Эчтәлеккә күчү

Чакмагыш (авыл)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Чакмагыш (авыл) latin yazuında])
Чакмагыш
баш. Саҡмағош
Нигезләнү датасы 1765
Сурәт
Рәсми исем Саҡмағош
Рәсми тел рус теле һәм башкорт теле
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Чакмагыш авыл шурасы[d][1] һәм Чакмагыш районы
Административ-территориаль берәмлек Чакмагыш авыл шурасы[d][1], Чакмагыш районы, Бәләбәй кантоны һәм Бәләбәй өязе
Сәгать поясы UTC+05:00
Халык саны 11 382 (2010)[2]
Акча берәмлеге ₽
Почта индексы 452200
Беренче язма телгә алу 1765
Карта
 Чакмагыш Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Чакмагыш (мәгънәләр) битенә күчегез.

Чакмагыш (баш. Саҡмағош, рус. Чекмагу́ш) ― авыл, Башкортстан Республикасы Чакмагыш районының һәм Чакмагыш авыл җирлегенең административ үзәге. Халык саны – 10164 (1989), 11382 (2010), 12412 (2013) [3], 13024 кеше (2021).[4]

Почта индексы — 452200, 452201. Автомобиль коды: 02, 102. ОКАТО коды — 80256870001. [5]

Урнашуы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Авыл республиканың төньяк-көнбатыш өлешендә, республика башкаласы Уфа шәһәреннән 111 км ераклыкта, Калмаш елгасы кушылдыгы булган Чакмагыш елгасы буенда урнашкан.

Транспорт

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Авылдан Чакмагыш ― Бүздәк ― Дәүләкән автомобиль юлы уза. Районны Кушнаренко ― Бакалы һәм Дүртөйле ― Бүздәк автомобиль юллары кисеп үтә. [6]

Куйбышев тимер юлының иң якын тимер юл станциясе ― Бүздәктә, ул 74 км ераклыкта урнашкан..

Тарих

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чакмагыш авылына 1675 елда нигез салынган. [7] 1738, 1739, 1745 елларда йомышлы татарлар (мишәрләр), соңрак типтәрләр килеп урнаша. 1747 елда 17 хуҗалыкта ир-ат җенесеннән 57 кеше яшәве мәгълүм.[6]

1866-1930 елларда авыл ― Чакмагыш волосте үзәге.

1930 елда БҮБК президиумы карары белән кантоннар системасы бетерелгәч, 1930 елның 20 августында Бәләбәй кантоны Чакмагыш һәм Рәҗәп волосьтлары территориясендә барлыкка килгән Чакмагыш районының үзәге итеп сайлана.[6]

1931 елның июлендә Чакмагыш машина-трактор станциясе оеша.[6]

Халкы

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Халык саны
2002[8]2009[9]2010[10]
11 204↘11 018↗11 382

Милли состав

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2002 елгы җанисәп буенча, төп милләтләр — татарлар (72,1 %), башкортлар (23,1 %).[11]

Дин

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чакмагышның Әдһәм-Бикә үзәк мәчете

XX гасыр башында Чакмагышта 4 җәмигъ мәчете, ике мәдрәсә эшләгән. [12]

  • Әдһәм-Бикә үзәк мәчете. 2010 елда төзелгән. [13]
  • Мостафа мәчете, 2022 елда элекке сәүдә бинасын үзгәртеп ачылган. [14]

Икътисад, социаль өлкә

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сыйфатлы, конкуренциягә сәләтле продукцияне Чакмагыш механика заводы, Чакмагыш кирпеч заводы, «Чакмагыш сөт заводы» һәм «Чекмагуш-молоко» җаваплылыгы чикләнгән җәмгыятьләре, «Чакмагыш» сәүдә-җитештерү берләшмәсе кулланучылар җәмгыяте җитештерә.[6]

Чакмагыш авылында 85нче санлы Чакмагыш һөнәри лицее, Бөре кооператив техникумының Чакмагыш филиалы, Балалар иҗаты үзәге һәм Балалар сәнгать мәктәбе, "Олимпиец" физкультура-сәламәтләндерү комплексы, Яшьләр үзәге эшли.[6]

1964 елда Чакмагыш авылында туган якны өйрәнү музее оештырыла, анда 4 меңгә якын экспонат бар. [15]

Шәхесләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
  2. ↑ http://www.webcitation.org/6Rxi3K6iw
  3. ↑ Администрация сельского поселения Чекмагушевский сельсовет муниципального района Чекмагушевский район Республики Башкортостан(үле сылтама)
  4. ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИИ, ФЕДЕРАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, СУБЪЕКТОВ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ, ГОРОДСКИХ ОКРУГОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ РАЙОНОВ, МУНИЦИПАЛЬНЫХ ОКРУГОВ, ГОРОДСКИХ И СЕЛЬСКИХ ПОСЕЛЕНИЙ, ГОРОДСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ, СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ С НАСЕЛЕНИЕМ 3000 ЧЕЛОВЕК И БОЛЕЕ
  5. ↑ Архивированная копия.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 О районе. 2022 елның 6 февраль көнендә архивланган. Муниципальный район Чекмагушевский район Республики Башкортостан
  7. ↑ Администрация сельского поселения Чекмагушевский сельсовет муниципального района Чекмагушевский район Республики Башкортостан(үле сылтама)
  8. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
  9. ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
  10. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. әлеге чыганактан 2014-08-20 архивланды. 2014-08-20 тикшерелгән.
  11. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года: В 14 т. / Рос. Федерация. Федер.служба гос.статистики. — Офиц.изд. — М.: Статистика России, 2004. — Т.4: Национальный состав и владение языками, гражданство. — 1 электрон.опт.диск (CD-ROM). — (Всероссийская перепись населения 2002 года; Т.4).
  12. ↑ Мечети, муллы и медресе Чекмагушевского края. Посреди России
  13. ↑ Центральная мечеть "Адхам-Бика" с.Чекмагуш
  14. ↑ Платон Федоров. В селе Чекмагуш в Башкирии открылась новая мечеть. 2023 елның 27 гыйнвар көнендә архивланган. bash.news, 08.11.2022
  15. ↑ Чекмагушевский историко-краеведческий музей

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Чакмагыш_(авыл)&oldid=4333426