Konya kapalı havzası
Konya kapalı havzası, yaklaşık olarak Türkiye'nin ortasında bulunan kapalı havza. 5 milyon hektarlık (4.980.534 ha) alanıyla Türkiye'nin yaklaşık %7'sini kaplar.
36°51' K ve 39°29' K enlemleri, 31°36' ile 34°52' D boylamları arasındadır. Konya kapalı havzasını; Sakarya ve Kızılırmak havzaları kuzeyden, Kızılırmak ve Seyhan havzaları doğudan, Doğu Akdeniz havzası güneyden, Akarçay ve Antalya havzaları batıdan sınırlandırır.
Havza içinde Konya, Isparta, Niğde, Ankara, Aksaray, Nevşehir ve Karaman illerinin toprakları bulunur. Antalya ve Mersin'in yerleşik olmayan az bir kısmı da havza alanındadır.
Havza sınırlarında, şehir nüfusu 2.150.514 kişi, kırsal nüfus 618.695 kişi, toplamda ise 2.768.900 kişi yaşamaktadır.
Yüzey şekilleri
değiştirKonya kapalı havzası genel olarak ova ve platolar ile kaplıdır. Güney ve güneybatısında (Beyşehir Gölü alt havzası) yüksek alanlar bulunur. Kuzeybatı sınırını Sultan Dağları, Aladağlar (2339 m), Lora (2040 m) ve Eşenler Dağı (1951 m) sınırlandırır. Güney sınırı Toros Dağları'ndan; Bolkar Dağları, Geyik Dağları Aydos Dağı çizer.
Havzada Karacadağ, Erenler Dağı ve Takkeli Dağ gibi volkanik kütleler yükselir. Tuz Gölü'nün güneyinde Obruk Platosu, batısında Cihanbeyli Platosu yer alır.
Kurumuş eski göl tabanlarından oluşan Konya Ovası ve Ereğli Ovası havzanın en geniş ovalarıdır. Havzadaki diğer ovalar; Çumra, Karapınar, Beyşehir, Altınekin, Doğanhisar, Seydişehir ovalarıdır.
Havza topraklarının %57'si tarım alanı, %33'ü doğal alanlar (bozkır, antropojen bozkır, orman), %7,9'u sulak alanlar ve su kütleleri, %2'si yapay alanlardır. Tarım alanlarının %92'si tahıl, %5'i meyve, %3'ünde sebze tarımına ayrılmıştır.
Akarsu ve göller
değiştir| Sulak alanlar | Alanı (ha) |
|---|---|
| Tuz Gölü | 328.347 |
| Beyşehir Gölü | 90.671 |
| Ereğli sazlıkları | 22.263 |
| Bolluk Gölü | 9.697 |
| Tersakan Gölü | 9.511 |
| Çöl Gölü | 4.744 |
| Samsam Gölü | 2.218 |
| Kulu Gölü | 2.206 |
| Kozanlı Gökgöl | 967 |
| Meke Maarı | 339 |
| Çıralı Obruğu | 337 |
| Kızören Gölü | 281 |
| Konya Acıgöl | 267 |
| Uyuz Gölü | 112 |
| Meyil Obruğu | 101 |
Konya kapalı havzasındaki akarsular çoğunlukla mevsimlik ve sel karakterlidir. Kapalı havza ve topoğrafyadan dolayı boyları kısadır, ovadaki bataklıklarda kaybolurlar. Düzensiz yağışlardan dolayı akarsu rejimleri düzensizdir, çoğu yaz mevsiminde kurur. Yükseklerden kaynaklanan akarsular Tuz Gölü, Beyşehir Gölü, Akgöl (Ereğli ovası), Hotamış Sazlığında son bulur. Havzada ayrıca Meke Gölü ve Acıgöl maarı yer alır.
Obruk Platosu üzerinde obruk gölleri bulunur. Kızören, Çıralı, Timraş, Meyil, Yarımoğlu obrukları bilinen obruklardandır.
Havzada; Kızıldağ Milli Parkı ve Beyşehir Gölü Millî Parkı ile Akgöl Tabiat Koruma Alanı(Ereğli sazlığı) yer alır. Meke Maarı ve Kızören Obruğu Ramsar Sözleşmesine göre Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan ilan edilmiştir.
İklim ve bitki örtüsü
değiştirHavzanın alanı büyük olduğundan iklim tipleri çeşitlidir. Güneyde kışlar ılık ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak Akdeniz iklimi etkindir. Kuzeyde yazların sıcak ve kurak, kışları soğuk geçen karasal iklim görülür. Karapınar çevresi çöl iklimi şartlarına yakındır.
Havzadaki meteoroloji istasyonları değerlerinin ortalamasına göre en soğuk ay Ocak -0,3 °C, en sıcak ay Temmuz 23,4 °C, ortalama yıllık sıcaklık 11,1 °C'dir.
Havzada yağışlar genelde yükselim (konveksiyonel) yağışları şeklinde oluşur. En fazla yağış ilkbahar aylarında görülür. yörede bu yağışlara kırkikindi yağmurları adı verilir. Yazlar kurak geçer, kış yağışları kar şeklindedir. Aritmetik ortalama yöntemine göre havza yağış ortalaması Türkiye ortalamasının yarısı kadar, 321 mm/m2/yıl bulunmuştur.
Konya kapalı havzası genel olarak bozkır ve antropojen bozkırlar ile kaplıdır.
Hidrografya
değiştirHavzada 2.012 milyon m3/yıl yeraltı suyu potansiyelinin, %100'ü işletilebilir durumdadır. Toplam yüzeysel suların 4.520 milyon m3/yıl, %50'si 2.260 milyon m3/yıl kullanılabilir durumdadır.
Havza 321 mm ile Türkiye'nin en az yağış alan alanıdır. Havzadaki tarım alanları Türkiye'nin tarım alanlarının %12'si, sulanan alanlar Türkiye'nin sulanan alanlarının %17'sidir. Havzada kullanılan suyun %90'ı tarımsal sulamada kullanılır. Bu durum yeraltı suları üzerinde yoğun baskı yapmakta, yeraltı suyu azalmaktadır.
Su yetersizliği havza dışından su transferini gündeme getirmiş, Mavi Tünel projesi gerçekleştirilmiştir. Proje ile Göksu Nehri havzasından her yıl 414 hm3 su Konya havzasına aktarılacaktır. Sulamada kullanılacak sudan Konya'ya yılda 100 hm3 içme suyu desteği de verilecektir.
Kaynakça
değiştir- ^ Orhan, Osman; Kirtiloğlu, Osman Sami; Yakar, Murat (1 Ağustos 2020). "Konya Kapalı Havzası Obruk Envanter Bilgi Sisteminin Oluşturulması". Geomatik. 5 (2): 81-90. doi:10.29128/geomatik.577167. 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2022.
- ^ Orhan, Osman; Yakar, Murat; Ekercin, Semih (31 Ağustos 2020). "An application on sinkhole susceptibility mapping by integrating remote sensing and geographic information systems". Arabian Journal of Geosciences. 13 (17). doi:10.1007/s12517-020-05841-6. ISSN 1866-7511.
- KONYA KAPALI HAVZASI SEKTÖREL SU TAHSİS PLANINI HAZIRLANMASINA YÖNELİK TEKNİK DESTEK HİZMET ALIMI İŞİ, Şubat 2017, Erişim: 09 Mart 2017 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI