qoʻy zoti|qorakoʻl qoʻylari]] boqiladi. [[Tuya]], [[ot (hayvon)|ot]] ham koʻpaytirilmoqda. Tuman jamoa va [[shaxsiy]] xoʻjaliklarida 1402 [[qoramol]] (shundan 710 sigir), 363,9 ming [[qoʻy]] va [[echki]], 3,5 ming ot, 2,5 ming tuya boqiladi (2003). Xoʻjaliklarning umumiy sonidan 245 tasi mikrofirma, 6 tasi kichik 7 tasi oʻrta va 21 tasi yirik korxonadir. Tomdi tumanidagi yirik qishloqlar orasida avtobuslar qatnaydi<ref name=":0" />.

=== Sanoati ===
[[Fayl:Gold-containing rock from Muruntau.JPG|thumb|150px|left|<center>Tomdi tumanidagi noyob oltinli jins.<br /> <small>Geologik parkning koʻrgazmasi</small></center>]]
Tomdi viloyati [[oltin]], [[kumush]], [[platina]], [[uran]], [[reniy]], [[rux]] va boshqa foydali qazilmalarning dunyodagi eng yirik konlariga ega. Ushbu konlarni oʻzlashtirishda, asosan ochiq usulda qazib olish yoʻli amalga oshiriladi. Tumanda uran, qimmatbaho va rangli metallarni qayta ishlash korxonalari mavjud. Dunyodagi eng yirik oltin koni Tomdi tumanida joylashgan Muruntov kareri boʻlib, oltin qazib olish boʻyicha ikkinchi oʻrinda turadi ([[Indoneziya]]dagi Grasberg korxonasidan keyin). Ushbu karerning uzunligi 3,5 kilometr, kengligi 2,7 kilometr, chuqurligi esa 430 metrni tashkil qiladi. Kon [[1958-yil]]da ochilgan, metallni sanoatda qazib olish esa [[1969-yil]]da boshlangan. Kon yaqinida [[Oltin sanoati|oltin qazib olish]] boʻyicha dunyoda ikkinchi oʻrinda turadigan Zarafshon oltin qazib olish majmuasi joylashgan. [[2001-yil]]da ishlab chiqarish hajmi yiliga 53 tonnani, [[2014-yil]]dan boshlab esa 61 tonnani tashkil qildi<ref>{{cite web|url=http://gold.1prime.ru/aurum79/produkt/prod01_2.html|title=Добыча золота по предприятиям мира|publisher=gold.1prime.ru|accessdate=2016-02-04|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160128102912/http://gold.1prime.ru/aurum79/produkt/prod01_2.html|archivedate=2016-01-28}}</ref>.
[[2007-yil]] holatiga koʻra oltin zahiralari 1750 tonnaga baholangan va bu koʻrsatkich boʻyicha Muruntov koni [[AQSh]]dagi [[Pebble]] konidan keyin ikkinchi oʻrinda turadi<ref>{{cite web|url=http://www.mineral.ru/News/26585.html|title=Месторождение Пеббл по запасам и ресурсам золота превзошло Мурунтау|publisher=Информационно-аналитический центр Минерал|accessdate=2016-02-04|archive-date=2014-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20140809211629/http://www.mineral.ru/News/26585.html|deadlink=no}}</ref>.
Tomdi tumani hududida oltin va uran qazib olish bo‘yicha jahondagi yirik korxonalardan biri bo‘lgan [[Navoiy kon-metallurgiya kombinati|Navoiy kon-metallurgiya kombinati]] faoliyat ko‘rsatmoqda. Navoiy kon-metallurgiya kombinati dunyoda oltin qazib olish boʻyicha oltinchi va uran qazib olish boʻyicha yettinchi oʻrinda turadi. Navoiy kon-metallurgiya kombinati tarkibiga beshta yirik kon-metallurgiya korxonalari, shuningdek, „Navoiy mashinasozlik zavodi“ ishlab chiqarish birlashmasi va „Zarafshon qurilish boshqarmasi“ kiradi<ref>{{cite web|url=http://www.mineral.ru/News/26585.html|title=Месторождение Пеббл по запасам и ресурсам золота превзошло Мурунтау|publisher=Информационно-аналитический центр Минерал|accessdate=2016-02-04|archive-date=2014-08-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20140809211629/http://www.mineral.ru/News/26585.html|deadlink=no}}</ref>. [[2000-yil]]larning oʻrtalariga kelib tuman hududida 70 dan ortiq turli sohadagi turli korxona, firma va kompaniyalar faoliyat koʻrsatgan. Tomdi tumanida [[gʻisht]], qurilish materiallari, oziq-ovqat ishlab chiqarish korxonalari ham faoliyat koʻrsatmoqda{{sfn|O`zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi|2008}}.

== Ijtimoiy soha ==
=== Maktablari ===
[[Fayl:Tomdi_so'nggi_qo'ng'iroq_25.05.2023.jpg|300px|right|thumb|№ 1-umumiy o‘rta taʼlim maktabida soʻnggi qoʻngʻiroq([[25-may]], [[2023-yil]]).]]
Tomdi tumanida [[2023-yil]] [[1-yanvar]]dagi maʼlumotga koʻra 17 ta umumiy taʼlim maktabi faoliyat yuritmoqda, jami 331 pedagog<ref>[https://navstat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/9117-navoiy-viloyati-maktablarida-ta-lim-berayotgan-o-qituvchilar-soni-qancha Navoiy viloyati maktablarida taʼlim berayotgan oʻqituvchilar soni qancha?]</ref> 1 755 oʻquvchilarga taʼlim bermoqda<ref>[https://navstat.uz/uz/matbuot-markazi/qo-mita-yangiliklar/8954-navoiy-viloyati-maktablarida-necha-nafar-o-quvchi-tahsil-olmoqda Navoiy viloyati maktablarida necha nafar oʻquvchi tahsil olmoqda?]</ref>. Tomdi tumani maktablarining deyarli barchasida darslar [[qozoq tili]]da olib boriladi, shu sababli tuman aholisining aksar qismi davlat tilida ravon gapira olmaydi. Tuman miqyosidagi maktablarda oʻzbek sinflari tashkil qilinmagan.
* № 1-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 2-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 3-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 4-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 5-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 6-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 7-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 8-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 9-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 10-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 11-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 12-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi<ref>[https://xabardor.uz/uz/post/tomdi-tumanida-yangi-maktab-foydalanishga-topshirildi Tomdi tumanida yangi maktab foydalanishga topshirildi]</ref>.
* № 13-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 15-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 14-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 16-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.
* № 17-umumiy o‘rta taʼlim maktabi — darslar qozoq tilida olib boriladi.

=== Madaniyat va taʼlim ===
Tomdi tumanida bitta teatr, ikkita muzey, markaziy madaniyat saroyi, madaniyat uylari, koʻplab klublar va 25 kutubxona (2000-yillarning oʻrtalarida) mavjud. O‘zbekiston va [[Navoiy viloyati]] bo‘ylab tarqatilayotgan gazeta, jurnal, radiostansiya va telekanallardan tashqari, Tomdi tumani hududida o‘zbek tilida gazetalar, shuningdek, [[qozoq tili]]da „Tamdi sharuageri“ nomli gazetasi nashr etiladi.

=== Sport ===
Tomdi tumanida stadionlar, sport zallari, sport maydonchalari va boshqa sport inshootlari mavjud. [[2000-yil]]larning oʻrtalarida 15 ga yaqin sport inshooti faoliyat koʻrsatgan

== Diqqatga sazovor joylar va turizm ==
Tumanda turizm sohasi yetarli darajada rivojlanmagan. Choʻl hududida meʼmoriy va arxeologik yodgorliklar yoʻq. Turistlar, asosan, [[Qizilqum]] choʻlining markaziy qismini, dunyodagi eng yirik oltin koni Muruntov va boshqa oltin konlarini koʻrish uchun keladi. Tumanning maʼmuriy markazi — Tomdibuloq qishlogʻida yagona Tomdi tarixiy-oʻlkashunoslik muzeyi mavjud.

== Yana qarang ==
* [[Tomdi Xonligi]]

== Manbalar ==
{{manbalar}}

{{Navoiy viloyati}}

[[Turkum:Navoiy viloyati tumanlari]]
[[Turkum:Oʻzbekiston tumanlari]]