Bast
| Bast | ||||
|---|---|---|---|---|
 Bastet, dişi aslan yerine kedi başlı bir kadının genç formunda | ||||
| Hiyerogliflerdeki adı |
| |||
| Sembol | dişi aslan, kedi, merhem kavanozu, sistrum, güneş diski | |||
| Ebeveyn | Ra ve Isis | |||
| Kardeşler | Horus ve Anhur (üvey kardeş) | |||
| Eş | Ptah | |||
| Çocuklar | Mihos | |||
Bast (Bastet, Baset, Ubasti veya Pasht) Antik Mısır dilinde 𓎰𓏏𓏏[2][3] şeklinde yazılır ve bu dilin modern devamı kabul edilen Kıptice dilinde Ⲟⲩⲃⲁⲥⲧⲉ şeklinde yazılır. Bastet ya da Bast, Mısır mitolojisindeki tanrıçalardan biridir.[4][5] Kültünün merkezi bir delta şehri olan ve tarihçi Herodot'un vakayinâmelerinde yer bularak tanınan Per-Bast (Yunanca: Bubastis, çağdaş Zagazig'in yakınları) olan ana kedi tanrıça, Bast, antik tanrıçalardandı ve en azından İkinci Hanedan'dan beri tapınılmaktaydı. Kült merkezi Par-Bast'ta yapılan kazılarda mumyalanmış kutsal kedilerden oluşan bir mezarlık da bulunmuştur[3]. Başlarda Aşağı Mısır'ın koruyucu tanrıçası konumundaydı ve vahşi bir aslan olarak betimlenirdi. Nitekim ismi de (dişi) "yiyici, (yiyerek) yok edici" anlamına gelmektedir. Ev kedileriyle özdeşleştirilmesi ve bu şekilde betimlenmesi MÖ 1456 yılında başlamıştır. Koruyucu tanrıça olarak firavunun savunucusu ve koruyucusu olarak görülürdü. Ra'nın kızı sayılan Bast ayrıca 'Ra'nın Gözü' olan tanrılardandı.[6]
Her ne kadar başlarda bir güneş tanrıçası olsa da, daha sonraları Yunanların gelişiyle Yunanlar tarafından bir ay tanrıçasına dönüştürülmüş, Artemis ile ilişkilendirilmiştir. Yunanlar aynı zamanda Mısır tanrılarından Horus'u Yunan tanrı Apollo ile ilişkilendirmişti. Apollo ile Artemis ise, Yunan mitolojisinde kardeşti. Bu ilişkilendirmeler sonucu da, Yunanlar sonrası dönemde, Bast ile Horus arasında bir tür kardeşlik ilişkisi ortaya çıkmıştır. Böylece Bast, Osiris ile İsis'e dair olan efsanede kendine yer bulmuştur. Yunan mitolojisinde Bast Ailuros ("kedi") ismiyle de geçmektedir.
Sonraki dönemlerde kâtipler ismini Bastet olarak yazmış ve böylece zaten dişilik takısı içeren Bast ismine ikinci bir dişilik takısı eklemişlerdir. Bastet'in sözlük anlamının merhem şişesinin (kadını) olması hasebiyle zamanla bir tür koku tanrıçası olmuştur. Buradan hareketle Anubis mumyalama tanrısı olduğunda, merhem (veya koku) tanrıçası olarak Bast onun karısı olarak addedilmiştir. Genellikle birlikte anıldığı aslan başlı tanrıça Sekhmet'in olumlu yansımasıdır. Genellikle bir kedi olarak betimlense de aslan-başlı bir şekilde de betimlenmiştir. Yeni Krallık döneminde, bazı arkeologlara göre Mısır dışından gelen, tanrı Maahes'in Mısır mitolojisinde ortaya çıkmasıyla, bu tanrının annesi olarak sayılmıştır. Maahes de bir kedi-aslan tanrıydı. Aşağı Mısır'da koruyucu tanrıça olması hasebiyle zamanla Aşağı Mısır'ın baş tanrıçası Wadjet ile ilişkilendirilmiş ve sonunda Wadjet-Bast ortaya çıkmıştır.
Populer Kültüre Etkisi
Antik dönemlerde olduğu gibi günümüzde hala güzellik ve estetik yargı konusunda ilham vermekte ve günümüzde farklı sanat eserlerine ilham kaynağı olmaktadır. Bu akım farklı populer kültür amaçlarıyla yapıldığı gibi ciddi sanat projelerinde yer alabilmektedir.[7][8][9] Ayrıca Bast ve Bastet isimleri Tetris klonu olan bir oyuna[10] ve bir Discord yardımcı botuna kadar ilham vermiştir.[11]
Kaynakça
- ^ Hart, George (2005). The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Second Edition, p. 45
- ^ "Bastet Eski Mısır Dili içinde - Türkçe-Eski Mısır Dili Sözlük | Glosbe". glosbe.com. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ a b "Bastet." Encyclopedia Mythica from Encyclopedia Mythica Online 7 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. http://www.pantheon.org/articles/b/bastet.html 7 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos, 2007
- ^ "Bir Kedi Dosyası". www.peramuzesi.org.tr. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ "per-Bast.org". www.per-bast.org. Erişim tarihi: 2023-07-22.
- ^ "Bastet (Mısır Mitolojisi) – Özhan Öztürk Makaleleri". 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ "- Vikipedi". commons.wikimedia.org. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ Özgökçeler, Doğancan (2022). ""Bastet'in Göz Yaşları" ismindeki Doğancan Özgökçeler'in çizimi". Twitter. Kadir Has Üniversitesi - İstanbul -Cibali - Türkiye. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022.
- ^ Marton Adam Marton. "Bastet". Oyun Sektörü İçin Konsept Tasarım/Sanat Çalışması. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bastet — Federico Poloni". fph.altervista.org. 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
- ^ "Bastet". Discord Bots (İngilizce). 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2022.
 | ||
 | Mısır mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
.png){kind=small} | Mısırbilim veya Antik Mısır ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
