Su tasarrufu
Herhangi bir amaç ile kullanılan suyun miktarını azaltarak elde edilen başarımın artırılmasını amaçlayan çalışmaların tümüne su tasarrufu denir. Diğer bir ifade ile harcanan birim su miktarına göre verimin arttırılmasıdır. Su tasarrufunun en önemli ayaklarından bir tanesi tarımsal amaçlı sulamaların başarımının arttırılmasıdır. Bunun dışında kent yaşamında kullanılan suların verimli kullanılması ve sanayide suyun verimi de su tasarrufu açısından önemli diğer konulardır.
Su tasarrufunun önemi
Dünyanın %70'inin (1,4 milyar km³) sularla kaplı olmasına rağmen toplam suyun %2,5'i (35 milyon km³) kullanılabilir nitelikteki tatlı sulardır.[1] Bunlardan ise sadece yüzey ve atmosferde bulunan suları kullanabilmekteyiz. Artan dünya nüfusu suyun önemini bu noktada daha da artırmaktadır. Günümüzde 2 milyar kişinin temiz suya erişimi halihazırda bulunmamaktadır.[1] Önümüzdeki 30 yılın içinde su sıkıntısı olan ülkelerin sayısı 6 kat artacaktır.[1] Yaşam için vazgeçilmez olan suyun temini için 120 ülkede 11 bin tesis tuzlu sudan içilebilir nitelikteki tatlı suya çevirim yapmaktadır.[1] Tuzlu sudan tatlı su elde etmek bir çözüm gibi görünse de gerek maliyet gerekse bunun yeni sorunlara yol açacağı varsayımı nedeniyle mevcut suyun tasarrufu daha önemli bir hal almaktadır.
Ülkelerin su zenginlikleri ya da fakirlikleri, geleneksel yönteme göre kişi başına düşen su miktarına bakılarak ölçülmektedir. Bu bağlamda yılda 10 bin m³ ün üzerinde olan ülkeler su zengini, 3 bin ile 10 bin m³ arasındaki ülkeler yeterli suya sahip olan ülkeler, bin ile 3 bin m³ arsındaki ülkeler su sıkıntısı olan ülkeler, bin m³ altındaki ülkeler ise su fakiri sayılmaktadır.[1] Ancak 3. Dünya su Forumu'nda geleneksel yöntemin doğruluğu tartışılmış ve alternatif olarak Su Fakirliği İndisi yöntemi önerilmiştir. Mevcut suyun kullanılabilirliği gibi birçok ayrıntıya dayanan bu yeni yöntem günümüzde daha kabul gören bir yöntemdir.[1] Buna göre suyun varlığı kadar kullanımı ve mevcut suyun tasarrufu da ülkelerin su zenginlikleri üzerinde önemli bir etkendir.
| Ülke | Kaynak Varlığı | Erişebilirlik | Erişim Kapasitesi | Kullanım Becerisi | Çevresel Etki Boyutu | Su Fakirliği İndisi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kongo Cumhuriyeti | 17,1 | 10,3 | 11,8 | 7,3 | 10,9 | 57,3 |
| Finlandiya | 12,2 | 20,0 | 18,0 | 10,6 | 17,1 | 78,0 |
| Almanya | 6,5 | 20.0 | 18,0 | 6,2 | 13,7 | 64,5 |
| Nijerya | 7,4 | 7,5 | 8,5 | 10,4 | 10,1 | 43,9 |
| Türkiye | 7,8 | 14,8 | 13,1 | 10,7 | 10,1 | 56,5 |
| İngiltere | 7,3 | 20,0 | 17,8 | 10,3 | 16,0 | 71,5 |
Su Fakirliği İndisi'ne göre ülkelerin su zenginliği.[1]
Tablo dikkatli incelendiğinde su kaynakları yönünden oldukça zengin olan Kongo Cumhuriyeti, kendisine göre 2 kat daha az su kaynağına sahip Almanya'ya oranla su yönünden daha fakir durumdadır. Yine su kaynağı bakımından bir birine yakın değerlere sahip iki ülke olan İngiltere ile Türkiye kıyaslandığında, su kaynağının oranındaki dezavantajına rağmen İngiltere'nin diğer etmenler nedeniyle Türkiye'ye oranla su konusunda daha zengin olduğu görülmektedir. Tüm bunların dışında dünya nüfusundaki artış göz önünde bulundurulduğunda mevcut kaynakların öneminin artacağı da bir başka önemli husustur.
Su tasarrufu alanları
Su kullanım alanlarına göre bakıldığında tarım, kent yaşamı ve sanayi olmak üzere 3 temel alanda yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu kullanım alanlarının suya gereksinimleri, suyu kullanımları, geri dönüşümü ve yöntemleri farklılık gösterdiği için her alandaki su tasarrufu farklı olarak incelenmelidir.
Tarımda su kullanımı ve tasarrufu
Tarımda birincil olarak üretilmek istenen ürünün en fazla verim vermesi amaçlanmaktadır. Bunun için bitkilerin su ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla toprakta eksik bulunan ve yağışlar aracılığıyla karşılanamayan su, suni yollarla toprağa ilave edilmektedir. Bitkiler toprakta bulunan suların belirli bir kısmını kullanamazlar. Topraktaki su seviyesinin bitkiler tarafından kullanamadığı su seviyesine Devamlı solma noktası denilmektedir. Devamlı solma noktasına gelmiş bir toprakta bitkiler, geri dönüşü olmayan solma ile karşılaşırlar. Topraktaki su miktarı tarla kapasitesinden, devamlı solma noktasına yaklaştıkça bitkilerin suyu kullanabilmeleri için harcadıkları enerjide artmaktadır. Bu yüzden üretici toprakta bulunan su miktarını belirli düzeyde tutarak verimi maksimuma ulaştırmaya çalışır. Bu uğraşıların tümü tarımdaki su kullanımının da temel amaç ve hedeflerini belirler.
Tarımda suyun tasarrufu, suyun kaynağından iletileceği toprağa uygulanılmasına kadar her aşamada önemlidir. Su kaynağından uygulanacağı araziye kadar açık kanallar aracılığıyla taşınması halinde, buharlaşma ve açık kanalda gerçekleşecek sızma ve infiltrasyonlar sonucunda su kayıpları ilk aşamada başlayacaktır. Tarımsal arazi üzerinde suyun bitkilere taşınmasının da açık kanallar ile olması aynı sonuçlara neden olur. Suların kapalı borular ile taşınılması buharlaşma sızma ve infiltrasyon aracılığıyla gerçekleşen su kaybını önler. Tarımsal sulama sistemleri ise suyun sadece bitki kullanımı açısından etkili alanda depolanmasını sağlar. Ancak doğru sulama sistemlerinin doğru arazide kullanılmaması su tasarrufunun başarımı açısından kritik bir öneme sahiptir. Doğru şekilde planlanmış bir damla sulama sistemi su verimliliği açısından %90 - 95 oranında başarı sağlayabilmektedir. Açık sistemlerde ise bu başarım %50 yi geçememektedir. Diğer bir ifadeyle açık sulama yöntemleri ile sulanan arazilerdeki suyun yarısı boşa gitmektedir. Tarımda su tasarrufu erozyon ile mücadelede de önemli faydalar sağlayabilmektedir.
Kent yaşamında su kullanımı ve tasarrufu
Günlük yaşam içerisinde insanlar duş almak, temizlik, hijyen, su içmek ve benzeri ihtiyaçlarını gidermek için suyu tüketmektedirler. Bu günlük yaşamın bir parçası haline gelmiş olmasına rağmen gerçekte kullanılmayan büyük miktarda suyunda nedenidir. Örneğin, tıraş olurken akıtılan suyun büyük bir bölümü, kullanılmadan verimsiz bir şekilde kullanılmış sudur. Bulaşıkların yıkanmasında makinelerin kullanılması durumunda su tüketiminin azaldığına yönelik bazı bilimsel araştırmalarda mevcuttur. Tüm bu kullanılan suların birim miktarına düşen verimin arttırılması su tasarrufu için önemli bir adımdır.
Sanayide suyun kullanımı ve tasarrufu
Sanayide kimi kimyasal reaksyonların içerisinde veya üretilen ürünün üretim teknikleri gereği su kullanımı olabilmektedir. Burada suyun tasarrufu için önemli olan şey kullanılan suyun dikkatli kullanılması ve niteliğidir. Dünyada kıt olarak bulunan içilebilir suları kullanmak yerine niteliği daha düşük suların bu aşamalarda kullanımı su tasarrufu için önemli bir yer tutmaktadır.
Yapılmış olan su tasarrufu çalışmaları
- Temiz su barajı kirlenmesini önleme amacıyla ağaçlandırma çalışması - İzmir Büyükşehir Belediyesi [2]
- Su iletim hattındaki asbestli boru değiştirme - İzmir Büyükşehir Belediyesi[3]
- Arıtma tesisleri kurulması - İzmir Büyükşehir Belediyesi[4]
- Su tasarrufu amacıyla gece sulaması uygulaması - İzmir Büyükşehir Belediyesi[5]
Kaynakça
- ^ a b c d e f g Su Fakirliği, 08.2008, Sayı.489, Bilim ve Teknik Dergisi
- ^ "İzmir Büyükşehir belediyesi web sitesi". 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008.
- ^ "İzmir Büyükşehir belediyesi web sitesi". 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008.
- ^ "İzmir Büyükşehir belediyesi web sitesi". 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008.
- ^ "İzmir Büyükşehir belediyesi web sitesi". 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008.
