Yeni Sinema (dergi, 1966)

Yeni Sinema 1966 - 1970 yılları arasında Türkiye'de yayımlanmış aylık sinema dergisidir. Türk Sinematek Derneği'nin yayın organı olan dergi önceleri aylık olarak çıkarken yayın hayatına bazen 3 ayda bir, bazen de iki sayı bir arada çıkmak sureti ile devam etmiş ve 5 yıl içinde 30 sayı yayımlanmıştır. Yayınına 10 yıl ara verdikten sonra 1980 yılında Nisan/Mayıs aylarına ait olan 31. sayısı, Ağustos 1980'de de 32. sayısı çıktı ve dergi bir daha çıkmamak üzere kapandı.

Yeni Sinema

Derginin "Ağustos-Eylül-Ekim" 1968 tarihli 21/22/23.cü sayısının ön kapağı
Editör	Şakir Eczacıbaşı
Kategoriler	Süreli yayın, Aylık dergi
Yayımcı	Türk Sinematek Derneği
İlk sayı	1 Mart 1966 son sayı (31. sayı) Ağustos 1980
Ülke	Türkiye
Dil	Türkçe

Daha "Yeni Sinema" dergisi kapanmadan 4 ay önce, 5 Şubat 1970 tarihinde Türk Sinematek Derneği, Filim 70 adında daha küçük boyutta ikinci bir yayın organını da devreye sokmuştu. 18 sayfalık küçük boyutlu bu aylık dergi de 1972 yılına kadar çıktı, yalnız adı her yıl değişerek önce Filim 71 sonra da Filim 72 oldu.

1965 tarihinde İstanbul’da Onat Kutlar'ın yönetiminde kurulan "Türk Sinematek Derneği" veya kısaca Sinematek faaliyete geçtikten bir yıl sonra, 1 Mart 1966'da kendi yayın organı olan "Yeni Sinema" dergisini yayın hayatına soktu. Dergi hem bayilerde ve kitapçılarda satılıyor hem de abone yolu ile elde edilebiliyordu. Bundan başka ilk yıllarda Türk Sinematek Derneği'nin işlettiği Bomonti'deki Kervan sinemasının fuayesinde de dergiye ulaşmak mümkündü.

Önceleri aylık olarak yayımlanması planlanan dergi 20x27cm ebatlarında, 42 sayfa ve 2.hamur kağıda siyah beyaz olarak basılıyordu. Bazı özel sayılarında sayfa sayısı iki veya üç misli artabiliyordu. 29 sayı boyunca künyesinde 'ayda bir yayınlanır' ibaresi bulunmasına rağmen her ay yayımlanmamıştır. Bazen 3 ayda bir yayımlanırken bazı sayıların üzerinde iki veya üç sayıya ait rakamlar bulunmaktaydı (sayı 19/20 gibi). Fiyatı neredeyse tüm yayın süresi boyunca 4 TL olarak kalan derginin 28/29.cu sayısı 7,5 TL, 130 sayfa olan 1 Haziran 1970 tarihli 30.cu ve son sayısı ise 12 TL olmuştur. Bazı özel sayıları farklı fiyatlandırılmıştı.

Ayrıca dergiyle birlikte "Sinematek Derneği"'nin aylık gösteri programları ayrıntılı açıklamalarıyla okuyuculara veriliyordu (insert). 8'er (bazen 4'er) sayfalık bu ince kitapçıklara da sayfa sırası verilmiş olması onların da biriktirilip ciltlenmek için tasarlandığı izlenimini vermektedir.

Yayın Kadrosu

Derginin künyesinde "Sinematek'in organı olarak ayda bir yayınlanır" ibaresinden sonra sahibinin sinematek adına Şakir Eczacıbaşı, yazı işleri sorumlu müdürünün de Hüseyin Hacıbaşıoğlu olduğu belirtilmiştir. Yazı kurulunda ise Onat Kutlar, Hüseyin Baş, Giovanni Scognamillo ve Jak Şalom'un olduğu yazılıdır.

Derginin yazarları arasında Ali Gevgilili, Tuncan Okan,Sungu Çapan, Cevat Çapan, Abidin Dino, Sezer Tansuğ, Engin Ayça, Onat Kutlar, Giovanni Scognamillo, Jak Şalom, Atilla Dorsay ve Agah Özgüç yer almaktadır.

Derginin Yayın Çizgisi

Türk Sinematek Derneği İstanbul'da 25 Ağustos 1965’te Onat Kutlar başkanlığında faaliyete geçti. Bu dernek etrafında toplanan yazarlar o zamanın yerleşik sinema kültürüne (Başta Yeşilçam filmleri olmak üzere) alternatif bir akımı başlattılar. 1 Mart 1966 tarihinde yayımlanmaya başlayan derneğin yayın organı "Yeni Sinema" dergisinde de yazan bu grup yazılarında Türk sinemasının durumunu eleştiriyor ve sinemaya daha gerçekçi ve politik bir yaklaşımın ve Türkiye'de bir "sanat sineması"nın oluşturulmasının gerekliliğinden söz ediyorlardı.

Sinematek'in işlettiği İstanbul, Bomonti'deki Kervan sinemasının eski salonunda o yıllarda sinemalarda gösterim şansı olmayan çağdaş sinemanın seçkin örnekleri ve sinema tarihinin önemli yapıtları gösterilmekteydi. Yeni Sinema dergisi hem burada gösterilen hem de sinemalarda gösterime giren filmlerin eleştirilerine yer veriyordu. Dergi ayrıca Türk sinemasının sorunlarına yer verirken dünya sinemasının önde gelen yönetmenleri ve önemli sinema akımları üstüne yazılar da basıyordu.

Başlangıçta kuramsal arayışlar içinde olan bu dergi kısa sürede "Toplumcu Gerçekçi sinema anlayışı"nı benimsedi. Toplumcu gerçekçilik 27 Mayıs 1960 sonrasında göreceli fikir özgürlüğü ortamında çeşitlenen siyasal ve kültürel ortamın yarattığı bir kavramdı ve fikir ve edebiyat dünyasını olduğu kadar sinemayı da derinden etkilemişti. Sinemadaki karşılığı Yeşilçam'ın antitezi şeklindeydi, yani konuları gerçek hayattan alınmış ve toplumsal sorunları irdeleyen yalın anlatımlı Türk filmlerini işaret etmekteydi. Halit Refiğ'in kuramcısı olduğu bu akımın senaristlerinden biri Vedat Türkali, yönetmenleri de Metin Erksan Ertem Göreç başta olmak üzere Memduh Ün, Atıf Yılmaz ve Nevzat Pesen'di.

Zamanla Toplumcu Gerçekçi sinema anlayışı,yerini yerli ve milliyetçi yorumlara bırakmış, Üçüncü Dünya Sineması, Devrimci Sinema ve giderek Sanat Sineması örneklerine Sinematek tarafından daha fazla ağırlık verilmeye başlanmıştı. Derginin yazarları arasında da polemikler oluyordu, Halit Refiğ, Sinematek’i ve sinema eleştirmenlerini halktan kopuk olmakla ve Türk Sinemasını hor görmekle suçluyordu. Aynı tarihlerde çıkmaya başlayan sol eğilimli "Genç Sinema /Devrimci Sinema" dergisi "Yeni Sinema" dergisini sağda durmakla suçlamıştır. Oysa sağ görüşlü olanlar da dergiyi solda olmakla suçluyorlardı.

Yeni Sinema dergisi 1 Haziran 1970 tarihinde 30.cu sayısı ile birlikte yayınına son verdi. Dergi kapanınca Sinematek de önemini kaybetti. Ancak 10 yıl aradan sonra Nisan-Mayıs 1980 tarihli 31.ci sayısı ile kaldığı yeren yayınına devam etme kararı aldı, Ağustos 1980'de de 32. ve son sayısını yayımladıktan sonra '12 Eylül'le birlikte hem Sinematek kapatıldı hem de dergi bir daha çıkmadı.

1997 yılında yayın hayatına giren "Yeni İnsan Yeni Sinema" dergisi, ilk sayısında yaptığı açıklamasında, dergilerinin adını bir nevi saygı duruşu olarak 1960'lı yılların "Yeni Sinema" dergisinden aldıklarını beyan etmiştir.