Arnavut prenslikleri

Arnavut prenslikleri terimi, Orta Çağ'da Arnavutluk'ta ve Batı Balkanlar'ın çevre bölgelerinde Arnavut soyluları tarafından yönetilen bir dizi prensliği (her ne kadar daha çok bir dizi krallık gibi işlev görseler de) ifade etmektedir. 12. yüzyılda, ilk Arnavut prensliği olan Arbanon Prensliği ortaya çıkmıştır. Ancak daha sonra, 14. yüzyılın 2. yarısında, özellikle 1355'ten sonra Sırp İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla bu prenslikler güçlendi. Bu prensliklerden bazıları, 1444'teOsmanlı İmparatorluğu'nu 28'den fazla savaşta mağlup eden Leş Birliği adı verilen askeri ittifak altında 1480'e kadar birleşmişlerdir. Günümüzün Arnavutluk'unu, Batı ve Orta Kosova'yı, Epir'i, Korint'e kadar olan bölgeleri, Batı Kuzey Makedonya'yı ve Karadağ'ın güneyini kapsıyorlardı. Bu prensliklerin liderleri, Gjin Bua Shpata, II. Andrea Muzaka, Gjon Zenebishi, Karl Thopia, Andrea Gropa, Balşa ailesi, Gjergj Arianiti, Yuvan Kastrioti, İskender Bey, Dukagjini ailesi ve Leka Dukagin gibi 14. ve 15. yüzyıllarda en çok tanınan Balkan figürlerinden bazılarıydılar.

Arnavut prensliklerinin listesi

Arnavut prensliklerinin yeniden oluşturulmuş haritası y. 1390

Arbanon Prensliği

Arbanon Prensliği (1190–1255), Orta Çağ'daki ilk Arnavut devletidir. Arnavutluk'un kuzeyinde başkenti Akçahisar olan feodal devlet Arbanon'un ilanı 1190'da gerçekleşmiştir. Bu devletin kurucusu olarak Progoni ve daha sonra Gjini ve Dhimiter bilinmektedir. Nderfandina bu beyliğin en önemli merkezi olarak bilinmektedir. Çünkü Aziz Maria Katolik Kilisesi'nde bir taşa oyulmuş olarak bulunan Arbanon amblemi bunu açıkça ifade etmektedir. Progon Hanedanlığı'nın yıkılmasından sonra prenslik, Arnavutluk'tan Grigor Kamona ve Gulam'ın yönetimine geçmiştir. Sonunda prenslik 1255'te feshedilmiştir. Prensliğin en iyi dönemi Dhimiter Progoni dönemindedir.

Angelokastron ve Lepanto Despotluğu

Angelokastron ve Lepanto Despotluğu (1358-1374), Epirus'ta Arnavut reisleri tarafından yönetilen bir Despotluktu . 1358'de II. Nikeforos Orsini'nin yenilgisinden sonra kurulmuş ve 1374'te despot Gjin Bua Shpata'nın bölgeyi Narda Despotluğu ile birleştirmesiyle varlığı sona ermiştir.^[1]^[2]^[3]

Valona Prensliği

Valona Prensliği (1346-1417), kabaca modern Arnavutluk ilçeleri Avlonya (Valona) ve Berat'ın topraklarını kapsayan bir Orta Çağ devletidir. Başlangıçta Sırp İmparatorluğu'nun tebaası olan bu bölge, 1355'ten sonra 1417'de Osmanlı Türkleri tarafından fethedilene kadar bağımsız bir prenslik haline gelmiştir. 1355-1417 yılları arasında Asen ailesinden Bulgar hükümdarlar ve Balşa ailesinden hükümdarlar vardır.

Dukakin Prensliği

Dukakin Prensliği (Arnavutça: Principata e Dukagjinit) Arnavut Dukakin ailesinin 14. yüzyıl ve 15. yüzyılda Kuzey Arnavutluk ve Batı Kosova'daki alanlarını ifade etmektedir. Dukakin 'nin etki alanı maksimum ölçüde kuzeybatıdaki Yukarı Zadrima'dan batı Kosova'daki Dukakin Ovası'na kadar uzanmaktadır.^[4] Dukakin ailesinin siyasi merkezi, 1393 yılında Osmanlı hakimiyetine girmemesi için Venedik'e teslim edilene kadar Leş idi. Osmanlı İpek Sancağı adını kendisini oluşturan bölgelerdeki aile yönetiminden almıştır.^[5] Prenslik resmi olarak 1479'a kadar varlığını sürdürmüş, ancak 1444'te İskender Bey tarafından diğer Arnavut soylu aileleriyle birleştirilmiştir.

Narda Despotluğu

Narda Despotluğu (1355-1416), Epir'in Arnavut reisleri tarafından yönetilen bir despotluktur. 1358'de II. Nikeforos Orsini'nin yenilgisinden sonra oluşturulmuş ve 1416'da varlığı sona ermiştir.^[1]^[2]^[3] Peter Losha'nın 1374'teki ölümünden sonra, Arnavut despotları Arta ve Angelocastron, Despot Gjin Bua Shpata'nın yönetimi altında birleşmiştir. Bu despotluğun toprakları, Korint Körfezi'nden kuzeydeki Aheron Nehri'ne kadar olup, Epir Despotluğu bölgesinde oluşturulan başka bir devlet olan Gjon Zenebishi Prensliği ile komşuydu. Bu dönemde başkenti Yanya olan Epirus Despotluğu Epir'in yalnızca doğu kısmını kontrol altına almayı başarmıştır. Bu dönemde Epir Despotluğu, Gjin Bua Shpata ile açık bir çatışma içinde olan Toma Prelyuboviç tarafından yönetilmekteydi. 1375 yılında Gjin Bua Shpata Yanya'ya bir saldırı başlattı ancak şehri işgal edemedi. Shpata, Toma Prelyuboviç'in kız kardeşi Helena ile evli olmasına rağmen savaşları durmadı. 1399'da Gjin Bua Shpata'nın ölümünden sonra Arta Despotluğu sürekli zayıfladı. Yanya yöneticileri Gjin'in halefi Muriq Shpata'nın düşmanları arasında Venediklilerin ve Kefalonyalı Kont I. Carlo Tocco vardı. 1416'da Jakup Bua Shpata'yı yendi ve Arta'yı fethederek Shpata hanedanına son verdi.

Ergiri Prensliği

Ergiri Prensliği (1373-1418), 1386'da Gjon Zenebishi tarafından kurulan ve 1434'teki Osmanlı işgalinden sonra yıkılan bir prensliktir. 1380'de Gjon Zenebishi, Delvine yakınlarındaki Vagenetia'nın Sebastokrator veya valisi olarak atandı ve 1386'da prens oldu. 1399'da bazı Arnavut klanları tarafından desteklenen Esau, karısının kayınbiraderi Ergiri'li Gjon Zenebishi'ye saldırdı. Esau bozguna uğratılıp, esir alınmış ve topraklarının büyük bir kısmı Zenebishi tarafından işgal edilmişti. Esau 1400 yılında Yanya'ya döndü ve hükümdarlığı Zenebishi'den geri aldı. Zenebishi Türkler tarafından mağlup edildi, Venedik'in Korfu adasına kaçtı, ancak iki yıl sonra (1416) dağ kabilelerinin ayaklanmasıyla geri çağrıldı. Venedik'in desteğiyle gözünü yeniden Ergiri'ye dikti ancak Türkler tarafından bir kez daha mağlup edildi ve 1418'de Korfu'da öldü.

Berat Lordluğu

Berat Lordluğu, Muzaka ailesi tarafından yönetilen bir prensliktir. Muzaka ailesinin orta Arnavutluk'ta ne zaman hüküm sürmeye başladığı belirsizdir, ancak ilk dikkate değer hükümdarlardan biri Myzeqe'yi yöneten sebastokrator I. Andrea Muzaka'dır. 1335'te prenslik, despotluk haline geldi ve II. Andrea'nın yönetimi sırasında önemli ölçüde topraklarını genişletti. Muzaka ailesi, sonunda Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimine girdiği 1417 yılına kadar orta Arnavutluk'ta heybetli ve etkili bir hanedan olmayı sürdürdü.

Kastrioti Prensliği

Kastrioti Prensliği (1389–1444), Orta Çağ Arnavutluk'unun en önemli prensliklerinden biriydi. Yuvan Kastrioti tarafından kurulmuş ve daha sonra Arnavutluk'un ulusal kahramanı İskender Bey (Gjergj Kastrioti Skanderbeg) tarafından yönetilmiştir. Yuvan Kastrioti'nin aslında sadece iki küçük köyü vardı ve bu köy, farklı yorumlar sunsa bile muhtemelen kartal ailesinin siyah iki başlı amblemini temsil ediyordu. Kısa sürede Yuvan Kastrioti, Orta Arnavutluk'un tartışmasız lordu haline gelecek şekilde topraklarını genişletmeyi başarmıştır. Yuvan Kastrioti, Osmanlı I. Bayezid'ın erken akınına karşı çıkanlar arasındaydı,^[6] ancak direnişi etkisizdi. Onun taleplerini kabul eden Sultan, onu haraç ödemeye ve yerel yöneticilerin sadakatini sağlamaya mecbur etti. Gjergj Kastrioti ve üç erkek kardeşi, Sultan tarafından rehin olarak sarayına götürüldü. İskender Bey, hem Küçük Asya'da hem de Avrupa'da birçok Osmanlı seferinde en iyi subaylardan biri olarak seçildi ve Sultan onu Paşa olarak atadı. 28 Kasım 1443'te İskender Bey, Varna Haçlı Seferi'nin bir parçası olarak Niş'te János Hunyadi liderliğindeki Macarlara karşı yapılan bir muharebe sırasında isyan etme fırsatını gördü. Osmanlı ordusunda görev yapan diğer 300 Arnavut ile birlikte taraf değiştirdi. Arnavutluk'a doğru uzun bir yolculuğun ardından, sonunda Sultan'ın ağzından Akçahisar Valisine, bölgenin kontrolünü kendisine vermesini isteyen sahte bir mektup^[6] düzenleyerek Akçahisar'ı ele geçirdi. Kaleyi ele geçirdikten sonra İskender Bey^[7] İslam'ı inkâr etti ve kendisini ailesinin ve ülkesinin intikamcısı ilan etti. Akçahisar'ın ele geçirilmesinin ardından İskender Bey, tüm Arnavut prenslerini Leş kasabasında bir araya getirmeyi başardı^[8] (bkz. Leş Birliği, 1444). Gibbon^[7] "Savaşçı bir ırk olan Arnavutların, kalıtsal prensleriyle yaşamak ve ölmek konusunda hemfikir olduklarını" ve "Epirus eyaletleri meclisinde İskender Bey'in Türk savaşının generali seçildiğini ve müttefiklerin her birinin kendisine düşen oranda adam ve para sağlamakla görevlendirilmiştir" şeklinde yazmıştır.

Topiaj (ortaçağ) Prensliği

Arnavutluk Prensliği, heybetli Arnavut hanedanı Thopia tarafından yönetilen bir Arnavut prensliğidir. İlk dikkate değer hükümdarlardan biri, 1328'den beri Mat kontu olan Tanusio Thopia'dır. Bu hanedanın en etkili figürü ve aynı zamanda Orta Çağ Arnavutluk'unun en etkili isimlerinden biri de Karl Thopia'ydı. Prenslik, Dıraç'ın Venedik Cumhuriyeti tarafından ilhak edildiği 1392 yılına kadar Thopia hanedanı ile Balşa ailesi arasında el değiştirmiştir.

Mataranga Prensliği

Arnavutluk'un güneyindeki Dıraç ve Avlonya arasındaki kıyı bölgesinde zengin olan Mataranga ailesi, bilinen ilk üyeleri Ragusa Cumhuriyeti'nden gelen bir belgede bölgenin yöneticileri olarak kaydedilmiştirler. Bizans İmparatorlarının geçici tebaası olan Bizans İmparatorları, 14. yüzyılın başında, 1304 yılında Dıraç'ı Napoli Krallığı'nın Anjou Hanedanı adına geri alan Tarantolu Philip'in üstünlüğünü kabul etmişlerdir.^[9] Son üyelerden biri, Dusan'ın ölümünden sonra 1355'ten 1367'deki ölümüne kadar hüküm süren hükümdar Blasius Matarango'ydu, ölümünden sonra Mataranga ailesinin toprakları Arnavutluk Prensliği'ne dahil edilmiştir.

Gropaj Prensliği

Gropa ailesi, doğu Arnavutluk'taki en büyük ve ünlü Arnavut soylu ailelerinden birisidir. Hanedan 12. - 14. yüzyıllar arasında Pogradaş, Ohri ve Debre arasındaki bölgeyi kontrol ediyordu.^[10] 1218'de Andrea adında birinin güçlü bir sebast olduğundan bahsedilmektedir. 1273 yılında, Gropa ailesinin topraklarını bir kez daha teyit eden ve hatta sadakatini sağlamak için Anjoulu I. Charles tarafından genişletilmiş ayrıcalıklar verilen Pal Gropa'dan bahsedilir. Gropa soylu ailesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun hızla genişlemesine maruz kaldığı 1395 yılına kadar hüküm sürmüştür.

Zahariaj Prensliği

Zaharia ailesinin ilk hükümdarı, 1396'da Dagnum kalesini ele geçiren Koja Zaharia'ydı ; kendisini Sati ve Dagnum Lordu ("dominus Sabatensis et Dagnensis") ilan etti^[11] ve oradan da çevresindeki toprakları bir Osmanlı vasalı olarak yönetti. Ekim 1400'de Koja, Venediklilere, kendisinin ve kuzeni Dhimitër Jonima'nın yıllık 500 düka karşılığında mallarını Venediklilere kaptırıyormuş gibi yapacakları bir savaş oyunu yapmalarını önerdi. Venedikliler hemen yanıt vermedi ve Koja, padişahın yanına döndü.^[12] Koja, İshak Bey'in 1430'da Koja Zaharia'dan Dagnum'u ele geçirmesiyle Evrenosoğlu Ali Bey'in kontrolündeki bölgeye bağlandığı 1430 yılına kadar hüküm sürmeye devam etti, Koja ise ya hapsedildi ya da sınır dışı edildi.^[13] 1432-1436 Arnavut İsyanı bastırıldıktan sonra padişah, Dagnum'un valisi olarak Koja'nın oğlu Lekë Zaharia'yı görevlendirmiştir.^[14]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel

^ ^a ^b "History of Albanian People" Albanian Academy of Science. 99927-1-623-1
^ ^a ^b John V.A. Fine Jr., The Late Medieval Balkans, Ann Arbor, 1987.
^ ^a ^b The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, 1991.
^ Trnavci 2010, s. 207.
^ Imber 2019, s. 152.
^ ^a ^b James Emerson Tennent, 1845, The History of Modern Greece, from Its Conquest by the Romans B.C.146, to the Present Time
^ ^a ^b Edward Gibbon, 1788, History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 6, Scanderbeg section
^ Minna Skafte Jensen, 2006, A Heroic Tale: Marin Barleti's Scanderbeg between orality and literacy 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Dimiter Angelov: Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204-1330. p. 319.
^ Vlora 1956, 5. Gropa 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Gropas'ın etki alanı şüphesiz Pogradaş, Ohri ve Debre arasındaki bölgede yoğunlaşmıştı. İki yüzyıl boyunca o bölgeyi yönetmiş görünüyorlar"
^ Šufflay, Milan; St. Stanojević (1925), H. Barić (Ed.), Srbi i Arbanasi : njihova simbioza u srednjem vijeku, Istorijska Serija (Sırpça) (Biblioteka Arhiva za Arbanasku Starinu, Jezik i Etnologiju bas.), Belgrad: Seminar za Arbanasku Filologiju, s. 49, OCLC 249799501, Na papiru ili pergameni predaje Djurdje tom zgodom Mlečanima i »grad Sati s carinom na Danju«. Ali dočim Skadar i Drivast domala i bez zapreke preuzimaju mletački provedituri, mali gradići u gudurama Drina, Danj i Sati, ostaju za njih Tih mjesta, u kojima 1395 vlada Kostadin Balšić, ne će izručiti njegov kaštelan, Arbanas Coya Zaccaria. On se poslije nazivao »dominus Sabatensis et Dagnensis« i bio čas turski kletvenik, čas mletački saveznik.
^ Bešić 1970, s. 78
У октобру 1400. год. један скадарски фрањевац упознао јемлетачку владу са жељом Ко је Закарије да се приклони Млеча-нима, јер је турску власт прихватио наводно из нужде, и да засличан став придобије свог рођака Димитрија Јониму. Као господар Дања и Шатија, ... Предлагао је да се инсценира сукоб у коме би га Млечани побиједшш и ... Сам је као награду тражио млетачку провизију од 500 дуката годишње. Упркос привлачности понуде,Млечани су одложили коначну одлуку, поготову када се послијенеколико дана сазнало да је и сам. Која већ отишао султану.)
^ Bešić 1970, s. 158
Коју Закарију је или протјерао или заробио, а Дањ повјерио Али-бегу.)
^ Bešić 1970, s. 160
Када је арбанаски устанак скршен, султан је ... Предао је Дањ сину Које Закарије — Леки,)

Genel

Bešić, Zarij M. (1970), Istorija Crne Gore / 2. Crna gora u doba oblasnih gospodara (Sırpça), Titograd: Redakcija za istoiju Crne Gore, OCLC 175122851
Imber, Colin (2019). The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power. Macmillan International Higher Education. ISBN 978-1352004144.
Trnavci, Gene (2010). Mortimer Sellers (Ed.). The interaction of customary law with the modern rule of law in Albania and Kosova. Springer. s. 205. ISBN 978-9048137497.
"History of Albanian People" Albanian Academy of Science. 99927-1-623-1
The American Slavic and East European Review 1952. 1952. ASIN 1258092352.

[ReferenceA-1] "History of Albanian People" Albanian Academy of Science. 99927-1-623-1

[John_V.A_1987-2] John V.A. Fine Jr., The Late Medieval Balkans, Ann Arbor, 1987.

[The_1991-3] The Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, 1991.

[FOOTNOTETrnavci2010207-4] Trnavci 2010, s. 207.

[FOOTNOTEImber2019152-5] Imber 2019, s. 152.

[Tennent1845-6] James Emerson Tennent, 1845, The History of Modern Greece, from Its Conquest by the Romans B.C.146, to the Present Time

[gibbon-7] Edward Gibbon, 1788, History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 6, Scanderbeg section

[jensen-8] Minna Skafte Jensen, 2006, A Heroic Tale: Marin Barleti's Scanderbeg between orality and literacy 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[9] Dimiter Angelov: Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204-1330. p. 319.

[Vlora-10] Vlora 1956, 5. Gropa 27 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: "Gropas'ın etki alanı şüphesiz Pogradaş, Ohri ve Debre arasındaki bölgede yoğunlaşmıştı. İki yüzyıl boyunca o bölgeyi yönetmiş görünüyorlar"

[11] Šufflay, Milan; St. Stanojević (1925), H. Barić (Ed.), Srbi i Arbanasi : njihova simbioza u srednjem vijeku, Istorijska Serija (Sırpça) (Biblioteka Arhiva za Arbanasku Starinu, Jezik i Etnologiju bas.), Belgrad: Seminar za Arbanasku Filologiju, s. 49, OCLC 249799501, Na papiru ili pergameni predaje Djurdje tom zgodom Mlečanima i »grad Sati s carinom na Danju«. Ali dočim Skadar i Drivast domala i bez zapreke preuzimaju mletački provedituri, mali gradići u gudurama Drina, Danj i Sati, ostaju za njih Tih mjesta, u kojima 1395 vlada Kostadin Balšić, ne će izručiti njegov kaštelan, Arbanas Coya Zaccaria. On se poslije nazivao »dominus Sabatensis et Dagnensis« i bio čas turski kletvenik, čas mletački saveznik.

[12] Bešić 1970, s. 78
У октобру 1400. год. један скадарски фрањевац упознао јемлетачку владу са жељом Ко је Закарије да се приклони Млеча-нима, јер је турску власт прихватио наводно из нужде, и да засличан став придобије свог рођака Димитрија Јониму. Као господар Дања и Шатија, ... Предлагао је да се инсценира сукоб у коме би га Млечани побиједшш и ... Сам је као награду тражио млетачку провизију од 500 дуката годишње. Упркос привлачности понуде,Млечани су одложили коначну одлуку, поготову када се послијенеколико дана сазнало да је и сам. Која већ отишао султану.)

[13] Bešić 1970, s. 158
Коју Закарију је или протјерао или заробио, а Дањ повјерио Али-бегу.)

[14] Bešić 1970, s. 160
Када је арбанаски устанак скршен, султан је ... Предао је Дањ сину Које Закарије — Леки,)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]