Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Beyaz Rusya anlamına gelen Belaya Russia kökenli "Belarus" olarak da bilinir.) 1917 Ekim Devrimi ile kurulan Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biridir. 30 Aralık 1922'de imzalanan Sovyetler Birliği kuruluş anlaşmasını imzalayan devletlerden biridir.[1]
Beyaz Rusya SSC Белорусская Советская Социалистическая Республика Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1920-1991 | |||||||||||||
 Sovyetler Birliği'ne bağlı Beyaz Rusya SSC (kırmızı)'nin haritadaki yeri. | |||||||||||||
| Başkent | Smolensk Minsk | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Beyaz Rusça · Rusça Lehçe · Yidiş | ||||||||||||
| Hükûmet | Marksist-Leninist tek parti Sovyet Cumhuriyeti | ||||||||||||
| Birinci Sekreter | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Başbakan | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yasama organı | Sovyet Kongresi (1920–1938) Yüksek Sovyet (1938–1991) | ||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||
• Toplam | 603,700 km2 | ||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||
• Sayılan | 10,199,709 | ||||||||||||
| |||||||||||||
.svg)
.svg)
Sovyetler Birliği'nin en batısında yer alan Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nüfus açısından Sovyetler Birliği'nin beşinci büyük cumhuriyetiydi ve tıpkı Ukrayna SSC gibi Birleşmiş Milletler'de temsilciye sahipti. Beyaz Rusya'nın güney sınırını sık ormanlar ve Pripet bataklıkları oluşturur. Kuzeyde, bir dizi buzul sırt yükseltiyi artırırken, toprak daha kuru hale gelir; bu arada aynı yörede Dvina'nın batı kolu, Baltık'a açılan tarihsel bir su yolu işlevi görür. Polonya sınırında, son Avrupa bizonunun görüldüğü, çok eski ve ilginç Beloveya Ormanı yer alır. Tarih açısından bakıldığında Beyaz Rusya, zamanında önemli bir yeri olan ve fiilen bağımsız bir konuma sahip bulunan Kiev Polotsk Prensliği'nin mirasçısıdır.
Bu topraklar, Tatar istilâsından sonra Litvanya büyük prenslerinin eline geçti. Polonya ve Litvanya'nın birleşmesiyle, Beyaz Rusya, Polonya'nın 16. ve 17. yüzyıllara özgü Rönesans kültürünü paylaştı; nüfusun hemen hemen dörtte biri Katolik oldu. Ancak Polonya'nın 18. yüzyıl sonlarında paylaşılmasıyladır ki, Beyaz Rusya'nın büyük bölümü Rus İmparatorluğu'na dahil edildi.
Sovyetler Birliği'ni yöneten Komünist Parti 1898 yılında Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi adıyla Belarus'un başkenti Minsk'te kuruldu. 1917'de Lenin'in önderliğinde gerçekleşen Ekim Devrimi'nde Belarus halkı etkin bir rol oynadı. Ancak devrimden sonra Almanya'nın ağır barış koşullarının kabul edilmemesi üzerine saldırıya geçmesi dolayısıyla devrimin kazanımlarını korumak isteyen Sovyet hükûmeti Belarus'un batı topraklarını Almanya'ya bırakmak zorunda kaldı. Bu topraklar II.Dünya Savaşı'nda tekrar Sovyetlere katıldı.
II.Dünya Savaş'nda Berlin'den Moskova'ya uzanan hatta yer alan Beyaz Rusya, Nazi istilâcıların elinde, Sovyetler Birliği'nin başka bölgelerine göre daha büyük yıkıma uğradı. Nazi işgâli (1941-44) döneminde 1.5 milyon Belarus, kalıcı olarak İdil Nehri'nin doğusundaki topraklara yerleştirildi. Yahudi nüfusun büyük bölümü topraklarını terk ederken, kasaba ve köylerin dörtte üçü tahribe uğramıştı. Ancak, insanlarının direngenliği, yıkıma uğramış bu halkın yeniden gelindiğinde Beyaz Rusya'nın kentsel ve sınaî gelişimi, Sovyetler Birliği'nde görülen en hızlıları arasındaydı.
1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği'nde bağımsızlık hareketleri başlaması üzerine birliği kurtarmak için Yüksek Sovyet'in aldığı kararla 17 Mart 1991'de yapılan referandumda (bkz. 1991 Sovyetler Birliği referandumu) Belarus'ta % 83.72 oranında ülke geneline göre yüksek oranda birlikte kalma yönünde oy çıktı. Ancak 19 Ağustos'ta Moskova'da gerçekleşen darbe girişiminin ardından tedirgin olan Belarus Eylül 1991'de bağımsızlığını ilan etti. SSCB'nin kuruluşuna imza atan devletlerden biri olan Belarus 8 Aralık 1991'de Yeltsin'in başkanlığında Minsk'te imzalanan SSCB'nin dağıtılması anlaşmasına da imza atan devletlerden biri oldu ve batıya yöneldi. Ancak Rusya ile birliği savunan ve sosyalist olan Aleksandr Lukaşenko'nun Temmuz 1994 seçimlerini kazanarak başkan olmasının ardından Belarus tekrar tarihi ve kültürel bağlara sahip Rusya'yla ilişkileri geliştirme politikasına yöneldi. 1978 yılında kabul edilen Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti anayasası kısmen değiştirilerek ve dönemin koşullarına uyarlanarak 1994 yılında tekrar kabul edildi.[2]
Belarus komünist bir hükûmet tarafından yönetilmemesine karşın sosyo-ekonomik politikalarında eski Sovyet kazanımlarını devam ettirmekte ve Sovyet mirasına sahip çıkmaktadır. Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı 1991'de bağımsız olmasıyla değiştirilmiş ancak Lukaşenko'nun iktidara gelmesiyle sadece üzerindeki orak çekicin kaldırıldığı haliyle yeniden resmi bayrak olarak kabul edilmiştir. Eski Sovyet Cumhuriyetlerinden Ekim Devrimi'nin yıldönümü 7 Kasım'ın resmi tatil olduğu devletler Moldova ve Belarus'tur.
Ekonomi
değiştirKerestecilik ve patates yetiştirme gibi geleneksel uğraşlar bugün gene önem taşımaktadır. Serin ve yağışlı yazlar ile kumlu toprak yapısı, patates yetiştirilmesi açısından en elverişli koşulları oluşturur. Beyaz Rusya'da üretilen patates tüm Sovyetler'de tüketildiği gibi hayvan yemi olarak ve ayrıca da patates alkolü sanayisinde de kullanılıyordu. Topraklarının üçte biri ormanlarla kaplıdır. Çok sayıda göl ve suyolu, kesilen tomrukların mobilya ve inşaat malzemeleri üreten merkezlere sevkiyatını sağlar. Kum ise, tuğla ve cam üretiminde kullanılır; nitekim Sovyetler Birliği'nin en büyük cam fabrikalarından biri de Gomel'de yer alıyordu. Pripet bataklıkları çevresinde geniş bir alana yayılan turbalıklar son zamanlarda ıslah edilmiştir. Beyaz Rusya topraklarında kurulu çok sayıda termal enerji merkezi, yakıt olarak turbalıklardan sağlanan girdileri kullanmaktadır. Ayrıca Minsk'te büyük motor fabrikaları da SSCB döneminde faaliyet göstermekteydi.
Turizm
değiştirBeyaz Rusya turizm aktiviteleriyle 1970'li yıllarda ekonomik kaynak arayışı sonunca tanışmıştır. 1990'lı yıllarda yaşanan ekonomik kriz dolayısıyla turizmde başlayan durgunluk 2000'li yıllarda uluslararası turizmdeki yoğunluk ile sona ermiş ve turizm ekonomi üzerinde büyük bir pay sahibi olmuştur.[3]
Beyaz Rusya'nın başlıca turizm tesisleri Minsk, Grodno, Brest, Polotsk bölgelerinde bulunur. İlgili Başkanlık Kararnamesi ile 27 Temmuz 2018 tarihinden itibaren 74 ülkenin vatandaşlarının Beyaz Rusya'yı 30 güne kadar vizesiz ziyaret edebileceği duyurulmuştur.[4]
Beyaz Rusya doğa turizmi için de uygun bir yerdir. Avrupa'nın en derin ve büyük gölleri buradadır ve üç milli parka ev sahipliği yapar; Pripyatsky Milli Parkı, Naraçanski Milli Parkı ve Biarezinski Biyosfer Rezervi.
Biarezinski Biyosfer Rezervi 1925'te kurulmuştur ve 85,149 hektarlık bir ormana ev sahipliği yapmaktadır. İçerisinde boz ayı, vaşak, su samuru, tilki, kunduz, geyik gibi pek çok memeliyi barındırır. 1979 yılında 'biyosfer rezervi' unvanını kazanmış ve 1995 yılında Avrupa Konseyi Diploması'na layık görülmüştür. Bu diploma başarısı 2000 ve 2005 yıllarında da tekrarlanmıştır.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ Согласно стт. 14-15 Конституции СССР 1936 года, формально декларируемый суверенитет союзных республик был ограничен по ряду вопросов, отданных в общесоюзное ведение. Статья 20 устанавливала Şablon:Неизвестный термин общесоюзных законов над республиканскими. Это, однако, не влияло на возможность самостоятельного международного представительства республик, которая отдельно подчёркивалась статьёй 18-а в редакции 1944 года.
- ^ "Конституция Республики Беларусь (1978). Редакция 22 февраля 1994 года". 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2021.