Epik fentezi sahifasining manbasini koʻrish

{{AT|en|High fantasy}}
'''Yuqori fantaziya''' yoki '''epik fantaziya''' — [[Fentezi|fantaziyaning]] [[Janr|kichik janri]] boʻlib, uning sahnaning[[Epos|epik]] tabiati yoki qahramonlarining, mavzulari yoki syujetining epik darajasi bilan doimo belgilanadi<ref name="High_fantasy_is_a_fantasy_genre">{{Veb manbasi|url=http://fandomania.com/defining-the-genre-high-fantasy/|sarlavha=''Defining the Genre: High Fantasy''|ish=fandomania|sana=11-may 2011-yil|qaralgan sana=8-avgust 2016-yil|iqtibos="High Fantasy is probably one of the most recognizable subgenres of Fantasy."}}</ref>. „Yuqori fantaziya“ atamasi Lloyd Aleksandr tomonidan 1971-yilda va 1969-yil oktabr oyida Yangi England bolalar kutubxonachilarining oʻzaro suhbatida berilgan „Yuqori fantaziya va qahramonlik romantikasi“ inshosida taʼkidlab oʻtgan edi.

== Xususiyatlari ==
Yuqori fantaziya „haqiqiy“ yoki „asosiy“ olamda emas, balki muqobil, xayoliy („ikkinchi darajali“) butun olamda oʻrnatiladi. Bu ikkilamchi dunyo odatda ichki jihatdan izchil, lekin uning qoidalari birlamchi dunyonikidan katta farq qiladi. Aksincha, kam fantaziya yer yuzida, asosiy yoki haqiqiy olamda yoki sehrli elementlarni oʻz ichiga olgan oqilona va tanish fantastik dunyoda oʻrnatilishi bilan tavsiflanadi<ref>{{Kitob manbasi|title=Reading and Writing Literary Genres|last=Buss|first=Kathleen|year=2000|publisher=International Reading Assoc.|isbn=978-0-87207-257-2|page=[https://archive.org/details/readingwritingli0000buss/page/114 114]|url=https://archive.org/details/readingwritingli0000buss/page/114}}</ref><ref name="Perry">{{Kitob manbasi|title=Teaching Fantasy Novels|last=Perry|first=Phyllis Jean|year=2003|publisher=Libraries Unlimited|isbn=978-1-56308-987-9|page=vi}}</ref><ref name="Gamble">{{Kitob manbasi|title=Exploring Children's Literature|url=https://archive.org/details/exploringchildre0002gamb_y9e9|last=Gamble|first=Nikki|year=2008|publisher=SAGE Publications Ltd|isbn=978-1-4129-3013-0|pages=[https://archive.org/details/exploringchildre0002gamb_y9e9/page/102 102]–103}}</ref><ref>C.W. Sullivan has a slightly more complex definition in „High Fantasy“, chapter 24 of the ''International Companion Encyclopedia of Childrenʼs Literature'' by Peter Hunt and Sheila G. Bannister Ray (Routledge, 1996 and 2004), chapter 24.</ref>.

Uilyam Morrisning „''Dunyo oxiridagi quduq“'' kabi romanlari [[Oʻrta asr|oʻrta asrlarning]] xayoliy olamida tasvirlangan, baʼzan ulkan fantaziyaning dastlabki namunalari sifatida baholanadi<ref name="dg">{{Kitob manbasi|last=Dozois|first=Gardner|authorlink=Gardner Dozois|title=[[Modern Classics of Fantasy]]|chapter=Preface|location=New York|publisher=St. Martin's Press|year=1997|pages=[https://archive.org/details/modernclassicsof00dozo/page/ xvi–xvii]|isbn=031215173X}}</ref>. [[J. R. R. Tolkien|JRR Tolkienning]] asarlari, ayniqsa „''[[Uzuklar hukmdori|Uzuklar]]'' [[Uzuklar hukmdori|hukmdori“]] — yuqori fantaziyaning arxetipik asarlari sifatida qabul qilingan<ref name="dg" />.

Juda koʻplab ulkan xayoliy hikoyalar bittagina bosh qahramon nuqtai nazaridan aytiladi. Koʻp hollarda, syujetning aksariyati olamga tahdid soladigan tajovuz bilan birga ularning merosi yoki sirli tabiati atrofida yoritiladi. Koʻpgina romanlarda qahramon yetim yoki gʻayrioddiy aka-uka boʻlib, koʻpincha sehr yoki jang qilish uchun ajoyib isteʼdod bilan tasvirlangan. Ular hikoyani yosh, agar haqiqiy bola sifatida boʻlmasa, boshlashadi yoki juda zaif va yoki foydasiz sifatida tasvirlanlanadi<ref>{{Kitob manbasi|last=Michael Moorcock|title=Wizardry & Wild Romance: A Study of Epic Fantasy|year=2004|page=84|isbn=1-932265-07-4}}</ref>.

Qahramonning hayoti koʻpincha bolalikdan boshlanadi, lekin tez kamolotga erishadi, bu yoʻlda jang qilish muammolarni hal qilish qobiliyati bilan sezilarli yutuqlarga erishadi. 

Hikoyaning davomi qahramonning ularga qarshi nomaʼlum kuchlarning tabiati, ular ulkan kuch va yovuz kuchga ega ekanligini bilishiga olib keladi. Bunday hikoyalardagi yovuz odamlar doimo butunlay yomon va bir-biriga bogʻliq emas.

„Yuqori fantaziya“ koʻpincha keng koʻlamli atama hisoblanib, fantaziya janrining turli xil yoʻnalishlarini oʻz ichiga oladi hamda qahramonlik fantaziyasi, epik fantaziya, afsonaviy fantaziya va qorongʻu fantaziya<ref>{{Kitob manbasi|title=Dungeon Master's Guide|url=https://archive.org/details/dungeonmastersgu0000unse|publisher=Wizards of the Coast|date=2014-yil dekabr|isbn=978-0-7869-6562-5|editor=Crawford|location=Washington, United States|pages=[https://archive.org/details/dungeonmastersgu0000unse/page/38 38]–41|language=inglizcha}}</ref>. Odatda qilich va sehrgarlik janrini oʻz ichiga olmaydi<ref name=":0">Joseph A. McCullough V, „[http://www.blackgate.com/articles/S&S.htm The Demarcation of Sword and Sorcery]“</ref>.

== Mavzular ==
Yuqori fantaziya koʻp hollarda uning mavzulari va xabarlari bilan belgilanadi<ref>{{Kitob manbasi|last=Wolfgang|first=Baur|title=Kobold Guide to Worldbuilding|publisher=Kobold Press|year=2012|editor=Silverstein|pages=27|language=inglizcha|chapter=How Real is Your World? On History and Setting}}</ref>. [[Yaxshilik va yomonlik|Yaxshilikka qarshi yovuzlik]] yuqori fantaziyada keng koʻp tarqalgan va yovuzlik xarakterini belgilash koʻpincha katta fantaziya asarida dolzarb mavzu hisoblanadi<ref>Tom Shippey, ''J.R.R. Tolkien: Author of the Century'', p 120, {{ISBN|0-618-25759-4}}</ref>, xuddi „''[[Uzuklar hukmdori]]“ filmidagi'' kabi. Yaxshilik va yomonlik tushunchasining ahamiyatini yuqori fantaziya va qilich va sehr oʻrtasidagi farqlovchi belgi hisoblanadi<ref name=":0">Joseph A. McCullough V, „[http://www.blackgate.com/articles/S&S.htm The Demarcation of Sword and Sorcery]“</ref>. Yuqori fantaziyaning koʻplab asarlarida bu qarshilik axloqiy masalalar bilan chuqur tasvirlanadi hamda boshqa asarlarda hokimiyat uchun kurash boʻlib, masalan, sehrgarlar „yaxshi“ yoki „yomon“ boʻlib, oʻzlarini mas’uliyatsiz tutadilar<ref>Ursula K. Le Guin, „The Question I Get Asked Most Often“ p 274, ''The Wave in the Mind'', {{ISBN|1-59030-006-8}}</ref>.

== Oʻyin sozlamalari ==
Treysi Xikman va Margaret Vaysning ''Dragonlance'' va Ed Grinvudning ''Forgotten Realms'' kabi kampaniya sozlamalari bilan ''Dungeons &amp;amp; Dragons'' kabi rolli oʻyinlari koʻplab fantastik kitoblar uchun umumiy asos boʻlib, boshqa koʻplab mualliflar sozlamalarga hissa qoʻshishda davom etmoqdalar<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.dragonlance.com|sarlavha=Dragonlance homepage|qaralgan sana=2-mart 2006-yil|arxivurl=https://web.archive.org/web/20060304092129/http://www.dragonlance.com/|arxivsana=4 March 2006}}</ref><ref>{{jurnal manbasi|quote=For Dungeons and Dragons, both TSR and WotC produced additional settings that can be used with the core rules, two of the most popular being the magic-punk Eberron... and the high fantasy Forgotten Realms Campaign Setting.|last=Snow|first1=Cason|title=Dragons in the stacks: an introduction to role-playing games and their value to libraries|journal=Collection Building|volume=27|issue=2|year=2008|pages=63–70|doi=10.1108/01604950810870218}}</ref><ref>"Most role-playing games draw upon a universe based in high fantasy; this literary genre, half-way between traditional fantasy …" Squedin, S., & Papillon, S. (2008). U.S. Patent Application 12/198,391.</ref>.

= {{Portal|Novels}}Manbalar =
{{Manbalar}}