Akreditif

Akreditif, finansal bir kurum tarafından, ismi geçen lehtara, belirtilen belgeleri ibraz etmesi karşılığında, gene belirtilen miktardaki ödemenin yapılması için düzenlenmiş bir belgedir. Aynı zamanda şartlı bir banka kredisidir. Uluslararası ticarette, vesikalı kredi (documantery credit), kredi mektubu (letter of credit, L/C), vesikalı kredi mektubu (documantery letter of credit), ticari kredi mektubu (commercial letter of credit) gibi çeşitli deyimlerle anılan akreditif, mal bedellerinin ödenmesi konusunda geliştirilmiş özel bir finansman tekniğidir.

Uluslararası ticaret işlemlerinde sıkça kullanılan bu sistemde, ithalatçının ülkesindeki bir banka, ihracatçının ülkesindeki bir banka aracılığıyla belirli bir parayı ihracatçıya, istenilen vesaiki önceden saptanan bir süre içinde ibraz etmesi koşuluyla ödemeyi taahhüt etmektedir. Böylelikle ithalatçı ürünün istediği kalite ve durumda eline geçmesini garanti ederken, satıcı ise, mal bedelinin istediği zamanda ödeneceğinden emin olacaktır. Akreditifi satıcının teslim şartlarının yerine getirilmesi şartıyla tüm masrafları eksiksiz olarak karşılayacağı sözünü veren bir bankadan teslim aldığı ticarî bir belge olarak da tanımlayabiliriz.

Alıcının alım işleminde ödeme yapmasının mümkün olmadığı durumlarda, banka, ödenmemiş miktarı sigorta kapsamına alır. Alıcı ve satıcının birbirlerini tanımadıkları durumlarda masrafların karşılanacağını güvence altına almak için uluslar arası ticarî işlemlerde sıkça kullanılır ve bu işlemler farklı ülkelerde yapılır. Bu durumda, satıcı, kredi riski ve her iki tarafın birbirini tanıması halinde farklı ilkeler ve sorunlara, mesafeye yol açan yasal riskler gibi bir dizi riske maruz kalır. Akreditif mektubu, önceden belirlenmiş teslim şartlarının yerine getirilmesi şartıyla satıcıya parasını almasını temin eder. Akreditif mektubunu yazan banka, alıcı adına hareket edip satıcıya ödemeyi yapmadan önce tüm şartları yerine getirdiğinden emin olur. Çoğu akreditif mektubu, Uluslar arası Ticaret Odası tarafından ilan edilen kurallarla düzenlenir. Akreditif mektupları genellikle ithalat ve ihracat şirketleri tarafından özellikle büyük çaplı alımlarda kullanılıp teslimât yapılmadan önce mevduat ödenmesi gereksinimi alıcı tarafından reddedilir. Aynı zamanda izinli kamu tesislerinin inşaa edilmesini sağlamak için arazi geliştirilmesinde de kullanılır. Akreditife konu olan taraflar, alıcının müşteri olduğu genellikle "lehtar" ya da "amir banka", bazen de "ihbar bankası" olarak adlandırılan ihracatçıdır. Hemen hemen bütün akreditif mektupları değiştirilemezdir.

Ödeme için ibraz edilecek belgeler

Masrafları karşılaması için, ihracatçının ya da nakliyecinin gerekli belgeleri ibraz etmesi gerekir. Genellikle alacaklı firma, asıl malları ibraz etmek yerine malların sevk edildiğini gösteren bir belge ibraz eder. Asıl konşimento normalde malların gemiyle gönderildiğine dair bir senet olarak bankalardan tarafından alınan belgedir. Ancak belgelerin listesi ve şekli görüşmeye açık olup gemiye konulan malın kalitesini veya menşe yerini gösteren tarafsız bir üçüncü şahıs tarafından çıkarılan belgeleri ibraz etmek üzere gereksinimler içerebilir. Bu tür belgelerin tipik örnekleri şunlardır:

• Finansal Belgeler --- Kambiyo Senedi
• Ticarî Belgeler --- Çeki listesi
• Nakliye Belgeleri - Taşıma Belgesi
• Taşıma Belgeleri --- Konşimento

Evrak mukabili akreditifleri düzenleyen hukuk kuralları

Evrak mukabili akreditifin birincil özelliklerinden biri ödeme yükümlülüğünün temel satış sözleşmesinden veya işlemdeki herhangi bir sözleşmeden bağımsız olmasıdır. Dolayısıyla bankanın borç yükümlülüğü yalnızca akreditifteki şartlara göre belirlenip satış sözleşmesi geçersiz sayılır. Satış sözleşmesinden doğan alıcıya karşı yapılan geçerli savunmalar bankaya ait olmayıp hiçbir şekilde bankanın ödeme yükümlülüğünü bozmaz. Vesikalı Krdilere İlişkin Teamüller ve Uygulamalar Kannunu'nun 4. maddesinde bu ilke açıkça belirtilmektedir. Kanun'un 5. maddesinde bankaların sadece bu belgelerle meşgul oldukları, söz konusu mallarla da ilgilenmedikleri belirtilmektedir. Buna göre lehtar veya temsilcisi tarafından verilen evraklar usulüne uygunsa o zaman genellikle banka başka sınırmalar olmaksızın ödeme yapmaya mecbur kalır. Çalma esasını benimsemenin ardındaki poliçeler ticari olup bir tarafın beklentilerini karşılar: birincisi, belgelerin ödeme yükümlülüğü bankalara verilmiş olsaydı, bankalar her temel işlemi incelemekle yükümlü tutulup risk ve sıkıntılardan dolayı evrak mukabili akreditifler çıkarmaya yatkın olurdu. İkincisi, akreditif için gereken belgeler bazı durumlarda satış işlemi için gereken belgelerden farklı olabilirdi. Bu işlem, kredi anlaşmasının arkasına bakılması gerektiği takdirde hangi şartların inceleneceğine karar verilirken bankaları zor duruma sokacaktır. Üçüncüsü, bankaların temel kredi fonksiyonunun masrafları satıcı için temin edeceği gerçeğidir zira evrak mukabili gümrük vergileri müşteri bankaların müşterinin kusurlu harekette bulunduğu iddialarına bakmayarak kendi borç yükümlülüğünü kabul etmeleri gerektiğini akla getirir. Mahkemeler alıcıların satış sözleşmesiyle dava açma yolunun her zaman bulunduğunu ve banka sözleşmenin kanuna aykırı olan her bölümünü incelemek zorunda kalsaydı bunun iş dünyası için bir felaket olacağı üzerinde durmuştur.

Akreditif çeşitleri

• İthalat/ihracat -- Aynı krediye bir ithalat veya ihracat akreditifi adı verilebilir.
• Feshedilebilir Akreditif -- Akreditifi yapan ithalatçı ve banka ihracatçıya bilgi vermeden ve ihracatçıdan izin almadan akreditife hile karıştıramaz veya düzeltmeler yapamaz. Vesikalı Krdilere İlişkin Yeknesak Teammüller ve Uygumalar-600 uyarınca hiçbir akreditif değiştirilemez, bunun için bu tür akreditif kullanılmaz.

• Feshedilemeyen Akreditif -- Akreditifin iptali ya da akreditifteki tüm değişiklikler başvuru sahibi tarafından amir banka aracılığıyla yapılır. Bu işlemlerin lehtar tarafından belgelenerek doğrulanması gerekir.

Dış bağlantılar

• Ödeme Şekilleri