Yamagata Prefekturasi (yaponcha: 山形県 Yamagata-ken?) Yaponiyadagi Honsyuning Tohoku mintaqasida joylashgan prefektura hisoblanadi[1]. Yamagata prefekturasi aholisi 1 079 950 kishi (2019-yil 1-iyun) dan iborat va geografik maydoni 9 325 km² (3 600 kv milya) ni tashkil qiladi. Yamagata prefekturasi shimolda Akita prefekturasi, sharqda Miyagi prefekturasi, janubda Fukusima prefekturasi va janubi-gʻarbda Niigata prefekturasi bilan chegaradosh.

Yamagata Prefekturasi

山形県
Prefektura
Skyline of Yamagata Prefekturasi
Yamagata Prefekturasi
Bayroq
Yamagata Prefekturasi
Gerb
38°14′25.6″N 140°21′48.8″E / 38.240444°N 140.363556°E / 38.240444; 140.363556
Mamlakat Yaponiya
{{{mintaqa_turi}}} Tohoku viloyati
Maydon 9,325 km2 (3,600 kv mi)
Iqlim turi nam subtropik va nam kontinental qilim
Rasmiy til(lar)i Yamagata ben (yamagata lahchasi)
Aholisi
 (2020 1-oktyabr)
1,068,027
Vaqt mintaqasi UTC+9:00
Yamagata Prefekturasi xaritada
Yamagata Prefekturasi
Yamagata Prefekturasi

Yamagata — Yamagata prefekturasining poytaxti va eng yirik shahri hisoblanadi, prefekturada yana boshqa yirik shaharlari mavjud, jumladan Tsuruoka, Sakata va Yonezava shaharlari[2]. Yamagata prefekturasi Yaponiyaning Gʻarbiy Yapon dengizi sohilida joylashgan boʻlib, uning qoʻshni prefekturalar bilan chegaralari turli togʻ tizmalaridan tashkil topgan boʻlib, uning umumiy yer maydonining 17 % tabiiy bogʻlar sifatida belgilangan. Yamagata prefekturasi tarixiy Deva viloyatining janubiy yarmini Akita prefekturasi bilan birga tashkil etgan va Yaponiyaning tan olingan milliy xazinasi boʻlgan besh qavatli Haguro pagodasini oʻz ichiga olgan Devaning Uch togʻi hududida joylashgan.

Tarixi

tahrir
 
Sakata shahridagi Sankyo ombori, Kitamaebune va Mogami daryosidagi transport bilan bogʻliq.

Bir paytlar hozirgi Yamagata deb ataladigan hududda aborigen Ezo (yaponcha: 蝦夷?) odamlari yashagan. Yamagata va Akita prefekturasi Meiji qayta tiklanishiga qadar Deva viloyati tarkibida boʻlgan[3].

Heyan davrida (794-1185) bu hududda Fujivara (yaponcha: 藤原?) oilasi hukmronlik qilgan. Yamagata shahri Edo davrida (1603-1867) gullab-yashnagan, chunki oʻzining qal’a shahri va pochta stansiyasiga ega boʻlib, beni (qoʻlda ipak ishlab chiqarishda ishlatiladigan qizil safor boʻyogʻi) bilan mashhur boʻlgan. 1689-yilda mashhur hokku shoiri Matsuo Basho Yaponiyaning shimoliy hududlariga besh oylik safari davomida Yamagataga ham tashrif buyurdi.

Geografiyasi

tahrir
 
Yamagata prefekturasi xaritasi

Yamagata prefekturasi Tohokuning janubi-gʻarbiy hududida, Yapon dengiziga yaqin qismida joylashgan. Janubda Niigata va Fukusima prefekturasi, sharqda Miyagi prefekturasi va shimolda Akita prefekturasi bilan chegaradosh. Bu chegaralarning barchasi togʻlar bilan belgilanadi, aholining aksariyati cheklangan markaziy tekislik hududida istiqomat qiladi.

2020-yil 31-mart holatiga koʻra, prefekturaning umumiy yer maydonining 17 foizi tabiiy bogʻlar, yaʼni Bandai-Asaxi milliy bogʻi sifatida belgilangan, Chokayi, Kurikoma va Zao kvazi-milliy bogʻlari; va Goshōzan, Kabusan, Kennan, Mogamigava, Shonai Kaihin hamda Tendo Kogen prefekturasi tabiat bogʻlari shular jumlasidandir[4].

Shaharlar

tahrir

Yamagata prefekturasida 13 ta shahar joylashgan:

Nomi Maydoni (km 2) Aholi Xarita
Romaji Kanji
  Higashine 東根市 207.17 47 910  
  Kaminoyama 上山市 240,93 29 974  
  Murayama 村山市 196.98 23 643  
  Nagai 長井市 214.67 26 466  
  Nanʼyo 南陽市 160.52 31,112  
  Obanazava 尾花沢市 373.32 15 237  
  Sagae 寒河江市 139.03 40,131  
  Sakata 酒田市 602.97 99 341  
  Shinjo 新庄市 223.08 34 937  
  Tendo 天童市 113.01 61 947  
  Tsuruoka 鶴岡市 1311,53 125 389  
  Yamagata (poytaxt) 山形市 381.58 248 772  
  Yonezava 米沢市 548.51 81 707  

Shaharlar va qishloqlar

tahrir

Bular har bir tumandagi shahar va qishloqlardir:

Nomi Maydon(km2) Aholisi Viloyat Turi Xarita
Rōmaji Kanji
  Asahi 朝日町 196.73 7,020 Nishimurayama viloyati Shaharcha  
  Funagata 舟形町 119.03 5,101 Mogami viloyati Shaharcha  
  Iide 飯豊町 329.6 6,970 Nishiokitama viloyati Shaharcha  
  Kahoku 河北町 52.38 18,301 Nishimurayama viloyati Shaharcha  
  Kaneyama 金山町 161.79 5,205 Mogami viloyati Shaharcha  
  Kavanishi 川西町 166.46 14,967 Higashiokitama viloyati Shaharcha  
  Mamurogava 真室川町 374.29 7,506 Mogami viloyati Shaharcha  
  Mikava 三川町 33.22 7,562 Higashitagava viloyati Shaharcha  
  Mogami 最上町 330.27 8,442 Mogami viloyati Shaharcha  
  Nakayama 中山町 31.23 11,153 Higashimurayama viloyati Shaharcha  
  Nishikava 西川町 393.19 5,225 Nishimurayama viloyati Shaharcha  
  Ōe 大江町 153.92 7,894 Nishimurayama viloyati Shaharcha  
  Oguni 小国町 737.56 7,376 Nishiokitama Viloyati Shaharcha  
  Ōishida 大石田町 79.54 6,945 Kitamurayama viloyati Shaharcha  
  Ōkura 大蔵村 211.59 3,044 Mogami viloyati Qishloq  
  Sakegava 鮭川村 122.14 4,132 Mogami viloyati Qishloq  
  Shirataka 白鷹町 157.74 13,482 Nishiokitama viloyati Shaharcha  
  Shōnai 庄内町 249.17 20,940 Higashitagava viloyati Shaharcha  
  Takahata 高畠町 180.26 23,367 Higashiokitama viloyati Shaharcha  
  Tozava 戸沢村 261.31 4,431 Mogami viloyati Qishloq  
  Yamanobe 山辺町 61.36 14,147 Higashimurayama viloyati Shaharcha  
  Yuza 遊佐町 208.39 13,615 Akumi viloyati Shaharcha  

Birlashishlar

tahrir

Iqlimi

tahrir

Yamagata prefekturasining iqlimi uzoq davom etadigan, issiq va biroz nam yoz hamda uzoq davom etadigan, qorli qish bilan tavsiflanadi. Bahor ham, kuz ham qisqa, kuz odatda sovuq, bahor esa koʻpincha issiq, lekin juda quruq va quyoshli oʻtadi. Yamagata prefekturasi, Miyagi va Ivatening shimoliy qismlari bilan bir qatorda, Yaponiya materikidagi nam subtropik iqlimdan (Koppen Cfa / Cwa) nam kontinentalga oʻtish joylarini oʻz ichiga oladi. Qishki harorat aholi punktlarida kamdan-kam hollarda −10 °C (14 °F) dan pastga tushadi; iyul va avgust oylarida harorat odatda 30 °C (86 °F) dan oshishi mumkin. Yogʻingarchilik butun yil davomida kuzatiladi va bir yoki ehtimol ikkita tayfun holatlari odatda avgust va oktyabr oylari orasida sodir boʻladi. Qishda, ayniqsa, balandroq joylarda kuchli qor yogʻadi, ammo Yaponiya dengizi sohillarida (Sakata) qish yumshoqroq oʻtadi va koʻproq yomgʻir yogʻadi. Shinjo uchun qor yogʻishi togʻli hududlarga xos, Yamagata shahri uchun esa vodiylarga xos tarzda kechadi. Gassan atrofidagi markaziy togʻlar 3,000 centimetr (98.43 ft) li qor qoplami bilan qoplansa, qish mavsumida qor qoplamasi 8 metr (26 ft) oshishi kuzatiladi.

Yamagata iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 18,1 17,3 23,7 33,3 33,4 35,6 40,8 38,9 36,1 32,3 26,9 20,1 40,8
Oʻrtacha maksimal, °C 3 4 8 16 22 25 28 30 25 19 12 6 16
Oʻrtacha minimal, °C −4 −4 −1 4 10 15 19 20 16 9 3 −1 7
Mutlaq minimal, °C −20 −19 −15,5 −7,3 −1,8 3,0 6,7 8,4 3,0 −2,4 −7,2 −15 −20
Yogʻingarchilik meʼyori, mm 75 70 67 68 81 103 144 149 134 76 81 77 1 125
Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[5]
Sakata, Yamagata iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 13,3 14,0 19,5 30,2 33,5 32,6 36,9 37,4 33,9 27,9 22,5 19,0 37,4
Oʻrtacha maksimal, °C 1 2 6 14 20 24 27 29 24 18 11 4 15
Oʻrtacha minimal, °C −4 −4 −2 3 9 14 19 20 15 8 3 −1 7
Mutlaq minimal, °C −19,6 −20,2 −16,5 −9,3 −2,1 3,7 7,6 10,9 4,1 −0,8 −5,8 −15,2 −20,2
Yogʻingarchilik meʼyori, mm 181 145 112 98 107 131 186 175 153 152 195 211 1 843
Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[6]
Shinjō, Yamagata iqlimi
Koʻrsatkich Yan Fev Mart Apr May Iyun Iyul Avg Sen Okt Noy Dek Yil
Mutlaq maksimal, °C 15,5 21,6 22,6 28,6 31,3 31,8 36,9 40,1 35,1 30,9 24,2 19,0 40,1
Oʻrtacha maksimal, °C 4 4 8 14 19 23 27 29 25 19 13 8 16
Oʻrtacha minimal, °C −1 −2 1 5 11 16 20 21 17 10 5 1 9
Mutlaq minimal, °C −16,9 −12,8 −9,9 −3,7 −0,2 7,5 9,5 13,2 7,0 1,4 −5,1 −12,5 −16,9
Yogʻingarchilik meʼyori, mm 153 115 104 106 117 128 186 176 185 174 224 202 1 861
Manba: Yaponiya Meteorologiya Agentligi[7]

Iqtisodiyoti

tahrir
 
Oktyabrda xurmo, Yamagata prefekturasi.
 
Bu kabi Yamagata giloslari koʻpincha funtiga 30 AQSh dollari yoki undan koʻproq sotiladi.

Yamagata prefekturasi Yaponiyadagi eng yirik gilos va nok ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Uzum, olma, shaftoli, qovun, xurmo, tarvuz kabi boshqa meva turlari ham prefekturada koʻp miqdorda ishlab chiqariladi.

Demografiyasi

tahrir

2020-yil oktabr holatiga koʻra Yamagata prefekturasi aholisi 1 068 027 kishini tashkil qiladi[8]. 2019-yil oktabr holatiga koʻra, aholining 33,4 foizi 65 yoshdan oshgan, 15,5 foizi 65 yoshdan 74 yoshgacha va 17,9 foizi 75 yoshdan oshganlar boʻlgan[9]. Bu 2004-yildagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga nisbatan 8,5 % ga oʻsgan, bunda aholining 12,8 % 65 dan 74 gacha, 12,1 % 75 yoshdan oshgan aholidan tarkib topgandir[10].

Yamagata prefekturasi Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan keyin oʻzining eng katta oʻsish davrini boshdan kechirdi, ammo keyin aholining koʻpayish darajasi tezda sekinlasha boshladi va oxir-oqibat barqaror ravishda pasayib ketdi[11]. Bugungi kunda aholi soni 1930-yildagi soni bilan deyarli bir xil koʻrsatkichga kelib qolgan.

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
1890742,6—    
1920969+30.5%
19301,080,000—    
19401,119,000—    
19501,357,347—    
19601,321,000—    
19701,226,000—    
19801,252,000—    
19901,258,000—    
20001,244,147—    
20101,168,924—    
20201,068,027—    

Madaniyat

tahrir

Festivallar va tadbirlar

tahrir

Yamagata prefekturasida har yili koʻplab festivallar va tadbirlar oʻtkaziladi.

Prefekturaga xos boʻlgan bayramlarning eng yirigi Yamagata Hanagasa festivali (花笠祭り) Yamagata shahrida avgust oyining birinchi dam olish kunida boʻlib oʻtadi, bu vaqtda shahar markazida minglab odamlar hanagasa raqsini ijro etishadi va festival oʻziga 300 000 tomoshabinni jalb qiladi. Yamagata shahri har yili ikki marta oʻtkaziladigan Yamagata xalqaro hujjatli filmlar festivaliga mezbonlik qiladi.

Fevral oyida Yonezavada Uesugi ziyoratgohida qor chiroqlari festivali oʻtkaziladi. Yuzlab sham bilan yoritilgan chiroqlar ziyoratgoh atrofidagi qorga qazilgan yorugʻlik yoʻllariga joylashtirib chiqiladi. Yonezava, shuningdek, bahorning oʻrtalarida Uesugi festivali (上杉祭り, uesugi matsuri) oʻtkaziladigan joy. Festivalning diqqatga sazovor joyi — Matsukava daryosi boʻyida Kavanakajima jangining qayta ishlangani koʻrinishi hisoblanadi.

Sentyabr oyida Yamagata prefekturasi oʻzining imoni bayrami bilan mashhur, yaʼni kuzda Shimoliy Yaponiyada mashhur boʻlgan taro- ildizli shoʻrva tayoorlash marosimi hisoblanadi. Imonikai, taro-ildizli shoʻrva bayramlari ushbu mavsumda juda mashhur boʻlib, koʻplab sayyohlar Yamagata prefekturasiga oʻziga xos imoni uslubini koʻrish uchun kelishadi.

Sanʼat

tahrir

2003-yildan boshlab Yamagata shahri rasmiylari Tohoku sanʼat va dizayn universiteti koʻmagida uch yillik loyihani boshladilar, unda shahar ibodatxonalari buddist sanʼati „madaniy boyliklarni“ aniqlash uchun kataloglashtiriladi va koʻrsatmalar toʻplami bilan oʻrganildi. Bir yuz toʻqsonta ibodatxonada ularning sanʼat asarlari koʻrib chiqildi va buddist haykaltaroshligining bir nechta muhim namunalari topildi. Hirashimizu tumanidagi Heisenji ibodatxonasida, ayniqsa, noyob haykal, zelkova yogʻochidan yasalgan oʻtirgan Vayrokana Buddasi haykali topildi. Shuningdek, boshqa koʻplab ahamiyatli asarlar topilgan boʻlib, ularga Heian davri (794-1185) va Kamakura davri (1192-1333) haykallari kiradi.

Yamagata shahrida joylashgan Yamagata sanʼat muzeyi 1964-yilda Yamagata Shimbun va Yamagata Broadcasting Co, Ltd kompaniyasi prezidenti Yoshio Hattori boshchiligidagi jamgʻarma saʼy-harakatlari bilan ochilgan. Doimiy toʻplam sanʼatning uch turidan tashkil topgan boʻlib, bular: yapon va osiyo, mintaqaviy va fratsuz sanʼatiga asoslanadi. Vaqti-vaqti bilan maxsus koʻrgazmalar ham oʻtkaziladi.

Yamagata prefekturasi oʻzining mahalliy Yamagata-ben lahjasi bilan mashhur boʻlib, bu lahcha baʼzida Yaponiyaning boshqa qismlarida teskari ovoz sifatida qabul qilinadi. 2004-yilda Shinobu Yaguchi bilan hamkorlikda yozilgan va ishlangan „Swing Girls (Belanchak qizlar)“ filmi Yamagatada boʻlib oʻtdi va filmning komediyabopligini oshirish maqsadlarida Yamagata-ben lahchasidan foydalanildi.

 
ND Soft Stadium Yamagata, Montedio Yamagata uyi.

Quyida sanab oʻtilgan sport jamoalari Yamagata shahri nufuzi uchun bahs olib boradi.

Futbol

Voleybol

Basketbol

Transport

tahrir

Aeroportlar

tahrir

Temir yoʻllar

tahrir

 

Turizm

tahrir

Yamagata shahri yaqinidagi togʻ yonbagʻrida oʻyilgan Yama-dera ibodatxonasi joylashgan boʻlib, u hududdagi diqqatga sazovor joylardan biri hisoblanadi.

Deva Sanzan — uchta muqaddas togʻlar majmuasi boʻlib, ular sintoizmningShugendo yoʻnalishi izdoshlari uchun anʼanaviy ziyoratgoh hisoblanadi. Mashhur Gojudo (besh qavatli pagoda) uchta togʻning eng pasti boʻlgan Haguro togʻining etagida joylashgan.

Zaō togʻi — mashhur qishki changʻi kurorti boʻlib, qishda oʻzining qor yirtqich hayvonlari (muzlatilgan qor bilan qoplangan daraxtlar) va Okama krater koʻli bilan mashhur. Bu koʻl shuningdek Goshiki Numa (Besh rangli koʻl) deb ham ataladi, chunki uning rangi ob-havo natijasida oʻzgarib turadi.

Ginzan Onsen (銀山温泉) — Yamagata prefekturasi, Obanazava shahri togʻlarida joylashgan Kumush togʻ issiq buloq shahri. Bu hudud dastlab kumush koni hududida rivojlangan. Biroq, bugungi kunda u daryo boʻyida tarixiy ryokanga ega boʻlgan Yaponiyaning eng goʻzal onsen shaharlaridan biri sifatida tanilgan[12].

Gallereya

tahrir

Gazetalar

tahrir
  • Yamagata Shimbun[1]
  • Yonezava Shimbun
  • Shonai Nippo
  • Okitama Times[2]

TV va radio

tahrir
  • YBC TV va radiosi (NNN, JRN va NRN)
  • YTS TV (ANN)
  • TUY TV (JNN)
  • SAY TV (FNN)
  • Ritm stansiyasi (JFN)
  • Yamagata xalqaro hujjatli filmlar festivali[13]

Manbalar

tahrir
  1. Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). „Yamagata prefecture“ in Japan Encyclopedia, pp. 1038-1039 Google Booksda; „Tōhoku“ in p. 970 Google Booksda
  2. Nussbaum, „Yamagata“ in p. 1038 Google Booksda
  3. Nussbaum, „Provinces and prefectures“ in p. 780 Google Booksda
  4. „Natural parks“ (ja). Ministry of the Environment (2020-yil 31-mart). Qaraldi: 2020-yil 22-sentyabr.
  5. Yamagata Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
  6. Sakata Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
  7. Shinjo Station, Yaponiya Meteorologiya Agentligi
  8. „Yamagata (Japan): Prefecture, Cities, Towns and Villages - Population Statistics, Charts and Map“. www.citypopulation.de. Qaraldi: 2021-yil 24-dekabr.
  9. „Current Population Estimates as of October 1, 2019“ (2019-yil 1-oktyabr).
  10. „Jinsui“ (2004).
  11. „Statistics Bureau of Japan“ (2020-yil 1-oktyabr).
  12. „Ginzan Onsen“. RGWords Travel & Photography Blog (2021-yil 21-fevral). Qaraldi: 2022-yil 28-fevral.
  13. „YIDFF Official Site“. Yidff.jp. Qaraldi: 2014-yil 14-fevral.

Adabiyotlar

tahrir

Havolalar

tahrir