Askerî tarih: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Sanayi Çağı'nda savaş: imla, değiştirildi: topyekün → topyekûn |
k →Teknolojik evrim: Bot: kaynak dz. (hata bildir) |
||
| (17 kullanıcı tarafından yapılan 32 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{Türkçe değil|tarih=Kasım 2020}} |
|||
{{ek kaynak gerekli|tarih=Kasım 2020}} |
|||
{{Savaş}} |
{{Savaş}} |
||
'''Askerî tarih''', [[insanlık tarihi]] boyunca süregelen ve [[çatışma]] kategorisine giren olaylardan oluşur. Bunlar iki kabile arasındaki küçük çaplı dövüşmeden yeryüzündeki birey nüfusunun çoğunluğunu etkileyen düzenli ordular arasında geçen bir dünya savaşına kadar sıralanırlar. Bu olayları yazarak ya da diğer yollardan kaydeden kişilere de askerî tarihçi denir. |
'''Askerî tarih''', [[insanlık tarihi]] boyunca süregelen ve [[çatışma]] kategorisine giren olaylardan oluşur. Bunlar iki kabile arasındaki küçük çaplı dövüşmeden yeryüzündeki birey nüfusunun çoğunluğunu etkileyen düzenli ordular arasında geçen bir dünya savaşına kadar sıralanırlar. Bu olayları yazarak ya da diğer yollardan kaydeden kişilere de askerî tarihçi denir. |
||
Askerî etkinlikler binlerce yıldır süregelmiş ve tarih boyunca temel taktikler, stratejiler ve askerî harekâtların ana amacı çok fazla değişmemiştir. Merkeze hücum eden düşmanı her iki kanattan da çevirerek kuşatmaya almak için uygulanan [[kanatlardan kuşatma]] taktiği mükemmel bir |
Askerî etkinlikler binlerce yıldır süregelmiş ve tarih boyunca temel taktikler, stratejiler ve askerî harekâtların ana amacı çok fazla değişmemiştir. Merkeze hücum eden düşmanı her iki kanattan da çevirerek kuşatmaya almak için uygulanan [[kanatlardan kuşatma]] taktiği mükemmel bir askerî manevra olarak sayılmaktadır ve 2.200 yıl önce [[MÖ 216]] yılında [[Cannae Savaşı]]nda [[Hannibal]] tarafından uygulanmıştır. [[Roma İmparatorluğu]]'nun kuruluş yıllarında ünlü kitabını yazan Çinli askerî teorisyen [[Sun Tzu]]'da [[Savaş sanatı]]'nda aynı manevradan sözetmiştir. Geçmişte yapılmış hatalara düşmemek, çarpışma esnasında tarihteki benzerlerini hatırlayarak komutanların performansını iyileştirebilmek ve yaşanan deneyimlerden dersler çıkarabilmek için askerî kuvvetlerde askerî tarihin öğrenilmesi çok önemlidir. Askerî tarihin ana bölümleri savaşların, çarpışmaların ve vuruşmaların tarihi, askerlik sanatı tarihi ve her silahlı kuvvetin kendi özel tarihinden oluşmaktadır. |
||
Savaş sanatını bölümlere ayırmanın değişik yolları vardır. Bunlardan bir tanesi konvansiyonel ya da konvansiyonel olmayan savaş diye ikiye ayrılır. Konvansiyonel savaşta, düzenli ordular, birbirleriyle kitle imha silahları kullanmadan görece doğrudan savaşırlar. Konvansiyonel olmayan savaş tanımı ise diğer tüm tip çatışmaları tanımlamak için kullanılır: [[Baskın]], [[Gerilla savaşı]], [[ayaklanma]] |
Savaş sanatını bölümlere ayırmanın değişik yolları vardır. Bunlardan bir tanesi konvansiyonel ya da konvansiyonel olmayan savaş diye ikiye ayrılır. Konvansiyonel savaşta, düzenli ordular, birbirleriyle kitle imha silahları kullanmadan görece doğrudan savaşırlar. Konvansiyonel olmayan savaş tanımı ise diğer tüm tip çatışmaları tanımlamak için kullanılır: [[Baskın]], [[Gerilla savaşı]], [[ayaklanma]] ve [[terörizm]] gibi taktikler. Aynı zamanda [[Nükleer savaş|nükleer]], [[Kimyasal savaş|kimyasal]] veya [[Biyolojik savaş|biyolojik]] silahların kullanması da konvansiyonel olmayan savaş sayılmaktadır. |
||
Bu kategorilerin tamamı daha geniş iki kategoride de değerlendirilir: Yüksek yoğunluklu ya da düşük yoğunluklu savaş. İki süpergüç ya da büyük ülkeler arasındaki |
Bu kategorilerin tamamı daha geniş iki kategoride de değerlendirilir: Yüksek yoğunluklu ya da düşük yoğunluklu savaş. İki süpergüç ya da büyük ülkeler arasındaki siyasi nedenlerle yapılan çarpışmalar yüksek yoğunluklu, ayaklanmaları bastırmak, gerilla savaşı ya da devrimcilere karşı özel birliklerle çarpışmak düşük yoğunluklu savaş sayılmaktadır. |
||
== Dönemler == |
== Dönemler == |
||
| 12. satır: | 14. satır: | ||
=== Tarih öncesi savaş === |
=== Tarih öncesi savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Tarih öncesi savaş}} |
||
Tarih öncesi savaşların başlangıcı antropologlar ve tarihçiler arasında bir tartışma konusudur. Avcı-toplayıcı ilk toplumlarda sosyal roller yoktu ve sınıflar bulunmuyordu (yaş ve cinsiyet farklılıkları dışında.) Dolayısıyla bölgeyi korumak için ya da saldırıda bulunmak için her yetkin birey katkıda bulunabiliyordu. |
Tarih öncesi savaşların başlangıcı antropologlar ve tarihçiler arasında bir tartışma konusudur. Avcı-toplayıcı ilk toplumlarda sosyal roller yoktu ve sınıflar bulunmuyordu (yaş ve cinsiyet farklılıkları dışında.) Dolayısıyla bölgeyi korumak için ya da saldırıda bulunmak için her yetkin birey katkıda bulunabiliyordu. |
||
| 19. satır: | 21. satır: | ||
=== Antik çağlarda savaş === |
=== Antik çağlarda savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Antik çağlarda savaş}} |
||
Hala ilk olup olmadığı tartışılan ilk arkeolojik savaş kaydı [[Mısır]]'da [[Nil nehri]] bölgesinde bulunan ve [[117 nci Mezarlık]] diye bilinen bölgedeki yedi bin yıllık savaş hakkındadır. İskeletlerinde okbaşı bulunan birçok vücut bir savaş sonucu ölenler olabilir. |
Hala ilk olup olmadığı tartışılan ilk arkeolojik savaş kaydı [[Mısır]]'da [[Nil nehri]] bölgesinde bulunan ve [[117 nci Mezarlık]] diye bilinen bölgedeki yedi bin yıllık savaş hakkındadır. İskeletlerinde okbaşı bulunan birçok vücut bir savaş sonucu ölenler olabilir. |
||
[[Antik tarih]] hakkında bildiklerimizin çoğu aslında orduların tarihidir: Hangi fetihlerde bulundukları, hareketleri ve teknolojik icatları. Bunun böyle olmasının birçok sebebi vardır. antik çağlarda |
[[Antik tarih]] hakkında bildiklerimizin çoğu aslında orduların tarihidir: Hangi fetihlerde bulundukları, hareketleri ve teknolojik icatları. Bunun böyle olmasının birçok sebebi vardır. antik çağlarda idari birim olarak bulunan krallık ve imparatorluklar ancak askerî güç ile kontrol altında tutulabiliyordu. Sınırlı sayıda yapılan tarım nedeniyle büyük topluluklara destek olabilen çok az yer vardı ve sık sık savaşılıyordu. |
||
[[Silah]]lar ve [[zırh]]lar dayanaklı olmak için tasarlanmışlardı dolayısıyla diğer nesnelerden daha uzun süre dayanıyorlardı. Bu nedenle ortaya çıkarılan nesnelerin büyük çoğunluğu bu iki sınıfa girmektedir. Silahlar ve zırhlar aynı zamanda tarih boyunca oldukça yüksek sayılarda üretilmişlerdir ve bu da arkeolojik kazılarda bunların bulunma olasılığını artırmaktadır. Bu tarz nesneler aynı zamanda gelecek kuşaklar için bir erdem simgesi de sayılıyordu ve önde gelen savaşçıların mezarlarına ya da anıtlarına konulması en olası nesnelerdi. Ve [[yazı]] bulunduktan sonra sık sık kralların askerî fetihlerini ve zaferlerini övmek için kullanılmıştır. |
[[Silah]]lar ve [[zırh]]lar dayanaklı olmak için tasarlanmışlardı dolayısıyla diğer nesnelerden daha uzun süre dayanıyorlardı. Bu nedenle ortaya çıkarılan nesnelerin büyük çoğunluğu bu iki sınıfa girmektedir. Silahlar ve zırhlar aynı zamanda tarih boyunca oldukça yüksek sayılarda üretilmişlerdir ve bu da arkeolojik kazılarda bunların bulunma olasılığını artırmaktadır. Bu tarz nesneler aynı zamanda gelecek kuşaklar için bir erdem simgesi de sayılıyordu ve önde gelen savaşçıların mezarlarına ya da anıtlarına konulması en olası nesnelerdi. Ve [[yazı]] bulunduktan sonra sık sık kralların askerî fetihlerini ve zaferlerini övmek için kullanılmıştır. |
||
| 31. satır: | 33. satır: | ||
Bu uygarlıklar Antik yeryüzündeki dikkate değer askerî güçlere sahipti :Başta [[Xiongnu]](Hunlar) olmak üzere [[Antik Mısır|Mısırlılar]], [[Babil]], [[Pers İmparatorluğu]], [[Yunanlar]], [[Çin tarihi|Çinliler]], [[Makedonlar]], [[Antik Roma|Romalılar]], [[Hintler]], [[Gandhara]], [[Qin]]. |
Bu uygarlıklar Antik yeryüzündeki dikkate değer askerî güçlere sahipti :Başta [[Xiongnu]](Hunlar) olmak üzere [[Antik Mısır|Mısırlılar]], [[Babil]], [[Pers İmparatorluğu]], [[Yunanlar]], [[Çin tarihi|Çinliler]], [[Makedonlar]], [[Antik Roma|Romalılar]], [[Hintler]], [[Gandhara]], [[Qin]]. |
||
[[Mezopotamya]]'nın verimli topraklarında tarih öncesi dönemin önemli fetihlerine sahne olmuştur. Mezopotamya [[Sümerler]], [[Akadlar]], [[Persler]], [[Babil]] |
[[Mezopotamya]]'nın verimli topraklarında tarih öncesi dönemin önemli fetihlerine sahne olmuştur. Mezopotamya [[Sümerler]], [[Akadlar]], [[Persler]], [[Babil]] ve [[Asurlar]] tarafından fethedilmiştir. |
||
[[Antik Mısır]] kuvvetli bir güç haline gelmeye başlamıştı ama daha sonra [[Eski Yunanlar]], [[Antik Roma|Romalılar]], [[Bizanslılar]] ve [[Persler]] tarafından işgal edilmişlerdir. |
[[Antik Mısır]] kuvvetli bir güç haline gelmeye başlamıştı ama daha sonra [[Eski Yunanlar]], [[Antik Roma|Romalılar]], [[Bizanslılar]] ve [[Persler]] tarafından işgal edilmişlerdir. |
||
[[Yunanistan]]'da [[Atinalılar|Atina]] ve [[Spartalılar|Sparta]] gibi çeşitli şehir-devletler güç kazanmışlardır. |
|||
<!-- |
<!-- |
||
The Greeks successfully stopped two [[Persia]]n invasions, at the [[Battle of Marathon]], where the Persians were led by [[I. Darius]], and [[Battle of Salamis]], a naval battle where the Greek ships were deployed by orders of [[Themistocles]] and the Persians were under [[Xerxes I]]. The [[Peloponnesian War]] then erupted between the two Greek powers [[Atina]] and [[Sparta]]. Athens built a long wall to protect is inhabitants, but the wall helped to facilitate the spread of a plague that killed about 30.000 Atheninans, including [[Pericles]]. After a disastrous campaign against [[Syracuse, Italy|Syracuse]], the Athenian navy was decisively defeated by [[Lysander]] at the [[Battle of Aegospotami]]. |
|||
The [[Ancient Macedonians|Macedonians]], underneath [[Philip II of Macedon]] and [[Alexander the Great]], invaded [[Persia]] and won several major victories, establishing Macedonia as a major power. However, following Alexander's death at an early age, the empire quickly fell apart. |
The [[Ancient Macedonians|Macedonians]], underneath [[Philip II of Macedon]] and [[Alexander the Great]], invaded [[Persia]] and won several major victories, establishing Macedonia as a major power. However, following Alexander's death at an early age, the empire quickly fell apart. |
||
Meanwhile, [[ |
Meanwhile, [[Roma]] was gaining power, following a rebellion against the [[Etruscans]]. At the 3 [[Punic Wars]], the Romans defeated the neighboring power of Carthage. The [[First Punic War]] centered around [[naval warfare]] over [[Sicily]]; after the Roman development of the [[corvus]], the Romans were able to board Carthaginian ships. The [[Second Punic War]] started with [[Hannibal]]’s invasion of [[İtalya]] by crossing the [[Alps]]. He famously won the encirclement at the [[Battle of Cannae]]. However, after [[Scipio]] invaded Carthage, Hannibal was forced to follow and was defeated at the [[Battle of Zama]], ending the role of Carthage as a power. The [[Third Punic War]] was a failed revolt against the Romans. |
||
Rome quickly took over the Greeks and were expanding into [[Gaul]], winning battles against the [[barbarian]]s. By the time of [[Marcus Aurelius]], the Romans had expanded to the Atlantic Ocean in the west to [[Mesopotamia]] in the east. However, Aurelius marked the end of the [[Five Good Emperors]], and Rome quickly fell to decline. The [[Hun]]s, [[Goth]]s, and other barbaric groups invaded Rome, which continued to suffer from [[inflation]] and other internal strifes. Despite the attempts of [[Diocletian]], [[Constantine I (emperor)|Constantine I]], and [[Theodosius I]], western Rome collapsed. The [[Byzantium|Byzantine empire]] continued to prosper, however. |
Rome quickly took over the Greeks and were expanding into [[Gaul]], winning battles against the [[barbarian]]s. By the time of [[Marcus Aurelius]], the Romans had expanded to the Atlantic Ocean in the west to [[Mesopotamia]] in the east. However, Aurelius marked the end of the [[Five Good Emperors]], and Rome quickly fell to decline. The [[Hun]]s, [[Goth]]s, and other barbaric groups invaded Rome, which continued to suffer from [[inflation]] and other internal strifes. Despite the attempts of [[Diocletian]], [[Constantine I (emperor)|Constantine I]], and [[Theodosius I]], western Rome collapsed. The [[Byzantium|Byzantine empire]] continued to prosper, however. |
||
In [[ |
In [[Çin]], the [[Shang Dynasty]] and [[Zhou Dynasty]] had risen and collapsed. This led to a [[Warring States Period]], in which several states continued to fight with each other over territory. |
||
--> |
--> |
||
=== Orta Çağda savaş === |
=== Orta Çağda savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Orta Çağda savaş}} |
||
[[Karanlık çağ]]ın bir yerinde [[üzengi]]ler kullanılmaya başlandığında ordular tamamen değişecekti. Bu buluşla birlikte teknolojik, kültürel |
[[Karanlık çağ]]ın bir yerinde [[üzengi]]ler kullanılmaya başlandığında ordular tamamen değişecekti. Bu buluşla birlikte teknolojik, kültürel ve toplumsal gelişmeler askerî taktikleri ve süvari ile topçunun rolünü değiştirerek savaşların antik çağdaki tarzı dramatik bir şekilde değiştirilmiştir. Aynı savaş tarzı dünyanın diğer bölgelerinde de varolmuştur. Bozkırların göçmen savaşçılarını taklit eden Çin ordusu beşinci yüzyılda yoğun piyade kuvvetinden süvari ağırlıklı kuvvetlere dönüşmüştür. [[Orta Doğu]] ve [[Kuzey Afrika]] Avrupa'dakine benzer ve sıklıkla da daha gelişmiş teknolojiler kullanmıştır. Çoğu kişi tarafından [[Japonya]]'daki Orta Çağ savaş tarzının 19. yy. ortalarına kadar devam ettiği kabul edilmektedir. Afrika'da da [[Sahel]] boyunca ve [[sennar Krallığı]] ile [[Fulani İmparatorluğu]] gibi [[Sudan]] devletleri de Orta Çağ savaş taktiğini ve silahlarını, bunlar Avrupa'da kullanımdan kalktıktan sonra uzun süreler kullanmaya devam etmişlerdir. |
||
[[Orta Çağ]]'da [[feodalizm]] çok geniş bir şekilde yayılmıştı ve Avrupa'da birçok [[derebeyi]] vardı. Derebeyleri topraklarını korumak için çoğunlukla [[kale]]lerde yaşarlardı. |
[[Orta Çağ]]'da [[feodalizm]] çok geniş bir şekilde yayılmıştı ve Avrupa'da birçok [[derebeyi]] vardı. Derebeyleri topraklarını korumak için çoğunlukla [[kale]]lerde yaşarlardı. |
||
İslam İmparatorluğu da genişlemekteydi ve [[Emeviler]] zamanında batıda [[İspanya]]'ya doğu da da [[İndus nehri]]ne uzanmıştı. Daha sonra iktidara [[Abbasiler]] geçmiştir. Abbasilerde [[ |
İslam İmparatorluğu da genişlemekteydi ve [[Emeviler]] zamanında batıda [[İspanya]]'ya doğu da da [[İndus nehri]]ne uzanmıştı. Daha sonra iktidara [[Abbasiler]] geçmiştir. Abbasilerde [[Selçuklu Hanedanı]] ve [[Moğollar]] tarafından yenilmişlerdir. [[Tours Savaşı]]'nda [[Charles Martel]] komutasındaki [[Franklar]], müslümanların Avrupa içlerine doğru olan ilerlemesini durdurmuştur. |
||
[[Çin]]'de [[Sui Hanedanı]] ve diğer hanedanlar yükselmişti ancak [[Cengiz Han]] ve [[Kubilay Han]] komutasındaki [[Moğollar]] Çinlileri yenerek toprakları işgal etmişlerdir. Genişlemeye devam eden Moğol İmparatorluğu [[Kubilay Han]]'ın ölümüyle parçalanmıştır. |
[[Çin]]'de [[Sui Hanedanı]] ve diğer hanedanlar yükselmişti ancak [[Cengiz Han]] ve [[Kubilay Han]] komutasındaki [[Moğollar]] Çinlileri yenerek toprakları işgal etmişlerdir. Genişlemeye devam eden Moğol İmparatorluğu [[Kubilay Han]]'ın ölümüyle parçalanmıştır. |
||
=== Barutlu silahlarla savaş === |
=== Barutlu silahlarla savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Barutlu silahlarla savaş}} |
||
16ncı yüzyılın başlarındaki [[İtalyan Savaşları]] sırasında Avrupa ordularının [[arkebüs]]ü (arquebus) kullanmayı benimsemeleri savaşalanındaki zırhlı süvari üstünlüğüne son vermiştir. Feodal sistemin çökmesi ve |
16ncı yüzyılın başlarındaki [[İtalyan Savaşları]] sırasında Avrupa ordularının [[arkebüs]]ü (arquebus) kullanmayı benimsemeleri savaşalanındaki zırhlı süvari üstünlüğüne son vermiştir. Feodal sistemin çökmesi ve Orta Çağ şehir devletlerinin daha büyük uluslar altında toplanması Orta Çağ'daki standart askerî bileşen olan paralı askerlerin ve feodallerin zorla topladığı orduların yerine profesyonel orduların kurulmasını sağlamıştır. |
||
Bu dönemdeki bazı önemli gelişmeler şunlardır: |
Bu dönemdeki bazı önemli gelişmeler şunlardır: |
||
| 70. satır: | 74. satır: | ||
=== Sanayi Çağı'nda savaş === |
=== Sanayi Çağı'nda savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Sanayi Çağı'nda savaş}} |
||
Silahların, özellikle de küçük silahların kullanımı kolaylaştıkça ülkeler profesyonel askerlerden oluşan ordulardan çok belirli süreli askerî hizmete almaya dönmüşlerdir. Teknolojik ilerlemeler giderek daha da önemli hale gelmeye başlamıştır. Önceki dönemlerde savaşan orduların benzer silahları olmasına rağmen Sanayi Çağı'nda [[Sadowa Çarpışması]] gibi daha ileri teknolojiye sahip olmanın çarpışmanın sonucunu belirlediği de görülmüştür. |
Silahların, özellikle de küçük silahların kullanımı kolaylaştıkça ülkeler profesyonel askerlerden oluşan ordulardan çok belirli süreli askerî hizmete almaya dönmüşlerdir. Teknolojik ilerlemeler giderek daha da önemli hale gelmeye başlamıştır. Önceki dönemlerde savaşan orduların benzer silahları olmasına rağmen Sanayi Çağı'nda [[Sadowa Çarpışması]] gibi daha ileri teknolojiye sahip olmanın çarpışmanın sonucunu belirlediği de görülmüştür. |
||
| 79. satır: | 83. satır: | ||
=== Günümüzde savaş === |
=== Günümüzde savaş === |
||
{{ |
{{Ana|Günümüzde savaş}} |
||
Günümüzde savaş yüksek teknolojinin de yaygın olarak kullanıldığı oldukça karmaşık bir olaydır. Terim olarak elektronik çağında, birinci dünya ülkelerinden bir ya da birkaçının da katıldığı çatışmalar kastedilmektedir. Elbette, üçüncü dünya ülkeleri de savaş yapmaktadırlar ancak bu genellikle düşük teknolojili savaş ya da gerilla taktikleri olmaktadır. |
Günümüzde savaş yüksek teknolojinin de yaygın olarak kullanıldığı oldukça karmaşık bir olaydır. Terim olarak elektronik çağında, birinci dünya ülkelerinden bir ya da birkaçının da katıldığı çatışmalar kastedilmektedir. Elbette, üçüncü dünya ülkeleri de savaş yapmaktadırlar ancak bu genellikle düşük teknolojili savaş ya da gerilla taktikleri olmaktadır. |
||
<!-- |
<!-- |
||
In modern times, war has evolved from an activity steeped in tradition to a [[scientific enterprise]] where success is valued above methods. The notion of [[total war]] is the extreme of this trend. Militaries have developed technological advances rivalling the scientific accomplishments of any other field of study. |
In modern times, war has evolved from an activity steeped in tradition to a [[scientific enterprise]] where success is valued above methods. The notion of [[total war]] is the extreme of this trend. Militaries have developed technological advances rivalling the scientific accomplishments of any other field of study. |
||
However, it should be noted that modern militaries benefit in the development of these technologies under the funding of the [[public]], the leadership of [[national government]]s, and often in cooperation with large [[civilian]] groups, such as the [[General Dynamics]] and [[Lockheed Martin]] corporations, in the [[ |
However, it should be noted that modern militaries benefit in the development of these technologies under the funding of the [[public]], the leadership of [[national government]]s, and often in cooperation with large [[civilian]] groups, such as the [[General Dynamics]] and [[Lockheed Martin]] corporations, in the [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]. And as for "total war," it may be argued that it is not an exclusive practice of modern militaries, but in the tradition of [[Ethnic war|genocidal conflict]] that marks even tribal warfare to this day. What distinguishes modern military organizations from those previous is not their willingness to prevail in conflict by any method, but rather the technological variety of tools and methods available to modern battlefield commanders, from [[submarine]]s to [[satellite]]s, from [[Knife|knives]] to [[nuclear warheads]]. |
||
Some of the military unit types and technologies which were developed in modern times are: |
Some of the military unit types and technologies which were developed in modern times are: |
||
| 108. satır: | 111. satır: | ||
* [[Cyberwar]] |
* [[Cyberwar]] |
||
[[World War I]] was sparked by the assassination of Archduke [[Franz Ferdinand]], leading to the mobilization of [[ |
[[World War I]] was sparked by the assassination of Archduke [[Franz Ferdinand]], leading to the mobilization of [[Avusturya]] and [[Sırbistan]]. The [[Almanya|Germans]] joined the Austrians to form the Central powers; the [[France|French]], [[Great Britain|British]], and [[Rusya|Russians]] formed the Allied powers. Following the [[Battle of the Marne]] and the outflanking attempt of both nations in the "[[race to the sea]]", [[trench warfare]] ensued, leaving the war in a great deadlock. Major operations by the Germans at the [[Battle of Verdun]] and by the British at the [[Battle of the Somme]] were carried out, and new technology like tanks and chlorine gas were used. Following the [[Amerika Birleşik Devletleri|USA's]] entrance into the war, the Germans and their allies were eventually defeated. |
||
[[World War II]] ensued after [[ |
[[World War II]] ensued after [[Almanya]]'s invasion of [[Polonya]], forcing [[Britain]] and [[Fransa]] to declare war. The Germans allied with [[İtalya]], [[Japonya]], and [[Rusya]], and quickly defeated France and Belgium. A hasty evacuation occurred at [[Dunkirk]] to save the Allied army from complete disaster. The Germans then betrayed Russia and marched to take over the Russian resources, but were thwarted. Meanwhile, Japan had launched a surprise attack on [[Pearl Harbor]], leading the [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] to join the Allied powers. In Europe, the Allies opened three fronts: in the west, after securing [[Normandy]]; in the east, aiding Russia; and in the south, through Italy. Germany eventually surrendered, upon which the Allies turned and focused troops to do [[island hopping]]. The dropping of the [[atom bomb]]s on [[Hiroshima]] and [[Nagasaki]] led to the surrender of Japan and the end of the Second World War. |
||
The [[Cold War]] then emerged, reaching the climax at the [[Cuban Missile Crisis]]. Hostilities never actually occurred, though the US did engage against [[communist]] states like in the [[Korean War]] and the [[Vietnam War]]. |
The [[Cold War]] then emerged, reaching the climax at the [[Cuban Missile Crisis]]. Hostilities never actually occurred, though the US did engage against [[communist]] states like in the [[Korean War]] and the [[Vietnam War]]. |
||
| 117. satır: | 120. satır: | ||
== Teknolojik evrim == |
== Teknolojik evrim == |
||
{{başlık genişlet}} |
{{başlık genişlet}} |
||
| ⚫ | |||
<!-- |
<!-- |
||
| ⚫ | |||
New weapons development can dramatically alter the face of war. |
New weapons development can dramatically alter the face of war. |
||
In [[Prehistoric warfare|prehistoric times]], fighting occurred by usage of clubs and spears, as early as 35 |
In [[Prehistoric warfare|prehistoric times]], fighting occurred by usage of clubs and spears, as early as 35.000 BC.{{Kaynak belirt}} [[Arrow (weapon)|Arrow]]s, [[mace]]s, and [[sling]]s were developed around 12.000 BC.{{Kaynak belirt}} [[Chariot]]s, pulled by animals like the [[onager]], [[ox]], [[donkey]], and later the [[horse]], originated around 2.000 BC.<ref>[http://www.hindunet.org/saraswati/chariot.html The origin of the true chariot] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070312112837/http://www.hindunet.org/saraswati/chariot.html |tarih=12 Mart 2007 }}. Extract from Anthony, David W. (September 1995). ''Horse, wagon & chariot: Indo-European languages and archaeology''. Antiquity.</ref> The chariot was an effective weapon for speed; while one man controlled the manuevering of the chariot, a second bowman could shoot arrows at enemy soldiers. These became crucial to the maintenance of several governments, including the [[New Egyptian Kingdom]] and the [[Shang dynasty]]. |
||
Some of the military unit types and technologies which were developed in antiquity are: |
Some of the military unit types and technologies which were developed in antiquity are: |
||
| 135. satır: | 138. satır: | ||
The [[infantry]] would become the core of military action. The infantry started as opposing armed groups of soldiers underneath commanders. The [[Ancient Greece|Greeks]] used rigid, heavily-armed [[phalanx formation|phalanxes]], but the [[Roman Army|Romans]] used mobile [[Roman legion|legions]] that were easily manueverable. |
The [[infantry]] would become the core of military action. The infantry started as opposing armed groups of soldiers underneath commanders. The [[Ancient Greece|Greeks]] used rigid, heavily-armed [[phalanx formation|phalanxes]], but the [[Roman Army|Romans]] used mobile [[Roman legion|legions]] that were easily manueverable. |
||
[[Cavalry]] would become an important tool. In the [[Sicilian Expedition]], led by [[ |
[[Cavalry]] would become an important tool. In the [[Sicilian Expedition]], led by [[Atina]] in an attempt to subdue [[Syracuse, Italy|Syracuse]], the well-trained Syracusan cavalry became crucial to the success of the Syracusans. [[Macedon]]ian [[Alexander the Great]] effectively deployed his cavalry forces to secure victories. In later battles, like the [[Battle of Cannae]] of the [[Second Punic War]], the importance of the cavalry would be repeated. [[Hannibal]] was able to surround the Romans on three sides and encircled them by sending the cavalry to the rear of the army. There were also [[horse archer]]s, who had the ability to shoot on horseback- the [[Mongols]] were especially fearsome with this tactic. In the [[Middle Ages]], armored [[cataphract]]s continued to fight on horseback. Even in the [[World War I|First World War]], cavarly was still considered important; the British mobilized 165.000 horses, the Austrians 600.000, the Germans 715.000, and the Russians more than a million.<ref name=Keegan>{{kitap kaynağı|soyadı =Keegan|ad =John|başlık =The First World War|erişimtarihi =16 Mayıs 2006|ay =Ağustos|yıl= 1999|basım=9.|yayıncı =Random House, Inc.|yer=New York | dil =İngilizce |tanıtıcı=ISBN 0-375-40052-4| sayfa= 73| bölüm = 4 The Battle of the Frontiers and the Marne}}</ref> |
||
[[War elephant]]s were often deployed for fighting in ancient warfare. They were used by both the [[Persia |
[[War elephant]]s were often deployed for fighting in ancient warfare. They were used by both the [[Persia]]ns and [[Alexander the Great]] against one another. [[Hannibal]], in the [[Second Punic War]], also used elephants against the Romans. |
||
There were also organizational changes, made possible by better training and intercommunication. [[Combined arms]] was the concept of using [[infantry]], [[cavalry]], and [[artillery]] in a coordinated way. The [[Ancient Rome|Romans]], [[Swiss]], and others made advances with this, which arguably led to them being unbeatable for centuries. |
There were also organizational changes, made possible by better training and intercommunication. [[Combined arms]] was the concept of using [[infantry]], [[cavalry]], and [[artillery]] in a coordinated way. The [[Ancient Rome|Romans]], [[Swiss]], and others made advances with this, which arguably led to them being unbeatable for centuries. |
||
[[Dosya:Trireme.jpg| |
[[Dosya:Trireme.jpg|upright=1.14|sağ|küçükresim|A [[Ancient Greece|Greek]] [[trireme]]]] |
||
[[Naval warfare]] was often crucial to military success. Early navies used sailing ships without cannons; often the goal was to ram the enemy ships and cause them to sink. There was human oar power, often using [[Slavery|slaves]], built up to ramming speed. [[Galleys]] were used in the [[3000 BC|3rd millennium BC]] by the [[Crete|Cretan]]s. The [[Ancient Greece|Greek]]s later advanced these ships. In [[1210 BC]], the first recorded naval battle was fought between [[Suppiluliuma II]], king of the [[Hittites]], and [[Cyprus]], which was defeated. In the [[Persian Wars]], the navy became of increasing importance. [[Trireme]]s were involved in more complicated sea-land operations. [[Themistocles]] helped to build up a stronger Greek navy, composed of 310 ships, and defeated the Persians at the [[Battle of Salamis]], ending the Persian invasion of Greece.<ref>Moerbeek, Martijn (January 21, 1998). [http://monolith.dnsalias.org/~marsares/warfare/battle/salamis.html The battle of Salamis, 480 BC.] Accessed May 16, 2006.</ref> In the [[First Punic War]], the war between [[Carthage]] and [[ |
[[Naval warfare]] was often crucial to military success. Early navies used sailing ships without cannons; often the goal was to ram the enemy ships and cause them to sink. There was human oar power, often using [[Slavery|slaves]], built up to ramming speed. [[Galleys]] were used in the [[3000 BC|3rd millennium BC]] by the [[Crete|Cretan]]s. The [[Ancient Greece|Greek]]s later advanced these ships. In [[1210 BC]], the first recorded naval battle was fought between [[Suppiluliuma II]], king of the [[Hittites]], and [[Cyprus]], which was defeated. In the [[Persian Wars]], the navy became of increasing importance. [[Trireme]]s were involved in more complicated sea-land operations. [[Themistocles]] helped to build up a stronger Greek navy, composed of 310 ships, and defeated the Persians at the [[Battle of Salamis]], ending the Persian invasion of Greece.<ref>Moerbeek, Martijn (January 21, 1998). [http://monolith.dnsalias.org/~marsares/warfare/battle/salamis.html The battle of Salamis, 480 BC.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20020514151335/http://monolith.dnsalias.org/~marsares/warfare/battle/salamis.html |tarih=14 Mayıs 2002 }} Accessed May 16, 2006.</ref> In the [[First Punic War]], the war between [[Carthage]] and [[Roma]] started with an advantage to Carthage because of their naval experience. A Roman fleet was built in [[261 BC]], with the addition of the [[corvus]] that allowed Roman soldiers onboard the ships to board the enemy ships. The bridge would prove effective at the [[Battle of Mylae]], resulting in a Roman victory. The [[Vikings]], in the [[8th century]] [[Anno Domini|AD]], invented a ship propelled by oars with a dragon decorating the prow, hence called the [[Drakkar]]. |
||
[[Fortification]]s are important in warfare. Early [[hill-fort]]s were used to protect inhabitants in the [[Iron Age]]. They were primitive forts surrounded by ditches filled with water.<ref>[http://www.timeref.com/casterly.htm The Medieval Castle]. Accessed May 16, 2006.</ref> Forts were then built out of mud bricks, stones, wood, and other available materials. Romans used rectangular fortresses built out of wood and stone. As long as there have been fortifications, there have been contraptions to break in, dating back to the times of [[Ancient Rome|Romans]] and earlier. [[Siege]] warfare is often necessary to capture forts. |
[[Fortification]]s are important in warfare. Early [[hill-fort]]s were used to protect inhabitants in the [[Iron Age]]. They were primitive forts surrounded by ditches filled with water.<ref>[http://www.timeref.com/casterly.htm The Medieval Castle] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060622183228/http://timeref.com/casterly.htm |tarih=22 Haziran 2006 }}. Accessed May 16, 2006.</ref> Forts were then built out of mud bricks, stones, wood, and other available materials. Romans used rectangular fortresses built out of wood and stone. As long as there have been fortifications, there have been contraptions to break in, dating back to the times of [[Ancient Rome|Romans]] and earlier. [[Siege]] warfare is often necessary to capture forts. |
||
Some of the military unit types and technologies which were used in the medieval period are: |
Some of the military unit types and technologies which were used in the medieval period are: |
||
| 158. satır: | 161. satır: | ||
* [[Sipahi]] |
* [[Sipahi]] |
||
[[Bow (weapon)|Bows]] and [[Arrow (weapon)|arrows]] were often used by combatants. Egyptians fired arrows from chariots effectively. The [[crossbow]] was developed around the 500 BC in [[ |
[[Bow (weapon)|Bows]] and [[Arrow (weapon)|arrows]] were often used by combatants. Egyptians fired arrows from chariots effectively. The [[crossbow]] was developed around the 500 BC in [[Çin]], and was used a lot in the [[Middle Ages]].<ref>Selby, Stephen (2001). [http://www.atarn.org/chinese/bjng_xbow/bjng_xbow.htm A Crossbow Mechanism with Some Unique Features from Shandong, China] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180129233624/http://www.atarn.org/chinese/bjng_xbow/bjng_xbow.htm |tarih=29 Ocak 2018 }}. Accessed on May 17, 2006.</ref> The [[İngiltere|English]]/[[Wales|Welsh]] [[longbow]] from the 12th century also became important in the [[Middle Ages]]. It helped to give the English a large early advantage in the [[Hundred Years' War]], even though the English were eventually defeated. It dominated battlefields for over a century. |
||
[[Dosya:Cannon pic.jpg| |
[[Dosya:Cannon pic.jpg|upright=0.91|sol|küçükresim|A small [[English Civil War]]-era cannon]] |
||
In the 10th century, the invention of gunpowder led to many new weapons that were improved over time. [[Blackpowder]] was used in [[ |
In the 10th century, the invention of gunpowder led to many new weapons that were improved over time. [[Blackpowder]] was used in [[Çin]] since the [[4th Century]], but it was not used as a weapon until the [[11th century]]. Until the mid-15th century, guns were held in one hand, while the [[explosive charge]] was ignited by the other hand. Then came the [[matchlock]], which was used widely until around the 1720s. [[Leonardo da Vinci]] made drawings of the [[wheel lock]] which made its own sparks. Eventually, the matchlock was replaced by the [[flintlock]]. [[Cannon]]s were first used in Europe in the early 14th century, and played a vital role in the [[Hundred Years' War]]. The first cannons were simply welded metal bars in the form of a cylinder, and the first cannonballs were made of stone. By 1346, at the [[battle of Crécy]], the cannon had been used; at the [[Battle of Agincourt]] they would be used again.<ref>Calvert, J.B. (February 19, 2006) [http://www.du.edu/~jcalvert/tech/cannon.htm Cannons and Gunpowder] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070701172502/http://www.du.edu/~jcalvert/tech/cannon.htm |tarih=1 Temmuz 2007 }}. Accessed on May 18, 2006.</ref> |
||
{{Groundbreaking submarines}} |
{{Groundbreaking submarines}} |
||
At the beginning of the [[16th century]], the first European [[fire ships]] were used. Ships were filled with [[flammable]] materials, set on fire, and sent to enemy lines. This tactic was successfully used by [[Francis Drake]] to scatter the [[Spanish Armada]] at the Battle of [[Gravelines]],<ref>Jorge. [http://www.tudorplace.com.ar/Documents/defeat_of_the_armada.htm The "Invincible" Armada]. Accessed on May 18, 2006.</ref> and would later be used by the Chinese, Russians, Greeks, and several other countries in naval battles. [[Naval mines]] were invented in the [[17th century]], though they were not used in great numbers until the [[American Civil War]]. They were used heavily in the [[First World War]] and [[Second World War]]. |
At the beginning of the [[16th century]], the first European [[fire ships]] were used. Ships were filled with [[flammable]] materials, set on fire, and sent to enemy lines. This tactic was successfully used by [[Francis Drake]] to scatter the [[Spanish Armada]] at the Battle of [[Gravelines]],<ref>Jorge. [http://www.tudorplace.com.ar/Documents/defeat_of_the_armada.htm The "Invincible" Armada] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060512075645/http://www.tudorplace.com.ar/Documents/defeat_of_the_armada.htm |tarih=12 Mayıs 2006 }}. Accessed on May 18, 2006.</ref> and would later be used by the Chinese, Russians, Greeks, and several other countries in naval battles. [[Naval mines]] were invented in the [[17th century]], though they were not used in great numbers until the [[American Civil War]]. They were used heavily in the [[First World War]] and [[Second World War]]. |
||
The [[submarine]] was invented in 1624 by [[Cornelius Drebbel]], which could go to depth of 15 feet (5 m). The Turtle was developed by [[David Bushnell]] during the [[American Revolution]]. [[Robert Fulton]] then improved the submarine design by creating the [[Nautilus (submarine)]].<ref>[http://submarinehistory.homestead.com/EarlyUnderwaterwarfare.html Early Underwater Warfare]. California Center for Military History. Accessed on May 18, 2006.</ref> |
The [[submarine]] was invented in 1624 by [[Cornelius Drebbel]], which could go to depth of 15 feet (5 m). The Turtle was developed by [[David Bushnell]] during the [[American Revolution]]. [[Robert Fulton]] then improved the submarine design by creating the [[Nautilus (submarine)]].<ref>[http://submarinehistory.homestead.com/EarlyUnderwaterwarfare.html Early Underwater Warfare] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060217031100/http://submarinehistory.homestead.com/EarlyUnderwaterwarfare.html |tarih=17 Şubat 2006 }}. California Center for Military History. Accessed on May 18, 2006.</ref> |
||
[[Dosya:Howitzer firing.jpg| |
[[Dosya:Howitzer firing.jpg|upright=0.91|sağ|küçükresim|A 155 mm [[M198 howitzer]] firing a shell.]] |
||
The [[Howitzer]], a type of [[field artillery]], was developed in 17th century to fire high [[trajectory]] explosive shells at targets that could not be reached by flat trajectory projectiles. |
The [[Howitzer]], a type of [[field artillery]], was developed in 17th century to fire high [[trajectory]] explosive shells at targets that could not be reached by flat trajectory projectiles. |
||
Bayonets also became of wide usage to infantry soldiers. [[Bayonet]] is named after [[Bayonne]], [[ |
Bayonets also became of wide usage to infantry soldiers. [[Bayonet]] is named after [[Bayonne]], [[Fransa]] where it was first manufactured in the 16th century. It is used often in infantry charges to fight in hand-to-hand combat. General [[Jean Martinet]] introduced the bayonet to the French army. They were used a lot in the [[American Civil War]], and continued to be used in modern wars like the [[Invasion of Iraq]]. |
||
[[Balloon (aircraft)|Balloon]]s were first used in warfare at the end of the [[18th century]]. It was first introduced in Paris of 1783; the first balloon traveled over 5 miles (8 km). Previously military [[Reconnaissance|scouts]] could only see from high points on the ground, or from the mast of a ship. Now they could be high in the sky, signalling to troops on the ground. This made it much more difficult for troop movements to go unobserved. |
[[Balloon (aircraft)|Balloon]]s were first used in warfare at the end of the [[18th century]]. It was first introduced in Paris of 1783; the first balloon traveled over 5 miles (8 km). Previously military [[Reconnaissance|scouts]] could only see from high points on the ground, or from the mast of a ship. Now they could be high in the sky, signalling to troops on the ground. This made it much more difficult for troop movements to go unobserved. |
||
| 179. satır: | 182. satır: | ||
Also in the 1860s came the first boats that would later be known as [[torpedo boat]]s. These were first used in the [[American Civil War]], but generally were not successful. Several [[Confederate States of America|Confederates]] used [[spar torpedo]]es, which were bombs on long poles designed to attach to boats. In the later part of the 19th century, the self-propelled [[torpedo]] was developed. The [[HNoMS Rap]] |
Also in the 1860s came the first boats that would later be known as [[torpedo boat]]s. These were first used in the [[American Civil War]], but generally were not successful. Several [[Confederate States of America|Confederates]] used [[spar torpedo]]es, which were bombs on long poles designed to attach to boats. In the later part of the 19th century, the self-propelled [[torpedo]] was developed. The [[HNoMS Rap]] |
||
At the start of the World Wars, various nations had developed weapons that were a surprise to their adversaries, leading to a need to learn from this, and alter how to combat them. [[Flame thrower]]s were first used in the first world war. The French were the first to introduce the [[armored car]] in 1902. Then in 1918, the British produced the first [[APC|armored troop carrier]]. Many early [[tank]]s were proof of concept but impractical until further development. In [[World War I]], the British and French held a crucial advantage due to their superiority in tanks; the Germans had only a few dozen A<sub>7</sub>V tanks, as well as 170 captured tanks. The British and French both had over several hundred each. The French tanks included the 13 ton [[Schnedier-Creusot]], with a 75 mm gun, and the British had the [[Mark IV]] and [[Mark V]] tanks. |
At the start of the World Wars, various nations had developed weapons that were a surprise to their adversaries, leading to a need to learn from this, and alter how to combat them. [[Flame thrower]]s were first used in the first world war. The French were the first to introduce the [[armored car]] in 1902. Then in 1918, the British produced the first [[APC|armored troop carrier]]. Many early [[tank]]s were proof of concept but impractical until further development. In [[World War I]], the British and French held a crucial advantage due to their superiority in tanks; the Germans had only a few dozen A<sub>7</sub>V tanks, as well as 170 captured tanks. The British and French both had over several hundred each. The French tanks included the 13 ton [[Schnedier-Creusot]], with a 75 mm gun, and the British had the [[Mark IV]] and [[Mark V]] tanks.{{kdş|Keegan|1999|s=410}} |
||
On [[December 17]], |
On [[December 17]], 1903, the [[Wright Brothers]] performed the first controlled, powered, heavier-than-air flight; it went 39 meters (120 ft). In 1907, the first [[helicopter]] flew, but it wasn't practical for usage. [[World War I Aviation|Aviation]] became important in [[World War I]], in which several [[Flying ace|aces]] gained fame. In 1911 an [[aircraft]] took off from a [[warship]] for the first time. It was a [[Cruiser (warship)|cruiser]]. [[Take-off]]s were soon perfected, but deck landings on a cruiser were another matter. This led to the development of an [[aircraft carrier]] with a decent unobstructed flight deck. |
||
[[Chemical warfare]] exploded into the public consciousness in [[World War I]] but may have been used in earlier wars without as much human attention. The Germans used gas-filled shells at the [[Battle of Bolimov]] on [[January 3]], |
[[Chemical warfare]] exploded into the public consciousness in [[World War I]] but may have been used in earlier wars without as much human attention. The Germans used gas-filled shells at the [[Battle of Bolimov]] on [[January 3]], 1915. These were not lethal, however. In April 1915, the Germans developed a chlorine gas that was highly lethal, and used it to great effect at [[Second Battle of Ypres]].{{kdş|Keegan|1999|ss=197-199}} |
||
[[World War II]] gave rise to even more technology. The worth of the [[aircraft carrier]] was proved in the battles between the [[ |
[[World War II]] gave rise to even more technology. The worth of the [[aircraft carrier]] was proved in the battles between the [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] and [[Japonya]] like the [[Battle of Midway]]. [[Radar]] was independently invented by the [[Allies of World War II|Allies]] and [[Axis Powers|Axis powers]]. It used [[radio wave]]s to detect nearby objects. [[Molotov cocktail]]s were invented by the [[Finland|Finns]] in 1939, during the [[Winter War]]. The [[atomic bomb]] was developed by the [[Manhattan Project]] and [[Atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki|launched at Hiroshima and Nagasaki]] in 1945, ultimately ending World War II. |
||
During the [[Cold War]], even though fighting did not actually occur, the superpowers- the [[ |
During the [[Cold War]], even though fighting did not actually occur, the superpowers- the [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] and [[Rusya]]- engaged in a [[Nuclear arms race|race]] to develop and increase the level of technology available for military purposes. In the [[space race]], both nations attempted to launch human beings into space to the moon. Other technological advances centered around intelligence (like the [[spy satellite]]) and missiles ([[ballistic missile]]s, [[cruise missile]]s). [[Nuclear submarine]], invented in 1955. This meant submarines no longer had to surface as often, and could run more quietly. They evolved into becoming underwater missile platforms. [[Cruise missile]]s were invented in the USA in 1982. |
||
--> |
--> |
||
| 197. satır: | 200. satır: | ||
[[Homer]], in the [[Iliad]], described the [[Trojan War]]. However, the [[historicity of the Iliad]] is doubtful, as many historians believe that the Iliad is essentially legendary. Others believe that it is partly historical. |
[[Homer]], in the [[Iliad]], described the [[Trojan War]]. However, the [[historicity of the Iliad]] is doubtful, as many historians believe that the Iliad is essentially legendary. Others believe that it is partly historical. |
||
[[Herodotus]] (484 BC - 425 BC) wrote the ''[[Histories (Herodotus)|The Histories]]''. He is, along with Thucydides, often known as the "father of history".<ref>Annie Warburton (November 28, 2003). [http://www.abc.net.au/tasmania/stories/s999564.htm Herodotus: the father of history]. Accessed on May 18, 2006.</ref> [[Thucydides]] (460 BC - 395 BC) is regarded as the first scientific historian by dismissing the notions of deities taking active part in history. Despite being an [[Athens|Athenian]], he remained an impartial historian, taking advantage of his exile to research the war from different perspectives. To do such, he carefully examined documents and interviewed eyewitnesses.<ref>{{ |
[[Herodotus]] (484 BC - 425 BC) wrote the ''[[Histories (Herodotus)|The Histories]]''. He is, along with Thucydides, often known as the "father of history".<ref>Annie Warburton (November 28, 2003). [http://www.abc.net.au/tasmania/stories/s999564.htm Herodotus: the father of history] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20051231110832/http://www.abc.net.au/tasmania/stories/s999564.htm |tarih=31 Aralık 2005 }}. Accessed on May 18, 2006.</ref> [[Thucydides]] (460 BC - 395 BC) is regarded as the first scientific historian by dismissing the notions of deities taking active part in history. Despite being an [[Athens|Athenian]], he remained an impartial historian, taking advantage of his exile to research the war from different perspectives. To do such, he carefully examined documents and interviewed eyewitnesses.<ref>{{kitap kaynağı| soyadı = Farah| ad = Mounir A.|eşyazarlar= Karls, Andrea Berens, ''et al''.| başlık = World History: The Human Experience| url = https://archive.org/details/worldhistoryhuma0000fara_w7l6| erişimtarihi = 16 Mayıs 2006 | yıl = 1999| yayıncı = McGraw-Hill|yer=ABD| dil = İngilizce|tanıtıcı= ISBN 0-02-821576-1| sayfalar =pp. 137-138| bölüm = 5 The Height of Greek Civilization}}</ref> |
||
[[Xenophon]] (430 BC - 355 BC) is most known for ''[[Anabasis (Xenophon)|Anabasis]]'', in which he records the expedition of [[Cyrus the Younger]] into [[ |
[[Xenophon]] (430 BC - 355 BC) is most known for ''[[Anabasis (Xenophon)|Anabasis]]'', in which he records the expedition of [[Cyrus the Younger]] into [[Türkiye]]. It was one of the first books centered around the analysis of a leader. |
||
[[Julius Caesar]] (100 BC - 44 BC) authored several military books, such as ''[[Commentarii de Bello Gallico]]'' and ''[[Commentarii de Bello Civili]]'', in which he comments upon his campaigns. |
[[Julius Caesar]] (100 BC - 44 BC) authored several military books, such as ''[[Commentarii de Bello Gallico]]'' and ''[[Commentarii de Bello Civili]]'', in which he comments upon his campaigns. |
||
| 218. satır: | 221. satır: | ||
== Ayrıca bakınız == |
== Ayrıca bakınız == |
||
{{Commons kategori|Military history}} |
{{Commons kategori|Military history}} |
||
* |
*[[Sömürgecilik]] |
||
* |
*[[Emperyalizm]] |
||
* |
*[[Savaş]] |
||
* |
*[[Silah]] |
||
* |
*[[Türk askerî tarihi]] |
||
* |
*[[Sovyetler Birliği'nin askerî tarihi|Sovyetler Birliği]] |
||
== Dipnotlar == |
== Dipnotlar == |
||
{{ |
{{kaynakça}} |
||
== Dış bağlantılar == |
== Dış bağlantılar == |
||
* |
*[https://web.archive.org/web/20130813172044/http://www.askeritarih.net/ Türkçe askerî tarih araştırmaları] |
||
* |
*[http://www.historyofwar.org Askerî tarih ansiklopedisi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190402193159/http://www.historyofwar.org/ |tarih=2 Nisan 2019 }} |
||
* |
*[http://www.militaryhistorywiki.org Askerî tarih wikisi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181004113345/http://militaryhistorywiki.org/ |tarih=4 Ekim 2018 }} |
||
{{Otorite kontrolü}} |
|||
[[Kategori:Askerî tarih| ]] |
[[Kategori:Askerî tarih| ]] |
||
[[Kategori:Silahlanma]] |
|||
19.15, 9 Mayıs 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.
 | Bu sayfanın tamamının ya da bir kısmının Türkçeye çevrilmesi gerekmektedir. Bu sayfanın tamamı ya da bir kısmı Türkçe dışındaki bir dilde yazılmıştır. Madde, alakalı dilin okuyucuları için oluşturulmuşsa o dildeki Vikipedi'ye aktarılmalıdır. İlgili değişiklikler gerçekleşmezse maddenin tamamının ya da çevrilmemiş kısımların silinmesi sözkonusu olabilecektir. İlgili çalışmayı yapmak üzere bu sayfadan destek alabilirsiniz |
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Kasım 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Savaş |
|---|
| dizisinin bir parçası |
Askerî tarih, insanlık tarihi boyunca süregelen ve çatışma kategorisine giren olaylardan oluşur. Bunlar iki kabile arasındaki küçük çaplı dövüşmeden yeryüzündeki birey nüfusunun çoğunluğunu etkileyen düzenli ordular arasında geçen bir dünya savaşına kadar sıralanırlar. Bu olayları yazarak ya da diğer yollardan kaydeden kişilere de askerî tarihçi denir.
Askerî etkinlikler binlerce yıldır süregelmiş ve tarih boyunca temel taktikler, stratejiler ve askerî harekâtların ana amacı çok fazla değişmemiştir. Merkeze hücum eden düşmanı her iki kanattan da çevirerek kuşatmaya almak için uygulanan kanatlardan kuşatma taktiği mükemmel bir askerî manevra olarak sayılmaktadır ve 2.200 yıl önce MÖ 216 yılında Cannae Savaşında Hannibal tarafından uygulanmıştır. Roma İmparatorluğu'nun kuruluş yıllarında ünlü kitabını yazan Çinli askerî teorisyen Sun Tzu'da Savaş sanatı'nda aynı manevradan sözetmiştir. Geçmişte yapılmış hatalara düşmemek, çarpışma esnasında tarihteki benzerlerini hatırlayarak komutanların performansını iyileştirebilmek ve yaşanan deneyimlerden dersler çıkarabilmek için askerî kuvvetlerde askerî tarihin öğrenilmesi çok önemlidir. Askerî tarihin ana bölümleri savaşların, çarpışmaların ve vuruşmaların tarihi, askerlik sanatı tarihi ve her silahlı kuvvetin kendi özel tarihinden oluşmaktadır.
Savaş sanatını bölümlere ayırmanın değişik yolları vardır. Bunlardan bir tanesi konvansiyonel ya da konvansiyonel olmayan savaş diye ikiye ayrılır. Konvansiyonel savaşta, düzenli ordular, birbirleriyle kitle imha silahları kullanmadan görece doğrudan savaşırlar. Konvansiyonel olmayan savaş tanımı ise diğer tüm tip çatışmaları tanımlamak için kullanılır: Baskın, Gerilla savaşı, ayaklanma ve terörizm gibi taktikler. Aynı zamanda nükleer, kimyasal veya biyolojik silahların kullanması da konvansiyonel olmayan savaş sayılmaktadır.
Bu kategorilerin tamamı daha geniş iki kategoride de değerlendirilir: Yüksek yoğunluklu ya da düşük yoğunluklu savaş. İki süpergüç ya da büyük ülkeler arasındaki siyasi nedenlerle yapılan çarpışmalar yüksek yoğunluklu, ayaklanmaları bastırmak, gerilla savaşı ya da devrimcilere karşı özel birliklerle çarpışmak düşük yoğunluklu savaş sayılmaktadır.
Dönemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu kadar geniş bir konuyu bölmenin bir yolu tarihsel dönemlere ayırmaktır. Bu yöntem yararlı olduğu kadar bazen hatalı da olabilmektedir çünkü tarihsel ayrım farklı coğrafyalarda farklı zamanlara rastlamaktadır. Antik çağlarda savaş diye tanımlanan yöntemler hala dünyanın bazı bölgelerinde kullanılmaktadır. Orta Çağ Avrupa için oldukça ayırdedici bir bölümleme olsa da Doğu Asya için bir anlam ifade etmemektedir.
Tarih öncesi savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarih öncesi savaşların başlangıcı antropologlar ve tarihçiler arasında bir tartışma konusudur. Avcı-toplayıcı ilk toplumlarda sosyal roller yoktu ve sınıflar bulunmuyordu (yaş ve cinsiyet farklılıkları dışında.) Dolayısıyla bölgeyi korumak için ya da saldırıda bulunmak için her yetkin birey katkıda bulunabiliyordu.
Tarımın ortaya çıkması tarımla uğraşan toplumlarla avcı-toplayıcı toplumlar arasında büyük farklılıklar yaratmıştır. Büyük bir olasılıkla, kıtlık zamanlarında avcılar, tarımla uğraşanların köylerine yoğun saldırılar düzenleyerek belki de ilk düzenli savaşı başlatmışlardır. Görece daha ileri aşamadaki tarımla uğraşan toplumlarda sosyal rollerin ayrımı mümkündü ve ayrı organize birimler olarak profesyonel askerler ilk defa ortaya çıkıyordu.
Antik çağlarda savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Hala ilk olup olmadığı tartışılan ilk arkeolojik savaş kaydı Mısır'da Nil nehri bölgesinde bulunan ve 117 nci Mezarlık diye bilinen bölgedeki yedi bin yıllık savaş hakkındadır. İskeletlerinde okbaşı bulunan birçok vücut bir savaş sonucu ölenler olabilir.
Antik tarih hakkında bildiklerimizin çoğu aslında orduların tarihidir: Hangi fetihlerde bulundukları, hareketleri ve teknolojik icatları. Bunun böyle olmasının birçok sebebi vardır. antik çağlarda idari birim olarak bulunan krallık ve imparatorluklar ancak askerî güç ile kontrol altında tutulabiliyordu. Sınırlı sayıda yapılan tarım nedeniyle büyük topluluklara destek olabilen çok az yer vardı ve sık sık savaşılıyordu.
Silahlar ve zırhlar dayanaklı olmak için tasarlanmışlardı dolayısıyla diğer nesnelerden daha uzun süre dayanıyorlardı. Bu nedenle ortaya çıkarılan nesnelerin büyük çoğunluğu bu iki sınıfa girmektedir. Silahlar ve zırhlar aynı zamanda tarih boyunca oldukça yüksek sayılarda üretilmişlerdir ve bu da arkeolojik kazılarda bunların bulunma olasılığını artırmaktadır. Bu tarz nesneler aynı zamanda gelecek kuşaklar için bir erdem simgesi de sayılıyordu ve önde gelen savaşçıların mezarlarına ya da anıtlarına konulması en olası nesnelerdi. Ve yazı bulunduktan sonra sık sık kralların askerî fetihlerini ve zaferlerini övmek için kullanılmıştır.
Yazı, sade vatandaş tarafından kullanılsa bile yazmaya değer böyle olayları kaydetmek için de kullanılmıştır. Savaşlar da ister Homer'in Truva Savaşı'nı anlattığı destanlarında olsun, ister kişisel yazışmalarda olsun her zaman için kaydedilen konular olmuştur. Gerçekten de ilk yazılı eserler savaş üzerinde dönmektedirler. Savaş yaşamın hem çok yaygın hem de dramatik bir bölümünü oluşturmaktaydı. Bugün bile binlerce askerin katıldığı çarpışmalara tanık olmak bunun hem sanat yoluyla hem de gerçekçi tarihî yazılarla kayıt altına alınması için yeteri kadar önemlidir. Daha sonraları ulus-devletler gelişip imparatorluklar büyüdükçe, düzen ve verimlilik gereksiniminin artması, yazılı kayıtların da artmasını getirmiştir. Sun Tzu'nun sözleriyle "devlet için hayatî derecede önem taşıyan bir konu" olan savaşlarla ilgili kayıtların tutulması ordular ve devlet görevlileri için büyük önem taşıyordu. Bütün bu nedenlerden ötürü, antik tarihin büyük bir bölümünü askerî tarih oluşturmaktadır.
Bu uygarlıklar Antik yeryüzündeki dikkate değer askerî güçlere sahipti :Başta Xiongnu(Hunlar) olmak üzere Mısırlılar, Babil, Pers İmparatorluğu, Yunanlar, Çinliler, Makedonlar, Romalılar, Hintler, Gandhara, Qin.
Mezopotamya'nın verimli topraklarında tarih öncesi dönemin önemli fetihlerine sahne olmuştur. Mezopotamya Sümerler, Akadlar, Persler, Babil ve Asurlar tarafından fethedilmiştir.
Antik Mısır kuvvetli bir güç haline gelmeye başlamıştı ama daha sonra Eski Yunanlar, Romalılar, Bizanslılar ve Persler tarafından işgal edilmişlerdir.
Yunanistan'da Atina ve Sparta gibi çeşitli şehir-devletler güç kazanmışlardır.
Orta Çağda savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Karanlık çağın bir yerinde üzengiler kullanılmaya başlandığında ordular tamamen değişecekti. Bu buluşla birlikte teknolojik, kültürel ve toplumsal gelişmeler askerî taktikleri ve süvari ile topçunun rolünü değiştirerek savaşların antik çağdaki tarzı dramatik bir şekilde değiştirilmiştir. Aynı savaş tarzı dünyanın diğer bölgelerinde de varolmuştur. Bozkırların göçmen savaşçılarını taklit eden Çin ordusu beşinci yüzyılda yoğun piyade kuvvetinden süvari ağırlıklı kuvvetlere dönüşmüştür. Orta Doğu ve Kuzey Afrika Avrupa'dakine benzer ve sıklıkla da daha gelişmiş teknolojiler kullanmıştır. Çoğu kişi tarafından Japonya'daki Orta Çağ savaş tarzının 19. yy. ortalarına kadar devam ettiği kabul edilmektedir. Afrika'da da Sahel boyunca ve sennar Krallığı ile Fulani İmparatorluğu gibi Sudan devletleri de Orta Çağ savaş taktiğini ve silahlarını, bunlar Avrupa'da kullanımdan kalktıktan sonra uzun süreler kullanmaya devam etmişlerdir.
Orta Çağ'da feodalizm çok geniş bir şekilde yayılmıştı ve Avrupa'da birçok derebeyi vardı. Derebeyleri topraklarını korumak için çoğunlukla kalelerde yaşarlardı.
İslam İmparatorluğu da genişlemekteydi ve Emeviler zamanında batıda İspanya'ya doğu da da İndus nehrine uzanmıştı. Daha sonra iktidara Abbasiler geçmiştir. Abbasilerde Selçuklu Hanedanı ve Moğollar tarafından yenilmişlerdir. Tours Savaşı'nda Charles Martel komutasındaki Franklar, müslümanların Avrupa içlerine doğru olan ilerlemesini durdurmuştur.
Çin'de Sui Hanedanı ve diğer hanedanlar yükselmişti ancak Cengiz Han ve Kubilay Han komutasındaki Moğollar Çinlileri yenerek toprakları işgal etmişlerdir. Genişlemeye devam eden Moğol İmparatorluğu Kubilay Han'ın ölümüyle parçalanmıştır.
Barutlu silahlarla savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]16ncı yüzyılın başlarındaki İtalyan Savaşları sırasında Avrupa ordularının arkebüsü (arquebus) kullanmayı benimsemeleri savaşalanındaki zırhlı süvari üstünlüğüne son vermiştir. Feodal sistemin çökmesi ve Orta Çağ şehir devletlerinin daha büyük uluslar altında toplanması Orta Çağ'daki standart askerî bileşen olan paralı askerlerin ve feodallerin zorla topladığı orduların yerine profesyonel orduların kurulmasını sağlamıştır.
Bu dönemdeki bazı önemli gelişmeler şunlardır:
- Sahra topu
- Topçu bataryaları
- Piyade talimi
- Ağır süvari (Dragoon)
- Süngü
Sanayi Çağı'nda savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Silahların, özellikle de küçük silahların kullanımı kolaylaştıkça ülkeler profesyonel askerlerden oluşan ordulardan çok belirli süreli askerî hizmete almaya dönmüşlerdir. Teknolojik ilerlemeler giderek daha da önemli hale gelmeye başlamıştır. Önceki dönemlerde savaşan orduların benzer silahları olmasına rağmen Sanayi Çağı'nda Sadowa Çarpışması gibi daha ileri teknolojiye sahip olmanın çarpışmanın sonucunu belirlediği de görülmüştür.
Sanayi çağı'nda uygulanan askerî hizmet altına alma yöntemiyle çarpışma için gerekli olan askerlerin sayısında artış sağlanmıştır. Bu yöntem Napolyon Bonapart tarafından Napolyon Savaşları'nda kullanılmıştır.
Sanayi Çağı'nda diğer bir ulusun savaşa girmesini engellemek amacıyla topyekün savaş kullanılmıştır. William Tecumseh Sherman'ın "March to the Sea" (Denize Yürüyüş'ü) ve Philip Sheridan'ın Shenandoah Vadisi'ni yakıp yıkması bu topyekûn savaşın örnekleridir.
Günümüzde savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde savaş yüksek teknolojinin de yaygın olarak kullanıldığı oldukça karmaşık bir olaydır. Terim olarak elektronik çağında, birinci dünya ülkelerinden bir ya da birkaçının da katıldığı çatışmalar kastedilmektedir. Elbette, üçüncü dünya ülkeleri de savaş yapmaktadırlar ancak bu genellikle düşük teknolojili savaş ya da gerilla taktikleri olmaktadır.
Teknolojik evrim
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/https/tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Tarihî kayıtlar
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Askerî tarih ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkçe askerî tarih araştırmaları
- Askerî tarih ansiklopedisi2 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Askerî tarih wikisi4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
