Bukalemun
| Bukalemun
| ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Chamaelio calyptratus
| ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Cinsler
| ||||||||||||||||||||
|
Bradypodion |
Bukalemun, sürüngenler sınıfının Chamaeleonidae familyasından renk değiştirebilen kelerlerin ortak adı.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Bukalemun adı Arapça "bū qalamūn"dan gelmektedir. (A)bū bileşeni Arapça hayvan isimlerinde tipiktir. Lekamun Arapçada "yutan" anlamındadır. Kalemun ismi Eski Yunanca χamailéōn "yer aslanı" (χamaí, yere yakın + léōn, aslan) kaynaklıdır. Eski Yunancadaki bu sözcüğün ise Akatça "nēşa qaqqari"nin (yer aslanı) çevirisi olduğu düşünülmektedir.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Chamaeleonidae familyasını diğer kertenkelelerden ayıran en önemli özellik ayakların, dilin ve gözlerin alışılmadık biçimleri ve renk değiştirme özelliğidir. Vücutları yanlardan basıktır. Dilleri boylarının yaklaşık 1-1,5 katı uzunluğunda, hareketli ve yapışkandır. Bir jet uçağıyla kıyaslanırsa bukalemunların dilleri jet uçağına oranla 5 kat daha hızlıdır. Gözler bağımsız hareket eder, biri yukarı bakarken diğeri aşağıya bakabilir. Göz kapakları kalındır. Kolaylıkla renk değiştirirler. Derilerini sarı, yeşil tonları, kırmızı tonları, kestane rengi ve siyaha çevirebilirler; benekler, çizgiler oluşturabilirler. Uzunlukları 8–60 cm arasında değişse de genellikle 30 cm civarındadır. Çok yavaş yürürler. Ayakları ve kuyrukları dalları kavrayabilir.
Renk değiştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı bukalemun türleri deri renklerini değiştirebilir. Farklı bukalemun türleri kendi renklemelerini ve modellerini pembe, mavi, kırmızı, turuncu, yeşil, siyah, kahverengi, açık mavi, sarı, turkuaz ve mor renk birleşimleri yoluyla değiştirebilirler.[1] Bukalemun derisi pigmentler içeren bir yüzeysel tabakaya sahiptir ve tabakanın altı guanine kristalli hücrelerdir. Bukalemunlar deri rengini değiştiren kristallerden yansıyan ışığın dalga boyunu değiştiren guanine kristalleri arasındaki boşluğu değiştirerek renk değiştirirler.
Bukalemunlardaki renk değişimi kamuflajda işlevlere sahiptir ama en yaygın olarak sosyal sinyalizasyonda ve sıcaklık ile ışık gibi çevresel şartlara karşı tepkilerde görülür. Bu işlevlerin asıl önemi türlerin yanı sıra koşullarla birlikte değişir. Renk değişimi bukalemunun fizyolojik durumunu ve niyetlerini diğer bukalemunlara işaret eder.[2][3] Bukalemunlar diğer bukalemunlara saldırganlık gösterdiğinde daha parlak, vazgeçtiklerinde ya da itaat ettiklerinde daha koyu renkler göstermeye eğilimlidirler. Bazı türler, özellikle Madagaskar ve yağmur ormanı habitatlarındaki bazı Afrikalı cinslerinin kafatası yumrucukları kemiklerden türeyen ve muhtemelen işaretleme rolüne hizmet eden mavi floresana sahiptir.
Dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Afrika, Madagaskar, Hindistan, Sri Lanka, Akdeniz kıyıları ve İspanya'nın güneyinde yaşayan 80'den fazla türü vardır.
Türkiye'de Bayağı bukalemun (Chamaeleo chamaeleon) kuzeyde İzmir'den güneye doğru Ege sahilleri ile bütün Akdeniz sahil bölgesininde yayılmıştır fakat çok ender rastlanır.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Genellikle karınca, böcek ve benzeri canlılarla beslenirler.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bukalemunlarda 2 tip üreme görülür: Canlı ve yumurtlayarak. Çiftleşmeden sonra 3-6 hafta içinde yumurtalar dişi tarafından açılan çukurlara bırakılır. Yavrular 7-8 ay içerisinde yumurtadan çıkarlar.
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Avlanan bir bebek bukalemon -
Jackson bukalemunu (Chamaeleo jacksonii) -
-
-
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Chameleons. National Geographic Explorer
- ^ Stuart-Fox, D.; Moussalli, A. (2008). "Selection for Social Signalling Drives the Evolution of Chameleon Colour Change". PLOS Biology. 6 (1). ss. e25. doi:10.1371/journal.pbio.0060025. PMC 2214820 $2. PMID 18232740.
- ^ Harris, Tom. "How Animal Camouflage Works". How Stuff Works. 4 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2006.
