İbbi-Sin

İbbi-Sin
𒀭𒄿𒉈𒀭𒂗𒍪
İbbi-Sin; 𒀭𒄿𒉈𒀭𒂗𒍪
Ur karlı; Sümer ve Akad kralı; Dünyanın dört köşesinin kralı;
	Tahtta oturan İbbi-Sin ve ayakta duran tanrıça.
Yeni Sümer İmparatorluğu kralı
Hüküm süresi	y. MÖ 2028–2004 (orta kronoloji)
Önce gelen	Şu-Sin
Sonra gelen	Kindattu (Elamite)
Hanedan	Üçüncü Ur Hanedanı
Babası	Shu-Sin

İbbi-Sin (Sümerce: 𒀭𒄿𒉈𒀭𒂗𒍪, ^Di-bi₂-^Dsuen), Şu-Sin'in oğlu, Sümer ve Akad kralı ve Üçüncü Ur Hanedanı'nın son kralı ve MÖ 2028-2004 seneleri arasında hüküm sürmüştür (orta kronoloji). Hükümdarlığı sırasında Sümer imparatorluğu Amoriler tarafından defalarca saldırıya uğramıştır. İbbi-Sin'in liderliğine olan inanç kaybolunca, Elam da bağımsızlığını ilan etmiş ve akınlar yapmaya başlamıştır.^[1]

İbbi-Sin, Ur ve Nippur gibi önemli şehirlere surlar inşa edilmesini emretmiş, ancak bu çabalar akınları durdurmaya veya imparatorluğun birliğini korumaya yetmemiştir. İbbi-Sin'in imparatorluğundaki şehirler, onları koruyamayan bir kralın elinden çıkmış; özellikle de Amori hükümdarı İşbi-Erra yönetimindeki İsin'in eline geçmiştir. İbbi-Sin, krallığının sonuna doğru yalnızca Ur şehrini geride kalmıştır. MÖ 2004 veya 1940'ta, Elamlılar, "Zagros Dağları'ndaki Şimashki bölgesinden gelen kabile üyeleriyle"^[2] birlikte Ur'u yağmalamışlar ve İbbi-Sin'i esir almışlar; hapsedildiği Elam şehrine götürmüşlerdir; bilinmeyen bir tarihte ölmüştür.

Amori istilası

Amoriler Mezopotamya standartlarına göre geri kalmış bir halk olarak kabul ediliyordu; İbbi-Sin'in 17. sene resmen "Uzak geçmişten beri şehirleri bilmeyen güçlü güney rüzgarı Amoriler, Ur kralı İbbi-Sin'e boyun eğdiler" olarak adlandırıldı. Ancak, babası Şu-Sin'in Amori saldırılarına karşı Mezopotamya boyunca bir "Martu duvarı" inşa etmesine rağmen, bunlar İbbi-Sin'in hükümdarlığının başlarında aşılmıştır.

Bilim insanları, İbbi-Sin'in hükümdarlığında imparatorluğun uzun süreli kuraklık nedeniyle zaten gerilemeye başladığını ileri sürmüşlerdir; aslında bu kuraklık, MÖ 1500 civarında Akad İmparatorluğu'nun yıkılmasına da neden olmuştu. Yaklaşık MÖ 2193'de III. Ur'un düşüşünden de sorumlu olabilir.

Basra Körfezi tortuları üzerinde yapılan çalışmalar, Dicle ve Fırat'ın akış hızının MÖ 2100-2000 seneleri civarında çok düşük olduğunu göstermektedir. [...] Düşman baskınları, bürokratik kötü yönetim veya dikkatsiz bir yönetici tarafından tarım sistemine verilen herhangi bir zarar, gıda sıkıntısına yol açacaktır.

İbbi-Sin'in krallığının yedinci ve sekizinci senelerinde tahıl fiyatı 60 kat artmış, bu da Amoritlerin III. Ur imparatorluğunu bozmadaki başarısının, en azından kısmen, tarım ve sulama sistemlerine yönelik saldırıların bir ürünüdür.

Elam'ın işgali

Bu saldırılar kıtlığa ve imparatorlukta ekonomik çöküşe yol açmış ve Kindattu komutasındaki Elamlıların Ur'a saldırıp kralı esir almasının yolunu açmıştır. Sümer ve Ur İçin Ağıt, Ur'un düşüşünü ve İbbi-Sin'in kaderini şöyle anlatır:

An, Enlil, Enki ve Ninhursaja kaderini belirlediler -- Sümer'in ilahi güçlerini devirmek, elverişli hükümdarlığı kendi yurduna hapsetmek, şehri yıkmak, evi yıkmak, sığır ağıllarını yıkmak, ağılı yerle bir etmek; (...) Şimaşki ve düşman Elam'ın kendi yerlerinde oturmaları; çobanının kendi sarayında düşman tarafından ele geçirilmesi, İbbi-Sin'in zincirlerle Elam topraklarına götürülmesi, deniz kıyısındaki Zabu Dağı'ndan Ancan sınırlarına kadar, evinden uçan bir kırlangıç gibi, bir daha asla kendi şehrine geri dönmemesi"
— Sümer ve Ur için ağıt (alıntı).^[3]

Sene isimleri

İbbi-Sin'in bütün sene isimleri bilinmektedir ve bunlar onun hükümdarlığının önemli olaylarını belgelemektedir. Başlıca sene isimleri şunlardır:

1. Sene: Ibbi-Suen kraldır
2. Sene: (Ibbi-Suen) alametlerle Uruk'ta İnanna'nın en-rahibini seçti
3. Sene: Ur kralı Ibbi-Suen, Simurrum'u yok etti
4. Sene: Enamgalanna, İnanna'nın en-rahibi olarak atandı
5. Sene: Zabšali valisi, kralın kızı Tukin-hatti-migrisha ile evlendi
6. Sene: Ur kralı Ibbi-Suen, Nippur ve Ur için büyük surlarını inşa etti
9. Sene: Ur kralı Ibbi-Suen, muazzam bir güçle Anšan diyarına giden Senedırım olan Huhnuri'ye gitti ve tıpkı …
14. Sene: "Ur kralı Ibbi-Suen, Susa'yı, Adamdun'u ve Awan bir fırtına gibi onları tek bir günde bastırdı ve halklarının efendilerini ele geçirdi"
17. Sene: "Uzak geçmişten beri şehirleri bilmeyen güçlü güney rüzgarı Amoriler, Ur kralı Ibbi-Suen'e boyun eğdi"
23. Sene: "Yabancı topraklardaki aptal maymun, Ur kralı Ibbi-Suen'e saldırdı"
24. Sene: "Ur kralı Ibbi-Suen, ... vurdu"

— İbbi-Sin'in saltanatının başlıca yıl adları.^[4]

Yazıtlar

Silindir mühür, tahtta İbbi-Sin. Yazıt: "Güçlü kral İbbi-Sin, Ur kralı, dört köşenin kralı [dünyanın] // Gözetmen Ilum-bani, Ili-ukin'in oğlu hizmetkar[ınızdır]".^[5]
Ur'un Üçüncü Hanedanlığı, İbbi-Sin dönemine ait idari tablet, MÖ 2026.
Ur tanrı-kralı İbbi-Sin'in Ay tanrısına hayatını kurtardığı için adadığı adak boncuğu: "Ülkesinin tanrısı, güçlü kral, kral veya Ur, dört bölgenin kralı İbbi-Sin, hayatı pahasına bu boncuğu adadı."
Yazıt ve standart çivi yazısında İbbi-Sin (𒀭𒄿𒉈𒀭𒂗𒍪) ismi.
İbbi-Sin'in iktidarının 1. senesinde Dilmun'a tekneyle gönderilen giysilerin makbuzu. British Museum BM 130462.^[6]^[7]

Kaynakça

^ Jacobsen, Thorkild (1953). "The reign of Ibbī-Suen". Journal of Cuneiform Studies. 7 (2). ss. 36-47.
^ Stiebing, p. 79
^ "The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature". etcsl.orinst.ox.ac.uk. 18 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Ibbi-Suen". cdli.ox.ac.uk. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Cylinder seal: seated figure approached by a goddess leading a worshiper". www.metmuseum.org. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "tablet". British Museum.
^ Transcription: "CDLI-Archival View". cdli.ucla.edu. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2024.

Stiebing, William H. Jr. (2003). Ancient Near Eastern History and Culture. New York, NY: Pearson Education. ISBN 0-321-06674-X.

[1] Jacobsen, Thorkild (1953). "The reign of Ibbī-Suen". Journal of Cuneiform Studies. 7 (2). ss. 36-47.

[2] Stiebing, p. 79

[3] "The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature". etcsl.orinst.ox.ac.uk. 18 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] "Ibbi-Suen". cdli.ox.ac.uk. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Cylinder seal: seated figure approached by a goddess leading a worshiper". www.metmuseum.org. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "tablet". British Museum.

[7] Transcription: "CDLI-Archival View". cdli.ucla.edu. 7 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]