Kemik iliği: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 15.52, 1 Mayıs 2024 tarihindeki hâli

Gray's Anatomy'de ilik hücrelerinin resmi.

Kemik iliği (medulla ossium), büyük kemiklerin içinde, merkezde yer alan dokudur.^[1] Toplam vücut ağırlığının %4'ünü oluşturmaktadır. Bu da yetişkinlerde yaklaşık 2.6 kg'a denk gelmektedir.Yeni kan hücrelerinin periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir.

Kırmızı ve sarı kemik iliği

İki tip ilik vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği:

Kırmızı kemik iliği (veya miyeloid ilik), süngerimsi kemikte bulunur. Alyuvar, akyuvar ve trombositler burada üretilir. Myeloid dokudan zengindir.
Sarı kemik iliğinde bazı akyuvarlar üretilir. İçinde çok daha fazla sayıda yağ hücresi olduğu için sarı renklidir.

Her iki tipteki kemik iliğinde de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.^[1]

Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır, zamanla sarı kemik iliği oranı artar. Yetişkinlerde ortalama 2,6 kg kemik iliği olur, bunun yarısı kırmızıdır. Kırmızı kemik iliği başlıca yassı kemiklerde (göğüs kemiği, kafatası, kaburgalar, omurgalar ve kürek kemikleri gibi) ve uzun kemiklerden olan femur ve humerusun proksimal ucundaki süngerimsi kısımda bulunur. Sarı kemik iliği uzun kemiklerin orta kısmındaki boşlukta bulunur.

Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı kemik iliği kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.

Kök hücre tipleri

Kemik iliğinde üç tip kök hücre bulunur:

Hematopoetik kök hücreleri dolaşımda bulunan üç hücre türünü oluşturur: akyuvarlar (lökositler), alyuvarlar (eritrositler) ve trombositler (kan pulcukları).
Mezenşimal kök hücreleri kemik iliğinin ortasındaki boşluğun (sinüsün) etrafına dizilidir. Osteoblast, kondrosit, miyosit ve çeşitli başka hücre türlerine başkalaşabilme yeteneklerine sahiptirler. Ayrıca kemik iliğinin bekçiliğini yaparlar.
bidotelyal kök hücreler

Kemik iliğiyle ilgili hastalıklar

Kanserli bir büyüme veya verem gibi bir enfeksiyon sonucu normal kemik iliği yerini kaybedebilir ve bunun sonucunda alyuvar,akyuvar ve kan pulcuklarının üretiminde bir azalma olabilir. Ayrıca, kemik iliğinde kan hücrelerini oluşturucularının (progenitor) kanserlerine de rastlanır, bunlar lösemilerdir.

Kemik iliği ilgili bir hastalığın tanısını koymak için bazen bir ilik muayenesi yapılır. Bu işlemde genel anestezi ya da lokal anestezi ile ilium kemiğinin kristasından bir iğne yardımıyla örnek alınır. Bir bacak kemiğinde ortalama 440 milyar hücre vardır.

Radyasyon veya kemoterapi kemik iliğinde hızla bölünmekte olan hücreleri öldürür ama bağışıklık sisteminin de zayıflamasına neden olur. Radyasyon hastalığının belirtilerinin çoğu kemik iliğinin zarar görmüş olmasından kaynaklanır.

İlik bağışı ve nakli

Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine (Allojenik) veya ileride aynı kişiye (Otolog)aktarmak mümkündür. Eğer verici ve alıcı uyumlu iseler aktarılan hücreler iliğe göç edip kan hücreleri üretmeye başlarlar. Kök hücreler genelde ya ilium tepesinden genel anestezi ile alınır (bu işlem pek çok iğne batırması gerektirir) veya kök hücrelerin kemikten kan dolaşımına salınmalarını sağlayan bazı ilaçlar kullanılır, ardından bu hücreler kandan izole edilirerek donörden alınan kan tekrar kendisine verilir.

Bir kişiden diğerine nakil, ilikte ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır. Hastanın kemik iliğindeki hücreler önce radyasyon veya ilaçlarla öldürülür sonra yeni kök hücreler aktarılır.

Kanser durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.^[2]

Kaynakça

^ ^a ^b "Kemik İliği Ne İşe Yarar?" (PDF). Kemik iliği – özellikle sternum ve kalça kemikleri gibi uzun düz kemiklerin içndekii boşluklarda bulunan besleyici süngerimsi dokudur. İki tür kemik iliği vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Sarı kemik iliğinde yağ hücresi sayısı kırmızı kemik iliğine oranla daha fazladır. Kemik iliğinin iki türü de kan damarları ihtiva eder. MDS Foundation. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.
^ "Kemik İliği Nakli Nedir?". Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur. LÖSEV. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.

[:0-1] "Kemik İliği Ne İşe Yarar?" (PDF). Kemik iliği – özellikle sternum ve kalça kemikleri gibi uzun düz kemiklerin içndekii boşluklarda bulunan besleyici süngerimsi dokudur. İki tür kemik iliği vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Sarı kemik iliğinde yağ hücresi sayısı kırmızı kemik iliğine oranla daha fazladır. Kemik iliğinin iki türü de kan damarları ihtiva eder. MDS Foundation. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.

[2] "Kemik İliği Nakli Nedir?". Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur. LÖSEV. 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020.

[1]

[2]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+{{Uzman|tarih=Ağustos 2011}}
-{{kaynaksız}}
-{{uzman}}
-[[Dosya:Gray72.png|thumb|350px| [[Gray's Anatomy]]'de kemik iliği hücrelerinin resmi.]]
+[[Dosya:Gray72.png|küçükresim|upright=1.59| [[Gray's Anatomy]]'de ilik hücrelerinin resmi.]]
-[[Dosya:Caput femoris cortex medulla.jpg|thumb|350px| Femur (uyluk kemiği) başının görünümü, kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği ( numune, total kalça protezi ameliyatından sonra elde edildi)]]
+[[Dosya:Caput femoris cortex medulla.jpg|küçükresim|upright=1.59| Femur (uyluk kemiği) başının görünümü, kırmızı ilik ve sarı ilik ( numune, total kalça protezi ameliyatından sonra elde edildi)]]
-'''Kemik iliği''' (''Medulla ossea''), büyük [[kemik]]lerin içinde, merkezde yer alan [[doku]]dur. Toplam vücut ağırlığının %4'ünü oluşturmaktadır bu da erişkinlerde yaklaşık 2.6 kg'a denk gelmektedir.Yeni [[kan hücresi|kan hücrelerinin]] periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir.
+'''Kemik iliği''' (''medulla ossium''), büyük [[kemik]]lerin içinde, merkezde yer alan [[doku]]dur.<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = https://www.mds-foundation.org/wp-content/uploads/2019/05/Blood-Marrow-Booklet_Turkish_Online_5.8.19.pdf | başlık = Kemik İliği Ne İşe Yarar? | erişimtarihi = 28 Ekim 2020 | tarih =  | çalışma = Kemik iliği – özellikle sternum ve kalça kemikleri gibi uzun düz kemiklerin içndekii boşluklarda bulunan besleyici süngerimsi dokudur. İki tür kemik iliği vardır: kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği. Sarı kemik iliğinde yağ hücresi sayısı kırmızı kemik iliğine oranla daha fazladır. Kemik iliğinin iki türü de kan damarları ihtiva eder. | yayıncı = MDS Foundation | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201031082125/https://www.mds-foundation.org/wp-content/uploads/2019/05/Blood-Marrow-Booklet_Turkish_Online_5.8.19.pdf | arşivtarihi = 31 Ekim 2020}}</ref> Toplam vücut ağırlığının %4'ünü oluşturmaktadır. Bu da yetişkinlerde yaklaşık 2.6&nbsp;kg'a denk gelmektedir.Yeni [[kan hücresi|kan hücrelerinin]] periyodik olarak yaşam boyu üretildiği yerdir.
-== Kırmızı ve sarı ilik ==
+== Kırmızı ve sarı kemik iliği ==
-İki tip ilik vardır: '''kırmızı ilik''' ve '''sarı ilik''':
+İki tip ilik vardır: '''kırmızı kemik iliği''' ve '''sarı kemik iliği''':
-* Kırmızı ilik (veya miyeloid ilik'''), süngerimsi kemikte bulunur. [[Alyuvar]], [[akyuvar]] ve [[trombosit]]ler burada üretilir.Myeloid dokudan zengindir.
+* Kırmızı kemik iliği (veya miyeloid ilik'''), süngerimsi kemikte bulunur. [[Alyuvar]], [[akyuvar]] ve [[trombosit]]ler burada üretilir. Myeloid dokudan zengindir.'''
-* Sarı ilikte bazı akyuvarlar üretilir. İçinde çok daha fazla sayıda [[yağ hücresi]] olduğu için sarı renklidir.
+* [[Sarı kemik iliği]]nde bazı akyuvarlar üretilir. İçinde çok daha fazla sayıda [[yağ hücresi]] olduğu için sarı renklidir.
-Her iki tipteki ilik de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.
+Her iki tipteki kemik iliğinde de sayısız kılcal kan damarı içermektedir.<ref name=":0" />
-Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır, zamanla sarı ilik oranı artar. Yetişkinlerde ortalama 2,6 kg kemik iliği olur, bunun yarısı kırmızıdır. Kırmızı ilik başlıca [[yassı kemik]]lerde ([[göğüs kemiği]], [[kafatası]], [[kaburga]]lar, [[omurga]]lar ve [[kürek kemiği|kürek kemikleri]] gibi) ve [[uzun kemik]]lerden olan [[femur]] ve [[humerus]]un [[proksimal]] ucundaki süngerimsi kısımda bulunur. Sarı ilik uzun kemiklerin orta kısmındaki boşlukta bulunur.
+Doğumda tüm kemik ilikleri kırmızıdır, zamanla sarı kemik iliği oranı artar. Yetişkinlerde ortalama 2,6&nbsp;kg kemik iliği olur, bunun yarısı kırmızıdır. Kırmızı kemik iliği başlıca [[yassı kemik]]lerde ([[göğüs kemiği]], [[kafatası]], [[kaburga]]lar, [[omurga]]lar ve [[kürek kemiği|kürek kemikleri]] gibi) ve [[uzun kemik]]lerden olan [[femur]] ve [[humerus]]un [[proksimal]] ucundaki süngerimsi kısımda bulunur. Sarı kemik iliği uzun kemiklerin orta kısmındaki boşlukta bulunur.
-Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı iliği kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.
+Ciddi kan kaybı durumunda vücut sarı kemik iliği kırmızıya dönüştürerek kan üretimini hızlandırır.
 == Kök hücre tipleri ==
@@ 25. satır: / 24. satır: @@
 * [[bidotelyal kök hücreler]]
-== Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar ==
+== Kemik iliğiyle ilgili hastalıklar ==
-[[kanser|Kanserli]] bir büyüme veya [[verem]] gibi bir enfeksiyon sonucu normal kemik iliği yerini kaybedebilir ve bunun sonucunda alyuvar,akyuvar ve kan pulcuklarının üretiminde bir azalma olabilir. Ayrıca, kemik iliğinde kan hücrelerini oluşturucularının (''progenitor'') kanserlerine de rastlanır, bunlar [[lösemi]]lerdir.
+[[Kanser]]li bir büyüme veya [[verem]] gibi bir enfeksiyon sonucu normal kemik iliği yerini kaybedebilir ve bunun sonucunda alyuvar,akyuvar ve kan pulcuklarının üretiminde bir azalma olabilir. Ayrıca, kemik iliğinde kan hücrelerini oluşturucularının (''progenitor'') kanserlerine de rastlanır, bunlar [[lösemi]]lerdir.
-Kemik iliğini ilgilendiren bir hastalığın tanısı koymak için bazen bir [[kemik iliği muayenesi]] yapılır. Bu işlemde [[genel anestezi]] ya da [[lokal anestezi]] ile [[ilium]] kemiğinin [[Ilyak krest|kristasından]] bir iğne yardımıyla örnek alınır. Bir bacak kemiğinde ortalama 440 milyar hücre vardır.
+Kemik iliği ilgili bir hastalığın tanısını koymak için bazen bir [[ilik muayenesi]] yapılır. Bu işlemde [[genel anestezi]] ya da [[lokal anestezi]] ile [[ilium]] kemiğinin [[Ilyak krest|kristasından]] bir iğne yardımıyla örnek alınır. Bir bacak kemiğinde ortalama 440 milyar hücre vardır.
-Radyasyon veya kemoterapi kemik iliğinde hızla bölünmekte olan hücreleri öldürür ama
+Radyasyon veya kemoterapi kemik iliğinde hızla bölünmekte olan hücreleri öldürür ama bağışıklık sisteminin de zayıflamasına neden olur. [[Radyasyon hastalığı]]nın belirtilerinin çoğu kemik iliğinin zarar görmüş olmasından kaynaklanır.
-bağışıklık sisteminin de zayıflamasına neden olur. [[Radyasyon hastalığı]]nın belirtilerinin çoğu kemik iliğinin zarar görmüş olmasından kaynaklanır.
-== Kemik iliği bağışı ve nakli ==
+== İlik bağışı ve nakli ==
-{{ana|Kemik iliği nakli}}
+{{Ana|İlik nakli}}
-[[Dosya:Bone_marrow_biopsy.jpg|thumb|right|300px|Kemik iliğinin alınması]]
+[[Dosya:Bone_marrow_biopsy.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.36|İliğin alınması]]
-Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine([[Allojenik]] ), veya ileride  aynı kişiye([[Otolog]])aktarmak mümkündür.   Eğer verici ve alıcılar uyumlu iseler aktarılan hücreler kemik iliğine göç edip  [[kan hücreleri]] üretmeye başlarlar.  Kök hücreler genelde ya [[ilium tepesi]]nden [[genel anestezi]] ile alınır (bu işlem pek çok iğne batırması gerektirir) veya kök hücrelerin kemikten kan dolaşımına salınmalarını sağlayan bazı ilaçlar kullanılır, ardından bu hücreler kandan izole edilir.
+Bir kişiden hematopoetik kök hücreler alıp bunları başka birisine ([[Allojenik]]) veya ileride  aynı kişiye ([[Otolog]])aktarmak mümkündür. Eğer verici ve alıcı uyumlu iseler aktarılan hücreler iliğe göç edip  [[kan hücreleri]] üretmeye başlarlar. Kök hücreler genelde ya [[ilium tepesi]]nden [[genel anestezi]] ile alınır (bu işlem pek çok iğne batırması gerektirir) veya kök hücrelerin kemikten kan dolaşımına salınmalarını sağlayan bazı ilaçlar kullanılır, ardından bu hücreler kandan izole edilirerek donörden alınan kan tekrar kendisine verilir.
-Bir kişiden diğerine nakil, kemik iliğinde  ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır.  Hastanın iliğindeki hücreler önce radyasyon veya ilaçlarla öldürülür sonra yeni kök hücreler aktarılır.
+Bir kişiden diğerine nakil, ilikte  ciddi hastalıklar olması durumunda yapılır. Hastanın kemik iliğindeki hücreler önce radyasyon veya ilaçlarla öldürülür sonra yeni kök hücreler aktarılır.
-[[Kanser]] durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.
+[[Kanser]] durumunda, radyasyon terapisi veya kemoterapiden önce hastanın hematopoetik kök hücrelerinin bir kısmı bazen toplanır, terapi bitince bağışıklık sistemini yeniden oluşturmak için hastaya geri verilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/kemik-iligi-nakli-nedir-32 | başlık = Kemik İliği Nakli Nedir? | erişimtarihi = 28 Ekim 2020 | tarih =  | çalışma = Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur. | yayıncı = LÖSEV | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180315200914/https://www.losev.org.tr/v6/sayfa/kemik-iligi-nakli-nedir-32 | arşivtarihi = 15 Mart 2018}}</ref>
 {{Lenfatik sistem}}
+==Kaynakça==
+{{kaynakça}}
+{{Otorite kontrolü}}
 [[Kategori:Lenfatik sistem]]