İçeriğe atla

Telegram (yazılım)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Telegram
Geliştirici(ler)
İlk yayınlanmaAğustos 2013 (2013-08)
Geliştirme durumuAktif
İşletim sistemiAndroid, iOS, Windows Phone, Windows, Linux, OS X
Erişilebilirlikİngilizce, Arapça, İspanyolca, Almanca, İtalyanca, Türkçe, Korece, Felemenkçe, Portekizce (Brezilya ve Portekiz)
TürAnlık mesajlaşma
Lisansİstemci: GNU GPL
Sunucu: Özel mülk
Alexa sırasıartış 129 (Nisan 2021)[1]
Resmî sitesitelegram.org
Kod deposu
Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Telegram, çoklu platform desteği sunan, güvenli anlık mesajlaşma servisidir. Rus programcısı Pavel Durov tarafından yaratılmıştır. Telegram istemcileri hem mobil (Android, iOS, Windows Phone) hem de masaüstü sistemleri (Windows, OS X, Linux) için mevcuttur.[2][3] Ağustos 2013'te yayın hayatına başlamıştır.[4] Kullanıcılar birbirleri arasında metin mesajı, fotoğraf, video, ses kaydı, sticker ve 2 GB'a kadar dosya paylaşımı yapabilmektedirler.[5] Geliştiricileri ayrıca Kasım 2016'da Telegraph isminde, kullanıcıların çeşitli formattaki içerikler oluşturmalarını ve hikâye yazmalarını sağlayan bir uygulama hazırlamıştır.[6][7]

Telegram 2021 yılı ocak ayında 500 milyon aktif kullanıcıya ulaşmıştır.[8]

4 Kasım 2014'te Telegram, Telegram kurucularının aralarında konuştuğu mesajlara erişebilen kişiye $300.000 ödül vereceği bir yarışma düzenledi.[9] 11 Şubat 2015'te yarışma bitti ve kazananı olmadı.[10] Ayrıca Telegram, hükûmetler dahil olmak üzere hiçbir 3. partiyle bugüne kadar veri paylaşmamıştır.[11]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bulut tabanlı mesajlaşma. Bu sayede yazılım, her platformda saniyeler içerisinde karşınıza gelir, içerik eşleştirilir.
  • Telefon numarası ile kayıt olunur. Ancak istenilen irtibatlarda telefon numarası verilmeden kullanıcı adı ile görüşme yapılabilir.
  • Gizli sohbet imkânı (İngilizce arayüzde “secret chat”). Telegram, gizli mesajlaşmalardaki yazışmaları ve medya dosyalarını sunucularında saklamaz. Ayrıca bu mesajlar için sistem günlüğü (metaveriler) de tutulmaz. Böylece, Telegram bile sizin kime ve ne mesaj gönderdiğinizi bilemez.
  • Kendini imha edebilen süreli mesajlar. Gönderilen bir mesaj dilenirse belirlenen bir süre sonunda karşılıklı her iki cihazdan otomatik silinebilir.
  • Bir mesajı – içeriği sildiğinizde karşı taraftan da otomatik silinmesi
  • İletinin üçüncü taraflara iletilmesinin engellenmesi
  • Ekran görüntüsü alındığında karşıdaki kişiye, sohbette iki kişinin de görebileceği şekilde uyarı olarak bildirme
  • Gizli sohbet (secret chat) olmayan mesajlaşmaları ise sunucularında saklar.
  • Masaüstü uygulaması (Windows, Linux, OS X) ya da web sayfası üzerinden kullanılabilir. Ayrıca Windows için taşınabilir sürümü mevcuttur. Masaüstü sürümleri, “Gönder” menüsüne Telegram seçeneğini ekler. Masaüstü sürümlerinde “Secret Chat” özelliği kullanılamaz.
  • Belge ya da farklı biçimlerde her türlü dosyayı gönderebilme. Dosya boyutu 2 GB'ı aşamaz. Toplam paylaşılan / gönderilen dosya adedinde sınır yoktur.[12]
  • Bilinmeyen numaraların mesaj atmasını önleyebilme
  • Kişiye özel son görünmeyi kapatabilme
  • Hatalı yazılan mesajı sonradan düzenleyebilme
  • Konum paylaşabilme
  • Sunucuları dağıtık yapıdadır. Yani dünyanın çeşitli yerlerindeki sunucuları sayesinde veri paylaşımı ve eşleştirme oldukça hızlıdır.
  • Kanallar (botlar), etiketler (stickers)
  • Ücretsiz ve reklamsız
  • Öntanımlı ayarlara göre 6 ay boyunca kullanılmazsa hesaptaki dosyalar (mesajlar, medya dosyaları kişi listesi vb.) silinir. İstenirse hesabın silme periyodu ayarlardan 1 yıla çıkarılabilir.
  • Android ve masaüstü uygulamalarının teması değiştirilebilir.
  • Proxy desteği
  • Sesli arama özelliği
  • Görüntülü arama özelliği

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelişim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, 2013 yılında Nikolai Durov ve Pavel Durov kardeşleri tarafından başlatıldı. Daha önce, çift Rus sosyal ağı VK'yı kurdu. 2014'te Başkan Putin'in müttefikleri ile sorun yaşadıktan sonra ayrıldılar. Pavel Durov, VK'daki kalan hissesini sattı ve hükûmet baskısına direndikten sonra Rusya'yı terk etti. Nikolai Durov, Telegramın temeli olan MTProto protokolünü oluştururken Pavel Durov, Dijital Kale fonu aracılığıyla finansal destek ve altyapı sağladı.[13] Telegram Messenger, nihai amacının kâr getirmek olmadığını, ancak kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olarak yapılandırılmadığını belirtti.[14]

Telegram, hem İngiliz LLP, hem de American LLC olarak kayıtlıdır. Servisin merkezi 2014 - 2015 yılları arasında Berlin, Almanya'daydı, ancak ekipteki herkes için oturma izni alamayınca farklı bölgelere taşındı. Pavel Durov Rusya'dan ayrıldıktan sonra, 15 çekirdek üyeden oluşan küçük bir bilgisayar programcısı grubuyla ülkeden ülkeye taşındı.[15] Ama Telegram'ın Saint Petersburg'da çalışanları vardı. Telegram ekibi, 2017 itibarıyla Dubai'de bulunuyor.[16]

Kullanıcı sayı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 2013'te Telegram, günlük 100.000 aktif kullanıcısı olduğunu duyurdu. 24 Mart 2014'te Telegram, aylık 35 milyon kullanıcıya ve günlük 15 milyon aktif kullanıcıya ulaştığını duyurdu.[17] Ekim 2014'te, Güney Kore hükûmetinin gözetim planları, birçok vatandaşını Telegram'a geçmeye zorladı. Aralık 2014'te Telegram, 50 milyon aktif kullanıcıya sahip olduğunu, 1 milyar günlük mesaj oluşturduğunu ve her hafta 1 milyon yeni kullanıcının hizmetine kaydolduğunu, günlük 2 milyar mesaj ile trafiği beş ayda ikiye katladığını duyurdu. Eylül 2015'te Telegram, uygulamanın 60 milyon aktif kullanıcısı olduğunu ve günde 12 milyar mesaj ilettiğini duyurdu.[18]

Şubat 2016'da Telegram, aylık 100 milyon aktif kullanıcıya sahip olduğunu, her gün 350.000 yeni kullanıcının kaydolduğunu ve günde 15 milyar mesaj ilettiğini duyurdu. Aralık 2017'de Telegram 180 milyon aylık aktif kullanıcıya ulaştı. Mart 2018'de Telegram, aylık 200 milyon aktif kullanıcıya ulaştı.[19] 14 Mart 2019'da Pavel Durov, "Son 24 saat içinde 3 milyon yeni kullanıcının Telegram'a kaydolduğunu" söyledi.

24 Nisan 2020'de Telegram, aylık 400 milyon aktif kullanıcıya ulaştığını duyurdu. 8 Ocak 2021'de Durov, bir blog gönderisinde Telegram'ın aylık "yaklaşık 500 milyon" aktif kullanıcıya ulaştığını duyurdu.[20]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Android 6.0 sürümü Telegram sohbet ekranı görüntüsü

Hesap

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram hesapları telefon numaralarına bağlıdır ve SMS ile doğrulanır.[21] Hesap oluşturma, iOS veya Android cihazı gerektirir. Kullanıcılar hesaplarına birden fazla cihaz ekleyebilir ve hepsinden mesaj alabilir. Bağlı cihazlar tek tek veya bir kerede kaldırılabilir.[22]

İlişkili numara herhangi bir zamanda değiştirilebilir ve bunu yaparken, kullanıcının kişileri yeni numarayı otomatik olarak alacaktır. Ayrıca, bir kullanıcı başka ad olarak bir kullanıcı adı ayarlayabilir. Bu, telefon numaralarını göstermeden mesaj gönderip almalarına olanak tanır. Telegram hesapları herhangi bir zamanda silinebilir ve varsayılan olarak altı aylık hareketsizlikten sonra otomatik olarak silinir. İsteğe bağlı olarak en kısa 1 aydan en fazla 12 aya kadar arasında bir aralıkla değiştirilebilir.

Telegram'ın oturum açma işlemleri için kullandığı varsayılan kimlik doğrulama yöntemi, SMS tabanlı tek faktörlü kimlik doğrulamadır.[23] Varsayılan olarak hesaba giriş yapmak için kullanıcının telefon numarasına SMS yoluyla gönderilen tek seferlik bir şifre gerekir. Kullanıcılar ayrıca iki adımlı doğrulama biçimi olarak bir parola oluşturma seçeneğine de sahiptir.

Telegram, doğrulanmış bir sosyal medyaya veya Wikipedia sayfasına sahip grupların, chatbotların ve kanalların doğrulanmasına izin verir, ancak kullanıcı hesaplarına izin vermez.[24]

Bulut tabanlı mesajlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram'ın varsayılan mesajları bulut tabanlıdır ve kullanıcının bağlı cihazlarından herhangi birine erişilebilir. Kullanıcılar dosya başına 2 gigabayta kadar fotoğraf, video, sesli mesaj ve diğer dosyaları paylaşabilir. Kullanıcılar, diğer kullanıcılara bireysel olarak veya 200.000'e kadar üyeden oluşan gruplar halinde mesaj gönderebilir. Gönderilen mesajlar, gönderildikten sonra 48 saate kadar düzenlenebilir ve her iki taraftan da herhangi bir zamanda silinebilir.[25] Gruplar ve kanallar dahil olmak üzere tüm sohbetlerdeki mesajlar 24 saat, 7 gün veya bir ay sonra otomatik olarak silinecek şekilde ayarlanabilir, ancak bu yalnızca otomatik silme zamanlayıcısı etkinleştirildikten sonra gönderilen mesajlar için geçerlidir.[26]

Telegram, kullanıcı bir cihazda mesaj yazmaya başladığında ve daha sonra başka bir cihazda devam edebileceğinde, kullanıcı cihazları arasında senkronize edilen taslaklar sunar. Taslak, gönderilene veya kaldırılana kadar herhangi bir cihazdaki düzenleme alanında kalır. Gruplar ve kanallar dahil tüm sohbetler, kullanıcı tarafından belirlenen özel klasörler halinde sıralanabilir. Kullanıcılar, diğer taraf çevrimiçi olduğunda gönderilecek kişisel sohbetlerdeki mesajları planlama seçeneğine sahiptir.[27] Kullanıcılar ayrıca, veri taşınabilirliği nedeniyle WhatsApp, Line ve KakaoTalk'tan hem mesajlar hem de medya dahil olmak üzere sohbet geçmişini içe aktarabilir, mesajları tutmak için yeni bir sohbet oluşturabilir veya mevcut bir sohbete ekleyebilir.

Bulut mesajlarının Telegram sunucularına iletilmesi, hizmetin MTProto protokolü ile şifrelenirken, 'Gizli Sohbetler' aynı protokole dayalı uçtan uca şifreleme kullanır.[28] Telegram'ın gizlilik politikasına göre, "tüm veriler ağır bir şekilde şifrelenmiş olarak depolanır ve her durumda şifreleme anahtarları farklı alanlarındaki diğer birkaç veri merkezinde saklanır. Bu şekilde yerel mühendisler veya fiziksel davetsiz misafirler kullanıcıların verilerine erişemez".[29]

Telegram'ın yerel mesaj veritabanı varsayılan olarak şifrelenmez. Bazı Telegram istemcileri, kullanıcıların bir parola ayarlayarak yerel mesaj veritabanını şifrelemesine izin verir.

Telegram kullanıcıları, canlı konumlarını bir sohbette 15 dakika, bir saat veya sekiz saat boyunca paylaşabilir. Birden fazla kullanıcı canlı konumlarını bir grup içinde paylaşırsa, etkileşimli bir haritada gösterilirler. 'Canlı konum' paylaşımı herhangi bir zamanda durdurulabilir.[30]

Gizli sohbetler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mesajlar, gizli sohbet adı verilen sohbetlerde müşteriden müşteriye şifreleme ile de gönderilebilir. Bu mesajlar hizmetin MTProto protokolü ile şifrelenir.[31] Telegram'ın bulut tabanlı mesajlarından farklı olarak, gizli bir sohbet içinde gönderilen mesajlara yalnızca gizli sohbetin başlatıldığı ve gizli sohbetin kabul edildiği cihazda erişilebilir. Gizli sohbetler içinde gönderilen mesajlar prensipte her an silinebilir ve isteğe bağlı olarak kendi kendini imha edebilir.[13]

Gizli sohbetler, oturum için şifreleme anahtarlarının değiş tokuş edildiği bir davet yoluyla başlatılmalı ve kabul edilmelidir.[13] Gizli bir sohbetteki kullanıcılar, ortak anahtar parmak izlerini görselleştiren resimleri karşılaştırarak man-in-the-middle saldırısı olmadığını doğrulayabilirler.

Telegram'a göre, gizli sohbetler, Aralık 2014'ten bu yana kusursuz ileri gizlilik özelliğini desteklemektedir. Şifreleme anahtarları, bir anahtar 100'den fazla kez kullanıldıktan veya bir haftadan daha uzun süre kullanımda kaldıktan sonra periyodik olarak değiştirilir. Eski şifreleme anahtarları yok edilir.[22] Gizli Sohbetler, uygulamanın yalnızca Android, iOS ve macOS istemcilerinde kullanılabilir.

Kanallar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eylül 2015'te Telegram kanalları eklendi. Kanallar, yöneticilerin mesaj gönderebildiği, ancak diğer kullanıcıların gönderemediği tek yönlü bir mesajlaşma biçimidir. Herhangi bir kullanıcı kanal oluşturabilir ve bunlara abone olabilir. Sınırsız sayıda aboneye mesaj yayınlamak için kanallar oluşturulabilir.

Kanallar, herkesin katılabilmesi için bir takma ad ve kalıcı bir URL ile herkese açık olabilir. Bir kanala katılan kullanıcılar tüm mesaj geçmişini görebilir. Kullanıcılar istedikleri zaman kanallara katılabilir ve kanaldan ayrılabilirler. Bir kanalın ayarlarına bağlı olarak, mesajlar kanalın adıyla veya onları yayınlayan yöneticinin kullanıcı adıyla imzalanabilir. Yönetici olmayan kullanıcılar, kanala abone olan diğer kullanıcıları göremez. Her mesajın, iletilen mesajların görünümleri de dahil olmak üzere, bu mesajı kaç kullanıcının gördüğünü gösteren kendi görüntüleme sayacı olduğundan, kanalın yöneticisi kanal etkinliğiyle ilgili istatistikleri görüntüleyebilir. Mayıs 2019'dan itibaren, bir kanalı oluşturan kişi bir tartışma grubu, ayrı bir grup ekleyebilir. Kanaldaki mesajlar abonelerin iletişim kurması için otomatik olarak gönderilir. Bu, kanaldaki gönderiler için yorum yapılmasını sağlar.[32]

Aralık 2019'da Bloomberg, önceden yasaklanmış toplu ve otomatik mesajlaşmanın ardından haberci tabanlı haber bülteni hizmetini WhatsApp'tan Telegram'a taşıdı.[33]

Görüntülü ve sesli aramalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart 2017'nin sonunda, Telegram kendi uçtan uca şifreli sesli aramalarını tanıttı. Bağlantı mümkün olduğunca eşler arası (peer-to-peer) olarak kurulur, aksi takdirde istemciye en yakın sunucu kullanılır. Telegram'a göre, gelecekteki kullanımlar için hizmetin daha kaliteli olmasını sağlamak için bir çağrı hakkında çeşitli teknik parametreleri öğrenmek için çalışan bir yapay sinir ağları var.[34]

Telegram, Aralık 2020'de grup sesli sohbetlerini ekledi.[35] Herhangi bir grup veya kanal yöneticisi, tüm üyelere açık olacak ve hiç kimse kullanmasa bile devam edecek bir sohbet başlatabilir. Yöneticiler, üyeleri varsayılan olarak sessize alabilir veya seçici olarak davet bağlantıları oluşturabilir.

Üyeler, konuşma isteklerini belirtmek için "El kaldır" düğmesini kullanabilirler. Mobil sürümlerde bir bas-konuş seçeneği ve Telegram Masaüstünde kişinin sesini kapatmak ve açmak için kısayollar mevcuttur. Grupların veya kanalların yöneticileri, kişisel hesaplarını gizleyerek kendi grupları veya kanalları olarak katılma seçeneğine sahiptir. Kullanıcılar ayrıca, kayıt süresi boyunca uyarı olarak gösterilen kırmızı bir nokta ile sohbetleri kaydedebilir.[36]

Telegram, Nisan 2020'de yıl sonuna kadar grup görüntülü görüşmelerini ekleyeceğini duyurdu.[37] 15 Ağustos 2020'de Telegram, uçtan uca şifreleme ile görüntülü görüşmeyi ekledi. Resim içinde resim modu da mevcuttur, böylece kullanıcılar görüşmede kalırken uygulamanın diğer işlevlerini kullanma seçeneğine sahip olur.[38] Haziran 2021'de Telegram, tüm müşterilerine görüntülü grup görüşmeleri uyguladı. Kullanıcılar kameralarından video akışı yapabilir, ekranlarını paylaşabilir veya her ikisini de aynı anda yapabilir. Şirket, grup görüşmelerinin geçici olarak 30 kişi ile sınırlandırıldığını ve sınırın "yakında" yükseltileceğini belirtti. Grup aramaları, seçici ekran paylaşımı, bölünmüş ekran görünümü ve gelişmiş gürültü bastırma desteğine sahiptir. Temmuz 2021'de Telegram'ın bir güncellemesi, 1000 kişiye kadar akış videosunu izleme olanağı sundu.[39]

Botlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2015'te Telegram, üçüncü taraf geliştiricilerin bot oluşturması için bir platform başlattı. Botlar, programlar tarafından işletilen Telegram hesaplarıdır. Mesajlara veya sözlere cevap verebilirler, gruplara davet edilebilirler ve diğer programlara entegre edilebilirler. Ayrıca kredi kartları ve Apple Pay ile çevrimiçi ödemeleri de kabul eder. Davet edilen bir bot, bot denetleyicisi erişim ayarlarını sessizce değiştirdiğinde potansiyel olarak tüm grup mesajlarını okuyabilir. Telegram, böyle bir durum değişikliğini ilgili grup içinde duyuracak bir özelliği uygulamayı düşündüğünü belirtti. Herhangi bir sohbet ekranından kullanılabilen satır içi botlar da vardır. Bir satır içi botu etkinleştirmek için kullanıcının mesaj alanına botun kullanıcı adını ve sorgusunu yazması gerekir. Bot daha sonra içeriğini sunacaktır. Kullanıcı bu içerikten seçim yapabilir ve bir sohbet içinde gönderebilir.[40]

Botlar ayrıca Paymentwall, YooMoney, Stripe, Ravepay, Razorpay, QiWi ve Google Pay tarafından farklı ülkeler için sağlanan işlemleri gerçekleştirebilir.[41] Botlar ayrıca Telegram'ın HTML5 kullanan oyun platformuna da güç sağlar, bu nedenle oyunlar, sıradan web sayfaları gibi, gerektiğinde talep üzerine yüklenir. Oyunlar, iPhone 4 ve daha yeni sürümlerde ve Android 4.4 ve daha yeni cihazlarda çalışır.

İnsanlar, Telegram'da uygulanan IFTTT için iki yönlü etkileşim ile nesnelerin interneti (IoT) hizmetlerini kullanabilir.[42]

Nisan 2021'de Payments 2.0 yükseltmesi, kredi kartı bilgilerini işlemek için Sberbank, Tranzoo, Payme, CLICK, LiqPay ve ECOMMPAY gibi üçüncü taraf hizmetleri kullanarak herhangi bir sohbette bot ödemelerini etkinleştirdi.

Şubat 2018'de Telegram, Telegram Login adlı sosyal oturum açma özelliğini kullanıcılarına sundu. Web sitelerine yerleştirilebilecek bir web sitesi widget'ına sahiptir ve kullanıcıların Telegram hesaplarıyla üçüncü taraf bir web sitesinde oturum açmasına olanak tanır. Ağ geçidi, kullanıcıların telefon numarası gizli kalırken, kullanıcıların Telegram adını, kullanıcı adını ve profil resmini web sitesi sahibine gönderir. Ağ geçidi, geliştiricinin belirli web sitesi alanıyla bağlantılı bir bot ile entegre edilmiştir.

Comments.App, sayfalara, kanal gönderilerine yorum yapmak için bir araçtır, web sitesine yorum widget'ı eklemeni sağlar. Widget'ın yerinde olmasıyla, Telegram kullanıcıları sadece iki dokunuşla oturum açabilir, metin ve fotoğraflarla yorum bırakabilir, ayrıca beğenme, beğenmeme ve başkalarından gelen yorumları yanıtlayabilir. Ayrıca yorumlara abone olabilir ve @DiscussBot'tan bildirim alabilirler.[32] Widget'lar yapılandırılabilir. Geliştiriciler renk temasını değiştirebilir, adlar için farklı renkler kullanabilir, tasarımı koyu bir temayla değiştirebilir, sayfadaki maksimum yorum sayısını değiştirebilir, yüksekliği değiştirebilir. Moderatör atayabilir ve kullanıcı spam'ini engelleyebilir; doldurulmuş ve ana hatları çizilmiş simgeler modu da desteklenir.

Haziran 2021'de bir güncelleme, kullanıcıların bir botla sohbet ederken göz atabileceği ve komut gönderebileceği yeni bir bot menüsü sundu.[43]

Anında Görünüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anında Görüntüleme, web makalelerini sıfır sayfa yükleme süresiyle görüntülemenin bir yoludur. Anında Görüntüleme ile Telegram kullanıcıları kitle iletişim araçlarından veya bloglardan makaleleri tek tip ve okunabilir bir şekilde okuyabilir. Anında Görüntüleme sayfaları, her türden metin ve medyayı destekler ve orijinal web sitesi mobil cihazlar için optimize edilmemiş olsa bile çalışır.

Bunun da ötesinde, Anında Görüntüleme sayfaları son derece hafiftir ve Telegram sunucularında önbelleğe alınır, bu nedenle hemen hemen her bağlantıda anında yüklenirler.[44]

Telgraf

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegraf, fotoğraflar ve gömülü medya içeren biçimlendirilmiş gönderiler oluşturmak için kullanılan bir yayınlama aracıdır.[44] Minimalist tarzda tasarlanmıştır, makale sayfaları herhangi bir kontrol içermemektedir. Web sitesindeki her makale ayrıdır, makaleleri gruplara veya hiyerarşilere birleştirme imkanı yoktur. Her makale için yazar, genellikle yazarın adı için kullanılan bir başlık ve isteğe bağlı olarak bir alt başlık belirtir. Ayrıca makalenin başlığı, makalenin yazarının etkileyemeyeceği ilk yayın tarihini belirtir.

Metin biçimlendirme seçenekleri de minimum düzeydedir: iki düzey başlık, tek düzeyli listeler, kalın, italik, tırnak işaretleri ve köprüler desteklenir. Yazarlar sayfaya 5mb sınırı ile resim ve video yükleyebilirler. Bir yazar YouTube, Vimeo veya Twitter'a bağlantılar eklediğinde hizmet, içeriklerini doğrudan makaleye yerleştirmeye olanak tanır.[45] Bir makale ilk yayınlandığında, URL, başlığından otomatik olarak oluşturulur. Latin olmayan karakterler harfe dönüştürülür, boşluklar tire ile değiştirilir ve adrese yayın tarihi eklenir.

Çıkartmalar ve hareketli emoji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram'da 20.000'den fazla çıkartma var. Çıkartmalar, daha etkileyici emojiler sağlamayı amaçlayan bulut tabanlı, yüksek çözünürlüklü görüntülerdir. Bir emoji yazarken, kullanıcıya bunun yerine ilgili çıkartmayı göndermesi önerilir.[46] Çıkartmalar "paket" adı verilen koleksiyonlarda gelir ve bir emoji için birden fazla çıkartma sunulabilir.

Telegram, bir varsayılan çıkartma paketiyle gelir, ancak kullanıcılar, üçüncü taraf tarafından sağlanan ek çıkartma paketlerini yükleyebilir. Bir istemciden kurulan etiket setleri, diğer tüm istemciler tarafından otomatik olarak kullanılabilir hale gelir. Etiket görüntüleri, internet üzerinden iletilmek üzere daha iyi optimize edilmiş WebP dosya biçimini kullanır. Telegram istemcileri ayrıca animasyonlu emojiyi de destekler.[47]

Gerçek zamanlı tanımlama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temmuz 2018'de Telegram, platformlar için çevrimiçi yetkilendirme ve kimlik yönetim sistemi Telegram Passport'u tanıttı. Kullanıcılardan pasaport, nüfus cüzdanı, ehliyet vb. resmi belgelerini yüklemelerini ister. Bir çevrimiçi hizmet bu tür kimlik belgeleri ve doğrulama gerektirdiğinde, kullanıcının izniyle bilgileri platforma iletir. Telegram, verilere erişimi olmadığını, platformun ise bilgileri yalnızca yetkili alıcıyla paylaşacağını belirtti.[48] Ancak hizmet, çevrimiçi kaba kuvvet saldırısı'na karşı savunmasız olduğu için eleştirildi.

Anketler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anketler Android, iOS ve masaüstü uygulamalarında mevcuttur. Anketlerin anonim veya görünür olma seçeneği vardır. Bir kullanıcı ankete birden fazla seçenek girebilir. Bir kullanıcının anketi için doğru cevabı seçebileceği ve tahmin etmesi için gruba bırakabileceği Quiz modu da etkinleştirilebilir. Doğru cevapları izlemek ve hatta küresel bir lider tablosu sağlamak için test botları da eklenebilir.[49]

Yakındaki Kişiler ve Yakındaki Gruplar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yakındaki Kişiler, telefonun GPS konumunu açarak ve kişileri etkinleştirerek ve Yakındaki Gruplar aracılığıyla kullanıcıların yeni arkadaşlar edinmelerine yardımcı olabilir. Yakındaki kişiler, gruplara konum verileri ekleyerek yerel bir grup oluşturabilir.[50]

Mimari

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şifreleme şeması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, MTProto adlı simetrik bir şifreleme şeması kullanır. Protokol Nikolai Durov ve Telegram'daki diğer geliştiriciler tarafından geliştirildi. 256-bit simetrik AES şifrelemesi, 2048-bit RSA şifrelemesi ve Diffie-Hellman anahtar değişimine dayanıyor.[31]

Sunucular

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu anlık mesajlaşma protokolünde olduğu gibi, Telegram da merkezi sunucular kullanır. Telegram Messenger LLP, hizmetlerinin yanıt süresini iyileştirmek için dünyanın çeşitli ülkelerinde sunuculara sahiptir. Telegram'ın sunucu tarafı yazılımı kapalı kaynaklıdır ve tescillidir.

Avrupa Ekonomik Alanı'ndan (AEA) veya Birleşik Krallık'tan oturum açan kullanıcılar için, Genel Veri Koruma Yönetmeliği (GDPR), verileri yalnızca Hollanda'daki sunucularda depolanır ve sorumlu veri denetleyicileri olarak Londra merkezli bir şirket belirlenir.[51]

İstemci uygulamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, bazıları Telegram Messenger LLP tarafından ve bazıları topluluk tarafından geliştirilen çeşitli istemci uygulamalarına sahiptir. Çoğu özgür ve açık kaynak kodlu yazılımdır, GNU Genel Kamu Lisansı sürüm 2 veya 3 altında yayınlanmıştır. Resmi istemciler herhangi bir dosya biçimi uzantısının gönderilmesini destekler. Yerleşik medya görüntüleyici, yaygın medya biçimlerini destekler - görüntüler için JPEG, PNG, WebP ve MP4 kapsayıcısındaki videolarda H.264 ve HEVC ve ses için MP3, FLAC, Vorbis, Opus ve AAC desteklenir.

2021'de Telegram ekibi, Android uygulamasının doğrudan derlemesini duyurdu. Android için Telegram, doğrudan Telegram web sitesinden edinilebilir.

Telegram Otomatik olarak güncellenir ve Play Store ve App Store'daki uygulamalardan daha hızlı yeni sürümler almaktadır.

API'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, geliştiricilerin kendi mesajlaşma uygulamalarını oluşturmak için Telegram'ın resmi uygulamalarıyla aynı işlevselliğe erişebilecekleri genel API'lere sahiptir.[52] Şubat 2015'te, resmi olmayan Whatsapp+ istemcisinin yaratıcıları Telegram Plus uygulamasını yayınladı. Daha sonra, orijinal projeleri WhatsApp'tan bir durdurma emri aldıktan sonra Plus Messenger olarak yeniden adlandırıldı. Eylül 2015'te Samsung, bu API'leri temel alan bir mesajlaşma uygulaması yayınladı.[53]

Telegram ayrıca geliştiricilerin bot oluşturmasına izin veren bir API sunar.[54] Bu tür botlar, diğer şeylerin yanı sıra, uygulamada eski oyunları taklit etmek ve oynamak ve kullanıcıları COVID-19 için aşı mevcudiyeti hakkında bilgilendirmek için kullanılır.

Ayrıca Telegram, Stripe gibi harici bir hizmetin yanı sıra doğrudan platform içinde ödeme yapmak için işlevler sunar.

Para kazanma ve finansman

[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Mart 2021'de Telegram, 1 milyar dolar değerinde 5 yıllık bir kamu tahvili yerleştirmesi gerçekleştirdi. Fon, 433 milyon doları yatırımcılara olmak üzere 625,7 milyon dolarlık borçları karşılamak için gerekliydi. 23 Mart'ta Telegram, Abu Dhabi Mubadala Investment Company ve Abu Dhabi Catalyst Partners'a 150 milyon dolar değerinde ek tahvil sattı.[55]

Reklam ve ücretli özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, şirketin özel sohbetlerde asla reklam yayınlamayacağını belirtti. 2020'nin sonlarında Durov, şirketin kendi reklam platformu üzerinde çalıştığını ve hedeflenmemiş reklamları herkese açık bire çok kanallara entegre edeceğini duyurdu.[56] Durov, Telegram'ın kurumsal müşterilere yönelik ücretli özellikler eklemeyi de düşüneceğini duyurdu.

Telegram Open Network

[değiştir | kaynağı değiştir]

2017 yılında, reklamsız para kazanmak amacıyla şirket, "Gram" olarak adlandırılan kripto para ve blok zinciri platformunun geliştirilmesine başladı.[57] Proje Aralık 2017'nin ortasında duyuruldu ve 132 sayfalık teknik belgesi Ocak 2018'de kullanıma sunuldu. Ocak 2018'de TON blok zinciri için 23 sayfalık bir teknik belge ve ayrıntılı bir 132 sayfalık teknik belge kullanıma sunuldu.

Durov, TON'u mevcut Telegram kullanıcı tabanıyla güçlendirmeyi, onu WeChat, Google Play ve App Store'a benzer uygulamalar ve hizmetler için en büyük blok zincirine ve platforma dönüştürmeyi planladı.[58] Ayrıca TON, Visa Inc. ve MasterCard'a merkezi olmayan bir alternatif olma potansiyeline sahipti.

TON üzerindeki çalışmaların tamamlandığının açıklanmasının ardından Telegram ekibi proje kodunu GPL lisansı altında kamuoyuna duyurdu. Bu, TON'un fikirlerini bağımsız projelere uygulama şansı verdi[59]

7 Mayıs 2020'de, EverX ekibi (TON'un üzerinde işletim sistemini geliştiren) ve diğer taraftan Broxus, Everstake, Chorus one, Certus one, P2P.org, Dokia Capital, Bitscale Capital, MinerGate, Block rock ve daha birçok ekip dahil olmak üzere bir grup profesyonel doğrulayıcı ve geliştirici, Everscale (veya eski adıyla Free TON) blok zincirini başlattı.[60] Projenin lansmanı YouTube'da canlı olarak yayınlandı.[61] Blok zinciri tokenine TON Crystal adı verildi. Daha sonra Warp Capital, IT Gold ve diğer birkaç ekip de küresel yönetimin üyeleri oldu.

8 Kasım 2021'de, Free TON projesini Everscale (sonsuz ölçeklenebilir) olarak yeniden adlandırma teklifine yönelik oylama sona erdi.[62] Yeniden markalaşmanın nedenleri arasında, ağın geliştirilmesinin bir sonucu olarak oluşan TON'dan önemli farklılıkları vurgulama ihtiyacı vardı. Ana ağın yeniden markalaşmasının bir sonucu olarak, ekosistemin önde gelen tüm nesnelerinin adında da değişiklikler oldu. Ağ para birimi adını TON Crystal'den Everscale'e değiştirdi, token ticker adını EVER olarak değiştirdi. Everscale, fonları dağıtmak için bir hibe sistemiyle çalışmaya başladı.[63]

Telegram Premium

[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 2022'de "Telegram Premium" ücretli abonelik yayınlandı. Bu abonelik, limitleri ikiye katlaması, 4 GB'a kadar dosya yüklemesi, sesli mesajları metne dönüştürmesi, Reklam kaldırılması, Premium tepkiler ve çıkartmaları, Özel Telegram Premium abone simgesi gibi özellikleri içeriyordu. Pavel Durov, Telegram kullanıcıların %2,5-3'ü ücretli abonelik kullanırsa bu, uygulamanın tüm masraflarını karşılayacağını söyledi.[64]

Kenar grupları tarafından kullanım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Telegram, nefret mesajları yaymak, yasa dışı pornografi, suçlular arasında iletişim, uyuşturucu, kaçak mal ve çalıntı kişisel veriler, yasa dışı mal ve hizmetlerin ticareti gibi yasa dışı faaliyetler için kullanılmıştır.[65]

Irak ve Şam İslam Devleti, Telegram'ı destekçilerine ve üyelerine tavsiye etti. Ekim 2015'te resmi kanallarının takipçi sayısını ikiye katlayarak 9.000'e çıkardılar. Kasım 2015'te Telegram, IŞİD tarafından işletilen 78 kamu kanalını propaganda ve kitle iletişimini yaymak için engellediğini duyurdu.[66] IŞİD'in Telegram kullanımı şifreleme tartışmasını yeniden alevlendirdi ve şifreli mesajlaşma uygulamaları yeni bir incelemeyle karşı karşıya kaldı. Haziran 2017'de Rus iletişim düzenleyicisi Roskomnadzor, teröristler tarafından kullanılması nedeniyle Telegram'ın Rusya'da engellenmesi olasılığını ima etti.

Telegram ayrıca alt-sağ kuruluş Proud Boys tarafından Amerika Birleşik Devletleri genelinde koordine etmek için kullanıldı. Ocak 2021'de Telegram, şiddeti teşvik etmek için on binlerce takipçisi olan "yüzlerce" neo-Nazi ve beyaz üstünlükçü kanalı engellediğini doğruladı. Uygulama, çocuk ve genç pornografisi dahil olmak üzere pornografik materyallerin dağıtımı için kullanıldı.[67]

2021'de Facebook'tan sızdırılmış telefon numaraları satan bir bot bulundu. 25 kişinin suç faaliyeti zaten doğrulandı ve 30 veritabanının kopyasına el konuldu. Deepfake pornografi yayınladıktan sonra 2020'de bir Telegram botu Apple tarafından engellendi.[68]

Erişim engeli

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya ve İran

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Telegram'a Rusya'dan erişimin engellenmesi ve İran'da Telegram

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Azerbaycan
  • Bahreyn
  • Belarus
  • Çin
  • Endonezya
  • Hindistan
  • Pakistan
  • Tayland

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015. 
  2. ^ "List of Telegram applications". 6 Şubat 2014. 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015. 
  3. ^ "Che cosa è Telegram, Squer.it" (İtalyanca). 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2017. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  6. ^ Instant View, Telegraph 4 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Telegram resmi blogu. Erişim tarihi: 03 Mart 2017
  7. ^ Telegraph 6 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 03 Mart 2017
  8. ^ "Telegram 500 milyon kullanıcıya ulaştı". TRT Haber. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2017. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2017. 
  13. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  22. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  25. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  27. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  30. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  31. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  32. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  44. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  46. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  50. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  53. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  56. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  58. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  59. ^ https://www.forbes.ru/milliardery/417683-gram-protiv-dollara-kak-pavel-durov-ostalsya-dolzhen-12-mlrd 13 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gram против доллара: как Павел Дуров остался должен $1,2 млрд
  60. ^ https://cointelegraph.com/news/ton-community-launches-free-version-of-telegram-open-blockchain 24 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TON Community Launches Free Version of Telegram Open Blockchain
  61. ^ https://www.youtube.com/watch?v=NrbvU5j-9Yw 1 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Free TON lansmanı canlı
  62. ^ https://gov.freeton.org/proposal?isGlobal=0&proposalAddress=0%3A2fa48ed5a93bfc03b8667a2e60538aaef194ac68c3338e8a03f21d8a2f378158 24 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yeniden markalaşma hakkında karar
  63. ^ https://cryptodaily.co.uk/2022/04/calling-all-developers-and-scouts-everscale-invests-15000000-ever-in-ecosystem-growth 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Calling All Developers And Scouts: Everscale Invests 15,000,000 EVER In Ecosystem Growth
  64. ^ "700 Milyon Kullanıcı ve Telegram Premium". telegram.org. 19 Haziran 2022. 22 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2022. 
  65. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  66. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  67. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  68. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Telegram (yazılım) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

6 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Telegram_(yazılım)&oldid=33806529" sayfasından alınmıştır