Falstaff (opera)

Falstaff
	; Falstaff; Ressam:Eduard von Grützner
Özgün isim	Falstaff
Müzik	Giuseppe Verdi
Libretto	Arrigo Boito
Gala	9 Şubat,1893
İlk gösterim yeri	La Scala, Milano, İtalya
Oyuncular	Sir John Falstaff: Bir şişman şövalye, (bariton).; Ford: Bir zengin kişi, (bariton).; Alice Ford: Karısı, (soprano).; Nannetta: Kızları, (soprano).; Meg Page: (mezzo-soprano).; Mistress Quickly: (kontralto).; Fenton: Nannetta'ya taliplerden biri, (tenor).; Dr Caius: (tenor).; Bardolfo: Falstaff'in yoldaşı bir eski asker, (tenor).; Pistola: Falstaff'in yoldaşı bir eski asker, (bas).; Mine: Dizbağı Hanı hancısı, Sessiz.; Robin: Falstaff'in genç hizmetlisi, Sessiz';

Falstaff, Giuseppe Verdi'nin bestelediği 3 perdelik bir commedia lirica şeklinde opera eseri. Liberetto Arrigo Boito tarafından ünlü İngiliz oyun yazarı William Shakespeare'in Windsor'un Şen Kadınları oyunu ile IV. Henry, Bölüm 1 oyunundaki bazı sahnelerden uyarlanarak hazırlanmıştır. Bu opera eseri Verdi epey yaşlı (80 küsur yaşında) iken hazırladığı son eseridir ve toplam olarak hazırladığı 26 operadan komedi janrında bestelediği iki operadan ikincisidir. Verdi daha önce Shakespeare'in oyunlarından uyarlanarak Macbeth ve Otello operalarını hazırlamış ve bu operalar çok başarılı olmuştu. Falstaff operasının prömiyeri 9 Şubat 1893'te Milano'da La Scala opera evinde yapılmıştır. Bu eser seyirciler ve tiyatro kritikleri tarafından çok olumlu karşılanmıştır. Buna rağmen, Verdi'nin bundan önceki iki eseri, yani Aida ve Otello, kadar popüler olmamıştır. Falstaff ilk temsilinden sonra da defalarca değişik opera evi tarafından popüler olarak temsil edilmiştir. İnce işlenmiş müzikal yapısı ve melodik buluşları ile müzik eleştirmenleri tarafından hala beğenilen bir eserdir. Bu nedenle dünya opera evleri tarafından sık sık sahnelenmiştir.

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde Roller, 9 Şubat 1893 (Orkestra şefi: Edoardo Mascheroni^[1])
Sir John Falstaff, Bir şişman şövalye	bariton	Victor Maurel
Ford, Bir zengin kişi	bariton	Antonio Pini-Corsi
Alice Ford, Karısı	soprano	Emma Zilli
Nannetta, Kızları	soprano	Adelina Stehle
Meg Page	mezzo-soprano	Virginia Guerrini
Mistress Quickly	contralto	Giuseppina Pasqua
Fenton, Nannetta'ya taliplerden biri	tenor	Edoardo Garbin
Dr Caius	tenor	Giovanni Paroli
Bardolf, Falstaff'in yoldaşı ve hizmetlisi bir eski asker	tenor	Paolo Pelagelli-Rossetti
Pistol, Falstaff'in yoldaşı ve hizmetlisi bir eski asker	bas	Vittorio Arimondi
Mine Dizbağı Hanı hancısı	Sessiz	Attilio Pulcini
Robin, Falstaff'in genç hizmetlisi	Sessiz

Konu özeti

Zaman: İngiliz Kralı IV. Henry dönemi, 1399 ile 1413 arası

Mekân: Windsor şehri, İngiltere

I. Perde

Dizbağı Hanı'nda bir salon

Falstaff'in masasında eski askerleri ve hizmetlileri olan Bardolf, Pistol ve hancı odada oturmaktadır. Dr. Cassius girer ve onu hırsızlık yapmakla suçlar; fakat bu, sinirleri çok depreşmiş, doktor han salonundan dışarı atılır. Falstaff hizmetli olarak görev yapan yoldaşlarının iki zengin evli kadına (Mistress Ford ile Mistress Page) verilmek üzere iki tane zarf içinde pusula verir. Bu iki pusulanın içeriği aynıdır ve Falstaff yazdığı kadına aşık olduğunu bildirmektedir. Ama esas istediği bu zengin kadınların servetleridir. Yoldaşları Bardolf ve Pistol bu görevi reddederler; böyle bir emri yerine getirmenin '"şerefleri" ile uygun düşmeyeceğini söylerler. Bu sefer Falstaff bu pusulaları genç hizmetlisi ile gönderir. Sonra Falstaff kendi şerefli yoldaşlarının karşılarına geçerek alaylı alaylı şarkı söyler (Falstaff: L'onore! Ladri! Voi state ligi all’honor vostro, voi! - "Şeref! Sizi hırsızlar! Ne zaman şerefinize uydunuz sanki"). Sonra onlara bağırarak gözünün önünden defolup gitmelerini söyler.

Ford'un bahçesi

İki zengin kadın, Alice ve Meg, Falstaff'in gönderdiği pusulaları almışlardır. Pusulaları karşılaştırıp aynı olduklarını görünce Mistresss Quickly ile de beraber Falstaff'a uygun bir ceza verip ondan intikam almaya karar verirler. Bu sırada, Bardolf ve Pistol bu pusulanın gönderildiğini Ford'a haber vermişlerdir. Ucu de kadınlardan ayrı olarak Falstaff'dan öç almaya karar verirler. Ford'un bir hizmetlisi olan Fenton ve Nanetta, gayet ender olarak kendilerini yalnız bulmalarını bir fırsat olarak görürler ve ikili bir aşk şarkısı söylerler. Kadınlar evlerine dönerler. Mistress Quickly Falstaff'i Alice ile buluşmak üzere bir randevuya çağıracaktır. İntikamcı erkeklerde sahneye gelirler ve Bardolf ve Pistol'ün Ford'u bir takma isim altında Falstaff'a tanıştırmalarına karar verirler.

II. Perde

Dizbağı Hani'nda bir oda

(Şimdi artık gizlice Ford emrinde çalışmaya başlayan) Bardolph ve Pistol Falstaff'a giderek geçmişteki yapmış oldukları hataları bağışlamasını ve tekrar onun hizmetlisi olmaya devam etmeyi isterler; sonra Mistress Quickly'nin geldiğini Patron'larına bildirirler. O da Falstaff'a Alice'den bir mesaj getirerek saat 2 ile 3 arasında Falstaff'in evine gelip kendiyle görüşmesini istemektedir. Falstaff'a ayrıca Mistress Page'den bir cevapta getirmiştir ve onu bu iki cevabın ayrı olarak ve birbirinden habersiz yazıldığına inandırır. Falstaff bu girişimlerinde başarı kazanma imkâninin yüksek olduğunu hissetmektedir. (Falstaff: Va, vecchio John - "Git yaşlı Jack, kendi işine bak."). Sonra da Ford, "Signor Fontana" takma adı ile Falstaff'a tanıştırılır. "Fontana" yaşlı şövalyeye Mistress Ford'u kandırabilmesi için destek sağlarsa para verebileceğini bildirir. Falstaff bu istekten çok şaşırmıştır. Fakat "Fontana" eğer Falstaff Alice'i kandırmayı başarırsa bunu bir şantaj aleti olarak kullanarak kendinin Alice'i kandırmaya yardımcı olacağını açıklar. Falstaff bunu hazla kabul eder ve biraz kibirli olarak saat 2 de kadını görmek için zaten randevu almış olduğunu itiraf ederek şimdiden kendinin başarılı olduğunu söyleyip böbürlerlenir. Falstaff randevuya gitmek için en göz çekici giysilerini giyer. Ford bunu görünce kıskançlığı daha da artar. (Ford: È sogno o realtà? - "Bu bir rüya mı yoksa gerçek mi?").

Ford'un evinde bir odada

Bu odada üç kadın entrikalarının nasıl gelişebileceğini ve ne yapmaları gereğini görüşmektedirler. (Üçlü: Gaie Comarı di Windsor - "Vindsor'un Sen kadınları, zaman gelmiştir!") Bu arada Nenetta babasının kendisini Doktor Caius'la evlendirmeyi planladığını öğrenmiştir. Fakat orada bulunan üç kadın bulun gerçekleşmeyeceğini emindirler. Mistress Quickly Falstaff'in evin kapısına geldiğini bildirir. Mistress Ford içine bir adam sığabilecek sepetten yapılan bir kocaman elbise sandığı tedarik etmiştir. Falstaff Alice'e eski şecaatlerini anlatarak onu kandırmaya çalışmaktadır. (Falstaff: Quand'ero paggio del Duca di Norfolk - "Norfolk Dükü'nün genç hizmetlisiyken ben dal gibi inceydim.") Fakat Mıstress Quickly gelip Ford'un evine dönmek üzere olduğunu bildirince bu şecaat hikâyelerini kesmek zorunda kalır. Ford ve adamları gayet kızgılı olarak Falstaff'i tam suç işlerken yakalayacaklarını düşünerek bir baskın gibi eve gelmişlerdir. Falstaff önce bir paravan arkasına saklanır ve sonra da kadınların yardımı ile kocaman sepet-sandığa konulur. Bu sırada Fenton ile Nanette gelip paravana arkasına saklanırlar. Ford ve adamları Falstaff'i evde ararken paravana arkasından gelen bir öpüşme sesi duyarlar. Paravanayı yıkıp Falstaff'i suçüstü yakaladıklarını sanırken, oradan Fenton çıkar. Ford kızıp Fenton'u evinden attırır. Bu sırada sepet-sandık içinde Falstaff terden bitkin hale düşmüştür. Ford ve adamları aramalarına devam ederler. Bu arama sırasında odadaki kadınlar sepet-sandığın pencereden sokağa atılması ile ortalığın biraz daha az karışık olacağını söylerler ve adamlar sepet-sandığı dışarı atarlar. Sokağa düşen sepet-sandık etrafında ahali toplanır ve içinden Falstaff çıkınca herkesin kendini alaya almasına dayanmak zorunda kalır.

III. Perde

Han'ın önünde

Falstaff çok bedbin bir halde dünyanın gidişatından şikayetçi olmaktadır; fakat sıcak baharatlı bir punc sunulup bunu içince biraz kendine gelmeye başlar. Bu sefer, şişman şövalye Mistress Quickly aracılığı ile bir başka randevu davetiyesi alır. Alice onun başına gelenleri hizmetçilerini ise yaramazlığına atfetmekte ve özür dilemektedir. Bu randevu için Falstaff "Kara Avcı" adıyla anılan "Avcı Herne" kıyafetine girip Herne'nin meşe ağacı altına gitmesi istenmektedir. Bundan önce geçinen Falstaff sonradan oraya gitmeyi kabul eder. Mistres Quickly bu kabul haberini intikam peşinde olan kadın ve erkekler getirir ve onlar Falstaff'i cezalandırmak için çok karmaşık bir plan yaparlar. Bu sırada aynı mevkide bir başka olay da planlanmaktadır. Ford, Nanetta'nın nikâhlandıktan sonra kaçmak üzere meşe ağacı altında elbise değiştirmiş olarak geleceğini ve Dr. Caius'un böylece Nannetta ile nikâhlanacağını Dr. Caius'a açıklar. Fakat bu plan da Mistress Quickly tarafından duyulmuştur.

Ayışığı altında Windsor Kalesi Parkındaki tarihî Herne'in Meşe Ağacı önünde:

Fenton ilk defa ulu meşe ağacı altına gelir ve mesutluğundan dolayı bir şarkı söyler. (Fenton: Dal labbro il canto estasiato vola - "Ağzım ve dudaklarımdan sevinç şarkım çıkmakta"). Bu şarkının "Öpülmüş olan dudakların hiç çekiciliğini kaybetmez" şeklindeki son satırını tam o sarada sahneye girmiş olan Nanetta "Gerçekten bir ay gibi onu tekrar tekrar değiştirirler" diye bitirir. İntikamcı kadınlar gelirler ve Fenton'u bir kesiş kılığına sokarlar. Buna neden olarak böylece Dr. Casıus'un yaptığı planının, yanı bir kesişe gizlice nikâh kıydırma entrikasının, boşa gideceğini söylerler. Nanetta ya Peri Kraliçesi elbiseleri giydirmiştir ve o da kendine yardımcı kadınlara şunu söyler (Nanetta: "(Sul fil d'un soffio etesiö - "Güzel kokulu rüzgârın estiğini duyunca hafif ruhlar hemen ucun gelin.")

Sonra bütün karakterler bu mevkiye gelirler. Flaştaff Mistress Ford'a kur yapmayı dener ama yine bunu bırakmak zorunda kalır. Cadıların gelmekte olduğu ikazı duyulur ve erkek periler gibi giysiler içinde intikamcı erkekler gelip Falstaff'i yakalarlar ve ona bir meydan dayağı çekerler. Flaştaff bunların arasında bulunan kıyafet değiştirmiş Bardolph'u tanır. böylece şaka sona ermiştir. Falstaff'in iyi bir tarafı üstün gelir ve yaptığı kötülüklerden nedamet duyup vekendine verilen cezaları hak ettiğini itiraf eder. Bu sırada Ford çıkıp, bütün bunlar olurken, iki çiftin birbirine nikâhlarını kıyıldığını ve düğün eğlencelerinin yapılacağını ilan eder. Ford bilmeden Fenton ve Nannetta'nın nikâhına şahit olmuştur. "Nikâhlanan" ikinci çift ise Dr. Caius ile (Nanetta ile aynı Peri Kraliçesi kıyafetine girmiş olan) Bardolph'dur. Falstaff yalnız kendisinin aldatılıp bir şakaya kurban geden kimse olmadığına çok sevinmiştir. Koro ile bir ansemble şarkıyla bütün dünyanın bir budalalık olduğunu ve herkesin birer alaya konu olduğunu ilan ederek (Falstaff, diğerleri ve koro: Tutto nel mondo è burla... Tutti gabbatı! - "Dünyada her şey bir jesttir...") opera sona erer.^[2]

Önemli aryalar

L'onore? Ladri!', Falstaff'ın monoloğu (I. Perde, 1. Sahne)
È sogno? o realtà..., monologo di Ford'un monoloğu (II. Perde, 1. Sahne)
Quando ero paggio, Falstaff'in aryası (II. Perde, 3. Sahne)
Ehi! Taverniere!, Falstaff'in monoloğu (III. Perde, 1. Sahne)
Quando il rintocco della mezzanotte, Quickly'nin anlatımı (III. Perde, 1. Sahne)
Dal labbro il canto estasïato vola, Fenton'un romantik aryasi (III. Perde, 2. Sahne)
Sul fil d'un soffio etesio, Nannetta'nin romantik aryası (III. Perde, 2. Sahne)
Tutto nel mondo è burla, Final korosu (III. Perde, 2. Sahne)

Enstrümantasyon

Verdi'nin Falstaff için orijinal sahne notalarına göre orkestrada şu çalgıların bulunması gereklidir:

3 flüt (üçüncü flüt gerekirse pikolo da çalacak), 2 oboa, kornoangle, 2 klarinet, bas klarinet, 2 fagot
4 korno, 3 trompet, 3 trombon, bas trombon
timpani, üçgen, zil, bas davul
harp
yaylı sazlar.

Bunlara ek sahne dışından duyulan

gitar, borazan, çanlar.

Seçilmiş ses kayıtları

Yil	Cast (Falstaff, Ford, Fenton, Mrs. Ford, Mistress Quickly)	Orkestra Şefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka
1957	Tito Gobbi, Rolando Panerai, Luigi Alva, Elisabeth Schwarzkopf, Fedora Barbieri	Herbert von Karajan, Philharmonia Orkestrası ve korosu	Audio CD: EMI Classics Cat: CDM 5 67083 2
2001	Bryn Terfel, Thomas Hampson, Danil Shtoda, Adrianne Pieczonka, Larissa Diadkova	Claudio Abbado, Berlin Filarmonik Orkestrası ve korosu	Audio CD: DGG Kat: 289 471 194-2

Dipnotları

^ Listenin kaynağı Budden, Julian: The Operas of Verdi (Cassell), Cilt 3, say. 416, say.430
^ Konu özeti Leo Melitz (1921), The Opera Goer's Complete Guide'den uyarlama

İçsel kaynaklar

Dışsal kaynaklar

[1] "Opera Türkiye" websitesinde Verdi'nin "Falstaff" operası konu özeti. (Erişim:18.5.2010)
[2]30 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce Wikipedia Falstaff maddesi {(ing}). (Erişim:20.2.2009)
[3] Falstaff operasının ses kayıtları listesi.(Erişim:20.2.2009)
[4] Parasız yaratıcı ortalık telif hakkı ile MP3 ses kayıtları.(Erişim:20.2.2009)
[5] Falstaff operasının librettosu (İtalyanca) (Erişim:20.2.2009)

[1] Listenin kaynağı Budden, Julian: The Operas of Verdi (Cassell), Cilt 3, say. 416, say.430

[2] Konu özeti Leo Melitz (1921), The Opera Goer's Complete Guide'den uyarlama

[1]

[2]