İçeriğe atla

Kahramanmaraş (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yazdırılabilir sürüm artık desteklenmiyor ve görüntü oluşturma hataları olabilir. Lütfen tarayıcı yer işaretlerinizi güncelleyin ve bunun yerine varsayılan tarayıcı yazdırma işlevini kullanın.
Kahramanmaraş
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeAkdeniz Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
İl merkeziKahramanmaraş
İdare
 • ValiMükerrem Ünlüer[1]
Yüzölçümü
 • Toplam14.525 km²
Nüfus
 • Toplam1.089.038
 • Kır
-
 • Şehir
1089038
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu344
İl plaka kodu46

Kahramanmaraş, Türkiye'nin bir ilidir. Kahramanmaraş merkezli ilin doğusunda Malatya ve Adıyaman, batısında Kayseri ve Adana, güneyinde Gaziantep ve Osmaniye, kuzeyinde Sivas illeri yer almaktadır. 2023 sonu verilerine göre nüfusu 1.116.618'dir.[3]

Aynı zamanda il sınırları içerisinde bulunan Afşin - Elbistan A, B, C termik santralleri sayesinde Kahramanmaraş, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının %14'ünü tek başına karşılamaktadır.[4]

Coğrafya

Kayseri Sivas Malatya
 
Adana Kuzey Adıyaman
Batı   Kahramanmaraş    Doğu
Güney
Osmaniye Gaziantep Gaziantep

Kahramanmaraş'ın merkezi Ahır Dağı'nın eteklerine kurulmuştur. Bu yüzden şehir merkezi engebelidir. Şehrin merkezi dışında kalan bazı bölgeler düzlük olsa da geneli engebeli bir yapıya sahiptir. Kahramanmaraş iklim yapısında diğer illerden farklıdır. Çünkü Kahramanmaraş'ın il haritası onu 3 bölgeye birden sokmaktadır. Bu sebeple değişken bir iklime sahiptir ancak genelde Akdeniz iklimi hakimdir. Kahramanmaraş'ın bulunduğu bölge, şehir merkezi o bölgede olduğundan Akdeniz Bölgesi'dir.

Kahramanmaraş depremleri

Ana madde: 2023 Kahramanmaraş depremleri

6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17'de Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 7.7, 13.24'te 7.6 büyüklüğünde depremler meydana geldi. On binlerce artçı sarsıntı gerçekleşirken İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya tarafından Şubat 2024'te açıklanan verilere göre 38.901 bina yıkıldı. 200.401 bina ağır hasar aldı. En az 53 bin 537 kişi hayatını kaybederken 107 bin 213 kişi de yaralandı. Sadece Kahramanmaraş'ta can kaybı 10 bini aştı. Depremin Türkiye'nin GSYİH'inin %9'una, yani 1999 Gölcük depreminin yol açtığı kaybın 6 katından fazlasına mal oldu. Deprem, dünyada 2010'dan beri en çok can kaybına neden olan deprem olurken Türkiye'de de 1939 Erzincan depremini de geçerek Cumhuriyet tarihinin en çok can kaybına yol açan depremi oldu ve en büyük maddi hasara yol açan 3. deprem oldu.

İklim

Kahramanmaraş şehrinde Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ayrı coğrafi bölgelerinin yaklaştığı alandaki iklim özellikleri görülür. Coğrafi konumun etkisisiyle üç farklı iklim tipi arasında bozulmuş Akdeniz iklimi vardır. Kahramanmaraş'ın merkezindeki iklimin tersine kuzeyde karasal iklim özellikleri hakimdir.[5]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[6])

Kahramanmaraş il nüfusu: 1.116.618 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 14.519 km²'dir. İlde km²'ye 81 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 182 kişi ile Dulkadiroğlu'dur)

Büyük deprem sonrası ilk ADNKS'de yıllık nüfusun 60.818 kişi (% 5,30) azaldığı belirlenmiştir. Nüfusu en fazla azalan ilçe, 13.552 kişi (-% 10,08) ile Elbistan ve 26.458 kişi (-% 6,01) ile Onikişubat olmuştur.

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 11 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 710 mahalle bulunmaktadır.

2023 yılı sonunda Kahramanmaraş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2022 Nüfus 2023 Fark Değişim% Mah.Say. Alanı  km2[7] Yoğunluk
Afşin 80.044 78.152 -1.892 -2,39 66 1502 52
Andırın 31.224 32.581 1.357 4,25 57 1202 27
Çağlayancerit 22.350 23.159 809 3,56 17 470 49
Dulkadiroğlu 226.409 214.608 -11.801 -5,35 103 1176 182
Ekinözü 10.290 10.471 181 1,74 21 656 16
Elbistan 141.307 127.755 -13.552 -10,08 93 2201 58
Göksun 50.676 49.119 -1.557 -3,12 73 1942 25
Nurhak 12.257 11.984 -273 -2,25 15 1028 12
Onikişubat 453.730 427.272 -26.458 -6,01 137 2429 176
Pazarcık 70.173 67.262 -2.911 -4,24 84 1253 54
Türkoğlu 78.976 74.255 -4.721 -6,16 44 660 113
Kahramanmaraş 1.177.436 1.116.618 -60.818 -5,30 710 14.519 77
Kahramanmaraş il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[8] 186.855 33
  %20     36.653
150.202     %80  
1935[9] 188.877 42 %1
  %21     39.343
149.534     %79  
1940[10] 202.073 43 %7
  %19     38.470
163.603     %81  
1945[11] 261.550 35 %29
  %19     49.491
212.059     %81  
1950[12] 288.843 37 %10
  %19     54.000
234.843     %81  
1955[13] 336.797 31 %17
  %20     66.963
269.834     %80  
1960[14] 389.857 31 %16
  %22     85.828
304.029     %78  
1965[15] 438.423 30 %12
  %24     105.090
333.333     %76  
1970[16] 528.982 26 %21
  %31     165.056
363.926     %69  
1975[17] 641.480 22 %21
  %34     220.710
420.770     %66  
1980[18] 738.032 19 %15
  %38     281.382
456.650     %62  
1985[19] 840.472 18 %14
  %41     342.428
498.044     %59  
1990[20] 892.952 19 %6
  %46     407.215
485.737     %54  
2000[21] 1.002.384 18 %12
  %53     536.007
466.377     %47  
2007[22] 1.004.414 18 %0
  %58     584.726
419.688     %42  
2008[23] 1.029.298 18 %2
  %58     598.471
430.827     %42  
2009[24] 1.037.491 18 %1
  %58     605.531
431.960     %42  
2010[25] 1.044.816 18 %1
  %61     636.828
407.988     %39  
2011[26] 1.054.210 18 %1
  %62     656.783
397.427     %38  
2012[27] 1.063.174 18 %1
  %64     675.589
387.585     %36  
2013[28] 1.075.706 18 %1 Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[29] 1.089.038 18 %1
2015[30] 1.096.610 18 %1
2016[30] 1.112.634 18 %1
2017[30] 1.127.623 18 %1
2018[30] 1.144.851 18 %2
2019[30] 1.154.102 18 %1
2020[30] 1.168.163 18 %1
2021[30] 1.171.298 18 %0
2022[30] 1.177.436 18 %1
2023[30] 1.116.618 18 %5


Ekonomi

Sanayi

Termik Santral-Elbistan

Kahramanmaraş, iki resmî ve iki de özel OSB'ye sahiptir. Özellikle tekstil ve iplik sanayiinde Türkiye ve Ortadoğu'da önde gelen bir merkez durumuna gelmiştir. Şehirdeki 5. OSB'nin yapımına karar verilmiş olup çalışmalar sürmektedir. Tomsuklu mevkiine yapılacak yeni OSB yaklaşık 25 bin dekar (dönüm) genişliğinde olacak ve bu büyüklüğü ile Türkiye'nin en büyük sanayi OSB'si olacaktır.

Tarım

Tarım faaliyetinde üretimde Türkiye'de Kahramanmaraş, 27. sıradadır. 350 metreden 3.000 metreye kadar arazinin yüksekliğe çıktığı şehirde çeşitliğe sebep olur. 375.309 hektar şehrin tarım alanı vardır. Tarıma ayrılan arazilerin %74'ünü tarlalar, diğer kısmını ise meyve, sebze bulunan ve nadasa bırakılan yerlerdir. Kahramanmaraş'ta tarıma elverişli arazi dağılımı ölçüsü %26'yı bulur. Şehirde ön plana çıkan ürünler; kırmızı biber, üzüm, ceviz, buğday, çerezlik ayçiçeği ve kayısıdır.[31]

Barajlar

Menzelet Baraj Gölü

Kültür

Maraş'ın Seyir Tepesinden görünümü

Kahramanmaraş sınırları içerisindeki Uludaz Tepesi Türkiye'de en çok uğurböceği kolonisini barındırmaktadır. Bu bölgede 2007 yılından beri amatör dağcılar ve profesyonel dağcılık kulüpleri tarafından ve belediyenin desteği ile Uludaz Uğur Böcekleri Festivali düzenlenmektedir.[32] Kahramanmaraş'ta Kütüphaneler, Büyükşehir Belediyesi, Üniversiteler ve Turizm ve Kültür Bakanlığı'na ait olmak üzere ayrılmıştır.

Mutfak

En çok bilineni dondurmasıdır. Dondurmasının yanı sıra biberi, ezmesi, tarhanası, kurabiyesi, çemeni, çöreği ve köpük sucuğu da Kahramanmaraş'ta sıkça tüketilen lezzetler olup hediyelik olarak il dışına götürülmektedir.[33][34]

Kahramanmaraş Coğrafi İşaretleri

Kahramanmaraş'ın coğrafi işarete sahip kendine ait çeşitli ürünleri vardır. Bunların başında dünyaca ünlü dondurması gelmektedir. Bunun yanında Maraş Burma Bileziği, Maraş Çöreği, Maraş Biberi, Maraş Tarhanası, Andırın Tirşiği, Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş Oyma Ceviz Sandığı, Kahramanmaraş Yemenisi, Çağlayancerit Cevizi, Maraş File Nakışı, Maraş Sumak Ekşisi Akıtı, Maraş Parmak/Sıkma Peyniri, Maraş İşi/Maraş Sim Sırma, Afşin Koçovası Sarımsağı, Ravanda Şerbeti, Maraş Kelle Paçası, Maraş Camekanı, Maraş Rahlesi, Güllü Motifi" olmak üzere yaklaşık yirmiden fazla ürün de coğrafi işarete sahiptir.[35]

Kahramanmaraş Konakları

Kahramanmaraş Konakları

Türk mimarisinin bir parçası olan geleneksel Türk evleri de Kahramanmaraş kültürünün önemli bir parçasını oluşturur. Yüksek duvarlara, enikli kapılara, süslü çeşmelere sahip bu konaklar şehrin çeşitli mahallerinde hâlâ varlıklarını sürdürmektedirler. Estetik ve işçilik açısından zarif bir görünüme sahip olan Kahramanmaraş konakları temelde yapı malzemesi olarak toprak ve ağaca dayanır. Son yıllarda artan ilginin neticesinde, bazı konaklar restore edilerek restoran, müze gibi çeşitli vazifelerle halka açılmıştır. Bu kapsamda Dedeoğlu Konakları, Kocabaşlar Konağı, Mahmut Arif-i Paşa Konağı, Deli Gönül Konağı gibi birçok konak ziyarete açıktır.[36]

Edebiyat

Kahramanmaraş, yüzyıllar boyu önemli şairler yetiştirmiş ve edebiyatımıza en çok katkıda bulunmuş illerden biridir. Hâlen şiirin ve şairlerin başkenti olarak anılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş'ta başlayan Şiir Festivallerinde ünlü şair ve yazarlar şiir dinletileri sunmakta, ölmüş olan Kahramanmaraşlı şairler anılmaktadır. Son olarak TRT'de iki sezon yayınlanmış Yedi Güzel Adam adlı dizi TRT'nin ve Kahramanmaraş milletvekillerinin de desteğiyle Kahramanmaraşta çekilmiştir. Dizi, aynı yıllarda Maraş Lisesinde okumuş olan ve Türk edebiyatının 1960-80'li yıllarına damga vurmuş yedi şair ve yazarı anlatmaktadır.[37] Şehirde Yedi Güzel Adam Edebiyat Müzesi de bulunmaktadır.[38]

Ağız

Türkçenin Kahramanmaraş ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:

Turizm

Ulucami Minare

Kahramanmaraş, coğrafi konumu nedeniyle değişik bir turizm yapısına sahiptir. Germenicia Mozaikleri, Ashab-ı Kehf, Başkonuş Yaylası, Dünya'da Maraş usulü Dondurma ile yerli ve yabancı turistlerin şehre gelmesine sebep olur.[39]

Yeşilgöz

Büyük parklar ve Doğal Mekanlar

  • Başkonuş Yaylası
  • Menzelet Mesire Alanı
  • Alpaslan Türkeş Mesire Alanı
  • Yavşan Yaylası
  • Aslanbey Mesire Alanı
  • Kapıçam Tabiat Parkı
  • Aliyaizzetbegoviç Parkı
  • Kılavuzlu Mesire Alanı
  • Dulkadiroğulları Doğal Yaşam Parkı
  • Muhsinyazıcıoğlu Parkı

Önemli mekânlar

Taş Medrese ve Türbe

Camiler Mescitler. Kahramanmaraş'ta aslı gibi olmasa hakiki minareleriyle cami ve mescitler bulunmaktadır. Ulucami, 1442 yılında yapımına Dulkadırlıoğlu Beyi Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Haznedarlı Camii. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle'nin hazinedarının tarafından 1500'lü yılların sonlarında inşa edilmiştir. Hatuniye (Şems Hatun) Camii. Şems Hatun tarafından inşa ettirilmiştir. Taşmedrese Mescidi. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle yaptırmıştır. İklime Hatun (Üdürgücü) Mescidi. Şâhruh Bey'in kızı İklime Hatun 1547 yılında yaptırmıştır. Kahramanmaraş'ta Osmanlı dönemine ait eserler olarak Îsâ Divanlı Camii, Şekerli Camii, Şeyh Camii, Şâzî Bey Camii, Nakıp Camii, Küçük Çavuşlu olarak bilinen Restebâiye Camii, Nuh Camii, Begdûtiye (Çınaraltı) Camii ilk sırayı alır.

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Divanlı Camii, Beyazıtlı Camii, Sarayaltı Camii, Acemli (Şehid Evliya) Camii'leri yapılmıştır.[40] Abdülhaminhan Camii yeni dönemde yapılan eserlerdendir.

Yönetim

Ana madde: Kahramanmaraş'ın ilçeleri
İlçeler

Merkezi yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Kahramanmaraş, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Kahramanmaraş Valisi 1964-Erzurum doğumlu Mükerrem ÜNLÜER, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Merkez Valisi iken atanmıştır.

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Kahramanmaraş'ın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[41][42] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı, 1982-Kahramanmaraş doğumlu Fırat Görgel (AK PARTİ), 31 Mart 2024 seçimlerinde %42.41 oy oranıyla seçilmiştir[43]

İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 4'ü CHP, üçer tanesi AK PARTİ ve YRP ve 1'i İYİ PARTİ'li belediye başkanıdır.[44]

Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 61’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 11 ilçe belediye başkanı ve 49 üye) Bunların 51’i AK PARTİ, 4'ü CHP, 3’ü, MHP ve 3'ü İYİ P.'dir[45]

Eğitim

Kahramanmaraş'da Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ve Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi yükseköğrenim hizmeti vermektedir.

Üniversiteler

Altyapı

Ulaşım

Kahramanmaraş şehir merkezi

Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesinin doğusunda bulunmakta ve hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden ve Akdeniz'den gelen yolları doğuya ve kuzeye bağlayan önemli bir noktadır.

Birçok ilden otobüs seferlerinin bulunduğu otobüs terminali kent merkezindedir.Yeni otobüs terminali kent merkezine 4 Km uzaklıktadır.

Kahramanmaraş tren istasyonu ile demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.

Türk Hava Yolları İstanbul (Atatürk Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı günlük 2 sefer haftada 14 sefer düzenlemektedir.THY ile birlikte PEGASUS havayolları da haftanın 4 günü İstanbul (Sabiha Gökçen Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında karşılıklı sefer düzenlemektedir. Ayrıca Anadolu Jet ile Ankara-Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı seferler ile havayolu ulaşımı sağlanmaktadır.

Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[46] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[47] Rakım mt. Merkeze km[48] Ulaşan Yollar[48]
Afşin 1944 Elbistan 1.502 1.237 143 D.330-19=>46.02
Andırın Cumh.önce 1.202 1.047 81 D.825-04=>46.51, 46.78
Çağlayancerit 1987 Pazarcık 470 1.103 64 D.825-04 (K.maraş)=>46.01, D.360-03=>02.57
Dulkadiroğlu 2012 Merkez 1.176 538 3 -K13=>D.835-01
Ekinözü 1990 Elbistan 656 1.282 174 D.330-19 (Elbistan)=>46.07
Elbistan Cumh.önce 2.201 1.139 158 D.330-19, 46.07
Göksun Cumh.önce 1.942 1.347 89 D.825-03, D.330-19, 46.78
Nurhak 1990 Elbistan 1.028 1.401 201 D.330-20=>46.03
Onikişubat 2012 Merkez 2.429 558 5 D.825-04
Pazarcık Cumh.önce 1.253 750 46 D.360-02
Türkoğlu 1960 Merkez 660 488 23 D.825-04, D.360-01
KAHRAMANMARAŞ Cumh.önce 14.520 562

Spor

Ana madde: Kahramanmaraş'ta spor
Kahramanmaras onikisubat serintepe mah batipark spor

2018-2019 sezonu sonunda, Kahramanmaraşspor A.Ş. 2. Ligi 14. sırada tamamladı. Futbol BAL'da 1920 Maraşspor ve Elbistan Bld.spor yer aldılar. Voleybol erkekler 2. ligde 1920 Maraşspor 1. lige çıkarken, K.maraş 15 Temmuz SK ligden ihraç edildi. Futbol kadınlar liginde K.maraş Anadolu GS, grup 1.'si olmasına rağmen, play-off'ta başarılı olamadı.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Kahramanmaraşspor, 5. turda Alanyaspor'a elendi.

Önemli spor tesisleri: 12 Şubat Stadyumu (14.600), Osman Sayın Spor Salonu (1.000), Batıpark Karakucak Güreş Sahası (2.500), 12 Şubat Yüzme Havuzu (750).

Kaynakça

  1. ^ "Son Dakika: Valiler kararnamesi Resmi Gazete'de! 57 ile yeni vali atandı". Son Dakika. 10 Ağustos 2023. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları". TÜİK. 19 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2024. 
  4. ^ * Kanal46.com. ""Kahramanmaraş Türkiye'nin enerji üretim merkezi"". [ölü/kırık bağlantı] (Türkçe) (28 Mart 2013).
  5. ^ "Kahramanmaraş ve Tarım". kahramanmaras.tarimorman.gov.tr. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  8. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  9. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  11. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  14. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  15. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  28. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  29. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  30. ^ a b c d e f g h i
  31. ^ "Tarım ve Hayvancılık - DOĞAKA | T.C. Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı | www.dogaka.gov.tr". www.dogaka.gov.tr. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2022. 
  32. ^ "Uludaz Uğur Böcekleri Festivali". Milliyet. 29 Ağustos 2013. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2016. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2016. 
  35. ^ "Kahramanmaraş Coğrafi İşaretleri". kahramanmaras.ktb.gov.tr. 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  36. ^ "Tarihi Maraş Konakları | Kahramanmaraş Şehir Rehberi". kahramanmarassehirrehberi.com. 22 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2022. 
  37. ^ "TRT 1 - Yedi Güzel Adam". www.trt1.com.tr. 18 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  38. ^ "Yedi Güzel Adam Edebiyat Müzesi". 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023. 
  39. ^ "Turizm". kahramanmaras.ktb.gov.tr. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  40. ^ "KAHRAMANMARAŞ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  46. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  47. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  48. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kahramanmaraş (il) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kahramanmaraş_(il)&oldid=34126640" sayfasından alınmıştır