Somuncu Baba
 | Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ağustos 2012) |
| Şeyh Hâmid-i Veli | |
|---|---|
 Somuncu Baba Türbesi | |
| Doğum | 1331 Akçakaya, Talas, Kayseri |
| Ölüm | 1412 Aksaray |
| Takma adlar | Somuncu Baba Ekmekçi Koca |
| Meslek | Yazar |
| Dil | Türkçe |
| İkamet | Anadolu |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
Şeyh Hamîdüddin veya Hamîd-i Veli[a] (d.1331 - ö.1412) veya bilinen ismi ile Somuncu Baba,[1] Osmanlı Devleti'nin kuruluş döneminde yaşamış mutasavvıf ve İslam âlimi. Aynı zamanda Bayramiyye Tarikâtı kurucusu Hacı Bayram Veli'nin de hocasıdır. Safevîyye Tarikâtı'nın Anadolu’ya yayılmasında etkin faaliyetlerde bulunmuş önemli bir mutasavvıftır.[2]
Hayatı
1331 tarihinde Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğmuştur. Anadolu'nun İslamlaştırılması için gelen Horasan Erenleri'nden Şemseddin Musa Kayseri'nin oğludur. Seyyid olup soyu 24. kuşaktan İslam peygamberi Muhammed'e ulaştığı iddia edilir. Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli ilk tahsilini babası Şeyh Şemseddin Musa Kayseri'den almıştır. Bilge kişiliği olan Şeyh Hâmid-i Veli, ilim alanındaki çalışmalarını Şam, Tebriz ve Erdebil'de sürdürmüştür. Safevilik Erdebilî’nin ya da onun babası Sadreddin Erdebili'nin yanında[2] Erdebil’de tamamlamış ve Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden mânevi terbiye almıştır. Safev’îyye Tarikâtı'nın Anadolu’ya yayılması, muhtemelen Hoca Alâ ad-Dîn Ali Erdebilî’nin zamanında Şeyh Hâmid-i Veli ile olmuştur.
Dini ve dünyevi ilimlerle ilgili onay alarak, doğru yolu gösterme vazifesi için Anadolu'ya dönerek Bursa'ya yerleşmiştir. Bursa'da çilehanesinin yanında yaptırdığı ekmek fırınında somun pişirip sokak sokak dolaşarak "somunlar, müminler" nidasıyla insanlara ekmek dağıtmıştır. Bu sebeple Şeyh Hamid-i Veli "Somuncu Baba" ve "Ekmekçi Koca" olarak da tanınmıştır. Yıldırım Beyazıd Niğbolu zaferini kazanınca, "Allah'a şükür nişanesi" olarak Bursa Ulu Camii'ni yaptırmıştır. Ulu Cami’nin açılış hutbesini Şeyh Hâmid-i Veli okumuş ve hutbede Fatiha Suresini yedi farklı şekilde yorumlamıştır. Hutbeyi dinleyen padişah başta olmak üzere tüm cemaat Şeyh Hamid-i Veli'den etkilenmiştir. Mânevi kişiliği ve bilgelik yönü ortaya çıkan Şeyh Hamid-i Veli şöhretten korktuğu için talebeleriyle birlikte Bursa'dan ayrılarak Aksaray'a gelmiştir.[1] Abdurrahman el-Askerî ise Somuncu Baba'nın Bursa’dan ayrıldıktan sonra Ceyhan Nehri'nin kenarında bulunan Kozan (Sis) Kalesi yakınlarındaki bir köyde yerleştiğini ve Hacı Bayram-ı Veli'nin de buraya gelip kendisini ziyaret ettiğini belirtmiştir. Burada bir süre kaldıktan sonra önce Şam’a gitmiş, buradan Mekke’ye hacca gitmiş olan Somuncu Baba, hac dönüşü Aksaray’a yerleşmiştir.[2] Aksaray'da Hacı Bayram-ı Veli'yi dünyaya ve ahirete ait ilimlerde eğiterek yetiştirmiş, onu irşad vazifesi için Ankara'ya görevlendirmiştir.
1412 yılında ölen Somuncu Baba, Aksaray'da Hacı Bayram-ı Veli tarafından cenaze namazı kıldırıldıktan sonra bugünkü türbesinin olduğu yere defnedilmiştir.[1]
Somuncu Baba'nın Yusuf Hâkikî ve Hâlil Taybî adında iki oğlu olduğu bilinmektedir. Yusuf Hâkikî Aksaray’da kalarak burada ölmüştür. Diğer oğlu Hâlil Taybî ise Darende'ye yerleşmiştir. Bazı görüşlere göre Somuncu Baba, Darende'nin Hıdırlık adı verilen bölgesinde oğlu Halil Taybî ile birlikte gömülüdür.[2][3]
Talebeleri
Somuncu Baba ve en meşhur talebesi olan Hacı Bayram Veli'nin Osmanlı Devleti'nde yani Anadolu ve Rumeli üzerinde çok büyük etkileri vardır. Bu önemli isimler şunlardır:
- Hacı Bayram-ı Veli
- Şeyh Şücâüddin Karamânî[1][2]
- Şeyh Muzaffer Lârendevî[2]
- Molla Fenari[2]
- Şeyh Bedreddin[2]
- Halil Taybî, Darende
- Yusuf Hakiki Baba, Aksaray
Eserleri
Somuncu Baba, zâhirî ve bâtınî ilimlerdeki derin bilgisine rağmen, çok az eser vermiş veya çok az eseri günümüze ulaşabilmiştir. Bu zikredilen hakikata rağmen, Somuncu Baba’nın bize kadar ulaşan Şerh-i Hadis-i Erba‘în, Zikir Risalesi, Silâh’u-l Mürîdîn adlı eserleri mevcuttur.
Somuncu Baba Türbesi ve Külliyesi
Somuncu Baba, Şeyh Hamid-i Veli'nin türbesinin nerede olduğu tartışılmaktadır. Büyük ihtimalle Aksaray'da, bir diğer ihtimalse Malatya Darende'dir.
Günümüzde
Kürşat Kızbaz'ın Somuncu Baba Aşkın Sırrı sinema filminde, Somuncu Baba'yı Furkan Palalı canlandırmıştır. Filmin tamamı Aksaray'da çekilmiştir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ Hamîd-i Kayserî, Hamîd-i Aksarayî, Somuncu Koca ve Ekmekçi Koca olarak da bilinir.
Kaynakça
- ^ a b c d "Somuncubaba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, Aksaray Üniversitesi". 23 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g h "TDV İslam Ansiklopedisi, Haşim Şahin". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
Bibliyografya
- Somuncu Baba ve Neseb-i Âlisi6 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
