Бәхрәйн
Бәхрәйн (рәсми Бәхрәйн Мәмләкәте; гарәп. مملكة البحرين) — Фарсы култыгындагы Бәхрәйн архипелагында урнашкан дәүләт. Гарәп дәүләтләре арасында иң кечкенәсе. Бәхрәйн Согуд Гарәбстаны көнчыгыш ярларыннан 16 км ераклыктагы өч чагыштырмача зур һәм күпсанлы вак утрауларда урнашкан. Согуд Гарәбстаны белән машина күпере аркылы тоташкан.
| Бәхрәйн | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 14 август 1971 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Royaume de Bahreïn[1], Kingdom of Bahrain[2] һәм Bahrajnské kráľovstvo[3] |
| Кыскача исем | 🇧🇭 |
| Гомер озынлыгы | 76,9 ел[4] |
| Демоним | Bahraini, bahreini, bahrainer, Bahrainano, بحريني, بحرينية, بحارنة, בחרייני, בחריינית, বাহরাইনী, bahreinita, bahreiniti, bahreinite, baraini, baḥreiní, baḥreinina, Bahreïnienne[1], Bahreïnien[1], Bahrainer, Bahrainerin, bahreinio, bahreinia, bahreinii, bahreinie, Barejnano, بحريني, بحرينية, بحرينيين, بحرينيات һәм Bairéanach[5] |
| Рәсми тел | гарәп теле[6] |
| Гимн | Бәхрәйн һимны[d] |
| Мәдәният | Бәхрәйн мәдәнияте[d] |
| Шигарь тексты | بحريننا һәм Ours. Yours. Bahrain |
| Дөнья кисәге | Азия[7] |
| Дәүләт |
Бәхрәйн |
| Башкала | Манама[d] |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 һәм Asia/Bahrain[d][8] |
| Табигый-георафик объект эчендә урнашкан | Урта Көнчыгыш |
| Иң көнчыгыш ноктасы | 25°44′24″ т. к. 50°49′29″ кч. о. |
| Иң төньяк ноктасы | 26°18′ т. к. 50°39′ кч. о. |
| Иң көньяк ноктасы | 25°34′47″ т. к. 50°45′30″ кч. о. |
| Иң көнбатыш ноктасы | 26°10′56″ т. к. 50°19′53″ кч. о. |
| Геомәгълүматлар | Data:Bahrain.map |
| Иң югары ноктасы | Джабаль-ад-Духан[d] |
| Иң түбән ноктасы | Фарсы култыгы |
| Идарә итү формасы | конституцияле монархия |
| Дәүләт башлыгы вазыйфасы | Бәхрәйн монархы[d] |
| Ил башлыгы | Хәмәт бин Гыйсә әл-Хәлифә[d] |
| Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | Бәхрәйн премьер-министры[d] |
| Хөкүмәт башлыгы | Салман ибн Хамад ибн Иса Аль Халифа[d] |
| Канунбирү органы | Бәхрәйн милли мәҗлесе[d] |
| Үзәк банкы | Бәхрәйн үзәк банкы[d] |
| Дипломатик мөнәсәбәтләр | Йәмән, Согуд Гарәбстаны, Сербия, Бөекбритания, Малайзия, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, БГӘ, Америка Кушма Штатлары, Россия, Гөрҗистан, Германия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[9], Кытай һәм Косово Җөмһүрияте |
| Әгъзалык | Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Гарәп Лигасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[10], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Интерпол[11][12], ХКТО[d][13][14], Халыкара гидрография оешмасы[d][15], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[16], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Фарсы култыгының гәрәп илләре хезмәттәшлеге оешмасы[d], Бөтендөнья почта берлеге[17][18], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][19], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[20], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[21] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][22] |
| Балигълык яше | 21 яшь |
| Халык саны | 1 569 666 (2023)[23] |
| Ир-ат халкы | 933 409[24], 920 430[24], 908 649[24] һәм 912 199[24] |
| Хатын-кыз халкы | 560 779[24], 557 039[24], 554 616[24] һәм 560 034[24] |
| Административ бүленеше | Башкала мухафазасы[d], Центральное губернаторство[d], Мухаррак[d], Төньяк мухафаза[d] һәм Көньяк мухафаза[d] |
| Акча берәмлеге | Бәхрәйн динары[d] |
| Номиналь тулаем эчке продукт | 39 303 403 989 $[25] һәм 44 390 820 479 $[25] |
| Кеше потенциалы үсеше индексы | 0,875[26] |
| Үз-үзенә кул салулар күрсәткече | 5,9[27] |
| Эшсезлек дәрәҗәсе | 4 процент[28] |
| Медиан керем | 24 633 $ |
| Нәрсә белән чиктәш | Согуд Гарәбстаны |
| Автомобил хәрәкәте ягы | уң[d] |
| Челтәр көчәнеше | 230 вольт |
| Электр аергычы төре | BS 1363[d][29] |
| Алыштырган | State of Bahrain[d] |
| Кулланылган тел | заманча әдәби гарәп теле[d], бәхрәйнчә гарәп теле[d], инглиз теле һәм малай теле |
| Мәйдан | 786,5 км²[30] |
| Рәсми веб-сайт | bahrain.bh |
| Һәштәге | Bahrain |
| Югары дәрәҗәле Интернет домены | .bh |
 | |
| Тематик география | Бәхрәйн географиясе[d] |
| Рәсми дине | ислам[31] |
| Ачык мәгълүматлар порталы | Bahrain Open Data portal[d] |
| Феноменның икътисады | Бәхрәйн икътисады[d] |
| Феноменның демографиясе | Бәхрәйн халкы[d] |
| Мәзһәб | Мәлики мәзһәбе[32] |
| Мәктәптә укымаган балалар саны | 7114[33] |
| Өстәлгән кыйммәт салымы күләме | 10 процент[34] |
| Тулаем туулар коэффициенты | 2,056[35] |
| Шәһәр халкы | 1 335 714[24], 1 322 423[24], 1 311 407[24] һәм 1 321 226[24] |
| Авыл халкы | 158 474[24], 155 046[24], 151 858[24] һәм 151 007[24] |
| Уку-язу нисбәте | 97,5 процент[36] |
| Демократия индексы | 2,52[37] |
| BTI Governance Index | 4,86[38], 4,66[38], 4,36[38], 4,18[38], 3,94[38], 3,86[38], 3,52[38], 3,24[38] һәм 3,73[39] |
| BTI Status Index | 6,21[38], 6,01[38], 6,05[38], 5,89[38], 5,34[38], 4,96[38], 4,62[38], 4,63[38] һәм 4,5[39] |
| Туым күрсәткече | 13,198[24], 12,621[24], 11,926[24] һәм 11,454[24] |
| Үлем күрсәткече | 2[24], 2,239[24], 2,479[24] һәм 2,476[24] |
| Happy Planet Index score | 33,6[40] |
| Илнең мобиль коды | 426 |
| Илнең телефон коды | +973 |
| Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны | 9-9-9[d] һәм 112[d][41] |
| Илнең GS1 коды | 608 |
| Номер тамгасы коды | BRN |
| Диңгездәге идентификацияләү номеры | 408 |
| Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме | Төркем:Бәхрәйндә төшерелгән фильмнар[d] |
 | |
 Бәхрәйн Викиҗыентыкта | |
Тарих
үзгәртүБ.э.к. III меңьеллыкта Бәхрәйн җирләрендә алга киткән цивилизация булган. Дилмун дәүләте дип аталучы дәүләт шумерларны һәм башка Елгаара халыкларын Һинд елгасы буе халыклары белән бәйләүче диңгез юлында ятучы мөһим сәүдә үзәге булган.
- IV–VI гасырлар да Сасанидлар дәүләтенә керә, аннары Гарәп хәлифәлегенә керә.
- IX–XI гасырлар – карматлар дәүләте үзәге.
- XIII гасыр урталары – бәйсезлек ала, тик күп тә үтми, ул Ормуз әмирлеге составына керә.
- XVI–XVII гасырлар – Португалия хакимлеге астында.
- XVII–XVIII гасырлар – сәфәви Иран составында.
- 1780нче еллар – яңадан бәйсезлек игълан ителә.
- XIX гасыр – Бәһрәйнгә инглизләр үтеп керә.
- 1871 – Бөекбритания протекторатын урнаштыра, ләкин чынлыкта ул колониягә әверелә.
- Беренче бөтендөнья сугышы – Бөекбританиянең зур хәрби базасы корыла. Иран хөкүмәте Бәһрәйнне хаксыз рәвештә тартып алынган Иран җире дип исәпли.
- Икенче бөтендөнья сугышы – Бөекбритания хөкүмәте Бәһрәйнгә зур гаскәр контингентын кертә. 1946 елдан Манама – Фарсы култыгындагы Британия хакимияте башлыгының резиденциясы.
- 1971 елның 14 августы – бәйсезлек бирелә.
Халык
үзгәртү2007 елда 708573 кешелек халыкның якынча яртысы нигездә Ираннан күчеп килгән эшче-иммигрантлар һәм аларның гаилә әгъзалары булган. Бәһрәйндә Европа һәм Көньяк Азия халыклары вәкилләре күп. Рәсми тел – гарәпчә, шулай ук инглиз, фарсы һәм урду телләре дә кулланыла.
Халык тыгызлыгы – 1 142,9 кеше/км².
Халыкның якынча 30 % 15 яшькәчә, 68 % – 15 тән 65 яшькә кадәр, 3,2 % – 65 яшьтән олы кешеләрдән тора.
Дин
үзгәртүХалыкның якынча 85 % ы – мөселман, шуларның 75 % – шигыйләр һәм 25 % – сөнниләр (шулай ук идарә итүче гаилә дә сөнни). Шулай ук христианнар (грек православие чиркәве), яһүдиләр, бәһаичылар, Һинд дине тарафдарлары, буддачылык вәкилләре һәм парслар очрый.
Дәүләт төзелеше
үзгәртүБәһрәйн – конституцион монархия. Дәүләт башында король тора. Хөкүмәтне премьер-министр җитәкли. Кабинет 23 министрдан гыйбарәт.
Ике палаталы парламент. Түбәнгесе – Халык вәкилләре палатасы халык тарафыннан сайланган депутатлардан тора, Югарыгысының вәкилләрен король билгели. Ике палатада да 40шар кеше.
Икътисад
үзгәртүИлдә нефть һәм газ чыгарыла, алга киткән банк секторы, туризм, әлүмин җитештерү бар. Бәһрәйн азык-төлек белән тулысынча диярлек үз-үзен тәэмин итә.
Шулай ук тискәре яклар да бар – югары эшсезлек дәрәҗәсе (15 %), нефтьнең бетүе, дәүләтнең зур бурычлары, нефть табудан башка тармакларның үсеш алмавы.
Географик мәгълүмат
үзгәртү
Административ бүленеш
үзгәртүБәһрәйн 12 автоном районга бүленгән:
- әл-Манама
- әл-Минтака әл-Вуста
- әл-Минтака әл-Гарбия
- әл-Минтака аш-Шамалия
- әл-Хадд
- әр-Рифа вә әл-Минтака әл-Җәнубия
- Җидд Хафс
- Җузур Хавар
- Иса, Мухаррак
- Ситра
- Хамад
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
- ↑ Official Names of the United Nations Membership — UN, 2016. — 5 p.
- ↑ https://www.skgeodesy.sk/sk/ugkk/geodezia-kartografia/standardizacia-geografickeho-nazvoslovia/nazvy-statov/
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
- ↑ 2 // Конституция Бахрейна
- ↑ https://www.workwithdata.com/place/bahrain
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
- ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
- ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
- ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
- ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/BAHRAIN
- ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
- ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/bahrain
- ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
- ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
- ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
- ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=36
- ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
- ↑ https://public.wmo.int/en/members/bahrain
- ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
- ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
- ↑ https://data.who.int/countries/048
- ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
- ↑ 25,0 25,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
- ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
- ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
- ↑ World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
- ↑ https://www.bahrain.bh/wps/wcm/connect/bnp_en/about%20the%20kingdom/about%20bahrain/related%20topics/facts%20and%20figures
- ↑ https://www.state.gov/reports/2019-report-on-international-religious-freedom/bahrain/
- ↑ Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ https://cleartax.in/s/vat-in-bahrain
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/literacy/
- ↑ 2021 Democracy Index — EIU, 2022.
- ↑ 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 https://www.bti-project.org
- ↑ 39,0 39,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/BHR
- ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=BHR
- ↑ International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге