Dus-Dag (sum)
Dus Dag sumu (Tuva Türkçesi: Дус-Даг сумузу), Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.
| Dus Dag sumu Дус-Даг сумузу (Tıva Türkçesi) | |
|---|---|
Дус-Дагский сумон (Rusça) | |
 Bayrak | |
 Üst idare Övür kojuunu | |
| Ülke |  Tuva |
| Kojuun | Övür kojuunu |
| sum | Tuz Dağı sumu |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 23,30 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 978 |
| Zaman dilimi | UTC+07.00 (DAZD) |
Söz tanımı
değiştirTıva'da köy ve kasaba türü yerleşimler için ködee suur denilmektedir. İlçe, belediye, belde türüne karşılık olarak ise sum, rayon adlandırmaları kullanılır. Tıva'da eski dönemlerden kalma idari birim adları halen kullanılmaktadır. Eskiden bu adlandırmalar şöyle idi.
- 10 ailelik yer — arban,
- 150 kişi üzeri — sumon(sum,sumu),
- 2 ve daha fazla sum — hoşun (kojuun).
Şimdi Tıva Cumhuriyeti'nde idari bölge birimleri ve belediyeleri (kırsal yerleşim statüsünde) sumu, sumon olarak adlandırılıyor.
Dus Dag sözü Tıva Türkçesinde Tuz Dağ demektir.
Tuva-Moğolistan sınır değişikliği
değiştirBu başlık herhangi bir kaynak içermemektedir. (Aralık 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Temmuz 1932'de Sovyetler Birliği'nin arabuluculuğuyla Tuva bir anlaşma imzaladı ve iki ülke arasında sabit bir sınır oluşturulduğu için Moğolistan'dan önemli bir toprak kazancı elde etti. Moğolistan, Sovyet baskısı altında imzalamak zorunda kaldı ve Moğol Büyük Devlet Khural'ı anlaşmayı onaylamadı. Yeni bölge, özellikle Tuva'nın tek tuz madenciliği kaynağı olan Dus-Dag Dağı'nı içeriyordu. Tuva ile Moğolistan arasındaki sınır 1930'larda tartışmalı olmaya devam etti; Moğolistan, dağın mülkiyetini iddia etmek için Qing hanedanı belgelerine atıfta bulundu. Tartışma sonraki yıllarda alevlenmeye devam etti ve Moğol liderliği, 1932 anlaşmasını Moğolistan'ın imzalaması için Sovyet baskısı nedeniyle adaletsiz olmakla eleştirerek "Tuvalılar tarafından keyfi olarak ele geçirilen" dağın geri verilmesini talep etti. Sovyet yetkilileri, Moğolistan'ın 1932 anlaşmasını revize etmek için hiçbir nedeni olmadığı ve tuz dağına ihtiyacı olmadığı şeklindeki resmi tutumunu yineleyerek Tuva'dan anlaşmayı revize etmemesini istedi. Moğolistan konuyu bir daha gündeme getirmeyeceğine söz verdi ancak Tuva ile arasındaki ilişkiler oldukça gerginleşti. Tuva hükûmeti komşusuyla çatışmayı önlemek için taviz verdi ve 1940 yılında iki hükûmet "Tarihi malzeme ve belgelere dayalı sınırda" yeni bir anlaşma imzaladı. Ancak Tuva 1932'de belirlenen sınırı netleştirmeye çalışırken Moğolistan onu tamamen revize etmeye çalıştı; bu uzlaşmaz pozisyonlara yol açtı ve yeni anlaşmanın onaylanması durduruldu. Her iki taraf da arabuluculuk için Sovyetler Birliği'ne başvurdu, ancak II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Sovyet yetkilileri, özellikle Dus-Dag Dağı ile ilgili olmak üzere sınır anlaşmazlığına ilişkin her türlü tartışmanın durdurulmasında ısrar etti. 1943'te Moğol büyükelçisi, "Tuz Dağı yaklaşık on yıldır Tuvalılar tarafından sömürülüyor ve aynı zamanda tartışmalı bir bölgede yer alıyor, bu nedenle Tuva hükümetinin onu iade etme talebi çok sert" dedi. Bu, tartışmalı konuyu az çok sona erdirdi, ancak bazı küçük anlaşmazlıklar, 1944'te Tuva'nın Sovyetler Birliği'ne dahil edilmesine kadar devam etti; bu noktada Moğolistan, 1932'deki orijinal anlaşmayı onayladı ve o zaman bile 1946'da bölgeye alarmlı çitler gibi sınır korumasının getirilmesi gerekiyordu.
Coğrafya
değiştirTorgalıg akarsuyu ve Tuz Dağ yakınındadır.
- Sokakları
Gagarin, Dorjukay, Komsomolskaya, Novaya, Seven-ool.
Kişi yerleşimi olmayan yer adları: Adır-Tey, Ak-Kara-Sug, Ak-Çıraa, Arıg-Bajı, Arıg-İşti, Baglaaştıg, Beş-Beldir, Biçe-Kadıgbay, Boop-Çiir, Büzeeleer, Büürelçin, Dag-Baarı, Dag-Dozu, Don-Terek, Dörgünek, Durug-Baarı, Dustaar-Sayır, Kadıgbay, Kadıgbay-Aksı, Kara-Dag, Kara-Dıt, Kara-Sug, Kara-Tal, Kovurug-Adaa, Köjeelig-Şat, Köngüreeş, Koğş-Terek, Kuzutu, Kuu-Dag, Kızıl-Şat, Mozur, Ogorod, Ödektig-Oy, Oorga, Sayır-Aksı, Sarıg-Iygıl, Segirtiir, Soguna, Taldıg-Sayır, Tey-Uju, Turug, Üjen-Iyaş, Üş-Horum, Havan-Kaajazı, Hovujuk, Çoduraalıg-Kejig, Çoza.[2]
Nüfus
değiştirToplam Nüfusu 2002[3] yılında 1081 iken 2020 yılı — 978 kişi.[4]
Yıllara göre kişi sayısı:
| 2002 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1081 | 974 | 972 | 963 | 961 | 965 | 970 | 968 | 978 | 983 | 975 | 978 |
Altyapı
değiştirÖvür Kojuunu Dus-Dag Orta Öğretim Okulu
Övür Kojuunu Dus-Dag Çocuk Sanat Okulu
Dus-Dag Postanesi 668132
Övür Kojuunu Dus-Dag Kırsal Belde Yönetimi
„Dus-Dag“» Tuz Ocağı Açık Anonim Şirketi (kamu ve özel teşebbüs ortaklı)
Ulaşım
değiştirÇadaana- Handagaytı otoyolu, 84 km mesafede doğuda Samagaltay'a giden otoyolu (Dus-Dag vasıtasıyla M4 «Yenisey»).
Tanınmış kişiler
değiştir- Kara-ool Huurakpanoğlu Tumat (15 Ekim 1935, Dus-Dag köyü, Övür rayonu, Tıva Halk Cumhuriyeti - 2002) - Tıva Cumhuriyeti Milli Höömeyci.
- Gennadiy Çaş Tülüşoğlu (23 Şubat 1960, Dus-dağ köyü, Övür rayonu, Tıva Özerk Oblastı - 1998) - Tıva Cumhuriyeti halk höömeycisi.[5]
- Vladimir Serenool (14 Mart 1942 -14 Haziran 1994) — Tıva'nın şairi, yazarı ve oyun yazarı. Tıva'nın değerli yazarı.
- German Kuular Belekoğlu (3 Nisan 1962, Dus-Dag, Övür rayonu, Tıva ÖSSC) - Tıva Cumhuriyeti halk höömeycisi.
Kaynakça
değiştir- ^ "İdari yönetim". 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Harita". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nüfus verileri". 13 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "2020 yılı Nüfus sayımı". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Festivalde höömey". 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.