Umeå
Umeå ([ʉːmе.оː] (
dinle), Fince: Uumaja, Kuzey Samice: Ubmi) İsveç'in kuzeydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Şehir, Botni Körfezi'nin kıyısında ormanlık bir arazi üzerinde kuruludur. Bir eğitim kenti olan Umeå ayrıca İsveç için önemli tıp ve sanayi kentlerinden biridir. Şehirde iki üniversite ve 30,000'in üzerinde öğrenci yer almaktadır.
| Umeå | |
|---|---|
 | |
 Arma | |
Slogan: Björkarnas Stad (Huş ağaçlarının kenti) | |
| İl | Västerbotten ili |
| Bölge | Västerbotten |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 33.46 km² |
| Nüfus (2016) | |
| • Toplam | 89.607 |
| • Yoğunluk | 2261/km² |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 |
Resmî site umea.se | |
Umeå, İsveç'in en hızlı büyüyen kentlerinden biri olduğu gibi kent, 1965 yılında ilk üniversitesine kavuştu. Konut sayısının son otuz yılda ikiye katlandığı kentte her yıl ortalama 700-800 yeni apartman inşa edilmektedir.[1]
Tarih
değiştirTarihte kentin adı ilk defa 14. yüzyılda anılmaya başladı. O dönemde, içinde Umeå'nun da olduğu kuzey toprakları genel olarak yerleşilmemiş alanlardı. Bu dönemde kente bir ahşap kilise inşa edildi. Böylelikle kent Norrland arazilerinde bir denetleme yerleşkesi konumunu aldı.[2]
Bunu izleyen yüzyıllar boyunca Umeå, kuzeydeki dağınık kasabalar arasında bir kent olarak kaldı. Bu sıralarda Samiler, bölgede ticaret yapmaya başladı. Ancak hâlen resmî anlamda kentin bulunduğu yerde önemli boyutta bir yerleşim kurulamamıştı. Bu nedenle kent, 1590'larda kent konumunu yitirdi.[2]
1622'de kent, kral Gustav II Adolf tarafından tekrar kuruldu.[3] 1638'de ise bölgedeki evlerin sayısı kırka yükseldi.[2] 1714 ve 1720 yıllarında Rus saldırılarıyla karşılaşan bölge, tamamen yandı. 1809 yılındaki Fin Savaşı'nda Barclay de Tolly altındaki Rus ordusu kenti ele geçirdi ve bölgeyi hazirandan ağustosa kadar elinde tuttu.[4]
25 Haziran 1888 tarihinde yaşanan büyük bir yangın, kentin doğu yakasını vurdu ve o zamanki 3000'lik nüfusun 2300'ünü evsiz bıraktı. Yangının ardından yeniden inşa edilen kentin büyük bulvarlarının kenarlarına ileriki yangınların yayılmasını önlemek için adi huş ağaçları dikildi.[5] Bu nedenden dolayı kent günümüzde Björkarnas Stad veya Huş ağaçlarının kenti olarak bilinmektedir.[6] Öyle ki, kentin buz hokeyi takımı olan Björklöven, huş yaprakları anlamına gelmektedir.
Coğrafya
değiştirUmeå, Botni Körfezi'nin kıyısında, Västerbotten'in güney kısmındaki Ume Nehri'nin ağzında kuruludur. Kent, başkent Stokholm'ün 600 km kuzeyinde olup, Kuzey Kutup Çizgisi'nin de 400 km güneyindedir. Kent, Stokholm-Uppsala bölgesindeki Kuzey İsveç'in en büyük kenti olup, kimi zaman bu bölgenin de yöresel merkezi olarak da anılmaktadır. Kentin yakınlarındaki Holmsund, kentin limanı olarak bilinir. Buradan kalkan feribotlar, şehrin kardeş kentleri arasında olan ve Finlandiya'da yer alan Vaasa (İsveççe: Vasa) kentine ulaşır. Bu kentle yakın ilişkilerden dolayı, birçok Fin asıllı İsveçli de Umeå'da yaşar.
İklim
değiştir Umeå (2002-2018) iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 12,0 | 9,0 | 14,2 | 21,5 | 27,8 | 33,5 | 32,2 | 30,2 | 25,5 | 18,8 | 13,4 | 9,5 | 33,5 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | −3,2 | −2,6 | 1,8 | 7,2 | 13,6 | 18,0 | 21,4 | 19,8 | 14,9 | 7,4 | 2,3 | −0,6 | 11,8 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −7,2 | −6,9 | −3 | 2,4 | 8,1 | 12,5 | 16,2 | 14,8 | 10,1 | 3,6 | −0,9 | −4,4 | 9,7 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −11,1 | −11,1 | −7,7 | −2,4 | 2,5 | 7,0 | 10,9 | 9,7 | 5,2 | −0,2 | −4 | −8,1 | 7,1 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −38 | −38,2 | −32,4 | −25,5 | −9 | −4,5 | −1 | −2,5 | −7,5 | −20,2 | −29 | −34 | −38,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 37,3 | 29,8 | 27,7 | 28,7 | 45,0 | 63,5 | 76,2 | 71,1 | 38,9 | 51,9 | 52,3 | 44,4 | 566,8 |
| Kaynak: İsveç Meteoroloji Enstitüsü[7][8] | |||||||||||||
Ulaşım
değiştirKentteki karayolu ulaşım altyapısı oldukça sağlamdır. E4 ve E12 hatlı karayolları kentten geçtiği gibi, kent merkezinin 4 km uzağında Umeå Havaalanı bulunmaktadır. Bu havaalanı İsveç'in en büyük yedinci havalimanı olup, sadece 2007 yılında 810,704 yolcu taşımasıyla bilinmektedir.
demiryolu altyapısı ise fazla gelişmiş değildir. Kente olan tek demiryolu bağlantısı, dolambaçlı bir ray uzantısıdır. Bu yol kullanılarak başkent Stokholm'e 10 saatte ulaşmak mümkündür. Ancak diğer kentlere bu kadar hızlı ulaşmak, demiryolu aracılığıyla pek mümkün değildir. Ancak gündemde olan ve tüm İsveç'i kapsayan büyük bir demiryolu projesinin kenti de içine alarak tüm İsveç'i bağlaması düşünülmektedir. Yine bu hatlarda kullanılacak yüksek hızlı demiryolu trenleri sayesinde başkente 5,5 saatte ulaşmanın yanı sıra, Avrupa kentlerine daha kısa sürede ulaşım mümkün olacaktır.
Kültür
değiştirUmeå, İsveç'in kuzey kentleri arasında önemli bir kültür merkezidir. Norrland Opera'nın merkezi kentte olup, yıllık Umeå Caz Festivali de kentte düzenlenmektedir. Şehirde kurulan hardcore punk grubu Refused, dünya çapında bilinen bir gruptur. Yine progressive metal grupları Meshuggah ve Cult of Luna da kentte kurulan başarı elde etmiş müzik grupları arasındadır. Bunların yanı sıra kentte Västerbotten bölgesi ile ilgili, kentin tarihi ile ilgili, resim sanatı ile ilgili ve kayak sporu ile ilgili müzeler mevcuttur.
Tüm bunların yanı sıra kentte bulunan cami, şu anda dünyanın en kuzeyindeki cami olma özelliğini taşımaktadır. Tüm bu özelliklerinin yanında, kent 2014 yılında Avrupa'nın kültür başkenti olma adaylarındandır.[9]
Medya
değiştirUmeå, Kuzey İsveç'in bir televizyon yayın merkezidir. SVT Nord ve TV4'ün kuzey ofisi, kentte kuruludur. Västerbotten bölgesinin önemli yerel gazeteleri olan Västerbottenskuriren ve Västerbottens Folkblad, Umeå'da yer alır.
Spor
değiştirKent, Umeå IK adlı kadın futbol takımının ev sahibidir. Bu takım son yıllarda birçok yarışmada dereceler elde etmiştir. Yine kentteki en bilinen erkek futbol takımı olan Umeå FC de birçok ligde yer almıştır. IF Björklöven adlı buz hokeyi takımına da ev sahipliği yapan kent, Brännbollscupen'in de düzenlendiği yerdir.
Eğitim
değiştirUmeå Üniversitesi, 29,000 öğrenciye ve 4,200 çalışana sahiptir. 1960'ların ortasında kurulan bu üniversite sayesinde kentin nüfusu 40 yılda ikiye katlandı. Şehirde aynı doğrultuda nüfus her yıl ortalama 1000 kişi artmaktadır. Şehir bu özellikleriyle çevresindeki ağır sanayinin hakim olduğu kentlerden ayrılarak, tipik bir eğitim kenti sıfatını kazanmaktadır.
İsveç Tarım Üniversitesi veya Sveriges Lantbruksuniversitet de aynı şekilde merkezi Ultuna'da bulunan fakat birkaç kampüsünün de Umeå'da bulunduğu bir eğitim kurumudur.
Ekonomi
değiştirÜniversiteler sayesinde, tıp alanında birçok ekonomik faaliyet, kent çapında uygulanabilmektedir. Özellikle Umeå Üniversitesi, ABB, Volvo, Skanska, Ericsson ve Ohrlings PricewaterhouseCoopers gibi şirketlerle beraber çalışmaktadır.
Merkezi kentte bulunan bazı şirketler aşağıdaki gibidir:
- Komatsu Forest, European HQ
- Siemens Financial Services, Scandinavian HQ
- Volvo Lastvagnar
- Astra
- Handelsbanken
- ÅLÖ
Kardeş kentler
değiştir
Galeri
değiştir-
Eski belediye binası -
Bir bulvarda huş ağacı -
Haliciyle beraber Ume Nehri
Kaynakça
değiştir- ^ "More about Umeå - Umeå kommun". 18 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ a b c (İsveççe) 1300-1652 Umeå kommun 14 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Umeå official website. 26 Ağustos 2008 tarihinde erişildi. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "umehist" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "living in Umeå - International Office". 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ (İsveççe) 1714-1809 - Umeå kommun 9 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Umeå resmî sitesi. 26 Ağustos 2008 tarihinde erişildi.
- ^ "Did you know that...? - Umeå University". 26 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ "SMHI Open Data for Umeå Flygplats" (İsveççe). Swedish Meteorological and Hydrological Institute. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Statistik från Väder och Vatten - SMHI - SMHI". smhi.se. 22 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Umeå 2014 - Umeå - Capital of Culture 2014". 24 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
Dış bağlantılar
değiştir
- Umeå, resmî site
- 2014 Avrupa Kültür Başkenti, resmî site
- Umeå Bölgesi, resmî site
- Umeå Turist Ofisi, resmî site
- Botni Demiryolu
- Umeå Havaalanı
- Umeå Üniversitesi 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Umeå UPSC 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- UISPH
- CGH 25 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.