Sırt roketi
Sırt roketi veya roket çantası, insan sırtına çanta şeklinde monte edilen küçük bir roketle, havada özgürce seyahat edebilme, olduğu yerden havalanma, ileri-geri, sağa-sola hareket etme özgürlüğü veren hava taşıtı.
Sırta roket takarak uçma fikri 1920'li yıllardan bu yana bilimkurgu edebiyatında ve sinemada yer almıştır. Böyle bir aracı hayata geçirme düşüncesinin ise ilk kez II. Dünya Savaşı sırasında Almanya'da ortaya atıldığı söylense de, ilk uygulaması sırt roketlerinin öncüsü kabul edilebilecek yerden dikey yükselmeyi gerçekleştiren kişi Lagâri Hasan Çelebi'dir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Dünya Savaşı sonlarına doğru Alman mühendisler biri kullanıcının göğsünde diğeri sırtında olmak üzere iki küçük pulse jet motoru içeren uçuş makinesi tasarlamışlardır. Düşman karşısında üstünlük sağlamak için tasarlanan makineler tamamlanmadığından seri üretimi yapılamamıştır. Savaş sonunda proje Amerikalıların eline geçmiş ve Bell Aerosystems adlı şirkete teslim edilmiştir. Firma elindeki doküman ve parçalara dayanarak makineyi yapmış ve güvenlik kordonuyla bağladıkları bir cansız mankenle deneme uçuşu yapılmış ve makinenin hiç kullanışlı olmadığı görülmüştür. Bundan sonra şirket bu konudaki çalışmalarını bırakmıştır.
Sırt roketi
[değiştir | kaynağı değiştir]
2. Hidrojen peroksit tüpü
3. Hızı ayarlayan mekanizma
4. Gümüş plakalar
Bell Havacılık şirketi mühendisi Wendell Moore kişisel çabalarla projeyi bırakmamış ve ABD Savunma Bakanlığından destek alarak yoluna devam etmiştir. O dönemde jet motorları sırtta taşımak için büyük, yapımı zor ve pahalı, aynı zamanda pilot için güvenli olmadığından Moore jet motorunu bırakarak roket motoru kullanmaya başlanmıştır. Yakıt olarak da Hidrojen peroksit (H2O2) kullanmıştır. Geliştirilen sistem ikisi hidrojen peroksit biri de azot olan üç tüpten oluşmaktadır (şekildeki 1 ve 2 nolu tüpler). Sistem çalışırken azot gazı, hidrojen peroksiti gümüş plakaların olduğu, şekildeki 4 numaralı bölmeye itmekte idi. Katalizör olan gümüş ızgaraların arasından geçen hidrojen peroksit ekzotermik tepkime ile oksijen ve suya dönüşerek çok yüksek sıcaklıklar ortaya çıkarmaktadır. Yüksek sıcaklık suyu 750 0C su buharına dönüştürüp hacmen 5000 kat genişletmektedir. Hacmi ani genişleyen su buharı bulunduğu bölmeye sığmayarak sesüstü hızla roketin arkasından püskürerek rokete ters yönde bir itki sağlamaktadır.
Makinenin yönlendirilmesi için düzeneklerin de geliştirilmesi ile makine kullanışlı bir şekle gelmişti ama yakıtın pahalı oluşu, uçuşun kısalığı (en uzun uçuş 21 saniye sürmekte idi), yanmamak için giyilen özel kıyafetler yüzünden ekonomik değildi.
Sırt jeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Roket sistemi 1969 yılında değiştirilerek roket motoru yerine Jet motoru kullanılmaya başlandı. Williams Araştırma şirketine sırtta taşınabilecek jet motoru yaptırıldı. WR19 isimli model 31 kg ağırlığındaydı. Aracın ilk kordonsuz denemesi 1969 yılında Niagara Şelalesinin yakınlarındaki bir şelalede gerçekleştirilmiştir. Deneme pilotu 100 metre çapı olan bir alanda 7 metre yükseklikte 45 km'lik bir hızla 5 dakika kadar uçmuştur. Uçuş süresi problemi bir nebze olsun çözülmüştü, geriye güvenlik sorunu kalmıştı ama 1969 yılında Wendell Moore'un ölümü ile sırt jeti projesi yürütülememiş, proje Williams Araştırma Şirketine satılmıştır.
Ticari uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]RB2000
[değiştir | kaynağı değiştir]1995 yılında üç kişilik bir ekip Moore'un orijinal sırt roketi tasarımını geliştirerek aracı hafifletmiş ve alabileceği yakıt kapasitesini artırarak havada kalma süresini 30 saniyenin üzerine çıkartmışlardır. Gösteri ve açılışlarda kullanılan RB2000, tasarımcılarına para kazandırmıştır. Ekip içinde çıkan bir tartışma sonucu bir kişi ölmüş, bir kişi hapse girmiş ve tasarım da ortadan kaybolmuştur.[1]
Rocket Belt
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyanın ilk ticari roket sırt çantası 250 bin dolar (yaklaşık 2.000.000 TL) fiyat etiketiyle satışa çıkarılmıştır. İspanyol mucit Juan Manuel Lozano tarafından geliştirilen özel yapım sırt çantası, hidrojen peroksit yakıtıyla çalışan 800 beygir gücündeki motoruyla, pilotu yaklaşık 96 kilometre hızla uçurmaktadır.[2][3][4]
Jet Belt
[değiştir | kaynağı değiştir]JetPack International firmasının geliştirdiği sistem hidrojen peroksit ile çalışmaktadır. Havada kalma süresi 19 dakikadır.[5][6]
Popüler kültür yansımaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wendell Moore'un 1961'de icat ettiği roket sırt çantası, James Bond rolünü canlandıran aktör Sean Connery tarafından Thunderball filminde ve ayrıca Los Angeles'taki 1984 Olimpiyat Oyunları'nın açılışında da kullanılmıştır. Ayrıca popun kralı olarak da nitelendirilen Michael Jackson, Dangerous World Tour adlı dünya turnesinin kapanış sahnesinde sırt roketini kullanarak havalanmış ve sahneye bu şekilde veda etmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The RB 2000 Rocket Belt" (İngilizce). 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
- ^ "ntvmsnbc video haberi - Roketadamlar geliyor". Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
- ^ "ntvmsnbc haberi - Havada seyahat yolu göründü". Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
- ^ "Havacılık ve Teknoloji Blogu - Roket adam olmak için". 30 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
- ^ "Jetpack ile Geleceğe Hoşgeldiniz". 27 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
- ^ "jetpackinternational" (İngilizce). 16 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2008.
