Kemik iliği: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Geleceğe dönüş! Dakmor Tojira tarafından yapılan 2020-10-28 22:03:48 tarihli değişiklik, Gezinti Pencereleri kullanılarak geri getirildi. Etiket: Elle geri alma |
k →Kaynakça: Kaynakça düzeltmesi |
||
| (12 kullanıcı tarafından yapılan 16 ara revizyon gösterilmiyor) | |||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{Uzman|tarih=Ağustos 2011}} |
{{Uzman|tarih=Ağustos 2011}} |
||
[[Dosya:Gray72.png| |
[[Dosya:Gray72.png|küçükresim|upright=1.59| [[Gray's Anatomy]]'de ilik hücrelerinin resmi.]] |
||
[[Dosya:Caput femoris cortex medulla.jpg| |
[[Dosya:Caput femoris cortex medulla.jpg|küçükresim|upright=1.59| Femur (uyluk kemiği) başının görünümü, kırmızı ilik ve sarı ilik ( numune, total kalça protezi ameliyatından sonra elde edildi)]] |
||
'''Kemik iliği''' ('' |
'''Kemik iliği''' (''medulla ossium''), büyük [[kemik]]lerin içinde, merkezde yer alan [[doku]]dur.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = https://www.mds-foundation.org/wp-content/uploads/2019/05/Blood-Marrow-Booklet_Turkish_Online_5.8.19.pdf | başlık = Kemik İliği Ne İşe Yarar? | erişimtarihi = 28 Ekim 2020 | tarih = | çalışma = Kemik iliği – özellikle sternum ve kalça kemikleri gibi uzun düz kemiklerin içndekii boşluklarda bulunan besleyici süngerimsi dokudur. İki tür kemik iliği vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Sarı kemik iliğinde yağ hücresi sayısı kırmızı kemik iliğine oranla daha fazladır. Kemik iliğinin iki türü de kan damarları ihtiva eder. | yayıncı = MDS Foundation | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201031082125/https://www.mds-foundation.org/wp-content/uploads/2019/05/Blood-Marrow-Booklet_Turkish_Online_5.8.19.pdf | arşivtarihi = 31 Ekim 2020}}</ref> Toplam vücut ağırlığının %4'ünü oluşturmaktadır. Bu da yetişkinlerde yaklaşık 2.6 kg'a denk gelmektedir.Yeni [[kan hücresi|kan hücrelerinin]] periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir. |
||
== Kırmızı ve sarı kemik iliği == |
== Kırmızı ve sarı kemik iliği == |
||
İki tip ilik vardır: '''kırmızı kemik iliği''' ve '''sarı kemik iliği''': |
İki tip ilik vardır: '''kırmızı kemik iliği''' ve '''sarı kemik iliği''': |
||
* Kırmızı kemik iliği (veya miyeloid ilik'''), süngerimsi kemikte bulunur. [[Alyuvar]], [[akyuvar]] ve [[trombosit]]ler burada üretilir. Myeloid dokudan zengindir.''' |
* Kırmızı kemik iliği (veya miyeloid ilik'''), süngerimsi kemikte bulunur. [[Alyuvar]], [[akyuvar]] ve [[trombosit]]ler burada üretilir. Myeloid dokudan zengindir.''' |
||
* Sarı kemik |
* [[Sarı kemik iliği]]nde bazı akyuvarlar üretilir. İçinde çok daha fazla sayıda [[yağ hücresi]] olduğu için sarı renklidir. |
||
Her iki tipteki kemik iliğinde de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.<ref name=":0" /> |
Her iki tipteki kemik iliğinde de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.<ref name=":0" /> |
||
| 32. satır: | 32. satır: | ||
== İlik bağışı ve nakli == |
== İlik bağışı ve nakli == |
||
{{Ana |
{{Ana|İlik nakli}} |
||
[[Dosya:Bone_marrow_biopsy.jpg| |
[[Dosya:Bone_marrow_biopsy.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.36|İliğin alınması]] |
||
Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine ([[Allojenik]]) |
Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine ([[Allojenik]]) veya ileride aynı kişiye ([[Otolog]])aktarmak mümkündür. Eğer verici ve alıcı uyumlu iseler aktarılan hücreler iliğe göç edip [[kan hücreleri]] üretmeye başlarlar. Kök hücreler genelde ya [[ilium tepesi]]nden [[genel anestezi]] ile alınır (bu işlem pek çok iğne batırması gerektirir) veya kök hücrelerin kemikten kan dolaşımına salınmalarını sağlayan bazı ilaçlar kullanılır, ardından bu hücreler kandan izole edilirerek donörden alınan kan tekrar kendisine verilir. |
||
Bir kişiden diğerine nakil, ilikte ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır. |
Bir kişiden diğerine nakil, ilikte ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır. Hastanın kemik iliğindeki hücreler önce radyasyon veya ilaçlarla öldürülür sonra yeni kök hücreler aktarılır. |
||
[[Kanser]] durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/kemik-iligi-nakli-nedir-32|başlık=Kemik İliği Nakli Nedir?|erişimtarihi=28 Ekim 2020|tarih=|çalışma=Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur.|yayıncı=LÖSEV}}</ref> |
[[Kanser]] durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/kemik-iligi-nakli-nedir-32 | başlık = Kemik İliği Nakli Nedir? | erişimtarihi = 28 Ekim 2020 | tarih = | çalışma = Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur. | yayıncı = LÖSEV | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180315200914/https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/kemik-iligi-nakli-nedir-32 | arşivtarihi = 15 Mart 2018}}</ref> |
||
{{Lenfatik sistem}} |
{{Lenfatik sistem}} |
||
==Kaynakça== |
==Kaynakça== |
||
{{ |
{{kaynakça}} |
||
{{Otorite kontrolü}} |
|||
[[Kategori:Lenfatik sistem]] |
[[Kategori:Lenfatik sistem]] |
||
Sayfanın 15.52, 1 Mayıs 2024 tarihindeki hâli
 | Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ağustos 2011) |
Kemik iliği (medulla ossium), büyük kemiklerin içinde, merkezde yer alan dokudur.[1] Toplam vücut ağırlığının %4'ünü oluşturmaktadır. Bu da yetişkinlerde yaklaşık 2.6 kg'a denk gelmektedir.Yeni kan hücrelerinin periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir.
Kırmızı ve sarı kemik iliği
İki tip ilik vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği:
- Kırmızı kemik iliği (veya miyeloid ilik), süngerimsi kemikte bulunur. Alyuvar, akyuvar ve trombositler burada üretilir. Myeloid dokudan zengindir.
- Sarı kemik iliğinde bazı akyuvarlar üretilir. İçinde çok daha fazla sayıda yağ hücresi olduğu için sarı renklidir.
Her iki tipteki kemik iliğinde de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.[1]
Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır, zamanla sarı kemik iliği oranı artar. Yetişkinlerde ortalama 2,6 kg kemik iliği olur, bunun yarısı kırmızıdır. Kırmızı kemik iliği başlıca yassı kemiklerde (göğüs kemiği, kafatası, kaburgalar, omurgalar ve kürek kemikleri gibi) ve uzun kemiklerden olan femur ve humerusun proksimal ucundaki süngerimsi kısımda bulunur. Sarı kemik iliği uzun kemiklerin orta kısmındaki boşlukta bulunur.
Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı kemik iliği kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.
Kök hücre tipleri
Kemik iliğinde üç tip kök hücre bulunur:
- Hematopoetik kök hücreleri dolaşımda bulunan üç hücre türünü oluşturur: akyuvarlar (lökositler), alyuvarlar (eritrositler) ve trombositler (kan pulcukları).
- Mezenşimal kök hücreleri kemik iliğinin ortasındaki boşluğun (sinüsün) etrafına dizilidir. Osteoblast, kondrosit, miyosit ve çeşitli başka hücre türlerine başkalaşabilme yeteneklerine sahiptirler. Ayrıca kemik iliğinin bekçiliğini yaparlar.
- bidotelyal kök hücreler
Kemik iliğiyle ilgili hastalıklar
Kanserli bir büyüme veya verem gibi bir enfeksiyon sonucu normal kemik iliği yerini kaybedebilir ve bunun sonucunda alyuvar,akyuvar ve kan pulcuklarının üretiminde bir azalma olabilir. Ayrıca, kemik iliğinde kan hücrelerini oluşturucularının (progenitor) kanserlerine de rastlanır, bunlar lösemilerdir.
Kemik iliği ilgili bir hastalığın tanısını koymak için bazen bir ilik muayenesi yapılır. Bu işlemde genel anestezi ya da lokal anestezi ile ilium kemiğinin kristasından bir iğne yardımıyla örnek alınır. Bir bacak kemiğinde ortalama 440 milyar hücre vardır.
Radyasyon veya kemoterapi kemik iliğinde hızla bölünmekte olan hücreleri öldürür ama bağışıklık sisteminin de zayıflamasına neden olur. Radyasyon hastalığının belirtilerinin çoğu kemik iliğinin zarar görmüş olmasından kaynaklanır.
İlik bağışı ve nakli
Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine (Allojenik) veya ileride aynı kişiye (Otolog)aktarmak mümkündür. Eğer verici ve alıcı uyumlu iseler aktarılan hücreler iliğe göç edip kan hücreleri üretmeye başlarlar. Kök hücreler genelde ya ilium tepesinden genel anestezi ile alınır (bu işlem pek çok iğne batırması gerektirir) veya kök hücrelerin kemikten kan dolaşımına salınmalarını sağlayan bazı ilaçlar kullanılır, ardından bu hücreler kandan izole edilirerek donörden alınan kan tekrar kendisine verilir.
Bir kişiden diğerine nakil, ilikte ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır. Hastanın kemik iliğindeki hücreler önce radyasyon veya ilaçlarla öldürülür sonra yeni kök hücreler aktarılır.
Kanser durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.[2]
Kaynakça
- ^ a b "Kemik İliği Ne İşe Yarar?" (PDF). Kemik iliği – özellikle sternum ve kalça kemikleri gibi uzun düz kemiklerin içndekii boşluklarda bulunan besleyici süngerimsi dokudur. İki tür kemik iliği vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Sarı kemik iliğinde yağ hücresi sayısı kırmızı kemik iliğine oranla daha fazladır. Kemik iliğinin iki türü de kan damarları ihtiva eder. MDS Foundation. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.
- ^ "Kemik İliği Nakli Nedir?". Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur. LÖSEV. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.
