Bulgaristan sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı2|Bulgaristan}}
{{coor title dm|42|41|N|25|16|E}}
{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı                    = {{Kalın değil|Република България|italic=no}}<br/>{{küçük|''Republika Bŭlgariya''}}
| adı                                  = Bulgaristan
| tam_adı                              = Bulgaristan Cumhuriyeti
| bayrak_resmi                         = Flag of Bulgaria.svg
| arma_resmi                           = Coat of arms of Bulgaria.svg
| slogan                               = Съединението прави силата <small>([[Bulgarca]])</small> <br />{{Dil|bg-Latn|''Sıedinenieto pravi silata''}} <small>(Transkripsiyon)<br />"Birlikten kuvvet doğar"</small>
| ulusal_marş                          = <center> [[Dosya:Mila Rodino instrumental.ogg]]</center><br />[[Mila Rodino|Мила Родино]] <small>([[Bulgarca]])</small> <br />{{Dil|bg-Latn|''Mila Rodino''}} <small>(Transkripsiyon)<br />"Sevgili Anavatan"</small>
| harita_resmi                         = EU-Bulgaria.svg
| harita_açıklaması                    = {{Harita yazısı|konum_rengi=koyu yeşil|bölge=Avrupa|bölge_rengi=koyu gri|altbölge=Avrupa Birliği|altbölge_rengi=yeşil}}
| başkent                              = [[Sofya]]
| en_büyük_şehir                       = başkent
| resmî_diller                         = [[Bulgarca]]<ref>{{Web kaynağı |başlık=Constitution of the Republic of Bulgaria |url=https://www.parliament.bg/en/const |website=National Assembly of the Republic of Bulgaria |erişimtarihi=30 Ağustos 2020 |arşivtarihi=19 Ağustos 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190819054232/https://www.parliament.bg/en/const |ölüurl=evet}}</ref>
| dil_tipi                             =[[Resmî yazı sistemi]] 
| diller                               =[[Bulgar alfabesi|Kiril]] 
| etnik_gruplar                        = 
{{madde işaretsiz liste
  | %84,6 [[Bulgarlar]]
  | %8,4 [[Bulgaristan Türkleri|Türkler]]
  | %4,4 [[Bulgaristan Çingeneleri|Roman]]
  | %2,6 diğer{{refn|grup=not|ad=bir|Roman vatandaşların resmi sayısı gerçek sayıdan daha düşük olabilir. Bakınız [[#Demografi|Demografi]].}}}}
| etnik_grup_yılı                      = 2021
| demonim                              = [[Bulgarlar|Bulgar]]
| yönetim_biçimi                       = [[Üniter]] [[parlamenter sistem|parlamenter]] [[cumhuriyet]]
| yönetici_unvanı1                     = [[Bulgaristan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]]
| yönetici_adı1                        = [[Rumen Radev]] 
| yönetici_unvanı2                     = [[Bulgaristan cumhurbaşkanı yardımcısı|Cumhurbaşkanı Yardımcısı]]
| yönetici_adı2                        = [[Iliana Yotova]]
| yönetici_unvanı3                     = [[Bulgaristan başbakanı|Başbakan]]
| yönetici_adı3                        = [[Dimitar Glavçev]] (vekaleten)
| yüzölçümü_sırası                     = 103
| su_yüzdesi                           = 2,16<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html#bu|başlık=Field listing: Area|website=[[The World Factbook]]|yayıncı=[[Central Intelligence Agency]]|erişimtarihi=9 Ekim 2018|arşivtarihi=31 Ocak 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html#bu|ölüurl=evet}}</ref>
| tahminî_nüfus_sırası                 = 109
| tahminî_nüfus_tarihi                 =2022

| nüfus_yoğunluğu_sırası               = 154
| GSYİH_SAGP                           = {{artış}} $216,499&nbsp;milyar<ref name="IMFWEO.BG">{{Web kaynağı |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=918,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |başlık=World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Bulgaria) |yayıncı=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |tarih=10 Ekim 2023 |erişimtarihi=11 Ekim 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231017052551/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=918,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |arşivtarihi=17 Ekim 2023 |ölüurl=hayır }}</ref>
| GSYİH_SAGP_sırası                    = 73
| GSYİH_SAGP_yılı                      = 2023
| GSYİH_düşük                          = {{artış}} $103,099&nbsp;milyar<ref name="IMFWEO.BG" />
| GSYİH_düşük_sırası                   = 69
| GSYİH_düşük_yılı                     = 2023
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük        = {{artış}} $16.086<ref name="IMFWEO.BG" />
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük_sırası = 60
| Gini                                 = 38.4
| Gini_kaynağı                         =<ref name=eurogini>{{Web kaynağı |url=https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tessi190/default/table?lang=en |başlık=Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey |yayıncı=[[Eurostat]] |website=ec.europa.eu |erişimtarihi=25 Kasım 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201009091832/https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tessi190/default/table?lang=en |arşivtarihi=9 Ekim 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
| Gini_yılı                            = 2022
| Gini_değişimi                        = azalış
| İGE                                  = 0.796

| İGE_kaynağı                          =<ref name="UNHDR">{{Web kaynağı|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |arşivtarihi=9 Ekim 2022|ölüurl=hayır|başlık=Human Development Report 2021/2022|dil=İngilizce|yayıncı=[[United Nations Development Programme]]|tarih=8 Eylül 2022|erişimtarihi=8 Eylül 2022}}</ref>
| İGE_sırası                           = 68
| İGE_yılı                             = 2021
| İGE_değişimi                         = artış
| para_birimi                          = [[Bulgar levası|Leva]]
| para_birimi_kodu                     = BGN
| zaman_dilimi                         = [[Doğu Avrupa Saati|DAS]]
| yaz_zaman_dilimi                     = [[Doğu Avrupa Yaz Saati|DAYS]]
| yaz_utc                              = +3
| takvim                               =gg.aa.yyyy 
| trafik_akışı                         = sağ
| cctld                                = [[.bg]]
| ISO_3166_kodu                        =BG 
| telefon_kodu                         = [[Bulgaristan'daki telefon numaraları|+359]]
| resmî_website = {{URL|gov.bg}}
|legislature=[[Ulusal Meclis (Bulgaristan)|Ulusal Meclis]]|languages_sub=no|etnik_grup_kaynağı=<ref name=2021Census-ethnocultural-characteristics>{{Web kaynağı|url=https://nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Census2021_ethnos.pdf|başlık=Преброяване 2021: Етнокултурна характеристика на населението|çeviribaşlık=2021 Census: Ethnocultural characteristics of the population|yayıncı=[[National Statistical Institute (Bulgaria)|National Statistical Institute of Bulgaria]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20221124195716/https://nsi.bg/sites/default/files/files/pressreleases/Census2021_ethnos.pdf|arşivtarihi=24 Kasım 2022|ölüurl=hayır}}</ref>|yönetici_unvanı4=[[Bulgaristan Ulusal Meclisi başkanı|Ulusal Meclis Başkanı]]|yönetici_adı4=[[Rosen Zhelyazkov]]|egemenlik_türü=[[Bulgaristan tarihi|Kuruluş tarihi]]|kuruluş_olayı1=[[Birinci Bulgar Devleti]]|kuruluş_olayı1_tarihi=681-1018|kuruluş_olayı2_tarihi=1185-1396|kuruluş_olayı2=[[İkinci Bulgar Devleti]]|kuruluş_olayı3=[[Bulgaristan Prensliği]]|kuruluş_olayı3_tarihi=3 Mart 1878|kuruluş_olayı4=[[Osmanlı İmparatorluğu]]'ndan [[Bulgaristan Bağımsızlık Bildirgesi|bağımsızlık]]|kuruluş_olayı4_tarihi=5 Ekim 1908|kuruluş_olayı5=Monarşinin kaldırılması|kuruluş_olayı5_tarihi=15 Eylül 1946|kuruluş_olayı6=[[Bulgaristan tarihi (1990-günümüz)|Mevcut devlet şekli]]|kuruluş_olayı6_tarihi=15 Kasım 1990|kuruluş_olayı7=[[NATO]] [[NATO'nun genişlemesi|üyeliği]]|kuruluş_olayı7_tarihi=29 Mart 2004|kuruluş_olayı8=[[Avrupa Birliği]] [[Avrupa Birliği'nin 2007 genişlemesi|üyeliği]]|kuruluş_olayı8_tarihi=1 Ocak 2007|tahminî_nüfus={{Azalış}} 6.447.710|km2_nüfus_yoğunluğu=63|UTC=+2|kişi_başına_GSYİH_SAGP={{artış}} $33.780<ref name="IMFWEO.BG" />|kişi_başına_GSYİH_SAGP_sırası=55|yüzölçümü=110.993,6<ref name="Penin">{{Kitap kaynağı |soyadı=Penin|ad=Rumen |farklıalfabebaşlık=bg:Природна география на България|çeviribaşlık=Natural Geography of Bulgaria|yayıncı=Bulvest 2000|sayfa=18|yıl=2007|isbn=978-954-18-0546-6|dil=bg}}</ref>}}

'''Bulgaristan''' ({{Dil|bg|България|dil_adı=e}}), resmî adıyla '''Bulgaristan Cumhuriyeti''' ({{Dil|bg|Република България|dil_adı=e}}), [[Balkanlar]]'da yer alan ülkedir. Batıda [[Sırbistan]] ve [[Kuzey Makedonya]], doğuda [[Karadeniz]], kuzeyde [[Romanya]], güneyde [[Yunanistan]] güneydoğuda [[Türkiye]] ile çevrilidir. 110.994 kilometrekarelik yüz ölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Balkan, Rodop ve Rila gibi dağlar yüzey şekillerini belirler. Rila Dağı üzerindeki [[Musala]] Zirvesi, [[Doğu Avrupa]] ve Balkanlar'ın en yüksek doruk noktasıdır. Kuzeydeki Tuna Ovası ve güneydeki Yukarı Trakya Ovası da Bulgaristan'ın alçak ve verimli bölgeleridir.

Günümüz Bulgaristan topraklarındaki en eski toplumlardan biri, MÖ 6.500 yılına uzanan [[Neolitik]] Karanovo kültürüdür. MÖ 6. ila 3. yüzyıllarda bölge [[Traklar]], [[Persler]], [[Keltler]] ve [[Antik Makedonlar]] arasında bir savaş alanıydı; MS 45 yılında [[Roma İmparatorluğu]] tarafından hakimiyet kurulması ile birlikte bölgede siyasi istikrar sağlandı.

Roma devletinin dağılmasından sonra çeşitli kavimlerin istilaları yeniden başladı. 6. yüzyılda, bu topraklara [[Ön Slavlar]] yerleşti. Yarı göçer bir halk olan [[Ön Bulgarlar]], 7. yüzyılın sonlarında Balkanları fethettiler ve MS 681'de [[Birinci Bulgar İmparatorluğu]]'nu kurdular. Kurulan devlet [[Balkanlar]]ın çoğuna egemen oldu ve [[Kiril alfabesi]]ni geliştirerek [[Slav]] kültürlerini önemli ölçüde etkiledi.

Birinci Bulgar İmparatorluğu, Bizans imparatoru [[II. Basil]] tarafından işgal edilip dağıldığı 11. yüzyılın başlarına kadar sürdü. 1185'teki başarılı bir [[Ulah-Bulgar Ayaklanması|Bulgar ayaklanması]] sonucunda [[İkinci Bulgar İmparatorluğu]] kuruldu ve [[II. İvan Asen]] (1218-1241) döneminde gücünün zirvesine ulaştı. Çok sayıda yıpratıcı savaş ve feodal çekişmeden sonra, imparatorluk 1396'da dağıldı ve yaklaşık beş yüzyıl boyunca [[Osmanlı İmparatorluğu]] egemenliğinde kaldı.

[[93 Harbi]], [[Bulgaristan Prensliği|Üçüncü Bulgar Devleti]] ve günümüz Bulgaristan devletinin kurulmasına yol açtı. Bundan sonraki yıllarda komşuları ile yaşadığı sorunlar Bulgaristan'ın her iki dünya savaşında da Almanya ile yakınlaşmasına neden olmuştur.

Bulgaristan, 1946'da Sovyetler Birliği liderliğindeki [[Doğu Bloku]]'nun bir parçası olarak tek partili bir [[Bulgaristan Halk Cumhuriyeti|sosyalist devlet]] hâline geldi.

Aralık 1989'da iktidardaki [[Bulgar Komünist Partisi|Komünist Parti]], [[1989 Devrimleri]] sonucunda çok partili seçimlerin yapılmasına izin verdi ve bu da Bulgaristan'ın [[demokrasi]] ve piyasa ekonomisine geçişini sağlamış oldu.

Bulgaristan, 1991 yılında demokratik bir anayasanın kabul edilmesinden itibaren yüksek derecede siyasi, idari ve ekonomik merkeziyetçiliğe sahip 28 ilden oluşan bir [[üniter]] [[parlamenter cumhuriyet]] olmuştur.

Bulgaristan, [[İnsani Gelişme Endeksi]]'nde 56. sırada yer alan [[Bulgaristan ekonomisi|üst orta gelirli bir ekonomi]]ye sahip [[gelişmekte olan ülkeler|gelişmekte olan bir ülke]]dir. [[Piyasa ekonomisi]], Avrupa İç Piyasası'nın bir parçasıdır ve büyük ölçüde hizmet sektörü ve bunun ardından sanayi - özellikle makine yapımı ve madencilik - ve tarıma dayanmaktadır.

Yaygın yolsuzluk önemli bir sosyoekonomik sorundur; Bulgaristan, 2018'de Avrupa Birliği'nde en çok yolsuzluk yapılan ülke oldu.

Ülke, ayrıca nüfusun 1990'dan bu yana her yıl azalması sorunu nedeniyle demografik bir krizle karşı karşıya; en çok 1988'de yaklaşık dokuz milyonu gören ülke nüfusu şu anda tahminen yedi milyondur.

Bulgaristan, [[Avrupa Birliği]], [[NATO]] ve [[Avrupa Konseyi]] üyesidir; aynı zamanda [[AGİT]] kurucu üyesidir ve üç kez [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]]'nde yer almıştır.

== Etimoloji ==
'''Bulgaristan''' adı, Birinci Bulgar İmparatorluğu'nu kuran Türki kökenli bir boy olan [[Ön Bulgarlar]]dan gelmektedir. Ön Bulgarların isimleri günümüzde hâlâ tam olarak aydınlatılamamıştır ve MS 4. yüzyıldan daha erken bir tarihe kadar izini sürmek zordur ancak muhtemelen [[Ana Türkçe|Proto-Türkçe]] bulģha ("karıştırmak", "sallamak", "yerini değiştirmek") kelimesinden ve onun türevi olan bulgak ("isyan", "düzensizlik") kelimesinden türetilmiştir. Anlamı, "isyan etmek", "kışkırtmak" veya "bir düzensizlik durumu yaratmak" ve dolayısıyla "karışıklık çıkarıcılar" olarak genişletilebilir.

4. yüzyılda hem "karma bir ırk" hem de "baş belası" olarak tasvir edilen ve Çinliler tarafından "Beş Barbarlar" ([[Wu Hu]]) olarak adlandırılan göçer grubunun bir parçası olan [[Jie]]ler gibi [[İç Asya]]'daki fonolojik olarak yakın isimlere sahip boy grupları da sıklıkla benzer isimlerle adlandırılmıştır.

== Tarihçe ==
{{Ana|Bulgaristan tarihi}}
[[Dosya:The defeat of Shipka Peak, Bulgarian War of Independence.JPG|küçükresim|sol|upright=0.82|Osmanlılar ile Bulgarlar ve Ruslar arasında [[Şipka Geçidi]] muharebesi]]

Bulgaristan'ın ilk sakinleri [[Hint-Avrupa halkları|Hint-Avrupa]] kökenli bir kavim olan [[Traklar]]dır. Milatla birlikte ülke önce [[Roma İmparatorluğu]], sonra da [[Bizans İmparatorluğu]] egemenliğine girer.{{Kaynak belirt}}

Bizans İmparatorluğu yıkılıncaya değin Bizans ile savaşıp hâkimiyet alanlarını genişleten Bulgarlar, 1018-1186 yılları arasında yeniden Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi.

=== Osmanlı yönetimi ===
[[Dosya:Battle of Nicopolis.jpg|küçükresim|sol|upright|1396'daki Niğbolu Muharebesi, ortaçağ Bulgar devletinin sonunu işaret etti.]]

14. yüzyılda Türklerin [[Rumeli]]'ye çıkmasından sonra bağımsızlıklarını yitirerek [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin egemenliğine girmişlerdir.

Osmanlı Devleti'nin gerilemeye başlaması ve [[Rus İmparatorluğu|Çarlık Rusyası]]'nın da desteğiyle, Balkanların tümünde olduğu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluş hareketi alevlenmiş, [[93 Harbi]]'nden yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Bulgaristan'ı 3 Mart 1878 tarihinde içişlerinde bağımsız bir Prenslik olarak, 5 Ekim 1908 tarihinde ise tam bağımsız Çarlık olarak tanımıştır.

[[Dosya:Map of Bulgaria during WWII.png|küçükresim|sol|upright=0.82|[[II. Dünya Savaşı]]'nda Bulgaristan]]

[[I. Dünya Savaşı]]'nda Osmanlılarla aynı cephede savaşa katılan Bulgaristan, [[II. Dünya Savaşı]]'na da [[Almanya]] saflarında katılarak her iki savaştan da yenilgiyle çıktı.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Balkanlar'da ilerleyen Sovyet ordusunun da yardımıyla [[Georgi Dimitrov]] önderliğinde sosyalist rejime geçen ülke, soğuk savaş yıllarında [[Varşova Paktı]]'nın üyesi olarak kaldı.

[[Doğu Bloku]]'nun çözülmesiyle 1990 yılında sosyalist rejimin yıkıldığı Bulgaristan, komşusu Türkiye ile olan ilişkilerini oldukça olumlu bir temele oturttu.

2004 itibarı ile [[NATO]] üyesi olan Bulgaristan 1 Ocak 2007'de de [[Avrupa Birliği|AB]]'nin tam üyesi oldu.

Ülke 1 Ocak 2007 tarihinde [[Avrupa Birliği]]'ne katılmıştır.

==Politika==
Bulgaristan parlamenter demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Seçimler Merkez Seçim Komisyonu tarafından denetlenir ve düzenlenir. Siyasi partiler doğrudan halk oylamasıyla meclisteki 240 sandalye için yarışırlar. Ulusal Meclis yasaları çıkarma, bütçeyi onaylama, cumhurbaşkanlığı seçimini düzenleme, hükûmeti oylama ve görevden alma, savaş ilan etme, askerî birliklerini yurt dışına gönderen tezkereyi çıkarabilme ve uluslararası sözleşmeleri onaylama yetkisine sahiptir.

13 Kasım 2016'da yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini [[Bulgar Sosyalist Partisi]] ve koalisyon ortakları tarafından desteklenen [[Rumen Radev]] %59,37 oyla kazandı.

===2017 Parlamento Seçimleri===
24 Mart 2017'de Bulgaristan Ulusal Meclisinin 240 üyesini belirlemek için yapılan seçimde çok sayıda parti yarıştı. En az 4, en fazla 16 milletvekili çıkaran 31 seçim bölgesinde yarışan partiler %4 seçim barajını da aşmak zorundadırlar. %54,07 oranında katılımın olduğu seçimlerde 5 parti barajı geçerek meclise girmeyi başarabildi.

{| class="wikitable" style="text-align:right"
!Parti
!Oy
!%
!Sandalye
!+/–
|-
| align="left" |[[GERB]]||1.147.292||32,65||95||+11
|-
| align="left" |[[Bulgaristan İçin Koalisyon|Bulgaristan Sosyalist Partisi]]||955.490||27,19||80||+41
|-
| align="left" |Yurtseverler Birliği||318.513||9,07||27||−3
|-
| align="left" |[[Hak ve Özgürlükler Hareketi]]||315.976||8,99||26||−12
|-
| align="left" |[[Volya (Bulgarian political party)|Volya]]||145.637||4,15||12||New
|-
| align="left" |Reformist Blok||107.407||3,06||0||−23
|-
| align="left" |[[Yes, Bulgaria!]]||101.177||2,88||0||0
|-
| align="left" |[[DOST]]||100.479||2,86||0||New
|-
| align="left" |[[Democrats for a Strong Bulgaria|New Republic]]||86.984||2,48||0||New
|-
| align="left" |[[Alternative for Bulgarian Revival|ABV]]–Movement 21||54.412||1,55||0||−11
|-
| align="left" |[[Revival (Bulgarian political party)|Revival]]||37.896||1,08||0||New
|-
| align="left" |Yeşiller partisi||10.159||0,29||0||0
|-
| align="left" |Bulgar Baharı||9.232||0,26||0||Yeni
|-
| align="left" |Bulgaristan İleri Hareketi||6.644||0,19||0||Yeni
|-
| align="left" |Memnun olmayanlar Koalisyonu||5.945||0,17||0||Yeni
|-
| align="left" |Eşit Halk Modeli için Hareket||4.989||0,14||0||Yeni
|-
| align="left" |Bulgaristan Milli Birliği||3.921||0,11||0||Yeni
|-
| align="left" |Bulgaristan Demokratik Merkezi||3.130||0,09||0||Yeni
|-
| align="left" |WHO–[[Bulgarian Left|BL]]–[[Green Party of Bulgaria|ZP]]||2.916||0,08||0||0
|-
| align="left" |Milli Cunhuriyetçi Parti||2.325||0,07||0||Yeni
|-
| align="left" |Bağımsızlar||5.116||0,15||0||0
|-
| align="left" |Yukarıdakilerin hiçbiri||87.850||2,50||–||–
|-
| align="left" |Geçersiz/boş oylar||169.009||–||–||–
|-
| align="left" |'''Toplam'''||'''3.682.499'''||'''100'''||'''240'''||'''0'''
|-
| align="left" |Kayıtlı seçmenler/katılım||7.004.358||52,57||–||–
|-
| colspan="5" align="left" |Kaynak: [http://results.cik.bg/pi2017/rezultati/index.html CIK] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170331173208/http://results.cik.bg/pi2017/rezultati/index.html |tarih=31 Mart 2017 }}
|}

== Coğrafya ==
{{Ana|Bulgaristan coğrafyası}}
[[Dosya:Bulgaria-geographic map-en.svg|küçükresim|Bulgaristan topografyası|sağ|alt=Bulgaristan’ın topoğrafik haritası]]
[[Dosya:Кадър към Рила.jpg|küçükresim|sağ|upright=1|Balkanlarda ve Güneydoğu Avrupa’daki en yüksek sıradağ, [[Rila]]]]

Koca [[Balkan Dağları]] (''Stara Planina'') Bulgaristan'ı kuzeyde [[Tuna]] platosu, güneyde ise [[Trakya]] platosu olarak kabaca iki coğrafi bölgeye ayırır.<ref name="coğ1">{{kitap kaynağı |soyadı1=Nijman |ad1=Jan |başlık=Geography: Realms, Regions, and Concepts |tarih=2020 |yayıncı=Wiley |isbn=978-1119607410 |basım=20.}}</ref> Oldukça dağlık bir coğrafyaya sahip olan güney Bulgaristan'da [[Rodop Dağları|Rodop]] ve [[Rila]] sıradağları vardır.<ref name="coğ1"/> Ülkenin ve Balkanların en yüksek zirvesi olan 2.925 metre rakımlı Musala Dağı da buradadır.<ref name="coğ1"/>

Ülkenin en önemli ırmağı olan [[Tuna Nehri]], aynı zamanda Romanya-Bulgaristan sınırının çok büyük kısmını oluşturur.<ref name="coğ1"/>

Bulgaristan sınırları içerisinde doğup, Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturarak [[Ege Denizi]]'ne dökülen [[Meriç]] (''Марица'') ve Sofya yakınlarında doğup ülkenin güneybatısından geçerek Yunanistan'dan Ege Denizine dökülen Struma ırmakları, ülkenin başlıca ırmakları arasında gösterilir.<ref name="coğ1"/>

=== İklim ===
Bulgaristan [[Akdeniz iklimi|Akdeniz]], [[Okyanusal iklim|Okyanus]] ve [[Karasal iklim|Kıta]] hava kütlelerinin buluşma noktasında yer alması ve dağlarının bariyer etkisinden kaynaklanan çeşitli ve değişken iklime sahiptir.{{Kdn|Library of Congress|2006|sayfa=4}}

Kuzey Bulgaristan, Balkan dağlarının güneyindeki bölgelere göre ortalama 1&nbsp;°C daha soğuktur ve 200&nbsp;mm daha fazla yağış kaydeder.
Sıcaklık genlikleri farklı alanlarda önemli ölçüde değişir.
Kaydedilen en düşük sıcaklık -38,3&nbsp;°C, en yüksek sıcaklık ise 45,2'dir.<ref>{{web kaynağı|url=https://unfccc.int/resource/docs/natc/bulnc2.pdf |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://unfccc.int/resource/docs/natc/bulnc2.pdf |arşivtarihi=9 Ekim 2022 |ölüurl=hayır |başlık=Bulgaria Second National Communication |yayımcı=[[Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi]] |erişimtarihi=9 Ekim 2018}}</ref>
[[Yağış]] yılda ortalama 630&nbsp;mm'dir. [[Dobruca]] yılda 500&nbsp;mm yağış alırken, dağlarda yağış 2500&nbsp;mm'yi aşar.
Kıtasal hava kütleleri kış aylarında önemli miktarda kar yağışı getirir.{{Kdn|Climate}}

[[Dosya:Koppen-Geiger Map BGR present.svg|küçükresim|sol|upright=1.36|alt=Bulgaristan'ın Köppen iklim türleri|Bulgaristan'ın Köppen iklim türleri]]

Nispeten küçük yüzölçümü dikkate alındığında Bulgaristan'ın değişken ve karmaşık bir iklimi vardır. Ülke, [[Karasal iklim|kıtasal iklim bölgesi]]nin en güney bölümünü kaplar ve güneydeki küçük alanlar [[Akdeniz iklimi|Akdeniz iklim]] kuşağına girer.<ref>{{harvnb|Donchev|Karakashev|2004|p=52}}</ref> Kıtasal bölge baskındır çünkü kıtasal hava kütleleri engelsiz [[Tuna Ovası (Bulgaristan)|Tuna Ovası]]'na kolayca akar. Kış aylarında daha güçlü olan karasal etki bol kar yağışına neden olur; Yazın ikinci yarısında Akdeniz etkisi artar ve sıcak ve kuru hava oluşur. Bulgaristan beş iklim bölgesine ayrılmıştır: kıtasal bölge (Tuna Ovası, Balkan Öncesi ve Geçiş jeomorfolojik bölgesinin yüksek vadileri); geçiş bölgesi (Yukarı Trakya Ovası, Struma ve Mesta vadilerinin çoğu, aşağı Balkan vadileri); kıta-Akdeniz bölgesi (Struma ve Mesta vadilerinin en güney bölgeleri, doğu Rodop Dağları, Sakar ve Istranca); Kıyı şeridi boyunca ortalama uzunluğu 30–40&nbsp;km olan Karadeniz bölgesi; ve 1000&nbsp;m'nin üzerindeki dağlarda alpin bölgesi (Orta Balkan Dağları, Rila, Pirin, Vitoşa, Batı Rodop Dağları, vb.).<ref>{{harvnb|Donchev|Karakashev|2004|pp=59–61}}</ref>

=== İdari bölümler ===
{{Ana|Bulgaristan'ın illeri|Bulgaristan'ın belediyeleri}}
Bulgaristan [[üniter devlet|üniter bir devlet]]tir.<ref>{{web kaynağı|url=http://www.ccre.org/en/membres/Bulgarie.htm |başlık=Local Structures in Bulgaria |yayımcı=Council of European Municipalities and Regions |erişimtarihi= 11 Nisan 2012 |ölüurl=evet |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120604090547/http://www.ccre.org/en/membres/Bulgarie.htm |arşivtarihi=4 Haziran 2012}}</ref> 1880'lerden beri bölgesel yönetim birimlerinin sayısı yediden 26'ya kadar değişmiştir.<ref>{{web kaynağı |url=http://www.mrrb.government.bg/index.php?controller=articles&id=4216 |başlık=bg:Историческо развитие на административно–териториалното устройство на Република България |yayımcı=Ministry of Regional Development |dil=Bulgarca |ölüurl=evet |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140202100126/http://www.mrrb.government.bg/index.php?controller=articles&id=4216 |arşivtarihi=2 Şubat 2014 |erişimtarihi=28 Temmuz 2018}}</ref> 1987 ile 1999 yılları arasında idari yapı dokuz ilden (''oblasti'', tekil ''[[oblast]]'') oluşuyordu. Ekonomik sistemin merkezileşmesine paralel olarak yeni bir idari yapıya geçildi.<ref>{{web kaynağı |url=http://www.mrrb.government.bg/index.php?lang=bg&do=atums&type=71&id=13 |başlık=Областите в България. Портрети |çeviribaşlık=The oblasts in Bulgaria. Portraits |yayımcı=Ministry of Regional Development |ölüurl=evet |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120619040835/http://www.mrrb.government.bg/index.php?lang=bg&do=atums&type=71&id=13 |arşivtarihi=19 Haziran 2012 |erişimtarihi=28 Temmuz 2018}}</ref> 27 ili ve bir büyükşehir başkentini (Sofya-Grad) içerir. Tüm alanlar adlarını ilgili başkentlerinden alır. İller 265 [[Bulgaristan'ın belediyeleri|belediye]]ye bölünmüştür. Belediyeler, dört yıllığına seçilen belediye başkanları ve doğrudan seçilen belediye meclisleri tarafından yönetilir. Bulgaristan, Bakanlar Kurulunun doğrudan bölge valilerini atadığı ve tüm illerin ve belediyelerin finansman açısından büyük ölçüde ona bağımlı olduğu oldukça [[Merkezileşme|merkezi]] bir devlettir.{{Kdn|Library of Congress|2006|sayfa=17}}

{| style="margin:auto;" cellpadding="10"
|-
| [[Dosya:Bulgaria Aministrative Provinces numbered.png|300px|sağ]]
|style="font-size:90%;font-weight:bold;"|
{{col-begin|width=auto}}
{{col-break|gap=2em}}
{{ordered list|start=1|[[Blagoevgrad (il)|Blagoevgrad]]|[[Burgaz (il)|Burgaz]]|[[Dobriç (il)|Dobriç]]|[[Gabrova (il)|Gabrova]]|[[Hasköy (il)|Hasköy]]|[[Kırcaali (il)|Kırcaali]]|[[Köstendil (il)|Köstendil]]|[[Lofça (il)|Lofça]]|[[Montana (il)|Montana]]}}
{{col-break|gap=2em}}
{{ordered list|start=10|[[Pazarcık (il)|Pazarcık]]|[[Pernik (il)|Pernik]]|[[Plevne (il)|Plevne]]|[[Filibe (il)|Filibe]]|[[Razgrad (il)|Razgrad]]|[[Rusçuk (il)|Rusçuk]]|[[Şumnu (il)|Şumnu]]|[[Silistre (il)|Silistre]]|[[Sliven (il)|Sliven]]}}
{{col-break|gap=2em}}
{{ordered list|start=19|[[Smolyan (il)|Smolyan]]|[[Sofya (il)|Sofya]]|[[Eski Zağra (il)|Eski Zağra]]|[[Eski Cuma (il)|Eski Cuma]]|[[Varna (il)|Varna]]|[[Veliko Tırnovo (il)|Veliko Tırnovo]]|[[Vidin (il)|Vidin]]|[[İvraca (il)|İvraca]]|[[Yanbolu (il)|Yanbolu]]}}
{{col-end}}
|}
{{Bulgaristan işaretli haritası}}

{{Bulgaristan'ın en büyük şehirleri}}

== Nüfus dağılımı ==
31.12.2022 itibarıyla 'Ulusal İstatistik Enstitüsü' tarafından yayınlanan verilere göre Bulgaristan nüfusu 6.447.710 kişi olarak belirtilmiş olup illere göre nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir;
{| class="wikitable sortable"
|Sofya
|1.572.186
|
|Ruscuk
|189.623
|
|Yambolu
|107.379
|-
|Filibe
|631.516
|
|Sliven
|170.583
|
|Razgrad
|101.107
|-
|Varna
|430.847
|
|Şumnu
|149.628
|
|Targovishte
|96.201
|-
|Burgaz
|378.596
|
|Vratsa
|148.874
|
|Gabrova
|95.957
|-
|Eski Zağra
|291.852
|
|Dobriç
|147.208
|
|Silistre
|95.614
|-
|Blagoevgrad
|288.161
|
|Kırcaali
|142.508
|
|Smolyan
|93.354
|-
|Pazarcık
|226.209
|
|Montana
|116.172
|
|Vidin
|72.754
|-
|Plevne
|220.346
|
|Lofça
|113.356
|
|
|
|-
|Hasköy
|207.439
|
|Pernik
|111.746
|
|
|
|-
|Veliko Tırnovo
|204.033
|
|Köstendil
|108.703
|
|
|
|}

== Ekonomi ==
{{Ana|Bulgaristan ekonomisi}}
[[Dosya:Economic Growth in Bulgaria.gif|küçükresim|sol|upright=2.27|alt=GSYİH ve işsizliği gösteren grafik|2001'den bu yana ekonomik büyüme (yeşil) ve işsizlik (mavi) istatistikleri]]

Bulgaristan, özel sektörün [[Gayri safi yurt içi hasıla|GSYİH]]'nın %70'inden fazlasını oluşturduğu açık, [[Gelişmekte olan ülke|üst-orta gelir]] aralığında bir [[piyasa ekonomisi]]ne sahiptir.<ref>{{web kaynağı |url=https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519 |başlık=World Bank Country and Lending Groups |yıl=2018 |yayımcı=The World Bank Group |erişimtarihi=28 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180111190936/https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519 |arşivtarihi=11 Ocak 2018 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{web kaynağı|url=http://www.usaid.gov/pubs/cbj2002/ee/bg/ |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110710020431/http://www.usaid.gov/pubs/cbj2002/ee/bg/ |arşivtarihi=10 Temmuz 2011 |başlık=Bulgaria Overview |yıl=2002 |yayımcı=[[ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı|USAID]] |erişimtarihi=2 Kasım 2011}}</ref> 1948'de ağırlıklı olarak kırsal nüfusa sahip, büyük oranda tarıma dayalı bir ülkeden, 1980'lere gelindiğinde Bulgaristan, bütçe harcama önceliklerinin başında bilimsel ve teknolojik araştırmaların olduğu bir sanayi ekonomisine dönüştü.<ref>{{ansiklopedi kaynağı |url=https://www.britannica.com/place/Bulgaria/Late-communist-rule |başlık=Bulgaria – Late Communist rule |ansiklopedi=Encyclopædia Britannica |ad=John D. |soyadı=Bell |erişimtarihi=28 Temmuz 2018 |alıntı=Bulgaria gave the highest priority to scientific and technological advancement and the development of trade skills appropriate to an industrial state. In 1948 approximately 80 percent of the population drew their living from the soil, but by 1988 less than one-fifth of the labour force was engaged in agriculture, with the rest concentrated in industry and the service sector. |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223141/https://www.britannica.com/place/Bulgaria/Late-communist-rule |ölüurl=hayır }}</ref>

1990'a değin devlet yönetiminde sosyalist ekonominin hâkim olduğu ülke, Doğu Bloğu'nun çözülmesi sonucu Sovyet pazarını kaybetmesi ve kapitalist ekonomiye eklemlenme sorunları nedeniyle 90'lı yıllar boyunca millî gelirin %70'e yakın küçüldüğü çok ağır bir ekonomik bunalım yaşadı.

1990 yılında [[Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi|COMECON]] pazarlarının kaybedilmesi ve ardından [[Planlı ekonomi|planlanan sistem]]in "[[Şok terapisi (ekonomi bilimi)|şok terapisi]]", endüstriyel ve tarımsal üretimde keskin bir düşüşe neden oldu ve bunu 1997'de ekonomik bir çöküş izledi.<ref name="Economies">{{web kaynağı |url=http://ec.europa.eu/economy_finance/een/005/article_4326_en.htm |başlık=The economies of Bulgaria and Romania |yayıncı=[[Avrupa Komisyonu]] |tarih=Ocak 2007 |erişimtarihi=20 Aralık 2011 |arşivtarihi=25 Ocak 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120125014952/http://ec.europa.eu/economy_finance/een/005/article_4326_en.htm |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık=OECD Economic Surveys: Bulgaria |yayımcı=[[OECD]] |yıl=1999 |sayfa=24 |isbn=9789264167735 |url=https://read.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-surveys-bulgaria-1999_eco_surveys-bgr-1999-en#page24 |alıntı=The previous 1997 Economic Survey of Bulgaria documented how a combination of difficult initial conditions, delays in structural reforms,&nbsp;... culminated in the economic crisis of 1996–97. |erişimtarihi=4 Ekim 2018 |arşivtarihi=19 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220419163006/https://read.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-surveys-bulgaria-1999_eco_surveys-bgr-1999-en#page24 |ölüurl=hayır }}</ref> Çöken eski sistemin yerine, yeni sistemin yerleşmesinin sancılarını yaşayan Bulgaristan, [[Polonya]] ve [[Rusya]] gibi şok ekonomik paketler uygulamadı. Daha muhafazakâr bir ekonomik reform paketleri uyguladı.

Bulgar ekonomisi, 90'lı yılların sonundan itibaren toparlanma sürecinde ve Avrupa ülkeler arası en hızlı büyüyen ekonomileri arasında oldu. 2000-2001 yıllarında ekonomi ile ilgili bazı istatistik veriler şöyleydi: Millî gelir (2001): $16,5 milyar, kişi başına düşen millî gelir: $3.500, devlet borçları: $10 milyar, devlet gelirleri (2000): $6,4 milyar, devlet giderleri (2000): $4,4 milyar, enflasyon (2001): %3, ekonominin sektörlere göre dağılımı (2001): hizmet: %57, endüstri: %29, tarım: %14.

Birkaç yıl sonraki hızlı büyüme döneminde ekonomi büyük ölçüde toparlandı,<ref name="Economies" /> ancak ayda ortalama 2.072 leva (1.142 $) maaş, AB'deki en düşük maaş olmaya devam etmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.investor.bg/a/517-pazar-na-truda/384379-srednata-zaplata-v-balgariya-v-kraya-na-septemvri-stigna-2072-lv | başlık = Средната заплата в България в края на септември стигна 2072 лв | arşivurl = https://web.archive.org/web/20240503093034/https://www.investor.bg/a/517-pazar-na-truda/384379-srednata-zaplata-v-balgariya-v-kraya-na-septemvri-stigna-2072-lv | arşivtarihi = 3 Mayıs 2024}}</ref>

2003 yılında dengeli bir bütçe sağlandı ve ertesi yıl ülke fazla vermeye başladı.<ref name="OECD1">{{dergi kaynağı |soyadı1=Hawkesworth |ad1=Ian |başlık=Budgeting in Bulgaria |dergi=OECD Journal on Budgeting |tarih=2009 |sayı=3/2009 |sayfa=137 |url=https://www.oecd.org/countries/bulgaria/46051594.pdf |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://www.oecd.org/countries/bulgaria/46051594.pdf |arşivtarihi=9 Ekim 2022 |ölüurl=hayır |erişimtarihi=6 Ağustos 2018}}</ref> 2017 yılında harcamalar 21,15 milyar dolar, gelirler ise 21,67 milyar dolar olarak gerçekleşti.<ref>{{web kaynağı |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2056.html#bu |başlık=Field listing: Budget |website=[[The World Factbook]] |yayımcı=[[CIA|Central Intelligence Agency]] |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivtarihi=6 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180706234818/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2056.html#bu |ölüurl=evet}}</ref> Devletin kurumlara yaptığı harcamaların çoğu güvenliğe ayrılır. Yıllık hükûmet bütçesinden en büyük pay savunma, içişleri ve adalet bakanlıklarına ayrılırken, çevre, turizm ve enerjiden sorumlu olanlar en az finansmanı almaktadır.<ref name="2018budget">{{web kaynağı |url=https://www.capital.bg/politika_i_ikonomika/bulgaria/2017/10/23/3064620_bjudjet_2018_poveche_za_zaplati_zdrave_i_pensii/ |başlık=2018 Budget: More for salaries, health and pensions |yayımcı=Kapital Daily |ad=Vera |soyadı=Denizova |tarih=23 Ekim 2017 |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |dil=Bulgarca |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223215/https://www.capital.bg/politika_i_ikonomika/bulgaria/2017/10/23/3064620_bjudjet_2018_poveche_za_zaplati_zdrave_i_pensii/ |ölüurl=hayır }}</ref>

Vergiler, GSYİH'nın %30'u ile hükûmet gelirinin<ref name="2018budget" /> büyük kısmını oluşturur.<ref>{{web kaynağı |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2221.html#bu |başlık=Field listing: Taxes and other revenue |website=[[The World Factbook]] |yayımcı=[[CIA|Central Intelligence Agency]] |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180716223948/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2221.html#bu |arşivtarihi=16 Temmuz 2018 |ölüurl=evet}}</ref> Bulgaristan, sabit %10 oranıyla AB'deki en düşük kurumsal gelir vergisi oranlarından bazılarına sahiptir.<ref>{{web kaynağı|başlık=These are the 29 countries with the world's lowest levels of tax |url=http://uk.businessinsider.com/wef-countries-with-the-lowest-levels-of-tax-on-earth-2016-3/#29-bulgaria-27--corporate-taxes-in-bulgaria-are-just-10-the-same-as-the-maximum-possible-income-tax-charged-to-individuals-in-the-country-that-numbers-is-one-of-the-five-lowest-in-europe-1 |website=Business Insider |tarih=15 Mart 2016 |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivtarihi=8 Ocak 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190108052815/http://uk.businessinsider.com/wef-countries-with-the-lowest-levels-of-tax-on-earth-2016-3/#29-bulgaria-27--corporate-taxes-in-bulgaria-are-just-10-the-same-as-the-maximum-possible-income-tax-charged-to-individuals-in-the-country-that-numbers-is-one-of-the-five-lowest-in-europe-1 |ölüurl=hayır }}</ref> Vergi sistemi iki kademelidir. [[Katma değer vergisi]], özel tüketim vergisi, kurumlar ve kişisel gelir vergisi ulusal vergidir; emlak, veraset ve taşıt vergileri ise yerel makamlar tarafından alınır.<ref>{{web kaynağı|url=http://www.minfin.bg/en/774 |başlık=Structure of Bulgarian Tax System |yayımcı=Ministry of Finance of Bulgaria |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223234/https://www.minfin.bg/en/774 |ölüurl=hayır }}</ref>

2000'li yılların başındaki güçlü ekonomik performans, [[devlet borcu]]nu 1998'deki %79,6'dan 2008'de %14,1'e düşürdü.<ref name="OECD1" /> O zamandan bu yana 2022 yılına kadar GSYİH'nın %22,6'sına yükseldi, ancak AB'deki en düşük ikinci oran olmaya devam etmektedir.<ref>{{web kaynağı|url=https://www.nsi.bg/bg/content/11476/%D0%B1%D1%80%D1%83%D1%82%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D1%8A%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D1%8A%D0%BB%D0%B3 |başlık=Брутен държавен дълг |website=www.nsi.bg |erişimtarihi=10 Şubat 2024 |arşivtarihi=6 Aralık 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231206003509/https://www.nsi.bg/bg/content/11476/%D0%B1%D1%80%D1%83%D1%82%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D1%8A%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BD-%D0%B4%D1%8A%D0%BB%D0%B3 |ölüurl=hayır }}</ref>

[[Dosya:Business Park Sofia view 2.jpg|sol|küçükresim|Ülkenin en büyük ekonomik merkezi olan Sofya'da bir iş parkı]]
[[Dosya:GBO 0949.jpg|sol|küçükresim|[[Filibe]] yakınlarındaki Trakya Ekonomik Bölgesi'nde bir elektronik fabrikası]]

Yugozapaden [[Avrupa Birliği'nin birinci derece İBBS'si|planlama alanı]], 2018'de [[Per capita|kişi başına düşen]] gayri safi yurt içi hasılanın ([[Satın alma gücü paritesi|SAGP]]) 29.816 dolar olduğu en gelişmiş bölgedir.<ref>{{web kaynağı|url=http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tgs00005&plugin=1 |başlık=Regional gross domestic product (PPS per inhabitant), by NUTS 2 regions |yayımcı=Eurostat |erişimtarihi= 12 Mart 2017 |arşivtarihi=29 Mart 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170329141653/http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tgs00005&plugin=1 |ölüurl=hayır }}</ref> Nüfusun yalnızca %22'sini barındırmasına rağmen, tek başına ulusal gayri safi yurt içi hasılanın %42'sini oluşturan başkenti ve çevresindeki [[Sofya (il)|Sofya ili]]ni kapsar.<ref>{{web kaynağı |url=http://www.nsi.bg/bg/content/2215/%D0%B1%D0%B2%D0%BF-%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE-%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%BE | başlık=bg:БВП – регионално ниво |yayımcı=National Statistical Institute of Bulgaria |erişimtarihi=22 Temmuz 2018 |dil=Bulgarca |arşivtarihi=20 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180720051916/http://www.nsi.bg/bg/content/2215/%D0%B1%D0%B2%D0%BF-%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE-%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%BE |ölüurl=hayır }}</ref>{{Kdn|NSI Census data|2017}} Kişi başına düşen [[Gayri safi yurt içi hasıla|GSYİH]] (PPS cinsinden) ve yaşam maliyeti 2019'da AB ortalamasının sırasıyla %53 ve %52,8'i (%100) olarak gerçekleşti.<ref>{{web kaynağı|url=http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114 |başlık=GDP per capita in PPS |yayımcı=Eurostat |website=ec.europa.eu/eurostat |erişimtarihi=19 Haziran 2020 |arşivtarihi=9 Ocak 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210109171045/https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{web kaynağı|url=http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00120 |başlık=Comparative price levels |yayımcı=Eurostat |website=ec.europa.eu/eurostat |erişimtarihi=19 Haziran 2020 |arşivtarihi=18 Aralık 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201218154953/https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tec00120&plugin=1 |ölüurl=hayır }}</ref> Ulusal SAGP GSYH'sinin 2016 yılında 143,1 milyar dolar, kişi başına düşen değerin ise 20.116 dolar olduğu tahmin edilmektedir.<ref name="imf2">{{web kaynağı |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=53&pr.y=5&sy=2011&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=918&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |başlık=Bulgaria |yayımcı=International Monetary Fund |erişimtarihi=12 Mart 2017 |arşivtarihi=23 Nisan 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210423114058/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=53&pr.y=5&sy=2011&ey=2016&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=918&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |ölüurl=hayır }}</ref> Ekonomik büyüme istatistikleri, ekonomik çıktının yüzdesi olarak AB'nin en büyüğü olan [[kayıt dışı ekonomi]]den kaynaklanan yasa dışı işlemleri hesaba katar.<ref>{{web kaynağı |url=https://www.occrp.org/en/27-ccwatch/cc-watch-briefs/2616-eu-countries-to-begin-counting-drugs-prostitution-in-economic-growth |başlık=EU: Countries to Begin Counting Drugs, Prostitution in Economic Growth |yayımcı=Organized Crime and Corruption Reporting Project |tarih=9 Eylül 2014 |erişimtarihi =16 Temmuz 2018 |arşivtarihi =17 Kasım 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191117102436/https://www.occrp.org/en/27-ccwatch/cc-watch-briefs/2616-eu-countries-to-begin-counting-drugs-prostitution-in-economic-growth |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{web kaynağı |url=http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/06_shadow_economy.pdf |başlık=Shadow Economy |yayımcı=Eurostat |tarih=2012 |erişimtarihi= 20 Aralık 2012 |ölüurl=evet |arşivurl=https://web.archive.org/web/20121114234654/http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/themes/06_shadow_economy.pdf |arşivtarihi=14 Kasım 2012}}</ref> [[Bulgaristan Ulusal Bankası|Bulgar Merkez Bankası]], euro başına 1,95583 leva oranında euroya sabitlenen ulusal para birimi [[Bulgar levası|leva]]sını basar.<ref>{{web kaynağı |url=http://www.bnb.bg/Statistics/StExternalSector/StExchangeRates/StERFixed/index.htm |başlık=bg:Курсове на българския лев към еврото и към валутите на държавите, приели еврото |çeviribaşlık=Exchange rates of the lev to the euro and Eurozone currencies replaced by the euro |yayımcı=Bulgarian National Bank |erişimtarihi=16 Ekim 2018 |dil=Bulgarca |arşivtarihi=5 Haziran 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190605060830/http://www.bnb.bg/Statistics/StExternalSector/StExchangeRates/StERFixed/index.htm |ölüurl=hayır }}</ref>

Art arda birkaç yıl süren yüksek büyümenin ardından, [[2007-2008 finansal krizi|2007-2008 mali krizi]]nin yansımaları, 2009'da GSYİH'nın %3,6 oranında daralmasına ve işsizliğin artmasına neden oldu. 2010 yılında pozitif büyüme yeniden sağlandı ancak şirketler arası borç 59 milyar doları aştı. Bu ise tüm Bulgar şirketlerinin %60'ının karşılıklı borçlu olduğu anlamına geliyordu.<ref>{{web kaynağı|url=https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=BG |başlık=Bulgaria: GDP growth (yıllık %) |yayımcı= The World Bank |erişimtarihi=28 Temmuz 2018 |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223312/https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=BG |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{web kaynağı |url=https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS?end=2017&locations=BG&start=1991&view=chart |başlık=Bulgaria: Unemployment, total (% of total labor force) (modeled ILO estimate) |yıl=2018 |yayımcı=The World Bank |erişimtarihi=28 Temmuz 2018 |arşivtarihi=10 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220510101411/https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS?end=2017&locations=BG&start=1991&view=chart |ölüurl=hayır }}</ref>

2012 yılına gelindiğinde bu rakam 97 milyar dolara, yani GSYİH'nın %227'sine yükseldi.<ref>{{web kaynağı|url=https://dnes.dir.bg/ikonomika/firmi-bozhidar-danev-balgarskata-stopanska-kamara-zadalzhenia-12811577 |başlık=bg:Бизнесът очерта уникална диспропорция в България |çeviribaşlık=Business points to a major disproportion in Bulgaria |yayımcı=Dir.bg |dil=Bulgarca |tarih=14 Ocak 2013 |erişimtarihi=28 Temmuz 2018 |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223329/https://dnes.dir.bg/ikonomika/firmi-bozhidar-danev-balgarskata-stopanska-kamara-zadalzhenia-12811577 |ölüurl=hayır }}</ref> Hükûmet, IMF ve AB'nin teşvikiyle sıkı kemer sıkma önlemleri uygulayarak bazı olumlu mali sonuçlar elde etti; ancak bu önlemlerin artan [[Ekonomik eşitsizlik|gelir eşitsizliği]] ve hızlanan dışa göç gibi sosyal sonuçları, [[Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu]]'na göre "felaket" oldu.<ref>{{web kaynağı|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=144010 |başlık=ITUC Frontlines Report 2012: Section on Bulgaria |yayımcı=Novinite|tarih= 10 Ekim 2012 |erişimtarihi=10 Ekim 2012 |arşivtarihi= 20 Ekim 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20121020042322/http://www.novinite.com/view_news.php?id=144010 |ölüurl=hayır }}</ref>

Kamu fonlarının görevdeki partilerden politikacıların ailelerine ve akrabalarına akıtılması, toplumda mali ve refah kayıplarına yol açtı.<ref>{{web kaynağı |url=https://www.novinite.com/articles/118351/Bulgaria%2C+Romania+Rapped+for+Public+Procurement+Fraud |başlık=Bulgaria, Romania Rapped for Public Procurement Fraud |yayımcı=Novinite |tarih=21 Temmuz 2010 |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180716194814/https://www.novinite.com/articles/118351/Bulgaria%2C+Romania+Rapped+for+Public+Procurement+Fraud |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{kitapkaynağı |yazar=Center for the Study of Democracy |başlık=Anti-corruption Reforms in Bulgaria: Key Results and Risks |yayımcı=Center for the Study of Democracy |sayfa=44 |yıl=2007 |url=https://books.google.com/books?id=EgHHCbYKZXoC&pg=PA44 |isbn=9789544771461 |erişimtarihi=3 Mart 2024 |arşivtarihi=15 Ocak 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230115223045/https://books.google.com/books?id=EgHHCbYKZXoC&pg=PA44 |ölüurl=hayır }}</ref> Bulgaristan, [[Yolsuzluk Algısı Endeksi]]'nde<ref>{{web kaynağı|url=https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2017 |başlık=Corruption Perceptions Index: Transparency International |yıl=2017 |yayımcı=[[Transparency International]] |erişimtarihi=16 Temmuz 2018 |arşivtarihi= 21 Şubat 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180221190927/https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2017 |ölüurl=evet}}</ref> 71. sıradadır ve Avrupa Birliği'nde en kötü [[yolsuzluk]] seviyelerini yaşamaktadır. Bu durum, kamuoyunda derin bir hoşnutsuzluk kaynağı olmaya devam etmektedir.<ref name="cloud">{{haber kaynağı |url=https://www.theguardian.com/world/2017/dec/28/bulgaria-corruption-eu-presidency-far-right-minority-parties-concerns |başlık=Cloud of corruption hangs over Bulgaria as it takes up EU presidency |gazete=The Guardian |ad=Jennifer |soyadı=Rankin |tarih=28 Aralık 2017 |erişimtarihi=9 Temmuz 2018 |arşivtarihi=25 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220525205308/https://www.theguardian.com/world/2017/dec/28/bulgaria-corruption-eu-presidency-far-right-minority-parties-concerns |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{haber kaynağı |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/bulgaria/11290458/Bulgarian-corruption-at-15-year-high.html |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/bulgaria/11290458/Bulgarian-corruption-at-15-year-high.html |arşivtarihi=10 Ocak 2022 |ölüurl=hayır |başlık=Bulgarian corruption at 15-year high |gazete=The Telegraph |tarih=12 Aralık 2014 |erişimtarihi=9 Temmuz 2018}}</ref> Organize suçun yanı sıra yolsuzluk, ülkenin [[Schengen Bölgesi]] başvurusunun reddedilmesine ve yabancı yatırımın geri çekilmesine neden oldu.<ref>{{haber kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-bulgaria-security/bulgarian-border-officers-suspended-over-airport-security-lapse-idUSKBN1H00L2 |başlık=Bulgarian border officers suspended over airport security lapse |iş=Reuters |tarih=24 Mart 2018 |erişim tarihi=9 temmuz 2018 |arşivtarihi=16 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220416234027/https://www.reuters.com/article/us-bulgaria-security/bulgarian-border-officers-suspended-over-airport-security-lapse-idUSKBN1H00L2 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{haber kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-eu-bulgaria/bulgaria-savors-eu-embrace-despite-critics-idUSKBN1F02V8 |başlık=Bulgaria savors EU embrace despite critics |iş=Reuters |ad=Alastair |soyadı=Macdonald |tarih=11 Ocak 2018 |erişimtarihi=9 Temmuz 2018 |arşivtarihi=30 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220430052505/https://www.reuters.com/article/us-eu-bulgaria/bulgaria-savors-eu-embrace-despite-critics-idUSKBN1F02V8 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="reuters_USKBN1F61EQ">{{haber kaynağı |url=https://www.reuters.com/article/us-bulgaria-government/bulgarias-government-faces-no-confidence-vote-over-corruption-idUSKBN1F61EQ |başlık=Bulgaria's government faces no-confidence vote over corruption |iş=Reuters |ad=Angel |soyadı=Krasimirov |tarih=17 Ocak 2018 |erişim tarihi=9 temmuz 2018 |arşivtarihi=12 Mayıs 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220512223406/https://www.reuters.com/article/us-bulgaria-government/bulgarias-government-faces-no-confidence-vote-over-corruption-idUSKBN1F61EQ |ölüurl=hayır }}</ref> Hükûmet yetkililerinin zimmete para geçirme, nüfuz ticareti, hükûmet satın alma ihlalleri ve rüşvet gibi suçlara karıştığı ve cezasız kaldığı bildirilmektedir.<ref name="SG1">{{web kaynağı |url=https://sofiaglobe.com/2018/04/21/us-state-dept-criticises-bulgaria-on-prisons-judiciary-corruption-people-trafficking-and-violence-against-minorities/ |başlık=US State Dept criticises Bulgaria on prisons, judiciary, corruption, people-trafficking and violence against minorities |yayımcı=The Sofia Globe |tarih=21 Nisan 2018 |erişimtarihi=9 Temmuz 2018 |arşivtarihi=6 Kasım 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201106135613/https://sofiaglobe.com/2018/04/21/us-state-dept-criticises-bulgaria-on-prisons-judiciary-corruption-people-trafficking-and-violence-against-minorities/ |ölüurl=hayır }}</ref> Özellikle kamu alımları yolsuzluk riski açısından kritik bir alandır.

=== İhracat ve İthalat ===
<timeline>
ImageSize = width:450 height:225
PlotArea = left:30 bottom:20 top:20 right:20
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy
AlignBars = justify
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:50.0
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = early
Colors =
  id:gray     value:rgb(0.97,0.97,0.97)
  id:PAN      value:rgb(0.4, 0.6, 1)
  id:PRD      value:rgb(1, 0.84314, 0)
  id:PRI      value:rgb(1, 0.5372, 0.5372)
  id:ALT      value:rgb(0.2, 0.6, 0.8)
  id:NA       value:rgb(0,0.4,0.4)
  id:darkgray     value:rgb(0.80,0.80,0.80)
  id:midgray     value:rgb(0.30,0.57,0)
ScaleMajor = gridcolor:black increment:10 start:0
ScaleMinor = gridcolor:gray increment:1 start:0

BarData=
  barset:Países

PlotData=
  width:15 fontsize:S textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) color:red
  barset:Países
  from:0 till:12.00 color:PAN width:20 align:left fontsize:S text:"[[İtalya]] (%12)"
  from:0 till:10.50 color:PRD width:20 align:left fontsize:S text:"[[Türkiye]] (%10,5)"
  from:0 till:9.80 color:PRI width:20 align:left fontsize:S text:"[[Almanya]] (%9,8)"
  from:0 till:9.50 color:ALT width:20 align:left fontsize:S text:"[[Yunanistan]] (%9,5)"
  from:0 till:5.90 color:NA width:20 align:left fontsize:S text:"[[Belçika]] (%5,9)"
  from:0 till:4.60 color:midgray width:20 align:left fontsize:S text:"[[Fransa]] (%4,6)"
  from:0 till:47.70 color:darkgray width:20 align:left fontsize:S text:"Diğerleri (%47,7)"

TextData=
  pos:(180,215) fontsize:M text:"İhracat"
  pos:(110,205) fontsize:S text:"Fonte: CIA - The World Factbook - Bulgaristan (2005)"
  pos:(400,1) fontsize:S text:(%)
</timeline>

<timeline>
ImageSize = width:450 height:225
PlotArea = left:30 bottom:20 top:20 right:20
TimeAxis = orientation:horizontal format:yyyy
AlignBars = justify
DateFormat = x.y
Period = from:0 till:50.0
TimeAxis = orientation:horizontal
AlignBars = early
Colors =
  id:gray     value:rgb(0.97,0.97,0.97)
  id:PAN      value:rgb(0.4, 0.6, 1)
  id:PRD      value:rgb(1, 0.84314, 0)
  id:PRI      value:rgb(1, 0.5372, 0.5372)
  id:ALT      value:rgb(0.2, 0.6, 0.8)
  id:NA       value:rgb(0,0.4,0.4)
  id:darkgray     value:rgb(0.80,0.80,0.80)
  id:midgray     value:rgb(0.30,0.57,0)
ScaleMajor = gridcolor:black increment:10 start:0
ScaleMinor = gridcolor:gray increment:1 start:0

BarData=
  barset:Países

PlotData=
  width:15 fontsize:S textcolor:black align:left anchor:from shift:(10,-4) color:red
  barset:Países
  from:0 till:15.60 color:PAN width:20 align:left fontsize:S text:"[[Rusya]] (%15,6)"
  from:0 till:13.60 color:PRI width:20 align:left fontsize:S text:"[[Almanya]] (%13,6)"
  from:0 till:09.00 color:PRD width:20 align:left fontsize:S text:"[[İtalya]] (%9)"
  from:0 till:6.10 color:ALT width:20 align:left fontsize:S text:"[[Türkiye]] (%6,1)"
  from:0 till:5.00 color:NA width:20 align:left fontsize:S text:"[[Yunanistan]] (%5)"
  from:0 till:4.70 color:midgray width:20 align:left fontsize:S text:"[[Fransa]] (%4,7)"
  from:0 till:46.00 color:darkgray width:20 align:left fontsize:S text:"Diğerleri (%46)"

TextData=
  pos:(180,215) fontsize:M text:"İthalat"
  pos:(110,205) fontsize:S text:"Fonte: CIA - The World Factbook - Bulgaristan (2005)"
  pos:(400,1) fontsize:S text:(%)
</timeline>

[[Dosya:BAF MiG-29s in flight Garchev.png|küçükresim|sağ|alt=Bulgarian MiG-29 fighters in flight|[[Mikoyan MiG-29]] [[Bulgaristan Hava Kuvvetleri]] savaş uçakları.]]

=== Bilim ve teknoloji ===
[[Dosya:BulgariaSat-1 Mission (35491530485).jpg|küçükresim|sağ|upright|alt=Haziran 2017'de BulgariaSat-1'i fırlatan bir SpaceX Falcon 9 roketi|SpaceX tarafından BulgariaSat-1'in fırlatılışı]]

2018 yılında [[Araştırma ve geliştirme]]ye yapılan harcamalar GSYİH'nın %0,78'ini oluşturmakta{{Sfn|NSI Brochure|2018|page=19}} ve kamu Ar-Ge finansmanının büyük kısmı [[Bulgar Bilimler Akademisi]]'ne (BAS) gitti.<ref name="EUpresidency">{{web kaynağı|url=https://www.novinite.com/articles/188930/EU+Presidency+Puts+Lagging+Bulgarian+Science+in+the+Spotlight |başlık=EU Presidency Puts Lagging Bulgarian Science in the Spotlight |yayımcı=Novinite |tarih=22 Mart 2018 |erişimtarihi=14 Temmuz 2018 |arşivtarihi=15 Temmuz 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180715011433/https://www.novinite.com/articles/188930/EU+Presidency+Puts+Lagging+Bulgarian+Science+in+the+Spotlight |ölüurl=hayır }}</ref>

Özel şirketler, Ar-Ge harcamalarının %73'ünden fazlasını oluşturuyordu ve 2015 yılında Bulgaristan'daki 22.000 araştırmacının %42'sini istihdam etti.<ref name="R&D spending">{{web kaynağı|url=https://www.novinite.com/articles/177126/R%26D+Spending+in+Bulgaria+Up+in+2015%2C+Mostly+Driven+by+Businesses |başlık=R&D Spending in Bulgaria Up in 2015, Mostly Driven by Businesses |yayımcı=Novinite |tarih=31 Ekim 2016 |erişimtarihi=14 Temmuz 2018 |arşivtarihi=2 Şubat 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200202160330/https://www.novinite.com/articles/177126/R%26D+Spending+in+Bulgaria+Up+in+2015%2C+Mostly+Driven+by+Businesses |ölüurl=hayır }}</ref> Aynı yıl Bulgaristan, [[Bloomberg L.P.|Bloomberg İnovasyon Endeksi]]'nde 50 ülke arasında 39'uncu sırada yer aldı; en yüksek puan eğitimde (24'üncü), en düşük puan ise katma değerli imalatta (48'inci) oldu.<ref>{{haber kaynağı |url=https://www.bloomberg.com/graphics/2015-innovative-countries/ |başlık=The 2015 Bloomberg Innovation Index |gazete=Bloomberg.com |yayımcı=Bloomberg |erişimtarihi=14 Temmuz 2018 |arşivtarihi=25 Aralık 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191225075316/https://www.bloomberg.com/graphics/2015-innovative-countries/ |ölüurl=hayır }}</ref>

Bulgaristan, 2023 [[Küresel İnovasyon Endeksi]]'nde 38. sırada yer aldı.<ref>{{dergi kaynağı |soyadı=WIPO |başlık=Global Innovation Index 2023, 15th Edition |url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2023/index.html |erişimtarihi=28 Ekim 2023 |website=www.wipo.int |doi=10.34667/tind.46596 |dil=İngilizce |arşivtarihi=22 Ekim 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231022042128/https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2023/index.html |ölüurl=hayır }}</ref>

1990'dan bu yana hükûmetin araştırmaya yönelik kronik yetersiz yatırımı, bilim ve mühendislik alanındaki birçok profesyonelin Bulgaristan'ı terk etmesine neden oldu.<ref>{{dergi kaynağı |soyadı1=Shopov |ad1=V. |başlık=The impact of the European scientific area on the 'Brain leaking' problem in the Balkan countries |dergi=Nauka |tarih=2007 |sayı=1/2007}}</ref>

Finansman eksikliğine rağmen kimya, [[malzeme bilimi]] ve [[fizik]] alanındaki araştırmalar güçlü olmaya devam etmektedir.<ref name="EUpresidency" />

Antarktika araştırmaları, [[Batı Antarktika]]'daki [[Livingston Adası]]'ndaki [[Aziz Kliment Ohridski Üssü]] aracılığıyla aktif olarak yürütülmektedir.<ref>[https://data.aad.gov.au/aadc/gaz/scar/display_name.cfm?gaz_id=105044 St. Kliment Ohridski Base.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140319060854/https://data.aad.gov.au/aadc/gaz/scar/display_name.cfm?gaz_id=105044 |tarih=19 Mart 2014 }} SCAR Composite Antarctic Gazetteer</ref><ref>Ivanov, Lyubomir (2015). [http://livingston-island.weebly.com/ General Geography and History of Livingston Island.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150708084208/http://livingston-island.weebly.com/ |tarih=8 Temmuz 2015 }} In: ''Bulgarian Antarctic Research: A Synthesis''. Eds. C. Pimpirev and N. Chipev. Sofia: St. Kliment Ohridski University Press. pp. 17–28. {{ISBN|978-954-07-3939-7}}</ref>

[[Bilgi ve iletişim teknolojileri]] (BİT) sektörü ekonomik çıktının yüzde üçünü oluşturmakta ve 40.000<ref>{{haber kaynağı |url=https://www.ft.com/content/f9a35122-44f4-11e6-9b66-0712b3873ae1 |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/f9a35122-44f4-11e6-9b66-0712b3873ae1 |arşivtarihi=10 Aralık 2022|ölüurl=hayır |başlık=Bulgaria strives to become tech capital of the Balkans |gazete=The Financial Times |ad=Kerin |soyadı=Hope |tarih=17 Ekim 2016 |erişimtarihi=15 Temmuz 2018}}</ref> ila 51.000 yazılım mühendisini istihdam etmektedir.<ref>{{web kaynağı|url=http://www.bta.bg/en/c/DF/id/1762498 |başlık=Bulgaria's ICT Sector Turnover Trebled over Last Seven Years – Deputy Economy Minister |yayımcı=Bulgarian Telegraph Agency |tarih=12 Mart 2018 |erişimtarihi=15 Temmuz 2018 |arşivtarihi=17 Kasım 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191117174213/http://www.bta.bg/en/c/DF/id/1762498 |ölüurl=hayır }}</ref>

Bulgaristan, [[Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi|COMECON]] bilgi işlem teknolojisi üretimindeki kilit rolü nedeniyle Sovyet döneminde "Komünist [[Silikon Vadisi]]" olarak biliniyordu.<ref>{{web kaynağı|url=https://www.delta.tudelft.nl/article/great-bulgarian-braindrain |başlık=The Great Bulgarian BrainDrain |yayımcı=Delft Technical University |ad=David |soyadı=McMullin |tarih=2 Ekim 2003 |erişimtarihi=15 Temmuz 2018 |arşivtarihi=17 Kasım 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191117174215/https://www.delta.tudelft.nl/article/great-bulgarian-braindrain |ölüurl=hayır }}</ref> Komünist hükûmetin okullarda bilgisayar ve BT becerilerini öğretmeye yönelik ortak çabası da dolaylı olarak Bulgaristan'ı 1980'lerde ve 90'larda [[Bilgisayar virüsü|bilgisayar virüslerinin]] önemli bir kaynağı yaptı.<ref>{{web kaynağı|soyadı=Petrov |ad=Victor |tarih=30 Eylül 2021 |başlık=Socialist Cyborgs |url=https://logicmag.io/kids/socialist-cyborgs/ |ölüurl=hayır |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210917195506/https://logicmag.io/kids/socialist-cyborgs/ |arşivtarihi=17 Eylül 2021}}</ref> Ülke, yüksek performanslı bilgi işlem alanında bölgesel bir liderdir: Güneydoğu Avrupa'nın en güçlü [[süper bilgisayar]]ı olan ''Avitohol'' 'u işletmektedir ve sekiz petabayt ölçeğindeki EuroHPC süper bilgisayarından birine ev sahipliği yapacaktır.<ref>{{web kaynağı|url=https://www.capital.bg/biznes/tehnologii_i_nauka/2018/06/22/3203630_shum_tok_i_superkompjutri/ |farklıalfabebaşlık=bg:Малката изчислителна армия на България |çeviribaşlık=Bulgaria's small computing army |yayımcı=Kapital Daily |ad=Yoan |soyadı=Zapryanov |tarih=22 Haziran 2018 |erişimtarihi=15 Temmuz 2018 |dil=Bulgarca |arşivtarihi=17 Kasım 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191117174209/https://www.capital.bg/biznes/tehnologii_i_nauka/2018/06/22/3203630_shum_tok_i_superkompjutri/ |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{web kaynağı |url=https://europa.eu/rapid/press-release_IP-19-2868_en.htm |başlık=Digital Single Market: Europe announces eight sites to host world-class supercomputers |yayıncı=European Commission |tarih=7 Haziran 2019 |erişimtarihi=15 Ağustos 2019 |arşivtarihi=11 Ağustos 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190811230320/https://europa.eu/rapid/press-release_IP-19-2868_en.htm |ölüurl=hayır }}</ref>

== Demografi ==
[[Dosya:Bulgaristan Türkleri Ve Oranları.png|küçükresim|Bulgaristan'daki Türk oranını gösteren harita.]]
{| class="wikitable"
|+Etnik Gruplar
![[Bulgarlar]]
![[Bulgaristan Türkleri|Türkler]]
![[Çingeneler|Romanlar]]
!Diğer
!Bilinmeyen
|-
|%76,9
|%8
|%4,4
|%0,7
|%10
|}
{| class="wikitable"
|+Konuşulan Diller
![[Bulgarca]]
![[Türkçe]]
![[Çingenece|Romanca]]
!Diğer 
!Bilinmeyen
|-
|%76,8
|%8,2
|%3,8
|%0,7
|%10,5
|}
{| class="wikitable"
|+Bulgaristan'ın uyruk grubuna göre nüfusu '''1965-2011'''
! rowspan="2" |Milliyet
! colspan="2" |Nüfus sayımı 1965
! colspan="2" |Nüfus sayımı 1975
! colspan="2" |Nüfus sayımı 1985
! colspan="2" |Nüfus sayımı 1992
! colspan="2" |Nüfus sayımı 2001
! colspan="2" |Nüfus sayımı 2011
|-
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!%
!Sayı
!% /%
|-
|[[Bulgarlar]]
|7,231,243
|87.9
|7,930,024
|90.9
|~ 8,000,000
|~ 89.0
|7,271,185
|85.7
|6,655,210
|83.9
|5,664,624
|84.9 / 76.9
|-
|[[Bulgaristan Türkleri|Türkler]]
|780,928
|9.5
|730,728
|8.4
|~ 800,000
|~ 9.0
|800,052
|9.4
|746,664
|9.4
|588,318
|8.8 / 8.0
|-
|[[Çingeneler]]
|148,874
|1.8
|
|
|
|
|313,396
|3.7
|370,908
|4.7
|325,343
|4.9 / 4.4
|-
|[[Ruslar]]
|10,815
|0.1
|
|
|
|
|17,139
|0.2
|15,595
|0.2
|9,978
|0.1
|-
|[[Ermeniler]]
|20,282
|0.2
|14,526
|0.2
|
|
|13,677
|0.2
|10,832
|0.1
|6,552
|0.1
|-
|[[Rumenler]]
|
|
|
|
|
|
|5,159
|0.1
|10,566
|0.1
|3,684
|0.1
|-
|[[Sarakatsani]]
|
|
|
|
|
|
|5,144
|0.1
|4,107
|0.1
|2,556
|0.0
|-
|[[Ukraynalılar]]
|
|
|
|
|
|
|1,864
|0.0
|2,489
|0.0
|1,789
|0.0
|-
|[[Makedonlar]]
|9,632
|0.1
|
|
|
|
|10,803
|0.1
|5,071
|0.1
|1,654
|0.0
|-
|[[Yunanlar]]
|8,241
|0.1
|
|
|
|
|4,930
|0.1
|3,408
|0.0
|1,379
|0.0
|-
|[[Yahudiler]]
|5,108
|0.1
|
|
|
|
|3,461
|0.0
|1,363
|0.0
|1,162
|0.0
|-
|Romenler
|
|
|
|
|
|
|2,491
|0.0
|1,088
|0.0
|891
|0.0
|-
|[[Tatarlar]]
|6,430
|0.1
|5,963
|0.1
|
|
|4,515
|0.1
|1,803
|0.0
|
|
|-
|[[Gagavuzlar]]
|
|
|
|
|
|
|1,478
|0.0
|540
|0.0
|40
|0.0
|-
|Diğer
|
|
|
|
|~ 150,000
|~ 2.0
|23,542
|0.3
|12,342
|0.2
|19,659
|0.3
|-
|Bilinmeyen
|0
|
|0
|
|
|
|8,481
|0.1
|86,915
|1.1
|736,981
|10.01
|-
!Toplam
! colspan="2" |8,227,966
! colspan="2" |8,727,771
! colspan="2" |8,948,649
! colspan="2" |8,487,317
! colspan="2" |7,932,984
! colspan="2" |7,364,570
|}
[[Dosya:Sofia metro at Musagenitsa.jpg|küçükresim|sağ|[[Sofya Metrosu]]]]
[[Dosya:Kardzhali 00099.jpg|küçükresim|sağ|Kırcaali]]2021<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.worldometers.info/world-population/bulgaria-population/ | başlık = Bulgaria Population (2021) - Worldometer | erişimtarihi = 17 Haziran 2021 | dil = İngilizce | çalışma = www.worldometers.info | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160202145446/https://www.worldometers.info/world-population/bulgaria-population/ | arşivtarihi = 2 Şubat 2016}}</ref> verilerine göre Bulgaristan'ın nüfusu 6.898.947'dir

=== Sağlık ===
Yüksek ölüm oranları, yaşlanan nüfus, yoksulluk riski altında olan çok sayıda insan ve zayıf bir sağlık sistemi birleşiminden kaynaklanır.<ref>{{haber kaynağı |url=https://www.ft.com/content/51f1bd86-d6cc-11e7-ae3e-563c04c5339a |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221211/https://www.ft.com/content/51f1bd86-d6cc-11e7-ae3e-563c04c5339a |arşivtarihi=10 Aralık 2022 |başlık=Bulgaria battles to stop its brain drain |gazete=The Financial Times |ad=Kerin |soyadı=Hope |tarih=11 Ocak 2018 |erişimtarihi=7 Eylül 2018 |alıntı=But a sharp decline in the quality of state healthcare and high poverty rates—42% of the population are at risk of poverty in old age, according to Eurostat—gives Bulgaria the second-lowest life expectancy in the EU after Lithuania.}}</ref> Ölümlerin %80'inden fazlası [[kanser]] ve [[Kardiyovasküler hastalıklar|kalp damar hastalıkları]] nedeniyledir. Bu hastalıkların neredeyse beşte biri önlenebilir.<ref>Country Health Profile, p. 1</ref>

Her ne kadar [[Bulgaristan'da sağlık|Bulgaristan'da sağlık hizmetleri]] nominal olarak evrensel olsa da,<ref name="Health system">{{dergi kaynağı |soyadı1=Georgieva |ad1=Lidia |soyadı2=Salchev |ad2=Petko |başlık=Bulgaria Health system review |dergi=Health Systems in Transition |tarih=2007 |cilt=9 |sayı=1 |sayfalar=xvi, 12|url=http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/80592/E90023.pdf |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/80592/E90023.pdf |arşivtarihi=9 Ekim 2022 |ölüurl=hayır |issn=1817-6127}}</ref> cepten yapılan harcamalar tüm sağlık harcamalarının neredeyse yarısını oluşturur ve bu ise tıbbi bakıma erişimi önemli ölçüde sınırlar.<ref>Country Health Profile, p. 7</ref>

Az ücret nedeniyle doktorların göçü, bölge hastanelerinin yetersiz personeli ve donanımlı olmaması, arz sıkıntısı ve sigortalılara yönelik temel hizmet paketinde sık sık yapılan değişiklikler, bakım hizmetini aksatan diğer sorunlardır.<ref>Country Health Profile, pp. 8, 11, 12.</ref><ref>{{web kaynağı|url=http://www.novinite.com/view_news.php?id=146868 |başlık=The Bulgaria 2012 Review: Health and Healthcare |yayımcı=Novinite |ad=Maria |soyadı=Guineva |tarih=7 Ocak 2013 |erişimtarihi=21 Şubat 2013 |arşivtarihi=17 Ocak 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130117033058/http://www.novinite.com/view_news.php?id=146868 |ölüurl=hayır }}</ref>

2018 Bloomberg Sağlık Hizmetleri Verimlilik Endeksi, Bulgaristan'ı 56 ülke arasında sonuncu olarak sıraladı.<ref>{{haber kaynağı |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-09-19/u-s-near-bottom-of-health-index-hong-kong-and-singapore-at-top |başlık=These Are the Economies With the Most (and Least) Efficient Health Care |yayımcı=Bloomberg |ad=Lee J |soyadı=Miller |gazete=Bloomberg.com |tarih=19 Eylül 2018 |erişimtarihi=21 Eylül 2018 |arşivtarihi=24 Nisan 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20220424201747/https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-09-19/u-s-near-bottom-of-health-index-hong-kong-and-singapore-at-top |ölüurl=hayır }}</ref>

Ortalama [[Beklenen yaşam süresi|yaşam beklentisi]] 74,8 yıldır; AB ortalaması 80,99 ve dünya ortalaması ise 72,38'dir.<ref>{{web kaynağı|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/355rank.html#BU |başlık=Country Comparison: Life Expectancy |website=[[The World Factbook]] |yayımcı=[[CIA]] |erişimtarihi=15 Aralık 2019 |arşivtarihi= 1 Şubat 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190201031608/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/355rank.html#BU |ölüurl=evet}}</ref><ref>{{web kaynağı|url=https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN?locations=EU-1W&name_desc=true&year_high_desc=false |başlık=Life expectancy at birth, total (years) |yayımcı=The World Bank |tarih=2019 |erişimtarihi=15 Aralık 2019 |arşivtarihi= 15 Aralık 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20191215221420/https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN%3Flocations%3DEU-1W%26name_desc%3Dtrue%26year_high_desc%3Dfalse |ölüurl=hayır }}</ref>

=== Din ===
[[Dosya:Rila Monastery interior view.jpg|küçükresim|sol|upright=0.82|[[Rila Manastırı]] ([[Dünya mirası]])]]
Bulgaristan vatandaşlarının büyük oranı [[Doğu Ortodoksluk|Ortodoks]] [[Hristiyan]]'dır. 2011 tarihindeki kişi sayımında Bulgar Ortodoks Kilisesi'ne bağlı 4.374.135 kişi (Nüfusun %59,4'ü), Katolik 48.945 kişi (Nüfusun %0,7'si), Protestan 64.476 kişi (Nüfusun %0,9'u), [[Müslüman]] 577.139 kişi (Nüfusun %7,9'u), diğer dinlere mensup 11.444 kişi (Nüfusun %0,1'i), dinsiz 682.162 kişi (Nüfusun %9,3'ü) ve soruya cevap vermeyen 1.606.269 kişi (Nüfusun %21,8'i) kaydedilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nsi.bg/Census/Religion.htm |başlık=2001 kişi sayımı (Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü) |erişimtarihi=16 Nisan 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20100907235917/http://www.nsi.bg/Census/Religion.htm |arşivtarihi=7 Eylül 2010 |ölüurl=evet}}</ref>

4 Aralık 1992'de yapılan kişi sayımında ilk kez [[Alevîlik|Alevîler]] ayrı bir öbek olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevî olarak tanıtmıştır.<ref>Ömer Turan, 'Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri', ''Balkan Türkleri - Balkanlar'da Türk Varlığı'', ASAM, Ankara, 2003, ISBN 978-975-6769-71-3, s. 29.</ref>

=== Etnik yapı ===
{{ana|Bulgaristan'daki etnik gruplar}}
Nüfus, etnik açıdan 6.655.210 [[Bulgarlar|Bulgar]] (%83,9),: 747.000 [[Türkler|Türk]] (%9,4), 370.908 [[Romanlar|Roman]] (%4,7), 15.595 [[Ruslar|Rus]], 10.832 [[Ermeniler|Ermeni]], 10.566 [[Ulahlar|Ulah]], 5.071 [[Makedonlar|Makedon]], 3.408 [[Yunanlar|Yunan]], 2.489 [[Ukraynalılar|Ukraynalı]], 1.363 [[Yahudiler|Yahudi]] ve 1.088 [[Rumenler|Rumen]] bireyden oluşur. Diğer gruplara ait 18.792 kişi mevcuttur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.nsi.bg/bg/content/2975/%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%BF%D0%BE-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8-%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B8%D0%BD%D0%B8-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D0%BD%D0%B5-%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BB|başlık=Население по области, общини, местоживеене и пол {{!}} Национален статистически институт|erişimtarihi=10 Kasım 2023|çalışma=www.nsi.bg|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220601163412/https://nsi.bg/bg/content/2975/%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-%D0%BF%D0%BE-%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8-%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B8%D0%BD%D0%B8-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D0%BD%D0%B5-%D0%B8-%D0%BF%D0%BE%D0%BB|arşivtarihi=1 Haziran 2022|ölüurl=hayır}}</ref> 131.531 kişi kendilerini Müslüman Bulgar ([[Pomaklar|Pomak]]) ilan etmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nsi.bg/Census/StrReligion.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=13 Nisan 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20091225163107/http://www.nsi.bg/Census/StrReligion.htm |arşivtarihi=25 Aralık 2009 |ölüurl=evet}}</ref>

== Kültür ==
{{Ana|Bulgaristan kültürü}}
[[Dosya:Bulgaria Bulgaria-0785 - Roman Theatre of Philippopolis (7432772486).jpg|küçükresim|alt=Roman theatre, Plovdic|2019'da [[Avrupa Kültür Başkenti]] olan [[Filibe]]’de Roma Tiyatrosu]]
[[Dosya:Rila Monastery, August 2013.jpg|küçükresim|alt=Rila Monastery|[[Rila Manastırı]], Bulgarların önemli bir ruhani merkezidir]]
[[Dosya:Kukeri E8.jpg|küçükresim|alt=Bulgarian Kuker|[[Lesiçovo]]’da ''[[Kukeri]]'']]

[[Dosya:Blue house-Koprivshtitsa.JPG|küçükresim|sol|[[Koprivştitsa]]'da geleneksel mimarinin bir örneği]]
Çağdaş Bulgar kültürü [[Traklar|Trak]], [[Slavlar|Slav]] ve [[Ön Bulgarlar|Ön Bulgar]] kültürünün bir karışımı olsa da [[Yunanlar|Yunan]], [[Romalılar|Roma]], [[Osmanlılar|Osmanlı]] ve [[Keltler|Kelt]] kültüründen de etkilenmiştir.<ref>[http://ngm.nationalgeographic.com/2006/12/gold-rush/williams-text Bulgaria's Gold Rush] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110716052621/http://ngm.nationalgeographic.com/2006/12/gold-rush/williams-text |tarih=16 Temmuz 2011 }}, ''National Geographic Magazine'', Aralık 2006.</ref>

Trak eserleri pek çok lahit ve altın hazineyi içerir.

Ülkenin sınırları Roma İmparatorluğu'nun [[Moesia Superior|Moesia]], [[Trakya (Roma eyaleti)|Trakya]] ve [[Makedonya (Roma eyaleti)|Makedonya]] eyaletlerini içerir ve pek çok arkeolojik keşif Roma dönemine dayanır, buna rağmen Antik Bulgarlar da müzik ve erken dönem mimaride etki bırakmışlardır.

Birinci ve İkinci Bulgar İmparatorlukları Slav kültürü egemenliği altındaydı ve [[Preslav Edebiyat Okulu|Preslav]], [[Ohri Edebiyat Okulu|Ohri Edebiyat okulları]] sayesinde Doğu Ortodoks Slav dünyasında edebi ve kültürel anlamda büyük bir iz bıraktılar. Doğu Avrupa ve Asya'da pek çok ülkede kullanılan [[Kiril alfabesi]] bu edebiyat okullarında şekillendi.<ref name="Paul Cubberley 1996">Paul Cubberley (1996) "The Slavic Alphabets". In Daniels and Bright, eds. ''The World's Writing Systems.'' Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.</ref>

[[Dosya:Theater Plovdiv.JPG|küçükresim|En az MÖ 3000'den beridir yerleşim barındıran [[Filibe]]'de bir Antik Roma tiyatrosu<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/picturegalleries/6242644/The-worlds-oldest-cities.html?image=12 The World's Oldest Cities] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140316043057/http://www.telegraph.co.uk/travel/picturegalleries/6242644/The-worlds-oldest-cities.html?image=12 |tarih=16 Mart 2014 }}, [[The Daily Telegraph]]</ref>]]

Büyük öneme sahip bir tarihsel kalıntı, [[Varna Nekropolü]]'nden çıkarılmış ve MÖ 5. binyıldan kalmış olan, dünyanın en eki işlenmiş [[altın]] hazinesidir.<ref>[http://www.articlearchives.com/reports-reviews-sections/chronologies/545649-1.html New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120512003512/http://www.articlearchives.com/reports-reviews-sections/chronologies/545649-1.html |tarih=12 Mayıs 2012 }}, By: Higham, Tom; Chapman, John; Slavchev, Vladimir; Gaydarska, Bisserka; Honch, Noah; Yordanov, Yordan; Dimitrova, Branimira; 1 Eylül 2007</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.digsys.bg/books/cultural_heritage/thracian/thracian-intro.html | başlık = The Thracian tomb in Kazanluk | yayıncı = Digsys.bg | erişimtarihi = 2 Ocak 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110927170224/http://www.digsys.bg/books/cultural_heritage/thracian/thracian-intro.html | arşivtarihi = 27 Eylül 2011 | ölüurl =evet}}</ref>

=== Müzik ===
Küçüklüğüne karşın yüzyılı aşkın bir süredir yapılan on binlerce derlemesiyle bölgesel farkları, halk çalgılarının çeşitliliği ve çok sayıda dahi müzisyeni ile inanılmaz bir hazinedir.

[[Hristiyanlık]] öncesi Pagan geleneklerin ve arkaik şarkı formlarının hala capcanlı ayakta durduğu ülkede şarkı söylemede kadınlar açıkça öndedir.

Ülkenin [[Orta Çağ]]'a kadar uzanan bir müzik tarihi vardır. Joan Kukuzel (y. 1280-1360), Orta Çağ Avrupası'nın bilinen en eski bestecilerinden biridir.

Zengin dans geleneği pek çok otantik toplulukça korunup dünyanın pek çok ülkesine taşınmaktadır. Ulusal halk müziğinin fark edilebilen bir sesi vardır ve çeşitli geleneksel müzik aletleri kullanır. Bunların arasında [[gadulka|gıdulka]], [[gayda]], [[kaval]] ve [[davul]] vardır.

[[Bulgaristan Ulusal Televizyonu|Bulgar Devlet Televizyonu]] Kadın Ses Korosu, en başarılı halk müziği topluluklarındandır ve 1960'ta [[Grammy Ödülleri|Grammy Ödülü]] almıştır.

Halk müziği icralarında genellikle erkekler çalar, kadınlar söyler. Bulgar folklorunda kadınların kendi aralarında söyledikleri "sedenka" şarkılarının ve çalışırken ya da çalışmanın ardından söylenen hasat şarkılarının büyük bir önemi vardır. Bunun dışında ağırlıklı olarak Osmanlı yönetim yıllarıyla bağlantılı çete şarkılarına da bol rastlanır.

[[Rodoplar|Rodop]] ve [[Pirin Dağı|Pirin]] dağlarında yaşayan [[Pomaklar]] bugün geleneklerini korumaya gayret etmektedirler. Orta Rodoplarda yaşayan Pomakların müziğinde [[gayda]] ve [[kaval]] ağırlıklı bir önem taşır.

Mesta ve Pirin bölgesi pomaklarının müziğine ise daha geniş bir enstrüman yelpazesi eşlik eder. Ancak her iki durumda da temel unsur gaydadır. Dağlık Rodop bölgesinin halk müziği geleneği diğer bölgelerden farklıdır. Şarkı ve dansların hemen hepsine Rodoplar'a özgü, Bulgaristan'daki en büyük boy gayda olan "kabagayda" eşlik eder. Yine şarkı ve danslarda Rodoplar dışında görülmeyen pentatonik gam görülür. Yiğitlik temasının en yaygın olduğu bölge burasıdır. Erkek şarkıcılarda heybetli ve davudi söyleme özelliği dikkat çeker. 100 Kabagayda Topluluğu her yaz hala Rodop dağlarını büyülü tınılarıyla doldurur. Şarkıcılar Georgi Čilingirov, Rumen Rodopski ve Valja Balkanska Bulgaristan dışında da iyi tanınır.

===Mutfak===
[[Bulgar mutfağı]] diğer Balkan ülkelerine benzer ve güçlü Türk ve Yunan etkileri gösterir.<ref name="Cuisine">{{Kitap kaynağı|soyadı=Albala|ad=Ken|başlık=Food Cultures of the World Encyclopedia|yayıncı=ABC-CLIO|sayfalar=61, 62|yıl=2011|isbn=978-0-313-37626-9|url=https://books.google.com/books?id=zG1H75z0EYYC&pg=PA61|erişim-tarihi=4 Şubat 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230115223536/https://books.google.com/books?id=zG1H75z0EYYC&pg=PA61|arşivtarihi=15 Ocak 2023|ölüurl=hayır}}</ref>

[[Yoğurt]], [[lukanka]], [[Baniçka]], şopska salatası, [[Lütenitsa]] ve [[Kozunak]] en bilinen yöresel yiyecekler arasındadır. Kültürel olarak çok çeşitli salatalar tercih edildiğinden et tüketimi Avrupa ortalamasının altındadır.<ref name="Cuisine"/>

Bulgaristan 1989 yılına kadar dünyanın en büyük ikinci şarap ihracatçısıydı ancak o zamandan beri bu konumunu kaybetti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.novinite.com/view_news.php?id=136420 | başlık = Bulgaria Bounces Back | yayıncı = Novinite| ad = Tom | soyadı = Bruce-Gardyne | tarih = 7 Şubat 2012 | erişimtarihi = 7 Şubat 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120211003707/http://www.novinite.com/view_news.php?id=136420 | arşivtarihi = 11 Şubat 2012}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.novinite.com/articles/176970/Bulgaria+Ranks+22nd+in+World+Wine+Production | başlık = Bulgaria Ranks 22nd in World Wine Production | yayıncı = Novinite | tarih = 21 Ekim 2016 | arşivengelli = evet | erişimtarihi = 4 Şubat 2022 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220207010332/https://www.novinite.com/articles/176970/Bulgaria+Ranks+22nd+in+World+Wine+Production | arşivtarihi = 7 Şubat 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> 2016 hasadında 128 milyon litre şarap yapıldı ve bunun 62 milyonu ağırlıklı olarak Romanya, Polonya ve Rusya'ya ihraç edildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://seenews.com/news/bulgaria-plans-to-export-62-mln-litres-of-wine-from-2016-grape-harvest-558027 | başlık = Bulgaria wine production 2016 | yayıncı = SEE News | ad = Ivaylo | soyadı = Mihaylov | tarih = 14 Şubat 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170214191513/https://seenews.com/news/bulgaria-plans-to-export-62-mln-litres-of-wine-from-2016-grape-harvest-558027 | arşivtarihi = 14 Şubat 2017}}</ref> Mavrud, Rubin, Siroka Melniska, Dimiat ve Cherven Misketi, Bulgar şarabında kullanılan tipik üzümlerdir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.chicagonow.com/chicago-eats/2017/05/wines-of-bulgaria-are-they-the-next-must-have-wine/ | başlık = Wines of Bulgaria | yayıncı = ChicagoNow| erişimtarihi = 30 Temmuz 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170512190500/http://www.chicagonow.com/chicago-eats/2017/05/wines-of-bulgaria-are-they-the-next-must-have-wine/ | arşivtarihi = 12 Mayıs 2017}}</ref>

[[Rakı]], 14. yüzyıl kadar erken Bulgaristan'da tüketilen geleneksel bir meyve [[brendi]]'sidir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://novinite.com/view_news.php?id=132826 | başlık = Archeological Find Proves Rakia Is Bulgarian Invention | yayıncı = Novinite| tarih = 10 Ekim 2011 | erişimtarihi = 20 Aralık 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20111015031633/http://novinite.com/view_news.php?id=132826 | arşivtarihi = 15 Ekim 2011}}</ref>

== Notlar ==
{{Kaynakça|grup=not}}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
* [http://balkanofil.ru/index.php/bills/bulgaria/185.html Каталог и албума на банкнотите в България] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120621023004/http://balkanofil.ru/index.php/bills/bulgaria/185.html |tarih=21 Haziran 2012 }}

== Ayrıca bakınız ==
{{Commons|България}}
* [[Bulgaristan Türkleri]]
* [[Bulgaristan Bağımsızlık Bildirgesi]]

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.government.bg/ Bulgaristan resmî sitesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110210182313/http://www.government.bg/ |tarih=10 Şubat 2011 }}

{{Bulgaristan konuları}}
{{Avrupa ülkeleri}}
{{Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler}}
{{Balkanlar}}
{{Avrupa Konseyi}}
{{Avrupa Birliği üyesi ülkeler}}
{{NATO}}
{{Karadeniz Ekonomik İşbirliği}}
{{Frankofon}}
{{Karadeniz Donanma İş Birliği Görev Grubu}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Bulgaristan| ]]