Hekzan, C6H14, düz zincirli bir alkandır. Laboratuvarlarda yağ çözücü olarak, ayrıca sanayide organik çözücü olarak kullanılmaktadır. Hekzan, saf olduğunda kokusuz ve kaynama noktası yaklaşık 69 °C olan renksiz bir sıvıdır. Ucuz, nispeten güvenli, büyük ölçüde tepkimeye girmeyen ve kolayca buharlaşabilen apolar bir çözücü olarak yaygın şekilde kullanılır ve modern benzin karışımları yaklaşık %3 hekzan içerir.[2]

Hekzan
Adlandırmalar
Tanımlayıcılar
3D model (JSmol)
1730733
ChEBI
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard 100.003.435 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 203-777-6
1985
KEGG
MeSH n-hekzan
RTECS numarası
  • MN9275000
UN numarası 1208
  • CCCCCC
Özellikler
Kimyasal formül C6H14
Molekül kütlesi 86,18 g mol−1
Görünüm Renksiz sıvı
Koku Petrolik
Yoğunluk 0.6548 g mL−1
Erime noktası (−96)-(−94) °C; (−141)-(−137) °F; 177-179 K
Kaynama noktası 68.5-69.1 °C; 155.2-156.3 °F; 341.6-342.2 K
Çözünürlük (su içinde) 9.5 mg L−1
log P 3.764
Buhar basıncı 17.60 kPa (at 20.0 °C)
7.6 nmol Pa−1 kg−1
Tehlikeler
NFPA 704
(yangın karosu)
NFPA 704 four-colored diamondSağlık 3: Kısa maruziyet ciddi geçici veya kalıcı hasara neden olabilir. Örnek: Klor gazıYanıcılık 2: Tutuşmanın gerçekleşebilmesi için orta derecede ısıtılması veya nispeten yüksek ortam sıcaklığına maruz bırakılması gerekmektedir. Alevlenme noktası 38 ila 93 °C arasındadır (100 ila 200 °F). Örnek: Dizel yakıtıKararsızlık 0: Genellikle yangın maruziyeti koşullarında dahi normalde kararlıdır ve su ile reaksiyona girmez. Örnek: Sıvı azotÖzel tehlikeler (beyaz): kod yok
3
2
0
NIOSH ABD maruz kalma limitleri:
PEL (izin verilen) TWA 500 ppm (1800 mg/m³)
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Hekzanlar terimi, değişen miktarlarda 2-metilpentan ve 3-metilpentan izomerik bileşikleri ve muhtemelen daha küçük miktarlarda izomerik olmayan C5, C6 ve C7 içeren, büyük ölçüde (>%60) n-hekzandan oluşan bir karışımı ifade eder. Bu "hekzan" karışımları saf hekzandan daha ucuzdur ve genellikle tek bir izomer gerektirmeyen büyük ölçekli işlemlerde kullanılır (örneğin temizleme solventi olarak veya kromatografi için).

Hekzanın fazla solunması sonucunda zehirlenmeler olmaktadır.

Kullanım alanları

değiştir
 
n-Hekzan

Heptan veya oktanın yağı daha iyi çözmesine karşın hekzanı temin etmek daha kolaydır. Reaktivitesi düşük olduğundan iyi bir çözücü olarak yapıştırıcıların içinde kullanılır. Kuvvetli oksidanlar ile şiddetli tepkimeye girerek yangına ve patlamaya neden olabilir. Hekzan buharı havadan ağır olduğu için, zeminde yayılarak uzak mesafelerde tutuşmalara neden olabilmektedir.

n-Hekzan bazen alkolde denatüran olarak ve tekstil, mobilya ve deri endüstrilerinde temizlik maddesi olarak kullanılır.

Toksisite

değiştir

Yüksek seviyelerde n-hekzana kronik meslekî maruziyetin, ABD'de otomobil tamircilerinde periferik nöropati ve Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da matbaalarda ve ayakkabı ve mobilya fabrikalarında çalışanlarda nörotoksisite ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.[3]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "n-hexane – Compound Summary". PubChem Compound. ABD: Identification and Related Records. 16 Eylül 2004. 17 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2011. 
  2. ^ "n-Hexane - Hazardous Agents". Haz-Map. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022. 
  3. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (16 Kasım 2001). "n-Hexane-related peripheral neuropathy among automotive technicians--California, 1999-2000". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 50 (45): 1011-1013. ISSN 0149-2195. PMID 11724159.