Vilayet

Osmanlı Devleti'nin son dönemlerindeki birinci derece mülki yönetim birimi
28 Temmuz 2024 tarihinde kontrol edilmiş kararlı sürüm gösterilmektedir. İnceleme bekleyen 2 değişiklik bulunmaktadır.

Vilâyet (Arapça: ولاية wilayah), 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile tanımlanan birinci dereceden bir yönetim birimidir. 19 ve 20. yüzyıllarda önce Osmanlı Devleti, ardından 1960'a kadar Türkiye Cumhuriyeti'nde, bir valinin yönetimi altındaki birimdir. Bugün Türkiye'de vilayet, il anlamında kullanılır.

Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi'nin Osmanlı Türkçesi ile yayınlandığı Düstur 1. Dönem, 1. Cilt, Sayfa 608.

Vilayeti vali; Liva ve sancakları, mutasarrıf yönetirdi. Toplam 33 Osmanlı Devleti vilayeti vardı. Vilayetlerde de sancak, köy ve kaza alt yönetim birimleri olarak kullanılmıştır. 1900 yılında 29 vilayet ve 5 özerk devlet bulunmaktadır.

Etimoloji

değiştir

Vilayet kelimesi Arapça kökenli olup; valilik, velilik, bir işin başında durma, bir sorumluluk üstlenme anlamlarına denk gelmektedir. Bundan hareketle vilayet tabiri, coğrafik bir terim olmaktan çok yönetsel bir terimdir. Yani değişik büyüklükteki veya genişlikteki yönetim birimleri vilayet şeklinde ifade edilebilir.

Tarihçe

değiştir

Vilayet kelimesinin yönetim birimi anlamında kullanımı Osmanlılara dayanmaktadır. Vilayet, 19. ve 20. yüzyıllarda, Osmanlı Devleti'ndeki en büyük taşra yönetim birimiydi.

Günümüzde, çeşitli ülkelerde farklı adlarla ifade edilen yönetim birimleri, Türkçede vilayet veya il tabiri ile ifade edilir. Bir valinin (İng. governor) yönetimindeki vilayet (governorate); batıda genellikle province bazen de governorate tabiri ile ifade edilir.

Osmanlı'nın Vilayetleri

değiştir

Osmanlı Vilayetleri listesi, 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile yürürlüğe giren uygulamalar sonucunda vilayet olarak tertiplenen idari birimleri listelemektedir. Vilayetlerde de sancak, köy ve kaza kullanılmıştır. 1900 yılında 29 vilayet ve 5 özerk devlet bulunmaktadır. Vilayeti vali, Liva ve sancakları, mutasarrıf yönetirdi. Toplam 33 Osmanlı Devleti vilayeti vardır.

1878'ten itibaren Batum, Artvin (Yusufeli hariç), Oltu'nun büyük bölümü, Iğdır, Ardahan ve Kars Rusya'nın eline geçmiştir. Berlin Antlaşması ile Osmanlı-Rus sınırı Ardeşen-Yusufeli-Oltu-Bayezit hattı olmuştur.

1881 yıllarında Osmanlı Devleti vilayetlerinin etkileşimli haritası:

Vilayetler

değiştir

Vasallar ve Özerkler

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^   Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Bengazi". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 
  2. ^ Palestine; A Modern History (1978) by Adulwahab Al Kayyali. Page 1
  3. ^   Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Lebanon". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.