Tombolo

Tombolo near Karystos, Euboea, Yunanistan.

St Ninian Adası'nı Shetland'a bağlayan tombolo.

Monte Argentario, Toskana, İtalya.

Portland Adası'ndan Chesil Plajı.

Tombolo veya Saplı Ada, kıyı dili veya resif gibi dar birikim şekilleriyle ana karaya bağlanan adalardır. Bağlandıktan sonra adanın ismi bağlı ada olur. Eğer birkaç ada resiflerle bir araya gelerek deniz seviyesinin üzerinde formlar oluşturuyorsa bu şekle tombolo kümesi denir. İki veya daha fazla tombolo, bir araya gelerek lagün adı verilen kapalı bir şekil meydana getirebilirler. Tombolo, bir çeşit kıstak olarak kabul edilir. Kelime kökeni olarak İtalyanca olan tombolo, çakıl kumsalı anlamına gelen Latin kökenli tumulus sözcüğünden türemiştir.

Oluşumu

Bir adayı karaya veya adaları birbirine bağlayan setlere tombolo adı verilir. Bunlar da oluşum bakımından okların aynısıdır. Yani bir kıyıdan başlayarak ilerleyen bir ok, zamanla kıyının önündeki bir adaya kadar uzanır ve bitişir. Bazen bir adanın birden fazla okla karaya bağlandığı görülür. Bu durum, özellikle farklı iki yöndeki iki akıntının bir burnun ilerisinde birbirini kesecek şekilde uzandıkları hallerde meydana gelir. Bazen bir tombolo üzerinde dalgaların fırlattıkları maddelerin birikmesi ile artkıyı setleri meydana gelir. Bu kıyı setlerinin birbiri ardından oluşumu ve bir diğerine eklenmeleri sonucunda tombolo alüvyondan oluşan oldukça geniş bir kıstak manzarası oluşturur. Mesela Kapıdağ Yarımadası'nı karaya bağlayan tombolo bu şekilde genişlemiştir. Bu yeryüzü şekillerinin oluşumundaki temel neden okyanus dalgalarıdır. Dalgalar bir dik kıyıdan kopardığı toprakları zamanla kıyıya yığar ve hafif yükseltili bir kara oluşturur. Bu yapı da iki karayı birbirine bağlar. Deniz seviyesindeki yükselmeler de zamanla kopan materyalleri artırır.

Bilinen örnekler

Erdek ilçesinin bulunduğu Kapıdağ Yarımadası'yla beraber Balıkesir haritası.

• Mare Adası, Vallejo, Kaliforniya
• Mersey Point, Shoalwater, Batı Avustralya
• Aden, Yemen'deki kıstak
• Aupouri Yarımadası, Yeni Zelanda
• Barrenjoey Burnu, Pittwater, Yeni Güney Galler, Avustralya
• Chappaquiddick Adası, Martha's Vineyard, Massachusetts
• Charles Adası, Connecticut
• Chesil Kıyısı, Dorset, İngiltere
• Cheung Chau, Hong Kong
• Fingal Bay, Yeni Güney Galler, Avustralya
• Howth Head, Dublin, İrlanda
• Kapıdağ Yarımadası, Balıkesir, Türkiye
• Sinop Burnu, Sinop, Türkiye
• Kettla Ness, Burra, Shetland Adaları, İskoçya
• Llandudno, Galler
• Maharees, Dingle Yarımadası, İrlanda
• Miquelon, Saint Pierre ve Miquelon
• Monemvasia, Laconia, Peloponnese, Yunanistan
• Monte Argentario, Toskana, İtalya
• Mount Maunganui, Yeni Zelanda
• Mount Taipingot, Rota, Kuzey Mariana Adaları
• Nahant, Massachusetts
• Palisadoes, Kingston, Jamaika
• Presqu'ile Provincial Park, Ontario, Kanada
• Quiberon, Fransa
• St Ninian's Isle, Shetland Adaları, İskoçya
• Ayre o Swinister, Shetland Adaları, İskoçya
• Yei of Huney, Huney, Shetland Adaları, İskoçya
• Langness, Castletown Koyu, Man Adası
• Cádiz, Andalucía, İspanya
• Las Palmas de Gran Canaria, Kanarya Adaları, İspanya
• Hakodate, Hokkaido, Japonya

Dış bağlantılar

• Geology.About.com 3 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Resim: Chesil Kıyısı
• Resim: Chesil Kıyısı ve Portland Adası
• Tombololar

Bibliyografi

• Erinç, S., Jeomorfoloji 2, 1960, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 23.
• Hoşgören, M.Y., Jeomorfoloji'nin Ana Çizgileri, 1998, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.

Ayrıca bakınız

• Dış kuvvetler