Abusaid (Temuriy) sahifasining manbasini koʻrish

{{Qirollik bilgiqutisi
| embed          = 
| ismi           = Sulton Abusaid Mirzo 
| title          = Mirzo, Sulton, Shoh
| titletext      = 
| more           = 
| tur            = 
| tasvir          = Abu Said seated on a throne.png
| tasvir_eni     = 
| izoh        = Abu Said Mirzo, boburiylar davri miniatyurasi
| [[Fayl:Timurid.svg|20px]]
| reign          = 
| succession1    = [[Temuriylar imperiyasi]]ning [[Movarounnahr]] hukmdori [[Fayl:Timurid.svg|20px]]
| reign1         = 1451—1469
| succession2    = [[Temuriylar imperiyasi]]ning sultoni[[Fayl:Timurid.svg|20px]]
| reign2         = 1458—1469 
| oʻtmishdoshi2   = [[Abdullo Mirzo]]
| davomchisi2     = [[Sulton Ahmad Mirzo]] 
| tugʻilgan_paytidagi_ismi     = Mirzo Abu Said ibn Sulton Muhammad ibn Mironshoh Mirzo ibn Amir Temur
| tugʻilgan_sanasi     = 1424-yil
| tugʻilgan_joyi = [[Hirot]] shahri, [[Xuroson]], [[Temuriylar imperiyasi]].
| vafot_sanasi = 1469-yil, 8-fevral
| vafot_joyi = Gʻarbiy Eron, [[Oq qoʻyunlilar davlati]]
| dafn_etilgan_joy = [[Qohira]], [[Misr]].
| farzandlari = [[Sulton Ahmad Mirzo]], [[Sulton Mahmud Mirzo]], [[Umar Shayx Mirzo II]].
| consort = Xonzoda xonim
| issue = <!--{{plainlist}} yoki {{unbulleted list}} -->
| uy = [[Temuriylar]]
| otasi = [[Sulton Muhammad]]
| onasi =
| dini = [[Islom]], sunniy
}}
'''Abusaid''' – [[Temuriylar]] sulolasidan hukmdor ([[1424]] – [[1469]]), [[Mironshoh]]ning nabirasi.

== Hokimiyat tepasiga kelishi ==
Abusaid temuriylarning oʻzaro urushlarida qatnashgan. [[Shayboniy]]xonning bobosi [[Abulxayrxon]] 1451-yilda Temuriylar davlatida [[Bobur]]ning bobosi Abusaidning hokimiyat tepasiga kelishiga yordam bergan. Shu bilan birga, Abulxayrxonning qizi Xon-zoda Abusaidga turmushga chiqdi. Uning qizidan nabirasi Temuriylar oilasining Samarqanddagi [[Goʻri Amir|Goʻri Amir maqbarasida]] dafn etilgan<ref>Lebedeva T. I., O neissledovannykh pogrebeniyakh Guri Amir //Arkheologiya, istoriya i kul’tura Sredney Azii. Tashkent, 2002, s.68 </ref>.
== Samarqandning bosib olinishi ==
Oʻzaro keskin kurashlarda Abusaid ham boshqa temuriylar kabi Abulxayrxon boshchiligidagi [[Dashti qipchoq oʻzbeklari|koʻchmanchi oʻzbeklar]] yordamiga murojaat qilgan. Koʻchmanchilarning qudratli hukmdori [[Abulxayrxon (Oʻzbek ulusi)|Abulxayrxon]] 1451-yilning yozida [[Samarqand|Samarqandga]] qarshi yurishga shaxsan boshchilik qilgan. 1451-yil 10-iyunda hozirgi [[Bulungʻur]] dashtidagi Qutvon hududi yaqinida Abusaid bilan Abdulloh ibn Ibrohim Sulton oʻrtasida jang boʻladi. Abdulloh ibn Ibrohim butunlay magʻlubiyatga uchraydi va Abu Saidning buyrugʻi bilan oʻldiriladi. Qoʻshin Samarqandga yaqinlashgach, Abusaid boy shaharni vayron qilganiga afsuslanib, Abulxayrxonga qaytishga ruxsat beradi. Shundan soʻng shaharga kirib boradi<ref>{{cite book|last=Barthold|first=Vasilii Vladimirovitch |authorlink=Vasily Bartold|title=Four Studies on the History of Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=-twUAAAAIAAJ&pg=PA161|volume=2|year=1963|publisher=Brill Archive|page=161}}</ref>. Abulxayrxon bu yurishdan boy oʻljalar bilan qaytadi. Abu Said unga [[Mirzo Ulugʻbek|Ulugʻbekning]] qizi [[Robiya Sulton begim|Robiya Sultonbegimni]] nikohlab bergan<ref name="Barthold 1963 168">{{harvtxt|Barthold|1963|p=168}}</ref>

== Hirotning bosib olinishi ==
1457-yil 21-yanvarda [[Abulqosim Bobur]] vafot etgach, oʻzaro nizolar kuchayadi. [[Mozandaron|Mozandaronda]] hibsga olingan [[Alouddavla|Alauddavlaning]] oʻgʻli [[Ibrohim Mirzo]] qochib<ref>{{cite book|last1=Jackson|first1=Peter|authorlink1=Peter Jackson (historian)|last2=Lockhart|first2=Lawrence|title=The Cambridge History of Iran|url=https://books.google.com/books?id=fY01Tc2SZVEC&pg=PA113|volume=VI|year=1986|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-20094-3|page=113}}</ref>, 1457-yil sentabrda [[Hirot|Hirotni]] egallab oladi. Unga Abusaid qarshi chiqadi. Abusaidni [[Balx]] hukmdori Shayx Hoji qoʻllab-quvvatlaydi. Amudaryoning chap qirgʻogʻidagi Bahrizga panoh topgan Ibrohimni magʻlub etib, Abu Said gʻolib va qonuniy hukmdor sifatida 1457-yil 2-oktabrda Hirotga kirib kelgan.

Biroq tez orada Abdulatifning oʻgʻillari [[Muhammad Joʻgiy Mirzo|Muhammad Joʻqiy]] va Mirzo Ahmad Balxda isyon koʻtaradilar<ref name=FishierP115>{{harvtxt|Jackson|Lockhart|1986|p=115}}</ref>. Abusaid Hirotdan ularga qarshi yoʻlga chiqib, isyonchilarni magʻlub etadi va Balxni egallaydi. Abusaid ham [[Xuroson (tarixiy viloyat)|Xurosonga]], ham Movarounnahrga yurish qilish uchun shu shaharda qolgan. Bahrizda sulton Ibrohim bundan foydalanib, Hirotni egallab olgan. Bu vaqtda [[Dashti qipchoq|Dashti Qipchoqqa]] qochib ketgan Ibrohim Mirzo yana kurashga chiqib, 1458-yil 23-aprelda Hirotda taxtga oʻtiradi. Biroq, dekabr oyining oʻrtalarida u Jahonshoh qoʻmondonligi ostida Qoraqoʻyunlu turkmanlarining hujumi ostida yana qochib ketadi.

Abusaidning turkmanlarga qarshi kurashi muvaffaqiyatli kechib, 1458-yil 16-dekabrda nihoyat Hirotni egallaydi<ref name=JacksonP114>{{harvtxt|Jackson|Lockhart|1986|p=114}}</ref><ref name=AsimovP350>{{cite book|last1=Asimov|first1=Muchammed Sajfiddinoviĉ|last2=Bosworth|first2=Clifford Edmund|authorlink2=Clifford Edmund Bosworth|title=History of Civilizations of Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=18eABeokpjEC&pg=PA350|volume=IV, Part 1|year=1998|publisher=UNESCO Publishing|isbn=978-92-3-103467-1|page=350}}</ref>. Keyinchalik Abu Said birlashgan Alauddavla va uning oʻgʻli Ibrohim, shuningdek, ularning ittifoqchisi, [[Marv]] hukmdori Sulton Sanjarni magʻlub etishga muvaffaq boʻlgan. Keyinchalik Abu Said [[Astrobod]] va Mozandaron ustidan ham oʻz hokimiyatini oʻrnatgan.
== Xotinlari ==
{{div col|colwidth=10em}}
# Xonzoda begim
# Robiyai Sulton
# Oʻga begim
# Qutlugʻsulton xonim
# Maliksulton begim
# Shohsulton begim
# Shahzoda begim
# Xonzoda begim
# Soliha Sulton ogʻo
# Jamolbeka ogʻo Barlos va yana 25 ta zavjasi boʻlib ulardan jami 59 ta farzand koʻrgan
{{div col end}}
;Oʻgʻillari
{{div col|colwidth=10em}}
# Sulton Muhammad (1452—1467)
# Sulton Ahmad (1451—1494; hukmronlik yillari: 1469—1494)
# Sulton Mahmud (1453—1495; hukmronlik yillari: (1494—1495)
# Muhammad Jahongir
# Shoh Muhammad
# Muhammad Jahongir
# Sulton Jahongir
# Sulton Halil
# Sulton Ibrohim
# Umar
# Shohruh (1459—1494)
# Boysungʻur (1456—?)
# Sulton Sanjar
# Abdullo
# Sulton Murod
# Sulton Muhammad
# Iskandar
# Shoh Mansur
# Mironshoh
# Rustam
# Sulton Usmon
# Sulton Valad
# Muzaffar
# [[Umarshayx]] (1456-1494; Zahiriddin Muhammad Boburning otasi)
# Ulugbek (1460—1501){{OʻzME-A}}
{{div col end}}



== Manbalar ==
{{manbalar}}

[[Turkum:Movaraunnahr hukmdorlari]]
[[Turkum:Oʻzbekiston tarixi]]
[[Turkum:Temuriylar]]
[[Turkum:Hirot kishilari]]
{{bio-stub}}