Dwayt Eyzenhauer
| Dwayt Devid Eyzenhauer inglizçä Dwight David Eisenhower  | |||
| Dwayt Devid Eyzenhauer | |||
| |||
|---|---|---|---|
| aña qädär: | Harri Truman | ||
| däwamçısı: | Con Kennedi | ||
| |||
| Firqä: | AQŞ Respublika firqäse | ||
| Tuu: | 14 oktäber 1890 | ||
| Tuu urını: | Texas ştatı, AQŞ | ||
| Ülem: | 28 mart 1969 (78 yäş) | ||
| Ülem urını: | Waşington, AQŞ | ||
Dwayt Devid Eyzenhauer (inglizçä Dwight David Eisenhower, çığış äyteleşe Ayzenhauer, Ayk quşamatı taralğan, 1890-1969) — AQŞ däwlät häm xärbi eşleklese, ärme yanaralı (1944), AQŞ 34-nçe prezidentı (1953-1961).
Tormış yulı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1890 yılda Texas ştatı Greyson bülgesendä tuğan.
1915 yılda West-Poynt xärbi akademiäsen tämamlıy.
1920 yıldan AQŞ ğäskärendä xezmät itä, şul isäptän çit ildä, xärbi ministrlıqta, ğäskär ştabında.
1939-1945 yıllarda İkençe Bötendönya suğışında Awrupadağı AQŞ ğäskär başlığı, 1942 yıldan särğäskär.
1942 yılnıñ noyäberennän Tönyaq Afrika häm Urta diñgez Berektäşlär köçläreneñ särğäskäre.
1943 yıldan Könbatış Awrupadağı berektäşlär ekspeditsion köçläreneñ yuğarı särğäskäre.
1944 yılda Overlord operatsiäsen (Normandiä desant operatsiäsen) citäkli, AQŞ-ingliz Normandiä desant operatsiäse näticäsendä Awrupada ikençe front açıla.
Küp büläklärgä layıq bula, şul isäptän SSRB "Ciñü" (Победа) ordenı kavalerı bulıp tora.
Öçençe reyxnı tar-mar itkännän soñ, Eyzenhauer - Almaniädäge AQŞ okkupatsion köçläreneñ särğäskäre.
1945-1948 yıllarda AQŞ ğäskäre ştab başlığı.
1950-1952 yıllarda Aurupadağı NATO köçläreneñ yuğarı särğäskäre.
1948-1952 Nyu-York Kolumbiä universitetınıñ rektorı.
Prezident wazifasında
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1953 yılda AQŞ Respublika firqäsennän namzäte bularaq AQŞ prezidentı itep saylanıla.
1953-1961 yıllarda AQŞ prezidentı.
Prezident wazifasında Eyzenhauer ictimaği moxtaclarğa aqça külämen qısqarta, uñ qaraşlı köçlär yaqlağan antikommunistik çaralarnı ütkärä, Rozenberg ğailäse ülem cäzasına xökem itelä.
Tışqı säyäsättä Eyzenhauer salqın suğış, aşqınıp qorallanu, dönyanıñ törle noqtalarında AQŞ strategik torışnı nığıtu çaraların ütkärä.
SSRB belän mönäsäbättä "suğış qurqınıçı kilep tuu xälendä" bulu mäslägen yaqlıy.
1954 yılda Gvatemalağa qarşı höcüm itüne oyıştıra.
1953 yılda Koreyädä waqıtlı solıx kileşüe imzalana.
1955 yılda Jenevada, 1959 yılda AQŞta yuğarı däräcädä SSRB-AQŞ oçraşuları uza.
1959 yılda SSRB başlığı Nikita Xruşçev AQŞqa räsmi säfär yasıy.
1960 yılda Sverdlovsk östennän AQŞ küzläw oçqıçı U-2 bärep töşerelä, bu waqiğa Eyzenhauernıñ SSRBğa cawap säfärennän baş tartu säbäbe bula.
Duayt Eyzenhauer onıqası Syuzen tatar sovet kürenekle fiziğı Roald Säğdievkä kiäwgä çığa.
1969 yılda Duayt Eyzenhauer yöräk awırtuınnan ülä.
Ädäbiät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Доктрина Эйзенхауэра, 1957.
- Прощальное обращение к нации, 1960.
- Иванов, Роберт Фёдорович. Дуайт Эйзенхауэр / Яковлев Н.Н. — Москва: Мысль, 1983. — 295 с.
- Амброз Стивен Эйзенхауэр. Солдат и президент. — Пер. с англ. — М.: Изд-во «Книга, лтд.», 1993. — 560 с. — 30000 экз.
- Эйзенхауэр Д. Крестовый поход в Европу.
