Vikipedi

Kıbrıs Cumhuriyeti

Akdeniz'de bir ada ülkesi
Bu madde de jure olarak adada egemen olan devlet hakkındadır. Adanın kuzeyinde bulunan de facto devlet için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Kıbrıs (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kıbrıs Cumhuriyeti (Yunanca: Κυπριακή Δημοκρατία, Kipriaki Dimokratia), Doğu Akdeniz'de yer alan Kıbrıs'ta, fiilî olarak adanın güneyini, hukuki olarak adanın tamamını yöneten devlettir.[9][10]

Kıbrıs Cumhuriyeti
Κυπριακή Δημοκρατία (Yunanca)
Kipriaki Dimokratia
Kıbrıs Cumhuriyeti'nin konumu (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dahil) (koyu yeşil) Diğer Avrupa Birliği ülkeleri (açık yeşil)
Kıbrıs Cumhuriyeti'nin konumu (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dahil) (koyu yeşil)
Diğer Avrupa Birliği ülkeleri (açık yeşil)
Başkent
ve en büyük şehir
Lefkoşa[1]
35°08′K 33°28′D / 35.133°K 33.467°D / 35.133; 33.467
Resmî dil(ler)Yunanca[2]
Türkçe[2]
Etnik gruplar
Rumlar, Türkler, Ermeniler, Maruniler ve Latinler
DemonimKıbrıslı
HükûmetBaşkanlık sistemli üniter cumhuriyet
Nikos Hristodulidis
Boş (1974-günümüz)
Anita Dimitriu
Tarihçe 
11 Şubat 1959[3]
• Bağımsızlık İlanı
16 Ağustos 1960[1]
• Bağımsızlık günü
1 Ekim 1960[4][5]
20 Temmuz 1974
• Avrupa Birliği'ne giriş
1 Mayıs 2004
Nüfus
• 2020 sayımı
1.207.359[6] (158.)
GSYİH (SAGP)2023 tahminî
• Toplam
$37,27 milyar[7] (126..)
• Kişi başına
$41.595[7] (32..)
GSYİH (nominal)2023 tahminî
• Toplam
$26,48 milyar[7] (102..)
• Kişi başına
$29.551[7] (31..)
Gini (2018)29.1
düşük
İGE (2022)artış 0.896[8]
çok yüksek · 29.
Para birimiEuro (€, EUR)[1]3
Zaman dilimiUTC+2 (DAS)
• Yaz (YSU)
UTC+3 (DAYS)
Trafik akışısol
Telefon kodu357
İnternet alan adı.cy4
Resmî site
cyprus.gov.cy
1 Yunanistan'a ait millî marş.
2 De jure olarak Türkçe resmî dildir.
3 Kıbrıs lirası yerine 2008'de geçildi.
4 Avrupa Birliği ülkeleri ayrıca .eu alan adını kullanabilmektedir.

Britanya kolonisi iken 1960'ta Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı[1] ve 1961 yılında İngiliz Milletler Topluluğu'na katıldı.[11] Türkiye, Birleşik Krallık ve Yunanistan'ın garantörlüğü altında[12] Kıbrıslı Türkler ile Kıbrıslı Rumlar ortaklığında kuruldu.[13] 1974'te Yunanistan'daki askerî cunta desteği ile Kıbrıs'ta enosis amaçlı milliyetçi Rumların darbe yapması[14][15] sonucunda Türkiye, Kıbrıs'a harekât düzenledi.[16] Harekât, adanın kuzeyinde Kıbrıs Türkleri'nin yönetiminde politik bir düzenin oluşmasına neden oldu.[17] Bu siyasi olaylarla Kıbrıs Sorunu ortaya çıktı. 1983 yılında Türkiye'nin de facto yönetim olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanımasının ardından[18] Türkiye'de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi olarak adlandırılmaya başlandı.[19] Kıbrıs Cumhuriyeti, gelişmiş bir ülke olarak[20] 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Birliği üyesi oldu.[1] 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren para birimi olarak euro kullanmaya başladı.[21]

Kıbrıs'ın kuzeyinde yaklaşık 30.000'e yakın[16] Türk Silahlı Kuvvetleri askeri, Ağrotur ve Dikelya üslerinde 3.500 civarında Birleşik Krallık askeri[22] ve Yeşil Hat bölgesinde 928 kişilik Birleşmiş Milletler Barış Gücü personeli bulunmakta,[23] adanın kuzeydeki üçte birlik bölümünde Kıbrıslı Türkler ve çoğunlukla Türkiye göçmenleri, geri kalan üçte ikisinde ise genel olarak Kıbrıslı Rumlar yaşamaktadır.[24][25]

Kıbrıs Cumhuriyeti 2016 itibarıyla yıllık 3,2 milyon turist tarafından ziyaret edilmektedir.[26]

Kıbrıs Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletlere üye devlet olarak uluslararası alanda tanınmış bir ülkedir.[27] Kıbrıs adası civarındaki sular hukuken kendi egemenliği altında[28] olmak üzere, adanın %3'lük kısmı bağımsızlık anlaşmasına göre Birleşik Krallık'ın askerî üssü olarak yönetimi altındadır.[29] Ada de facto olarak dört ayrı parçaya bölünmektedir:[30]

Coğrafya

Ana madde: Kıbrıs
Ana madde: Kıbrıs coğrafyası
 
Kıbrıs adasının ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi tarafından uzaydan çekilen fotoğrafı.

Kıbrıs Adası, İtalya'ya bağlı Sicilya ve Sardinya adalarından sonra Akdeniz'in en büyük üçüncü adasıdır.[35] Akdeniz'in kuzeydoğusunda yer alır.[36] Kuzeyinde 65 km mesafe ile Türkiye, doğusunda 112 km mesafe ile Suriye, 267 km ile İsrail, 162 km ile Lübnan, güneyinde 418 km ile Mısır; kuzey batısında ise, 274 km ile Yunanistan yer almaktadır.[36]

Kıbrıs, 30°33' ve 35°41 enlemleri ile 32°23' ve 34°55' boylamları arasında yer almaktadır.[36] Yüzölçümü yaklaşık 9.251 km²'dir.[37] Bunun 3.355 km²'lik bölümü de facto olarak kurulmuş Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin yönetimindedir.[38] Kıbrıs'ın genişliği en çok 225 km, en az 43 km'dir.[36] Adanın en yüksek noktası, 1.953 metre yükseklikteki Trodos Dağlarıdır.[39] Ada, Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının geçiş noktasında ve eski büyük uygarlıkların yer aldığı Orta Doğu ve Anadolu bölgelerinin kesiştiği noktada yer almaktadır.[40]

 
Kıbrıs adasının topografik özelliklerini detaylı bir şekilde gösteren harita. (Beyaz ile gösterilen Trodos Dağları, 1953 metre ile adanın en yüksek bölgesidir.)[36]

Ada, Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve az yağışlı geçer.[41] Yağışlar alçak kesimlerde yıllık 300 mm iken Trodos dağlarında yıllık 1000 mm'yi bulmaktadır.[36] Trodos Dağları kışın kar tutabilmektedir. Sıcaklık ender olarak 0 derecenin altına düşmektedir. Ortalama sıcaklıklar ise yazları 20-30 °C, kışları ise 5-15 °C arasında değişmektedir.[41] Bitki örtüsü ise küçük çalılıklardan oluşan makidir.[42] Köylerde yaşayan halk tahıl üretimi, bağcılık yapar ve turunçgillerden meyve yetiştirmekle uğraşır.[36] Buğday ve arpanın yanı sıra portakal, mandalina ve dağların eteklerinde de üzüm yetiştiriciliği yapılır.[40]

En yaygın orman tipi ağaç türleri çam, selvi, meşe ve sonradan adada yetiştirilen okaliptüstür.[43] Ada, yapı ve yeryüzü şekilleri ile Anadolu yarımadasının Toros sistemi içinde kabul edilmektedir.[43] Anadolu'ya bağlı olan adanın temeli batıda ve güneyde 2000 metreden daha derin denizaltı çukurlarıyla çevrilmektedir.[44]

 
Kıbrıs adasında Limasol Tuz Gölü'nden sonra 2,2 kilometrekare yüzölçümü ile en büyük ikinci göl olan Larnaka Tuz Gölü.[45]

Kıbrıs Adası coğrafi konumu nedeni ile Afrika ve Avrupa kıtaları arasında kuş türlerinin konaklama ve geçiş noktasıdır.[46] Adada bulunan yaklaşık 350 tür hayvandan 7'si endemiktir.[44] Ayrıca 26 çeşit tür sürüngen de yaşamaktadır. Kıbrıs ilk çağ dönemlerinde nerede ise temelli ormanlık alanlarla kaplı iken, bakır madenleri ve ormanı bulunmayan ülkelere odun satılması nedeni ile günümüzde ormanlık alanları tahribata uğramıştır.[43]

Kıbrıs'ın sahil kıyıları, aşağı yukarı yüz milyon senedir Chelonia ve Caretta caretta kaplumbağaları tarafından ziyaret edilmektedir.[47] Bu canlılar yumurtlamak için Mayıs ve Ağustos ayları arasında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kumsallarına gelmektedirler.[48]

Adanın kuzeyinde doğal mağaralar da bulunmaktadır.[49] Sarkıt ve dikitleri ile İncirli Mağarası, İnönü'deki Sütünlu Mağara, olmak üzere 85 adet civarında doğal mağara bulunmaktadır.[50]

Tarih

Ana madde: Kıbrıs § Tarih

Osmanlı dönemi

Ana maddeler: Kıbrıs Eyaleti, Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti ve Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti
 
Osmanlı İmparatorluğu'nda denizci olan Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye adlı eserinde yer verdiği tarihi Kıbrıs haritası.[51]

Kıbrıs, Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne geçmeden önce, Doğu Akdeniz'deki Osmanlı'ya ait gemilerine akın yapan Hristiyan korsanlarının sığınağı haline gelmişti.[52] Bu korsanlar genellikle deniz ticaret gemilerine ve hacca giden yolculara saldırarak buradaki yol güvenliğini yok etmekteydi.[53] Bunun gibi nedenlerden dolayı Kıbrıs'ın alınması gerekli görüldü.[54]

Kıbrıs, Lala Mustafa Paşa komutasındaki ordu ve Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte[55] yaya 60.000 kişiden oluşan Osmanlı Ordusu, 2 Temmuz 1570'te Limasol'a çıkması[56] ve 4 Ağustos 1571'de Mağusa'nın[57] Venedikli Mağusa Kale Komutanı Bragadino'nun beş maddelik bir antlaşmayla kaleyi teslim etmesiyle sonuçlanan bir seferle Osmanlı İdaresine girdi.[58] Kıbrıs'ın ele geçirilmesiyle Osmanlı İmparatorluğu, Doğu Akdeniz'e tamamen hâkim oldu.[59]

 
Lefkoşa'da 1209 tarihinde Saint Sophia Katedrali olarak yapılan, 1571 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu tarafından camiye dönüştürülen Selimiye Camii, günümüzde Kıbrıs'ın en büyük camisi konumundadır.[60]

15 Eylül 1570 tarihinde Lala Mustafa Paşa, tören ile Lefkoşa şehrine girmiştir.[61] Kıbrıs ele geçirildikten sonraki tarihte adada çok az sayıda Ortodoks Rum vardı. Çünkü Venedikliler Katolik idi ve Ortodoks Kilisesi'ne yaşama hakkı tanımıyordu.[62] Osmanlı Devleti Ortodokslara serbestçe kilise kurma ve gelişme imkânı sağladı. Böylece adada Katolik Kilisesi etkinliğini kaybetti ve Ortodoks Kilisesi gelişti.[63]

1571 yılında Kıbrıs'ta yapılmış bulunan nüfus sayımında yerli halkın nüfusu 150.000'dir. Burada bulunan Türk askeri ise 30.000 kadardır.[64] Adanın tamamının kontrol edilmesinin ardından Karaman'dan adaya göç ettirilen Türkler[65] ve Beyşehir, Ürgüp, Niğde, Aksaray, Akşehir, Maraş gibi Anadolu'nun orta kesiminde kalan şehirlerinden aileler getirilerek yerleştirilir.[66] Bugün adada yaşayan Kıbrıs Türklerinin (Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti'nden gelenler hariç) soyu bu Osmanlı idaresinde adaya gönderilen Türklerden gelmektedir.[66]

1831 senesinde sadece erkeklerin sayıldığı Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk büyük ölçekli nüfus sayımında ada üzerinde 14.983 Müslüman ve 29.190 Hristiyan yaşadığı ortaya çıktı.[67] 1872'de yapılan sayımda adanın nüfusunun 144.000 olduğu, Müslümanların sayısının 44.000'e ve Hristiyanların ise 100.000'e arttığı belirlendi.[68]

Birleşik Krallık dönemi

Ana madde: Kıbrıs (Birleşik Krallık)
 
Günümüzde Birleşik Krallık'ın yönetimindeki Ağrotur ve Dikelya üslerinde 10.000 Birleşik Krallık askeri ve sivil personel ile bunların aileleri yaşamaktadır.[69]

93 Harbi'nde Rus İmparatorluğu karşısında yenilen Osmanlı, Ruslara karşı fazla ödün vermemek amacıyla,[70] Birleşik Krallık'ın isteği üzerine ada 92.799 sterline[71] 4 Haziran 1878 tarihinde[72] imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile kiralandı.[73] Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen Birleşik Krallık'a geçti.[74] Birleşik Krallık adayı "Komiser" diye tabir ettiği yüksek rütbeli yöneticilerle idare etmiştir.[75] 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Birleşik Krallık karşısındaki Almanya'nın yanında savaşa girmesi üzerine Birleşik Krallık adayı ilhak edip adaya vali tayin etti.[76] 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 21. Maddesi gereğince, Birleşik Krallık'a ilhakı tanındı.[77] 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.[78]

Ocak 1950 tarihinde Doğu Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Türk toplumunun boykot ettiği bir referandum düzenledi.[79] Referandumun sonucunda, katılan halkın %90'ı Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi düşüncesi olan enosis lehinde oy verdi.[80] 1955'te Kıbrıs Rumlarının kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[81] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı[82] ve Birleşik Krallık adanın tüm bölümünü kontrolde tutmakta zorlanıyordu.[83] Bu tarihten itibaren taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı.[84]

Bağımsızlık

Kıbrıs Cumhuriyeti (1960)

Ana maddeler: Zürih ve Londra Antlaşması ve 1963 Kıbrıs Anayasası değişikliği önerisi
 
1964 yılında Birleşmiş Milletler tarafından topluluklar arası çatışmaları engellemek amacıyla kurulmuş olan UNFICYP, 1974'ten beri adayı ikiye bölen Yeşil Hat üzerindedir.[85]

16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.[86] Birleşik Krallık, Ağrotur ve Dikelya adlı adanın %3'üne tekabül gelen askerî üsleri aldı.[29] Devlet dairelerinde ise Rumlardan sonra en büyük etnik topluluğu oluşturan Türkler veto hakkına sahip oldu[87] ve parlamento ile yönetimde %30'luk hakka sahip oldular.[88] Üç devlete ise garantörlük hakkı verildi.[89]

30 Kasım 1963 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanı III. Makarios, Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nda siyâsî kurumların yapılanması ve teşkilatlanma hakkındaki on üç maddelik bir değişiklik önerisinde bulundu.[90] Kıbrıs Türkleri bu değişikliklerin kendi haklarını kısıtladığını savunarak karşı çıktılar.[91] Bu değişiklik süreci içerisinde Kıbrıs Türkleri bu öneriye karşı çıktı. Bunun üzerine, 21 Aralık 1963 günü, iki Kıbrıs Türkünün üzerine ateş açılarak öldürülmesi üzerine toplumlararası çatışmalar başladı[92] ve sonunda Kıbrıs Türkleri, Kıbrıs Cumhuriyeti'ndeki idari ve siyâsî yapılanmadan çekildiler.[81]

Birleşmiş Milletler'in Kıbrıs'taki Birleşmiş Milletler Barış Gücü (UNFICYP) ada üzerindeki önemli noktalara Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumları arasındaki çatışmaları engellemek[93] amacıyla konuşlandı.[94]

Bölünme

Ana maddeler: 15 Temmuz 1974 Darbesi, Kıbrıs Harekâtı ve Cenevre Antlaşması

1970'li yılların başlarında Yunanistan'ı kontrol eden askerî cunta yönetimi, II. Makarios'un tutumları ve Enosis'in yolunda ilerleme olmamasından dolayı memnun değildi.[95] Cunta, 15 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Ulusal Muhafız Birliği'ne emir vererek bu birliğin komutanının görevinden alınmasını ve adanın kontrolünü Yunan subayların bulunduğu bu birliğin almasını istedi.[96] Birlik aynı gün Lefkoşa'daki Başkanlık Sarayı'nı bastı ve II. Makarios görevden alındı.[97] Nikos Sampson yeni hükûmetin cumhurbaşkanı olduğu dünyaya ilan edildi.[98] Her ne kadar milliyetçi Rumlar tarafından darbe yapılsa da[14] Yunanistan ile birleşmedi, Kıbrıs'ın bağımsızlığı devam etti ve bağımlı bir yönetim olmadı.[99] Türkiye Cumhuriyeti, gerçekleştirilen darbe nedeniyle[100] Zürih ve Londra Antlaşması'nın IV. maddesine istinaden[101] gerçekleştirdiğini savunarak Kıbrıs Harekâtı'na girişti.[16]

 
1974'teki Kıbrıs Harekâtı sonunda ölen Türk askerlerin bulunduğu Karaoğlanoğlu Şehitliği'ndeki giriş tabelası.[102] 8 subay, 5 astsubay, 57 erbaş ve er olmak üzere toplam 70 askerin mezarı bulunmaktadır.[102]

Uluslararası baskılar sonucunda ateşkes ilan edildi[103] ve adanın %37'si Türkler'in kontrolüne geçti.[104] 170.000 civarındaki Kıbrıs Rumu[105] kuzeyde bulunan evlerinden göç ettirildi, 50.000 Kıbrıs Türkü ve daha sonra da Türkiye'nin teşviki[104] ile Türkiye'den gelen göçmenler ise bu evlere yerleştirildi.[104] 1983 tarihinde Kıbrıs Türkleri tek taraflı olarak sadece Türkiye tarafından tanınan bağımsızlıklarını ilan ettiler.[17] Günümüzde, savaş sonucunda 1.534 Kıbrıs Rumu[106] ve 502 Kıbrıs Türkü[107] hâlâ kayıptır. 1974 yazında ada üzerindeki bu gelişmeler, Türkiye-Yunanistan ilişkilerinde tek hakim konu oldu.[108] Ayrıca günümüzde Türkiye'den gelmiş yaklaşık 100,000 kişinin Cenevre Antlaşması ve çeşitli BM kararlarını ihlal ederek ada üzerinde yaşadığı düşünülmektedir.[109] Kıbrıs hükûmeti, kuzeydeki toprakların kontrolünü kaybettikten[110] ve Türk idaresi altına girmesinden sonra[110] kuzeydeki tüm liman ve hava alanlarının uluslararası ticaret ile ulaşıma kapalı olduğunu ilan etti.[111] Yönetim, adanın kuzeyindeki idareyi günümüzde de Türk işgali altındaki bölge olarak kabul eder.[112]

Yakın tarih

De facto olarak kuzey ve güney olarak iki ayrı parçaya bölünmesine[24] rağmen de jure olarak cumhuriyet tüm adanın hakimidir.[113] Kıbrıs Cumhuriyeti'nin anayasal bir demokrasi üzerine kurulu yapısı[114] ekonomik bakımdan müreffeh bir durumda[115] ve iyi bir alt yapısı vardır.[116] Avrupa Birliği ve diğer uluslararası örgütler tarafından Birleşmiş Milletler'in bir parçası[27] ve adanın tek meşru yönetimi kabul edilir.[117] Sadece Türkiye tarafından tanınan adanın kuzeyi[25] Türkiye'nin yardımları ile varlığını sürdürmektedir.[118] Son birleşme girişimi 2004 tarihindeki Annan Planı ile oldu.[119] 24 Nisan 2004 tarihinde[120] yapılan referandumda Kıbrıs Türklerinin destek oyuna rağmen Kıbrıs Rumları tarafından reddedildi.[121]

Temmuz 2006 tarihinde ada, Hizbullah ve İsrail arasındaki çatışmalardan kaçan kişiler için ilk sığınaklardan biri oldu.[122]

Mart 2007'de BM kontrolündeki Yeşil Hat üzerindeki Kıbrıs Rumları ile Kıbrıs Türklerini ayıran Lokmacı Kapısı yıkıldı.[123] Adanın 32 yıllık tarihinde yer etmiş olan kapı, Lefkoşa kentini ikiye ayırıyordu.[124] 3 Nisan 2008'de Türk ve Rum yetkililerin bulunduğu bir törenle açılışı gerçekleşti.[125] 26 Haziran 2009 tarihinde[126] Kıbrıs müzakereleri kapsamında 34. kez bir araya[126] gelen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ve Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Dimitris Hristofyas Erenköy'de bulunan[126] Yeşilırmak Sınır Kapısı'nın açılacağını duyurdular.[127] Gerekli altyapı çalışmalarının gerçekleştirilmesinden sonra yedi aylık bir süre zarfında faaliyete geçeceği açıklandı.[128]

Yönetim

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin devlet yapısı

Kıbrıs Cumhuriyeti, başkanlık sistemi ile yönetilmektedir.[129] cumhurbaşkanı ve hükûmet, bir beş yıllık dönem için evrensel oy yönetimi ile halk tarafından seçilirler.[130] Ülkede yasama organı Temsilciler Meclisi,[131] yürütme organı cumhurbaşkanı ile hükûmettir.[132] Hem yürütme ve yasama organıyla yargının bağımsızlığı güvence altına alınmıştır.[114]

1960 Anayasası, yasama, yürütme ve yargı alanında ülkedeki başlıca iki etnik nüfus bakımından kontrollü bir şekilde Kıbrıs Rumı ve Kıbrıs Türklerinin eşit haklara sahip bir siyâsî düzeni savunuyordu.[87] Türk-Rumlar tarafından ortak yönetilecek bağımsız cumhuriyette,[132] cumhurbaşkanı Rum olacak; cumhurbaşkanı yardımcısı ise Türk olması kararı alınmıştı.[133] Aynı zamanda başkan ve başkan yardımcısı, herhangi bir anayasa değişikliğinde veto haklarına sahip oldukları gibi aynı yetkilere sahiptiler.[87] Kıbrıs Temsilciler Meclisi; 32 Rum, 24 Türk ile 3 diğer azınlık üyelerinden[134] ve Bakanlar Kurulu ise 7 Rum, 3 Türk'ten oluşuyordu.[87] 1963-1964 olaylarının çıkmasından sonra Kıbrıs Türkleri idari ve siyasi yapılanmadan çekildi.[81] Günümüzde bu neden yüzünden başkan yardımcılığı boş durmaktadır.[135]

1974'ten itibaren ada, kuzeyindeki üçte birlik bölümünde Kıbrıs Türkleri, geri kalan üçte ikisinde ise Rumların yaşadığı iki ayrı kesime bölündü.[24] 1983 tarihinde Kıbrıs Türkleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni ilan etti.[17] 13 Mayıs 1984'te de Güvenlik Konseyi 550 sayılı kararı[9] ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin ilanını ayrılıkçı bir hareket olarak tanımladı.[30] Birleşmiş Milletler[31] ve Avrupa Konseyi[32] Türkiye'nin "işgali" altında olduğunu nitelendirdi.[136] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti günümüzde bağımsızlığı sadece Türkiye Cumhuriyeti dışında[137] hiçbir ülke tarafından tanımayan de facto bağımsız bir cumhuriyet konumundadır.[138] Adanın kuzeyi de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'ne ait kabul edilir.[9]

17 Şubat 2008 tarihindeki seçimlerde AKEL'in genel sekreteri[139] ve adayı Dimitris Hristofyas Kıbrıs Cumhuriyeti'nin altıncı cumhurbaşkanı oldu.[140] Şubat 2003'ten beri ise Demokrat Parti'nin adayı Tasos Papadopulos cumhurbaşkanlığı yapıyordu.[141]

İdari yapılanma

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin idari yapılanması
Ayrıca bakınız: Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bölgeleri

Kıbrıs Cumhuriyeti Lefkoşa, Mağusa, Girne, Larnaka, Limasol ve Baf olmak üzere altı bölgeye ayrılır.[142] Bölgeler, hükûmet tarafından atanan bir kaymakam ile yönetilir.[143]

Kıbrıs haritası Bölgeler Yunanca ismi Merkezî kent
 LefkoşaLarnakaLimasolBafAğraturGirneGazimağusaDikelya
 Mağusa Αμμόχωστος (Ammochostos) Mağusa
Girne Κερύvεια (Keryneia) Girne
Larnaka Λάρνακα (Larnaka) Larnaka
Limasol Λεμεσός (Lemesos) Limasol
Lefkoşa Λευκωσία (Lefkosia) Lefkoşa
Baf Πάφος (Pafos) Baf

1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin adaya düzenlediği Kıbrıs Harekâtı sonrası Lefkoşa ve Mağusa Bölgesi'nin büyük bir kısmı,[144] Girne Bölgesi'nin tamamı[145] ve Larnaka Bölgesi'nin bir kısmı[146] adanın kuzeyindeki de facto yönetimin kontrolündedir.[147] Adanın kuzeyindeki yönetim tarafından Lefkoşa Bölgesi'nin bir kısmından Güzelyurt İlçesi[148] ve Mağusa Bölgesi'nin bir kısmından ise İskele İlçesi[149] oluşturulmuştur.[150]

Dış politika

Uluslararası üyelikler

Kıbrıs Cumhuriyeti'nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar: Avustralya Grubu, İMT, AK, ODGP, AİKB, AYB, AB, FAO, IAEA, IBRD, ICAO, UTO, UCM, USK, UKB, IFAD, UFK, UHÖ, ILO, IMF, UMÖ, Interpol, IOC, IOM, PAB, ITU, MIGA, NAM, NTG, KSYÖ, AGİT, PCA, BM, UNCTAD, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UPU, WCL, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTO.

"Güney Kıbrıs Rum Yönetimi" adlandırması

Bölünmenin ardından meşruiyetini koruyan Kıbrıs Cumhuriyeti; Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Azerbaycan tarafından sadece güneyin egemenliğini kontrol ettiği için Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ya da sadece Kıbrıs Rum Kesimi olarak adlandırılır.[151] Bu isimleri dünya üzerinde sadece Türkiye ve de facto bir ülke olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kullanmaktadır. Uluslararası statüde bir geçerliği yoktur.

Mevcut Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti, tüm adanın hâkimi olduğunu,[9] kuzeyde kalan topraklarının Türkiye'nin işgali altında olduğunu iddia eder.[31] Ayrıca kontrolü dışında olan[152] ve hak iddia ettiği kuzey topraklarının siyasi tüm temsilcilerini, vatandaşlarına seçtirmekte ve kendi atamaktadır.

1960 kurucu anayasasında birçok değişiklik yapıldığı halde adanın tek egemeni olarak kendilerini göstermek adına çift resmî dil gibi bazı önemli konularda değişiklik yapılmadı.[153] 2004 yılında Avrupa Birliği üyesi olan ülke, sadece Lefkoşa, Limasol, Larnaka ve Baf bölgelerini yönetebilmektedir.[148] Adanın iki tarafını birleştirmek için yapılan çalışmalardan sonuncusu Annan Planı'nın,[120] Kıbrıs Türkleri tarafından referandumda kabul edilmesine rağmen,[119] Kıbrıs Rum halkı referandumda reddedince adanın birleşmesi gerçekleşmedi.[121]

"Ελληνικό Τμήμα της Νοτιάς Κύπρου ya da Ρωμαίικο Τμήμα της Νοτιάς Κύπρου", Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin Yunancadaki karşılığıdır. Rum yönetimi bu ifadeyi kullanmamakla birlikte, kendilerini adanın tek hâkimi olarak "Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmeti / Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας" (Kivernisi tis Kipriakis Dhimokratias) olarak tanımlarlar. Türkiye ve KKTC dışında bütün ülkeler, bu ülkenin resmî adını Kıbrıs Cumhuriyeti olarak kabul etmiştir.[27] Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ise BM nezdinde tanınan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin adanın tamamı üzerindeki egemenlik iddiasını reddetmektedir.[28] Diğer dünya devletleri ise KKTC'nin yönettiği bölgenin Türkiye'nin işgali altında olduğunu kabul etmektedir.[31]

Ordu

Ana madde: Kıbrıs Ulusal Muhafızları

Kara kuvvetleri, hava kuvvetleri ve deniz kuvvetlerinden oluşan birleşmiş silahlı kuvvetleri olan Kıbrıs Ulusal Muhafızı, aktif görevliler, rezerveler ve milislerden oluşmaktadır. Bunun dışında Yunanistan Silahlı Kuvvetleri adada ELDYK (Ελληνικές Δυνάμεις Κύπρου, ΕΛΔΥΚ) konuşlandırmaktadır. Fakat ELDYK, Kıbrıs Cumhuriyeti askeriyesinin bir parçası sayılmamaktadır.

Hukuk ve insan hakları

Kıbrıs Polisi (Yunanca: Αστυνομία Κύπρου), Kıbrıs Cumhuriyeti'nin tek Ulusal Polis Servisi olup, 1993 yılından bu yana Adalet ve Kamu Düzeni Bakanlığı'na bağlıdır.[154] Kıbrıs Cumhuriyeti, insan hakları ihlalleriyle mücadele etmek ve hukukun üstünlüğünü sağlamak için çeşitli adımlar atmaktadır. Hukukun üstünlüğünün sağlanması, bağımsız bir yargı sistemiyle ve yasaların tarafsız bir şekilde uygulanmasıyla mümkündür. Kıbrıs, ulusal düzeyde insan haklarını korumak için Anayasa, yasalar ve uluslararası insan hakları sözleşmelerine dayanan bir hukuk sistemi kurmuştur. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin insan haklarına ilişkin en önemli yasal çerçevelerinden biri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) taraf olmasıdır. Bu sözleşme, temel hak ve özgürlüklerin korunması ve herkesin bu haklara etkin bir şekilde erişiminin sağlanması amacıyla önemli bir rol oynamaktadır. Kıbrıs, AİHS uyarınca bireylere başvurma hakkı ve AİHM'nin kararlarını uygulama yükümlülüğüne sahiptir. Bununla birlikte, Kıbrıs'ta hukukun üstünlüğü ve insan haklarına ilişkin bazı zorluklar devam etmektedir. Ada üzerindeki bölünmüşlük, çözülmesi gereken temel bir sorundur. Ada genelinde insan haklarının tam ve etkin bir şekilde korunması için, Kıbrıs'ın bütün tarafların katılımını sağlayacak adil, kapsamlı ve kalıcı bir çözüme ulaşması gerekmektedir.

2011 yılında yayımlanan "Freedom in the World 2011" raporunda, Freedom House, Kıbrıs Cumhuriyeti'ni "özgür" olarak değerlendirmiştir.[155] Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin 2011 yılı Ocak ayında yayımladığı Kıbrıs'taki İnsan Hakları Sorunu hakkındaki raporda ise Kıbrıs'ın bölünmüşlüğünün, adanın genelinde insan haklarını etkilediği, özgür dolaşım hakkı, kayıp şahıslarla ilgili insan hakları, ayrımcılık, yaşama hakkı, din özgürlüğü ile ekonomik, sosyal ve kültürel haklar gibi konuları içerdiği vurgulanmıştır.[156] Adanın bölünmüşlüğüne olan sürekli odaklanma, bazen diğer insan hakları sorunlarını gölgede bırakabilmektedir.

2014 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye'nin Kıbrıs'a yönelik "işgali" nedeniyle Kıbrıs'a 100 milyon doların üzerinde tazminat ödemesine karar vermiştir.[157] Ancak Ankara, bu kararı görmezden geleceğini açıklamıştır.[158] Aynı yıl, bir grup Kıbrıslı mülteci ve bir Avrupa Parlamentosu üyesi, daha sonra Kıbrıs hükûmetine katılan, Türkiye'yi Cenevre Sözleşmeleri'ni ihlal etmekle suçlayarak Uluslararası Adalet Divanı'na başvuruda bulunmuştur. Türkiye'nin "işgal edilen" bölgelere sivil nüfusunu doğrudan veya dolaylı olarak transfer etmesi gibi eylemler, Cenevre ve Lahey Sözleşmeleri'ne aykırıdır. Arkeolog Sophocles Hadjisavvas, Türkiye'nin Kuzey Kıbrıs'taki Yunan ve Hristiyan mirasını organize bir şekilde tahrip ettiğini ifade etmektedir. Bu ihlaller, kültürel hazinelerin yağmalanması, kiliselerin kasıtlı olarak tahrip edilmesi, sanat eserlerinin ihmal edilmesi ve önemli tarihi yerlerin isimlerinin değiştirilmesi gibi eylemleri içermektedir. Bu eylemler Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi tarafından kınanmıştır. Hadjisavvas, bu eylemlerin, etnik temizlik çerçevesinde Kuzey Kıbrıs'taki Yunan varlığını silme politikasıyla motive edildiğini iddia etmektedir.[159] Ancak bazı failler sadece açgözlülükten hareket edip kar amaçlamaktadır. Sanat hukuku uzmanı Alessandro Chechi, kültürel mirasın tahrip edilmesini etnik temizlikle ilişkilendirmeyi "Rum Kıbrıslı bakış açısı" olarak nitelendirirken, bu iddianın iki PACE raporu tarafından reddedildiğini belirtmektedir. Chechi, Kıbrıs'taki kültürel mirasın yok edilmesinde ortak Yunan ve Türk Kıbrıslı sorumluluğunu vurgulayarak, Yunan Kıbrıslı aşırılıkçıların Türk Kıbrıslı mirasını tahrip ettiğine dikkat çekmektedir.[160]

Demografi

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti demografisi
 
Nüfus artışı (son yıllarda Kıbrıs'ın kuzeyine yerleşen 100.000-150.000[109] Türk yerleşikler hariçtir).

Bağımsızlık ilanından sonra ada üzerindeki ilk nüfus sayımı Aralık 1960 tarihinde gerçekleştirildi.[161] Tüm adayı kapsamak üzere toplam nüfusun 573.566 olduğu ortaya çıktı.[161] Kıbrıs Rumları %77'lik bir pay ile en büyük etnik nüfustu ve Kıbrıs Türkleri ise %18'lik bir nüfusa sahipti (diğer milletler %5'lik kısmı oluşturuyordu).[161] Ada üzerindeki son toplu nüfus sayımına göre (Nisan 1973), Kıbrıs'ın nüfusu 631,778 olduğu ve Kıbrıs Türklerinin ise %19'luk bir paya sahip olduğu tahmin edildi (yaklaşık 120,000).[162]

Adanın fiilen bölünmesinden sonraki 1976-2001 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti tarafından yürütülen nüfus sayımları kapalı olarak gerçekleştirildi,[162] adanın kuzeyindeki nüfus ise Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi tarafından ikamet verileri, nüfus artış oranları ve göç verilerine göre tahmin edilmeye başlandı.[162] Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından yürütülen 2001 nüfus sayımlarında Kıbrıs hükûmeti kontrolündeki alanın nüfusunun 703.529 olduğu belirlendi.[162] Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi raporlarında adanın %11'lik kısmını oluşturan 87.600 Kıbrıs Türkünün yaşadığı tahmin edildi.[162]

Kıbrıs Cumhuriyeti İstatistik Servisi tarafından son mevcut tahminlere göre 2006 yılı sonundaki nüfus, Kıbrıs hükûmeti kontrolündeki alanda %89,8 (778.700) ve Kıbrıs Türklerinin yaşadığı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde %10.2 (88.900) olmak üzere toplam 867.600'dür.[162]

Avrupa Birliği Eurostat araştırmasına göre Kıbrıs adasında (genel olarak yaşayan insanların %67 Rum, %33 Türk ve az sayıda İngiliz vatandaşı ve maruni yaşadığı belirlenmiştir.

Dil

Ana madde: Kıbrıs'ta konuşulan diller

Din

Adada İslam, Ortodoks Hristiyanlık ve Protestan Hristiyanlık olmak üzere üçe ayrılır. Adada bulunan Türkler çoğunluklu İslam'a ve azınlıkla Hristiyanlığa, Britanyalı askerler ve Rum halkı ise Hristiyanlığa inanmaktadır.

Eğitim

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti'nde eğitim

Ekonomi

Ana madde: Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi

Kıbrıs Cumhuriyeti ekonomisi 21. yüzyıl başlarında başarılı ve çok yönlü olmuştur.[115] Bununla beraber, ülke 2012 yılından itibaren Avrupa borç krizinden etkilendi, 2012-13 Kıbrıs finansal krizinde hükûmet ülkenin en büyük ikinci bankası Laiki Bankası'nı kurtarmak için dış yardıma ihtiyaç duydu, Eurogroup'la yapılan anlaşmada çeşitli önlemler alınması karşılığında 10 milyar euro'luk bir kurtarma paketi verildi.[163][164][165] 2023 IMF tahminlerine göre, kişi başına düşen millî gelir satın alma gücü dikkate alınarak $41.595 olup bu gelir Avrupa Birliği ortalamasının altındadır.[7] Kıbrıs, yüksek potansiyelli bir altyapıya sahip olmasından dolayı[166] denizaşırı işletmeler için yatırım bölgesi olarak görülmektedir.[167] Kıbrıs hükûmetinin ekonomi politikası, daha çok Avrupa Birliği'nin kriterlerini karşılama yönlü ilerlemektedir.[168] Avrupa Birliği'ne katılımın gereği olarak yeni üye ülkeler ile birlikte 1 Ocak 2008 tarihinde Avro ekonomik bölgesine dahil oldu.[115] Son yıllarda, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Mısır hükûmetleri[169] arasında petrol arama görüşmeleri başladı.[170] Bununla doğru orantılı olarak geçen senelerde Mısır ve Lübnan'la deniz bölgesinde[169] petrol ve doğalgaz yataklarından istifade edilecek[170] "münhasır ekonomik bölgeleri" belirleyecek bir tür anlaşmalar imzaladı.[28] Özellikle Kıbrıs ve Lübnan, önemli miktarda petrol ve doğal gaz yatakları olduğuna inandıklarını açıklamalarında belirtti.[28] Ancak Türk Deniz Kuvvetleri, adanın kuzeyinde fiili bir yönetim bulunması gerekçesiyle[171] petrol aramalarına izin vermedi.[172] Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin bölge üzerinde petrol aramalarına şiddetle karşı çıkmakta[173] ve Ağustos 2007 tarihinde adanın kuzeyinde petrol aramak[174] için kendi hükûmetlerine bağlı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına yetki verdi.[174]

1959 tarihli Zürih-Londra Antlaşması'na göre tüm adanın doğal zenginliklerine Kıbrıs Türkleri de ortaktır ve bu nedenle bu anlaşmanın garantörü (koruyucusu) olarak Türkiye petrol kaynaklarını Rum kesiminin tek başına kullanmasına izin vermemektedir.[kaynak belirtilmeli]

Ülkenin 2023 yılında satın alma gücü paritesine göre gayrisafi millî hasılası ise $37,27 milyar olmuştur.[7] 2008 tarihinde IMF tarafında dünyanın gelişmiş ekonomiye sahip 32 ülkesinden biri olarak gösterildi.[175] Aynı zamanda IMF verilerine göre[175] 2009 finansal krizinde sürekli büyüme içerisinde olacak tek gelişmiş ekonomi olacağı belirtildi.[176] Eurostat'ın Haziran 2009 tarihinde açıkladığı rapora göre[177] Kıbrıs'taki verginin gayrisafi yurt içi hasılaya genel oranı, 2006 oranlarına göre %5 artış göstererek %41,6 oldu.[178] İşsizlik oranı ise Mayıs 2009'a göre %5,3'tür.[179] Nisan 2009 tarihinde bu oran %5,1 idi.[180] Erkeklerde oran %5,2 iken bayanlarda ise %5,4 civarındadır.[179] 2009'un ilk çeyreğinde Eurozone'un Gayrisafi Yurt Hâsıla Endeksi olumlu olan tek EMU ülkesi Kıbrıs Cumhuriyeti oldu.[181] 2008'in dördüncü çeyreğiyle karşılaştırıldığında 2009'un ilk çeyreğinde oran değişmezken senelik esasta %1,5 oranında arttı.[181] Adanın kuzeyindeki de facto yönetim Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kişi başına düşen millî geliri ise 2008 verilerine göre $15,984'tür.[182] 2007'de ise $14,047 idi.[183]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "Cyprus" (İngilizce). Worldstatesmen.org. 25 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  2. ^ a b Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Cumhuriyetin resmi dilleri Elence ve Türkçedir." (Kısım 1, Madde 3/1), (Türkçe)
  3. ^ "Kıbrıs Belgeleri: 1959 Londra Antlaşmaları". Belge.net. 7 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009. 19 Şubat 1959'da Londra'da imza edilen Zürih Antlaşması ve diğer belgeler, Kıbrıs konusundaki temel belgeleri oluşturmaktadır. 
  4. ^ "National Holiday of Member States (Cyprus: Independence Day, 1 October)" (İngilizce). Birleşmiş Milletler. 21 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2009. 
  5. ^ "Kıbrıs bağımsızlığının 49'uncu yıldönümünü kutladı". Kıbrıs Haber Ajansı. 2 Ekim 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009. 
  6. ^ "Countries in the world by population" (İngilizce). worldometer. 5 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  7. ^ a b c d e f "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023. 
  8. ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  9. ^ a b c d "United Nations Security Council Resolution 550 (Gravely concerned abouth the further secessionist acts in the occupied part of the Rebublic of Cyprus...)" (PDF) (İngilizce). United Nations. 11 Mayıs 1984. 25 Şubat 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2009. 
  10. ^ "Kıbrıs'ta Doğrudan Müzakereler Başlarken". Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi (ASAM). 3 Eylül 2008. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  11. ^ "Members" (İngilizce). Commonwealth Secretariat. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2008. 
  12. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 233. sayfa.
  13. ^ Gülseven, Hakan (3 Haziran 2002). "Sınır ötesi: Güney Kıbrıs...(2)" (İngilizce). Radikal. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  14. ^ a b "'Failing' Cyprus talks resume" (İngilizce). BBC News. 4 Ekim 2002. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  15. ^ Mallinson, William (30 Haziran 2005). Cyprus: A Modern History (İngilizce). I. B. Tauris. s. 81. ISBN 978-1850435808. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  16. ^ a b c Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 44. sayfa. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "hasguler44" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ a b c Aydoğdu, Ahmet (2005). Kıbrıs Sorunu çözüm arayışları, 448. sayfa, Asil Yayın Dağıtım, ISBN 975-98443-2-X.
  18. ^ "Cyprus exists without Turkey's recognition: president" (İngilizce). XINHUA. 1 Ekim 2005. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2008. 
  19. ^ Türkiye neyi tanımış olacak? 20 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), Radikal Gazetesi, Yayımlanma Tarihi: 21 Ağustos 2005, Erişim Tarihi: 14 Şubat 2009.
  20. ^ "World Economic Outlook Database October 2008 - WEO Groups and Aggregates Information" (İngilizce). 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2009. 
  21. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; eycont isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  22. ^ "Kıbrıs: Dünyaca kabul edilen özgürlük adası". Diplomatik Gözlem. 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  23. ^ Kıbrıs'taki Barış Gücü'nün süresi uzatıldı 11 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), ntvmsnbc.com, Son Güncelleme Tarihi: 30 Mayıs 2009, Erişim Tarihi: 30 Mayıs 2009.
  24. ^ a b c Ülke rehberi: Kıbrıs 7 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), BBC Turkish, Son Güncelleme Tarihi: 14 Mayıs 2008, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
  25. ^ a b Kıbrıs'ta canlanan eski tartışma 15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), BBC Turkish, Son Güncelleme Tarihi: 11 Eylül 2008, Erişim Tarihi: 18 Ekim 2008.
  26. ^ "Cyprus expects to top last year's 3.2 million visitors" (İngilizce). Cyprus Mail. 2 Mayıs 2017. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017. 
  27. ^ a b c Cemal, Akay (28 Mayıs 2009). "BM Barış Gücü'nün Ada'daki varlığı sorgulanırken…". Kıbrıs. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  28. ^ a b c d "Turkey warns Lebanon, Egypt against oil exploration deal with Cyprus". AP/International Herald Tribune (İngilizce). www.iht.com. 30 Ocak 2007. 6 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  29. ^ a b c According to Article 1 and Annex A of the Treaty of Establishment of the Republic of Cyprus - http://www.sba.mod.uk/web_pages/appdx-o.htm 5 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  30. ^ a b according to the United Nations Security Council, see Resolution 550 and 541 13 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), Birleşmiş Milletler, Erişim Tarihi: 29 Eylül 2008.
  31. ^ a b c d Simón Duke, United States military forces and installations in Europe, Stockholm International Peace Research Institute, Oxford University Press, 1989, ISBN 0-19-829132-9, p. 274. (Turkey's occupation of Cyprus...)
  32. ^ a b Council of Europe, Parliamentary Assembly, Official Report of Debates, p. 212. (Cyprus is.....under Turkish military occupation.)
  33. ^ ""Kıbrıslı Rumlar Türk yönetimi altındaki kilisede dua edecekler"". Kıbrıs Haber Ajansı. 1 Eylül 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2009. 
  34. ^ "KKTC Cumhuriyet Meclisi". 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009. 
  35. ^ "Akdeniz'de Gizli Petrol Savaşı". Ajans 7/24. 15 Haziran 2009. 16 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  36. ^ a b c d e f g ""Cyprus." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 28 Sep. 2008". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  37. ^ "Kuzey Kıbrıs". incentivetur.com. 23 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  38. ^ "Kuzey Kıbrıs Türk Yönetimi coğrafyası". Gözlemci.net. 22 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  39. ^ North Cyprus Almanack, Kemal Rüstem (ed.) ve diğerleri, London; K.Rustem &Brother 1987, s.86.
  40. ^ a b Kıbrıs Tarihi 1 11 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Türkçe), KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı, Erişim Tarihi: 29 Eylül 2008.
  41. ^ a b "Country Profile: Climate" (İngilizce). Official Website of the Embassy of the Republic of Cyprus in Washington D.C. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2006. 
  42. ^ Monuments and Sites Cyprus, Cyprus; National Committee of ICOMOS, 1996, s.3'5.
  43. ^ a b c Flint, P., & Stewart, P., The Birds of Cyprus, 2nd edition, British Ornithologists Union, Dorchester; Henry Ling Ltd.& Dorset Press, 1992.
  44. ^ a b North Cyprus Almanack, s.83-86; Monuments and Cites,s.3-5; Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.3-4.
  45. ^ "Report of the environmental audit of the city of Larnaca" (PDF) (İngilizce). Medcities. Mayıs 1999. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2007. 
  46. ^ "Cyprus Fauna". Sanal Biyoçeşitlilik Müzesi. 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  47. ^ "Kıbrıs Coğrafyası". maestro-dmc.com. 24 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  48. ^ "Kıbrıs'ta Deniz Kaplumbağaları". incentivetur.com. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  49. ^ "KKTC turizm cenneti oldu". Adana: Radikal. 12 Haziran 2008. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  50. ^ Hakkında>>KKTC Hakkında 3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Türkçe), Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Erişim Tarihi: 29 Nisan 2009.
  51. ^ Metin Soylu, Piri Reis Haritası'nın Şifresi, Truva Yayınları, İstanbul, Temmuz 2005, s.133.
  52. ^ Martin Sicker, "The Islamic world in ascendancy", sf. 213, Praeger Publishers (30 Haziran 2000).
  53. ^ Ahmet C.Gazioğlu, Kıbrıs Türk Tarihi, Türk Dönemi 1570–1878, Lefkoşa; Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi, 1994, s.10–11.
  54. ^ Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, "Osmanlı İdaresinde Kıbrıs", sf. 48, Başbakanlık Osmanlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (2000).
  55. ^ Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, a.g.e., s. 51.
  56. ^ "Hürriyet ansiklopedik yıllığı", sf. 198, Hürriyet (1975).
  57. ^ Ali Efdal Özkul, Aydın Özkul, "Kıbrıs'ın sosyo-ekonomik tarihi, 1726-1750", sf. 38, İletişim Yayınları (2005).
  58. ^ Ahmet C.Gazioğlu, Kıbrıs Türk Tarihi, Türk Dönemi 1570–1878, Lefkoşa; Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi, 1994, s.35-83.
  59. ^ Erdinç Sancar, "21. yüzyıl stratejilerinde Türk denizcilik tarihi", sf. 174, IQ Kültür Sanat Yayıncılık (2006).
  60. ^ "Saint Sophia Katedrali (Selimiye Camii)". Kibris.com.tr. 26 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2009. 
  61. ^ Yusuf Küçükdağ, "Türk tasavvuf araştırmaları", sf. 209, Çizgi Kitabevi (2005).
  62. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.16-17.
  63. ^ Alasya, Halil Fikret. Tarihte Kıbrıs; 10. sayfa, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi, 1988.
  64. ^ Halil Fikret Alasya, "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ", sf. 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (1987).
  65. ^ Pierre Oberling, Mehmet Erdoğan, "Bellapais'e giden yol", sf. 1, Genelkurmay Basımevi (1987).
  66. ^ a b Göyünç, Nejat. "Kıbırs'ta Türk İdaresi". Türk Federasyon. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2009. 
  67. ^ "Memalik-i Mahrusa-i Sahanede 1247 senesinde mevcut olan nüfus defteri", İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, ms.kat d-8 no:8867.
  68. ^ Osmanli Nüfusu 1830–1914 by Kemal Karpat, ISBN 975-333-169-X and Die Völker des Osmanischen by Ritter zur Helle von Samo.
  69. ^ Uyar, Hakkı. "Kıbrıs'taki İngiliz Üsleri" (PDF). E. Dokuz Eylül Üniversitesi. 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  70. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.21–22.
  71. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, A Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.20
  72. ^ "Osmanlı Rus Savaşı". akintarih.com. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  73. ^ Şimşir, Bilal N. (Mart-Nisan-Mayıs 2001). "Ermeni Gailesinin Tarihsel Kökeni Üzerine". Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Ermeni Araştırmaları Enstitüsü. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  74. ^ "Osmanlı Egemenliğinde Kıbrıs Tarihi". Yeni Osmanlı Derneği. 20 Ocak 2007. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  75. ^ Fatma Toklu (2 Ekim 2008). "Kıbrıs'ta çekirge mücadelesi". Kıbrıs. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2009. 
  76. ^ "British Rule". U.S. Library of Congress (İngilizce). countrystudies.us. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  77. ^ "Lozan Antlaşması, 20-29 ss" (PDF). Türk Tarih Kurumu. 24 Temmuz 1923. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2009. 
  78. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 37. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  79. ^ Caesar V. Mavratsas. "Politics, Social Memory, and Identity in Greek Cyprus since 1974" (İngilizce). cyprus-conflict.net. 30 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  80. ^ İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları; 29. sayfa, 1988.
  81. ^ a b c Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 238. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  82. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
  83. ^ Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
  84. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
  85. ^ Jarraud, Nicolas (29 Mayıs 2008). "Kıbrıs'ın sahipsiz topraklarında biyoçeşitlilik gelişiyor". Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2009. 
  86. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  87. ^ a b c d Kızılyürek, Niyazi (2009). "Daha önceleri neredeydiniz?" - Dünden bugüne Kıbrıs müzakereleri. İstanbul: Birikim Yayınları. ss. 16. sayfa. ISBN 978-975-516-041-2. 
  88. ^ "Kıbrıs Anayasası" (İngilizce). 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2008. 
  89. ^ "İki federal eyaletli tek devlet!". Kıbrıs. 19 Nisan 2009. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2008. 
  90. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 239.sayfa
  91. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 244.sayfa
  92. ^ "Cyprus - Intercommunal Violence". ABD Savunma Bakanlığı ve ABD Federal Araştırma Böümü (İngilizce). countrystudies.us. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010. 
  93. ^ Oberling, Pierre; Erdoğan, Mehmet. Bellapais'e giden yol ; 91. sayfa, 1987.
  94. ^ "UN Security Council Resolution 186: The Cyprus Question" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi. 4 Mart 1964. 20 Eylül 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2007. 
  95. ^ Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa., Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).
  96. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.
  97. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.
  98. ^ "Kıbrıslı Rumlara komünist başkan". Fox.com.tr. 25 Şubat 2008. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  99. ^ O'Malley, Brendan (1999). Ian Craig (Ed.). The Cyprus Conspiracy: America, Espionage and the Turkish Invasion. I.B.Tauris. s. 170. ISBN 1-86064-737-5. 25 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2009. 
  100. ^ "Tarihçesi". Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Londra Temsilciliği. 9 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2009. 
  101. ^ Turan, Sibel (15-16 Mayıs 2003). Keşan sempozyumu; 323. sayfa, Keşan Belediye Başkanlığı, 2006.
  102. ^ a b Günsey, Mesut (Nisan 2007). 20 Temmuz 1974 Şafak Vakti Kıbrıs, 195. sayfa, Alfa Yayınları, ISBN 975-297-529-1.
  103. ^ Aydoğdu, Ahmet (2005). Kıbrıs Sorunu çözüm arayışları, 134. sayfa, Asil Yayın Dağıtım, ISBN 975-98443-2-X.
  104. ^ a b c Münir, Metin (26 Ağustos 2004). "KKTC'de yabancılar villa Türkiye bela satın alıyor". Vatan. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  105. ^ "Unlawfuk exploitationof the property of displaced persons" (PDF) (İngilizce). Kıbrıs hükûmeti. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  106. ^ "Over 100 missing identified so far" (İngilizce). Cyprus Mail. 30 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  107. ^ "Missing cause to get cash injection" (İngilizce). Cyprus Mail. 30 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  108. ^ "Türk-Yunan ilişkileri ve Kıbrıs". Başkent Üniversitesi. 17 Şubat 2009. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  109. ^ a b "Turk Cypriots swamped by new settlers" (İngilizce). PSEKA - Just For Cyprus. 31 Ekim 2002. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  110. ^ a b ""GKRY'nin maskesini düşürelim"". Diplomatik Gözlem. 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  111. ^ Ülgen, Sinan; Buharalı, Can (19 Ekim 2006). "Kıbrıs ve limanlar meselesine alternatif bir yaklaşım". Radikal. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  112. ^ "Hükümet 1974 darbesi ve Türk işgalini anma etkinliği düzenleyecek". Kıbrıs Haber Ajansı. 8 Temmuz 2009. 26 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009. 
  113. ^ "ЕС: Турцию не примут в Евросоюз, пока она не признает Кипр" (Rusça). Grani.ru. 21 Eylül 2005. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2009. 
  114. ^ a b "Cyprus Constitution" (İngilizce). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Mahkemeleri. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2008. 
  115. ^ a b c "Cyprus Economy". Republic of Cyprus (İngilizce). www.cyprus.gov.cy. 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2007. 
  116. ^ Gülseven, Hakan (8 Haziran 2002). "Sınır ötesi: Güney Kıbrıs...(7)". Radikal. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. 
  117. ^ CIA World Factbook (28 Mayıs 2009). "Cyprus" (İngilizce). Amerikan Merkezi Haber Alma Ajansı. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. 
  118. ^ Sezer, Sema (31 Ekim 2006). "Mali Yardım Tüzüğü ve Finlandiya'nın Kıbrıs Önerileri". Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009. ...Kişi Başına Millî Geliri 10 bin doları bulan, Türkiye’nin her yıl 500 milyon doların üzerinde mali yardım ve kredi sağladığı Kıbrıs Türklerine... [ölü/kırık bağlantı]
  119. ^ a b Wright, George (22 Nisan 2004). "Greek Cypriot leaders reject Annan plan" (İngilizce). The Guardian. 11 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009. 
  120. ^ a b Özersay, Kudret (1 Eylül 2004). "24 Nisan 2004 Kıbrıs Referandumlarının Anlamı Üzerine". Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. ...24 Nisan 2004'te Kıbrıs Sorununun Kapsamlı Çözümü adlı belge (Annan Planı), Güney ve Kuzey Kıbrıs'ta referandumlara sunulması... [ölü/kırık bağlantı]
  121. ^ a b A. Templar, Marcus. "What If: The Annan Plan and Turkey" (İngilizce). The Hellenic News of America. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009. 
  122. ^ Xinhua (21 Temmuz 2006). "About 11,500 people flee Lebanon to Cyprus". People's Daily Online (İngilizce). 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009. 
  123. ^ "Greek Cypriots dismantle barrier" (İngilizce). BBC News. 24 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2008. 
  124. ^ "Lokmacı kapısı bugün açılıyor". NTVMSNBC.com. 3 Nisan 2008. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009. 
  125. ^ Ledra Street crossing opens in Cyprus 15 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Associated Press article published on International Herald Tribune Website, 3 Nisan 2008, (İngilizce)
  126. ^ a b c "Yeşilırmak'ta yüzde 90 evet!.. Ve 'kapı açılıyor' kararı bugün..." Yeni Düzen. 26 Haziran 2009. Erişim tarihi: 29 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  127. ^ "Yeşilırmak kapısı açılıyor". NTVMSNBC.com. 26 Haziran 2009. 29 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. 
  128. ^ Günsev, Mesut (26 Haziran 2009). ""Yeşilırmak Kapısı'nda anlaşmaya varıldı"". Lefkoşa: İhlas Haber Ajansı. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. 
  129. ^ Sezer, Sema (18 Şubat 2008). "Güney Kıbrıs'ta Başkanlık Seçimi Süreci ve Beklentiler". Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  130. ^ "Kıbrıs'ta "Son Tango" ne zaman bitecek?". Diplomatik Gözlem. 18 Şubat 2008. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  131. ^ Muradoğlu, Abdullah (3 Nisan 2004). "1960'tan daha iyi". İstanbul: Yeni Şafak. 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2009. 
  132. ^ a b "Cumhuriyet Meclisi: Bağımsızlık Bildirgesi". Cumhuriyet Meclisi. 15 Kasım 1983. 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  133. ^ Kızılyürek, Niyazi (2009). a.g.e., s. 17.
  134. ^ "Historical review" (İngilizce). House of Representatives. 11 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  135. ^ "Parliament President M.Garoyian:Leaving for Armenia" (İngilizce). Cyprusarmenians.com. 11 Haziran 2008. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  136. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e 400. sayfa.
  137. ^ "Dışişleri Bakanlığı: "Yargı Kararlarıyla 'Kıbrıs Cumhuriyeti', Kıbrıs Türkleri'ne Dayatılamaz"". Cihan Haber Ajansı. 15 Mayıs 2009. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  138. ^ antiwar.com 16 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Leon Hadar "In Praise of 'Virtual States'" (16 Kasım 2005)
  139. ^ "Komünist AKEL Kıbrıs sorununda umut kapısı". Sendika.Org. 26 Şubat 2008. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  140. ^ "Eski Rum lider Tasos Papadopulos öldü". İstanbul: NTVMSNBC.com. 14 Aralık 2008. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  141. ^ "Portre: Tasos Papadopulos". BBCTurkish.com. 12 Aralık 2008. 4 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  142. ^ "EUROPA - The EU at a glance - Maps - Cyprus" (İngilizce). Europa.eu. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  143. ^ "Kıbrıslı Türkler mallarını istiyor". Fileleftheros. 7 Ocak 2002. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  144. ^ "Gazimağusa Belediyesi Tarihi". Gazimağusa Belediyesi. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  145. ^ "Girne'nin tarihi". Girne Belediyesi. 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  146. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ltb1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  147. ^ "KKTC'nin Seçimi". TÜRKSAM. 20 Şubat 2005. 18 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  148. ^ a b Sayarı, Selim (12 Haziran 2009). "Hristofyas Güzelyurt ve Karpaz'ı istiyor". Lefkoşa: NTVMSNBC.com. 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2009. 
  149. ^ "Kent rehberi". İskele Belediyesi. 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2009. 
  150. ^ "KKTC hakkında, İdari yönetimler". KKTC Tanıtma Dairesi. 2 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2009. 
  151. ^ Türkiye neyi tanımış olacak? 20 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), Radikal Gazetesi, Yayımlanma Tarihi: 21 Ağustos 2005, Erişim Tarihi: 14 Şubat 2009.
  152. ^ ""GKRY'nin maskesini düşürelim"". Diplomatik Gözlem. 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  153. ^ Constitution of the Republic of Cyprus 30 Mayıs 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi: "The official languages are Greek and Turkish" (Appendix D, Part 01, Article 3), (İngilizce)
  154. ^ "Defence – Security – Police". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. [ölü/kırık bağlantı]
  155. ^ Freedom in the World 2011 Report > Cyprus 7 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  156. ^ "Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the question of human rights in Cyprus: 16th Session, Human Rights Council, United Nations" (PDF). Ohchr.org. 7 Ocak 2011. 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  157. ^ Borger, Julian (12 Mayıs 2014). "European court orders Turkey to pay damages for Cyprus invasion". The Guardian. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  158. ^ Karadeniz, Tulay; Tokasabay, Ece (13 Mayıs 2014). "Turkey to ignore court order to pay compensation to Cyprus". Reuters. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  159. ^ Hadjisavvas, S. (2015). "Perishing Heritage: The Case of the Occupied Part of Cyprus". Journal of Eastern Mediterranean Archaeology & Heritage Studies. 3 (2). ss. 128-140. doi:10.5325/jeasmedarcherstu.3.2.0128. JSTOR 10.5325/jeasmedarcherstu.3.2.0128.  "the deliberate destruction of [Greek] heritage as an instrument toward the obliteration of an identity of a people in the framework of ethnic cleansing."
  160. ^ Chechi, Alessandro (2014). "Sacred heritage in Cyprus: bolstering protection through the implementation of international law standards and the adoption of an object-oriented approach". Benzo, Andrea; Ferrari, Silvio (Ed.). Between Cultural Diversity and Common Heritage: Legal and Religious Perspectives on the Sacred Places of the Mediterranean. Routledge. ss. 314-316. 
  161. ^ a b c Eric Solsten, ed. Cyprus: A Country Study 23 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Library of Congress, Washington, DC, 1991.
  162. ^ a b c d e f Statistical Abstract 2007[ölü/kırık bağlantı], Republic of Cyprus, Statistical Service, Report No. 53 (İngilizce)
  163. ^ "Cyprus's credit rating cut to junk status by Fitch". BBC News Online. 25 Haziran 2012. 27 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2012. 
  164. ^ "Eurogroup Statement on Cyprus". Eurogroup. 25 Mart 2013. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2013. 
  165. ^ Jan Strupczewski; Annika Breidthardt (25 Mart 2013). "Last-minute Cyprus deal to close bank, force losses". Reuters. 25 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2013. 
  166. ^ Taş, Dilek (11 Eylül 2004). "Sadrazam konaklarında turist ağırlayacak". Milliyet. 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  167. ^ "Kıbrıs'a 300 milyon dolarlık yatırım". turizmdebusabah. 19 Ocak 2004. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  168. ^ Güngör, Hasan. "Güney Kıbrıs' ta ekonomik durum beklenenden daha iyi gidiyor". havadiskibris.com. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  169. ^ a b Karahasan, Sefa (28 Mayıs 2009). "Ada'da petrol krizi". Lefkoşa: Milliyet. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  170. ^ a b "Kıbrıs açıklarında petrol arayışı". Millî Gazete. 29 Mayıs 2009. 16 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  171. ^ "KKTC: Petrol arama çalışmalarında taviz yok". Anadolu Ajansı. NTVMSNBC.com. 16 Ağustos 2007. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009. 
  172. ^ "Cyprus accuses Turkish Navy of blocking oil exploration" (İngilizce). The Daily Star. 25 Kasım 2008. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  173. ^ "Türkiye bunu beğenmeyecek!". Kıbrıs. 9 Nisan 2009. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  174. ^ a b Kurt, Süleyman (10 Ağustos 2007). "Ankara, Kıbrıs'ta petrol aramak için TPAO'ya yetki verdi". Zaman. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  175. ^ a b IMF Advanced Economies List 9 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce). World Economic Outlook, Database—WEO Groups and Aggregates Information, April 2008.
  176. ^ "Cyprus and Australia top sorry lot of economies" (İngilizce). Tke West Australian. 27 Nisan 2009. 30 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  177. ^ "In 2006, gross expenditure on social protection accounted" (İngilizce). Eurostat. 2 Haziran 2009. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  178. ^ "Vergi'nin Gayri Safi Yurt içi Hasıla'ya oranı yüzde 41.6'ya ulaştı". Kıbrıs Haber Ajansı. 23 Haziran 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 
  179. ^ a b "Eurostat: Kıbrıs'ta işsizlik Mayıs ayında % 5.3 oldu". Kıbrıs Haber Ajansı. 3 Temmuz 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2009. 
  180. ^ "Cyprus unemployment rate at 5.3% in May" (İngilizce). PSEKA - Just For Cyprus. 3 Temmuz 2009. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  181. ^ a b "EMU içinde 2009'un ilk çeyreğinde GSYH'sı olumlu tek ülke Kıbrıs". Brüksel: Kıbrıs Haber Ajansı. 8 Temmuz 2009. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009. 
  182. ^ Economic and Social Indicators 1977-2008 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., TRNC State Planning Organization (İngilizce).
  183. ^ "KKTC'de kişi başına düşen millî gelir 14 bin dolar". Ticari Tanıtım. 6 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2009. 

İlgili kitaplar

  • (İngilizce) Hitchens, Christopher. Hostage to History: Cyprus from the Ottomans to Kissinger, Verso, 1997, ISBN 1-85984-189-9.
  • (İngilizce) Brewin, Christopher. European Union and Cyprus, Eothen Press, 2000, ISBN 0-906719-24-0.
  • (İngilizce) Dods, Clement (ed.). Cyprus: The Need for New Perspectives, The Eothen Press, 1999, ISBN 0-906719-23-2.
  • (İngilizce) Durrell, Lawrence. Bitter Lemons, Faber and Faber, 1957, ISBN 0-571-20155-5.
  • (İngilizce) Gibbons, Harry Scott. The Genocide Files, Charles Bravos Publishers, 1997, ISBN 0-9514464-2-8.
  • (İngilizce) Hannay, David. Cyprus: The Search for a Solution, I.B. Tauris, 2005, ISBN 1-85043-665-7.
  • (İngilizce) Ker-Lindsay, James. EU Accession and UN Peacemaking in Cyprus, Palgrave Macmillan, 2005, ISBN 1-4039-9690-3.
  • (İngilizce) Mirbagheri, Farid. Cyprus and International Peacemaking, Hurst, 1989, ISBN 1-85065-354-2.
  • (İngilizce) Nicolet, Claude. United States Policy Towards Cyprus, 1954-1974, Bibliopolis, 2001, ISBN 3-933925-20-7.
  • (İngilizce) Oberling, Pierre, The Road to Bellapais, Columbia University Press, 1982, ISBN 0-88033-000-7.
  • (İngilizce) O'Malley, Brendan and Ian Craig. The Cyprus Conspiracy, I.B. Tauris, 1999 ISBN 1-86064-737-5.
  • (İngilizce) Palley, Claire. An International Relations Debacle: The UN Secretary-General's Mission of Good Offices in Cyprus, 1999-2004, Hart Publishing, 2005, ISBN 1-84113-578-X.
  • (İngilizce) Papadakis, Yiannis. Echoes from the Dead Zone: Across the Cyprus Divide, I.B. Tauris, 2005, ISBN 1-85043-428-X.
  • (İngilizce) Plumer, Aytug. Cyprus, 1963-64: The Fateful Years, Cyrep (Lefkoşa), 2003, ISBN 975-6912-18-9.
  • (İngilizce) Richmond, Oliver. Mediating in Cyprus, Frank Cass, 1998, ISBN 0-7146-4431-5.
  • (İngilizce) Richmond, Oliver ve James Ker-Lindsay. The Work of the UN in Cyprus: Promoting Peace and Development, Palgrave Macmillan, 2001, ISBN 0-333-91271-3.
  • (İngilizce) Tocci, Nathalie. EU Accession Dynamics and Conflict Resolution: Catalysing Peace or Consolidating Partition in Cyprus?, Ashgate, 2004, ISBN 0-7546-4310-7.
  • (İngilizce) Anastasiou, Harry. Broken Olive Branch: Nationalism Ethnic Conflict and the Quest for Peace in Cyprus, Syracuse University Press, 2008, ISBN 0-8156-3196-0.
  • (Türkçe) Plümer, Aytuğ. Kıbrıs Ekonomi Tarihi: Sarsıntılı Bir Devrin Anatomisi (1960-1974), Rüstem Kitabevi, Lefkoşa, 2008, ISBN 978-9944-968-21-8.
  • (Türkçe) Sarınay, Yusuf (Proje yöneticisi). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2000, ISBN 975-19-2592-4.
  • (Türkçe) Olgun, Aydın. Dünden Bugüne Kıbrıs Sorunu, Kastaş Yayınları, Ocak 1999, ISBN 975-7639-66-X.
  • (Türkçe) Kızılyürek, Niyazi. "Daha önceleri neredeydiniz?" - Dünden bugüne Kıbrıs müzakereleri, Birikim Yayınları, 2009, ISBN 978-975-516-041-2.
  • (Türkçe) Hatipoğlu, Murat. Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan 1923-1954, Siyasal Kitabevi, Haziran 1997, ISBN 975-7351-18-0.
  • (Türkçe) Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.

Dış bağlantılar

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Kıbrıs Cumhuriyeti
hakkında daha fazla bilgi edinin
  Commons'ta dosyalar
  Vikihaber'de haberler

Wikimedia Atlas'da Cyprus

Yönetim

Genel bilgiler

Basın ve Yayın

Resmî yayınlar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kıbrıs_Cumhuriyeti&oldid=34482862" sayfasından alınmıştır