İçeriğe atla

Türkiye'de iklim değişikliği

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yazdırılabilir sürüm artık desteklenmiyor ve görüntü oluşturma hataları olabilir. Lütfen tarayıcı yer işaretlerinizi güncelleyin ve bunun yerine varsayılan tarayıcı yazdırma işlevini kullanın.
Türkiye'deki iklim değişikliği ve kuraklığın Eber Gölü'ndeki etkisini gösteren bir resim, 2018

Türkiye'de iklim değişikliği, Türkiye iklimindeki değişiklikleri, bu değişikliklerin etkilerini ve ülkenin bu değişikliklere nasıl uyum sağladığını kapsamaktadır.[1] Türkiye'nin yıllık sıcaklıklarının yanı sıra en yüksek sıcaklıkları da yükselmektedir.[2][3] 2020 yılı, Türkiye'de kayda geçmiş en sıcak üçüncü yıldı.[4] Türkiye, iklim değişikliğinden büyük ölçüde etkilenecek olmakla beraber,[5][6] şimdiden sert hava koşullarıyla[7] karşı karşıya kalmaktadır. Bu durumun başlıca tehlikeleri kuraklık[8][9] ve sıcak hava dalgalarıdır.[10] Türkiye'nin mevcut sera gazı emisyonları, küresel toplamının yaklaşık %1'ine karşılık gelmektedir[11] ve kömüre yoğun bir şekilde devlet desteği yapılması, Türkiye'nin enerji politikası kapsamındadır.[12][13] Türkiye, Paris Anlaşması'nı Aralık 2015 yılında imzalamıştır. 4 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe giren anlaşma,[14] Türkiye tarafından ancak 6 Ekim 2021 tarihinde onaylandı.[15] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Türkiye'nin iklim değişikliğine uyum sağlamasını koordine etmektedir. Nehir havzasındaki su kaynakları ve tarım için iklim değişikliğine uyumu, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından planlanmıştır.[16]

Sera gazı emisyonları

Ana madde: Türkiye’de sera gazı emisyonu





Türkiye'nin 2018 yılına ait CO2 emisyonlarının sektörel dağılımı.[17]

  Fosil yakıtlardan enerji üretimi (%35.6)
  Sanayi ve diğer üretim sektörlerinde enerji üretimi (%20.8)
  Ulaşım (%19.8)
  Sanayi süreçleri (%14.3)
  Konutlar (%8.9)
  Diğer enerji üretim kaynakları (%0.7)

Kömür ve kamyonlar Türkiye'nin beş yüz milyon tonluk yıllık sera gazı emisyonunun[a] (bir kısmı metan, büyük çoğunluğu karbondioksittir) neredeyse yarısını oluşturmaktadır ve bu emisyonlar Türkiye'deki iklim değişikliğinin sebepleri arasındadır.

Türkiye'de enerji üretiminin üçte biri kömür yakıtlı enerji santralleri tarafından karşılanmaktadır.[20][21] Ülkede atmosfere salınan karbondioksitin büyük bölümü ülkenin kömürlü termik santralleri kaynaklıdır. Benzin ve dizel yakıtlı araçlar, Türkiye'de yüksek düzeyde karbondioksit yayan bir başka kaynaktır. Kömür ve petrolden sonra en çok kirleten üçüncü yakıt, Türkiye'deki doğalgaz enerji santrallerinde, evlerde ve iş yerlerinde yakılan doğalgazdır. Türkiye'de fosil yakıt tüketimi ve CO2 salınımında geçmişe oranla daha hızlı bir artış olması beklenmektedir.[22][daha iyi kaynak gerekli]

Türkiye, ormanları yoluyla emisyonlarının beşte birini yeniden absorbe etmektedir. Hükûmet yeniden ağaçlandırmayı, elektrikli araç üretimini ve düşük karbonlu elektrik üretimini desteklemekle beraber 2053'e kadar net sıfır karbon emisyonu hedeflemektedir. Türkiye'nin iklim ve enerji politikaları değişmediği sürece, yüksek düzeyde karbondioksit emisyonuna yol açan çimento ve elektrik üretim sektörleri karbon vergisi ödemek zorunda kalabilir.

Doğal çevre üzerindeki etkileri

Türkiye için ısınma şeritleri (1910-2010)

Tunç Çağı'nda 2 önemli iklim değişikliği dönemi vardı.[23] İklim Değişikliği ve Politika Çalışmaları Boğaziçi Üniversitesi Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş'e göre, Türkiye'de insan kaynaklı iklim değişikliği 1970'lerde başlamıştır.[24]

Sıcaklık ve hava değişiklikleri

2020 itibarıyla, en sıcak yıl rekoru 2010, daha sonra 2018 ve daha sonra 2020 idi.[4] 2011 Ulusal İklim Değişikliği eylem Planı'ndaki iklim değişikliği senaryosu, yıllık ortalama sıcaklıktaki artışın 2.5 °C ila 4 °C olacağını tahmin etti[25][daha iyi kaynak gerekli] ve 2021'de Tarım ve Orman Bakan Yardımcısı, bu süre ile yüzyılın sonu arasında 1 ila 2 derece arasında olacağını söyledi.[26] Türkiye'nin diğer birçok ülkeden daha ciddi şekilde etkileneceği tahmin edilmektedir,[27][28] ancak etkiler ülkenin bölgelerine göre önemli ölçüde değişmektedir,[29] yaz aylarında Güney ve Batı bölgeleri için en büyük sıcaklık artışları tahmin edilmektedir.[30] En kötü durum, 2100 yılına kadar sıcaklıkta 7 derecelik bir artıştır.[26][31]

21. yüzyılda sıcaklıkların ortalama 2-3 °C artacağı ve yağışların önemli ölçüde azalacağı tahmin edilmektedir.[32] Bununla birlikte, kuzeyde yağışlar artabilir[33] ve yağışların karla yer değiştirmesi nedeniyle[34] daha fazla sel olacağı tahmin edilmektedir. Mevsimsel olarak, kışın daha fazla yağış olabilir, ancak ilkbahar ve sonbaharda %50 daha az olabilir.[4]

İklim değişikliği nedeniyle Türkiye'de orman yangınları arttı[35][36] ve rüzgar hızının Marmara Bölgesi genelinde artması bekleniyor.

İklim değişikliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkabilecek bir başka etki de ani yağışlara bağlı sellerdir. Kuraklık, sivrisinek kaynaklı hastalıklar riski taşır.[37]

Kentsel ısı dalgaları[38] (özellikle güney ve doğuda[26]), kuraklık,[39] fırtınalar,[40] ve sel,[41] artabilir.[42]

Deniz seviyesinin yükselmesi

Tektonik yükselme, Samsun ve Alanya arasındaki deniz seviyesinin yükselmesini azaltırken, birkaç büyük nehir Deltası azalmıştır.[43] Deniz seviyesinin 1 metre yükselmesi riski taşıyan bölgelerde 200 binden fazla insan yaşamaktadır.[44] İstanbul deniz seviyesinin yükselmesi riski altındadır,[43] örneğin Kadıköy metro İstasyonu sel tehdidi altındadır.

Su kaynakları

Türkiye "su fakiri" bir ülkedir, çünkü kişi başına düşen su miktarı yılda yaklaşık 1.500m³'tür[45] Kuzey nehir havzalarındaki su kaynakları için çok az değişiklik olduğu, ancak Güney nehir havzalarında önemli bir azalma olduğu tahmin edilmektedir.[45]

Azaltım

Türkiye'nin 2018 yılında yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Yasası, verimliliğe yaklaşık 11 milyar ABD doları taahhüt ediyor ve emisyonları önemli ölçüde sınırlayabilir.[46] Bununla birlikte, 2019 itibarıyla, enerji verimliliği politikaları henüz ölçülebilir hedeflere ve önlemlere çevrilmemiştir.[47] Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) enerji verimliliğine yatırım yapmaktadır.[48] 2015 yılında İstanbul’da İslam İklim Değişikliği Beyannamesi 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yayıldı.[49]

Olası çözümler ve alınabilecek önlemler

Resmi Kurumlar

Birleşmiş Milletler nezdinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İklim Değişliği Ulusal Odak Noktası olarak tanınmıştır. 2001 yılında Başbakanlığın 2001/2 sayılı Genelgesi ile kurulan İklim Değişikliği koordinasyon Kurulu (İDKK), 2013 yılında İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu (İDHYKK) adıyla yeniden düzenlenmiştir.[50]

Gelecekteki Olası Etkileri

Bu senaryolara göre yapılan bilgisayar destekli simülasyon çalışmaları yapılmaktadır. HİDP (IPCC) A2 senaryosu baz alınarak yapılan bir çalışmada Türkiye'de 2071-2100 yılları arasındaki ortalama sıcaklıklar 1961-1990 yıllarının ortalamasına göre iç bölgelerde 5-6 oC, kıyı bölgelerinde ise 4-5 oC artış olacağı öngörülmüştür.[51][güncellenmeli] Bu derecede büyük bir artış ekolojik dengeleri oldukça olumsuz yönde etkiyebilecektir.

Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınin İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu Ulusal Seragazı Emisyon Envanter Sistemi yapar.[52] Paris Anlaşması imzalandı ve Ekim 2021'de onaylandı.[53]

Notlar

  1. ^ Kömür yakma 154 Mt, [18]:56 kömür madenlerinden kaynaklanan kaçak emisyonlar 7 Mt[18]:150 (pasta grafiği elektrik üretimi için kullanılan kömürü göstermektedir), karayolu ulaşımı 77Mt (kamyonlar grafikte özel olarak gösterilmemiştir ancak Shura'ya göre karayolu nakliyatından kaynaklı emisyonlar bu değerin üçte biri kadardır, bu da 51 Mt etmektedir, [19] ineklere ait 32 Mt'luk emisyonun 27 Mt kadarı bağırsak kökenli fermentasyon[18]:272 ve 5 Mt kadarı gübre yönetimi kaynaklıdır[18]:278,279 yani basit aritmetikle kömür + kamyonlar + inekler en az 154 + 7 + 51 + 32 = 244 Mt emisyona sebep olmaktadır, bu da Türkiye'nin 506 Mt toplam emisyonunun neredeyse yarısına denk gelmektedir (Türkiye'de kamyon üretimi ve ineklerin tarımsal dizeldeki payı dahil edilmediği göz önünde bulundurulursa hesaplamadaki hata payı %5,8 olmaktadır[18]:488).

Kaynakça

  1. ^ "İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KANUNU" (PDF). Aralık 2020. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  2. ^ "Climate". climatechangeinturkey.com. 2 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  3. ^ ""Monthly and Seasonal Trend Analysis of Maximum Temperatures over Turkey" (PDF). International Journal of Engineering Science and Computing". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  4. ^ a b c "Climate change responsible for spring and winter within weeks". Climate change responsible for spring and winter within weeks (İngilizce). 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  5. ^ Tapan, Miraç (12 Ekim 2018). "Turkey battles climate change: Nationwide efforts give hope for the future". Daily Sabah (İngilizce). 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  6. ^ Türkiye'nin dördüncü iki yıllık raporu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Aralık 2019. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  7. ^ "Extreme weather threatens Turkey amid climate change fears". Daily Sabah (İngilizce). 18 Mayıs 2018. 18 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  8. ^ "Turkey drought: Istanbul could run out of water in 45 days". the Guardian (İngilizce). 13 Ocak 2021. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  9. ^ "'Food insecurity Turkey's top climate change risk'". www.aa.com.tr. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  10. ^ "Climate". climatechangeinturkey.com. 7 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "Each Country's Share of CO2 Emissions | Union of Concerned Scientists". www.ucsusa.org (İngilizce). 15 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  12. ^ "Fossil Fuel Support - TUR". stats.oecd.org. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  13. ^ "İklim çalışmalarıyla bilinen E3G'ye göre kömür santrali projelerinin yüzde 80'i Türkiye dahil 6 ülkede". BBC News Türkçe. 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021. 
  14. ^ "Paris Anlaşması Türkiye'de yürürlüğe giriyor". Anadolu Ajansı. 9 Kasım 2021. 13 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  15. ^ "T. C. Resmî Gazete" (PDF). Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. 2021. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2022. 
  16. ^ "Seventh National Communication of Turkey Under the UNFCCC | United Nations Development Programme". UNDP (İngilizce). s. 162. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  17. ^ Türkiye'nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050'de Net Sıfır (PDF). İstanbul Politikalar Merkezi. 2021. 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  18. ^ a b c d e Turkish Greenhouse Gas Inventory Report (TÜİK Raporu) (PDF). TÜİK. 13 Nisan 2021. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  19. ^ Türkiye'nin 2050'ye kadar 'karbonsuz ekonomiye' geçmesi mümkün. BBC Türkçe. 27 Ekim 2021. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021. 
  20. ^ "İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, EKONOMİ VE SAĞLIK AÇISINDAN TÜRKİYE'NİN KÖMÜR POLİTİKALARI" (PDF). 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  21. ^ "Guardian'dan Madde 80 uyarısı, 'Türk Kömür Santralleri Teşvik için Sırada'". 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  22. ^ "10 grafikte BM İklim Değişikliği Konferansı ve Türkiye". 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2017. 
  23. ^ October 30; 2020. "Study: Ancient people in Turkey adapted to climate change". Cornell Chronicle (İngilizce). 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  24. ^ "Turkey in the midst of climate change, says climate expert - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  25. ^ Tokuç, Burcu (Mayıs 2019). "Which Threats to Global Health Pose a Problem for Turkey's Health?". Balkan Medical Journal. 36 (3): 152-154. doi:10.4274/balkanmedj.galenos.2019.2019.3.001. ISSN 2146-3123. PMC 6528528 $2. PMID 30821137. 
  26. ^ a b c AGENCIES, DAILY SABAH WITH (16 Nisan 2021). "200-day heat wave: Top Turkish official warns of future danger". Daily Sabah (İngilizce). 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  27. ^ "Warming a Frozen Policy: Challenges to Turkey's Climate Politics after Paris". Turkish Policy Quarterly (İngilizce). 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  28. ^ "Seventh National Communication of Turkey Under the UNFCCC". UNDP (İngilizce). 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  29. ^ "TEMA, Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı". www.tema.org.tr. 9 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  30. ^ Agency, Anadolu (12 Eylül 2019). "Climate change triggers extreme weather in Turkey". Daily Sabah (İngilizce). 1 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  31. ^ "'Global warming may push temperatures in Turkey up by some 6.5 degrees in 80 years' - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  32. ^ "Ministry of Environment and Urbanization (2016), p. 22". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  33. ^ "Climate". climatechangeinturkey.com. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  34. ^ "Temperature to increase significantly in Turkey in 30 years due to global warming, warns climate expert - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  35. ^ "Deforestation prevention key to fight climate change - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 6 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  36. ^ Ward, Lyn (27 Ağustos 2019). "Climate change and wildfires - a vicious circle". Fethiye Times (İngilizce). 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  37. ^ SABAH, DAILY (28 Aralık 2020). "Mosquito takeover in possible drought prompts disease concerns for Turkey". Daily Sabah (İngilizce). 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  38. ^ sabah, daily (3 Temmuz 2017). "Turkey reeling from African heat wave". Daily Sabah (İngilizce). 7 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  39. ^ "Gov't forced to take measures amid below average rainfall across Turkey - Turkey News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 10 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  40. ^ sabah, daily (24 Temmuz 2018). "Lightning electrifies Istanbul, northwestern Turkey skies as thunderstorms take over". Daily Sabah (İngilizce). 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  41. ^ Agency, Anadolu (21 Temmuz 2017). "Istanbul flood result of Turkey's climate change". Daily Sabah (İngilizce). 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  42. ^ "Climate". climatechangeinturkey.com. 7 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  43. ^ a b "Coastal floods in Turkey". Climatechangepost.com (İngilizce). 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  44. ^ ""Potential Impacts of Sea Level Rise on the Coasts of Turkey"". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  45. ^ a b "Climate". climatechangeinturkey.com. 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2021. 
  46. ^ "Current Policy Projections". climateactiontracker.org (İngilizce). 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  47. ^ "Climate Action Tracker - Türkiye'de İklim Eylemini Artırmak". climateactiontracker.org. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022. 
  48. ^ Agency, Anadolu (2 Ekim 2019). "EBRD to introduce new energy efficiency finance model". Daily Sabah (İngilizce). 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2021. 
  49. ^ "Kur'an Perspektifiyle Çevre Etiği ve İklim Krizi". Nihayet Dergisi. 4 Mayıs 2020. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020. 
  50. ^ "Sık Sorulan Sorular". T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 27 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015. 
  51. ^ Demir, İsmail; Kılıç, Gönül; Coşkun, Mustafa (2008). Precis Bölgesel İklim Modeli ile Türkiye İçin İklim Öngörüleri: HaDAMP3 SRES A2 Senaryosu (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2015. 
  52. ^ "Seragazı Emisyon Envanteri, 2014". 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016. 
  53. ^ "İslam İklim Değişikliği Deklarasyonu" (PDF). The Islamic Foundation For Ecology And Environmental Sciences. 4 Mart 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2019. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_iklim_değişikliği&oldid=32931183" sayfasından alınmıştır